Oyuk tajek ta «coʼntontic [ti] acʼo jpastic cʼusi leque»

«Ti [Jesuse] laj yacʼ sba ta milel ta jcojtic, yuʼun jech la spojutic loqʼuel ta sventa [li] cʼusitic chopole, xchiʼuc ti la slecubtasutic sventa chijyuʼuninutique, xchiʼuc ti jutebuc coʼntontic acʼo jpastic cʼusi leque.» (TITO 2:14)

1. ¿Kʼusi la spas ta chʼulna li Jesús ta 10 yuʼun nisán ta sjabilal 33?

 JAʼO 10 yuʼun nisán ta sjabilal 33. Jutuk xa skʼan li kʼin Koltaele, jaʼ yuʼun ep kʼusitik tspasik li ta chʼulna ta Jerusalene. Kʼalal kʼot li Jesuse, te laj yil epal krixchanoetik ti chmanolajik xchiʼuk chchonolajike. Ta skoj ti chopol laj yile, la snuts lokʼel li jchon palomaetike, la sbutkʼinbe xmexaik xchiʼuk la sbutkʼinbe xmexatak ek li jeltakʼinetike. Li kʼusi kʼot ta pasel taje te ta jtatik ta Evanjelio yuʼun Mateo, Marcos xchiʼuk Lucas (Mat. 21:12; Mar. 11:15; Luc. 19:45). Pe taje maʼuk to sba velta jech la spas li Jesuse: oy xa ta oxib jabil ti jech xa onoʼox la spase. Jech ta melel, ti kʼuyelan oy tajek ta yoʼonton sna Dios li Jesuse muʼyuk jelem-o (Juan 2:13-17).

2, 3. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti maʼuk noʼox oy tajek ta yoʼonton xchʼubabel sna Dios li Jesuse?

² Li Jesuse ep ta tos ti kʼuyelan laj yakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton li sna Dios ta 10 yuʼun nisán ta sjabilal 33. Jech kʼuchaʼal chal Mateoe, maʼuk noʼox laj yakʼ tajek ta yoʼonton xchʼubabel li sna Diose, moʼoj, yuʼun la xpoxta li maʼsatetike xchiʼuk li koxoetik ti te nopajik ta stojolale (Mat. 21:14). Jech xtok, li Lucase chal ti jaʼo te chchanubtasvan Jesús ta chʼulna li vaʼ kʼakʼal taje (Luc. 19:47; 20:1). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Jesuse ta sjunul yoʼonton la spas li yabtel ta stojolal Diose.

 ³ Kʼalal oy xaʼox sjayibal jabil yechʼele, li jtakbol Pabloe xi laj yalbe Tito ta sventa li Cristoe: «Laj yacʼ sba ta milel ta jcojtic, yuʼun jech la spojutic loqʼuel ta sventa [li] cʼusitic chopole, xchiʼuc ti la slecubtasutic sventa chijyuʼuninutique, xchiʼuc ti jutebuc [o oyuk tajek ta] coʼntontic acʼo jpastic cʼusi leque» (Tito 2:14). ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ta jujuntal ti oy tajek ta «coʼntontic [ti] acʼo jpastic cʼusi leque»? ¿Xchiʼuk kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li tukʼil ajvaliletik ta Judae?

Oy tajek ta oʼontonal li chol mantale xchiʼuk li chanubtasvaneje

4, 5. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel ti oy tajek ta yoʼontonik yichʼel ta mukʼ ta melel Jeova li Asa, Josafat, Ezequías xchiʼuk Josiase?

⁴ Li ajvalil Asa, Josafat, Ezequías xchiʼuk Josiase la spasik kampanyaetik sventa tslajesbeik skʼoplal li yichʼel ta mukʼ lokʼoletik ta Judae. Li Asae «la sloqʼues scotol li scajleb matanaletic sventa yantic diosetique xchiʼuc li cʼopojebaletic ta toyol vitsetique. La slilin li tonetic ti scuyoj ta sdiosique xchiʼuc li slocʼobaltac Aserae» (2 Cró. 14:3). Ta skoj ti oy tajek ta yoʼonton chichʼ ta mukʼ Jeova ek li Josafate «la sloqʼues li cʼopojebaletic ta toyol vitsetique xchiʼuc li slocʼobaltac Asera te ta stojol judaetique» (2 Cró. 17:6; 19:3). a

⁵ Jaʼuk li ajvalil Ezequiase la xchapanbe skʼoplal sventa spasik vukub kʼakʼal li kʼin Koltael ta Jerusalene, vaʼun kʼalal laj yoʼontonike «scotol li israeletic te oyique ibatic ta lumetic ta yosilal Judá, bat slilinic scotol li tonetic scuyoj ta sdiosique xchiʼuc li slocʼobaltac Aserae. La sjinesic scotol li cʼopojebaletique xchiʼuc li scajleb matanaletic ta Judá, ta Benjamín, ta Efraín, xchiʼuc ta Manasese. Jʼechʼel laj yulesic o scotol» (2 Cró. 31:1). Yan ajvalil ti toj lek ta albel skʼoplal xtoke jaʼ li Josiase, ti vaxakib toʼox jabil yichʼoj kʼalal och ta ajvalile. Li Vivliae chal ti kʼalal oy xaʼox «ta xvaxquibal jabil yabtel li Josiase, lec laj yichʼ ta mucʼ li Dios yuʼun smoltot David ta voʼonee. Li Josiase naca toʼox lec chʼium querem. Ta xlajchabal jabil yabtele, lic smes loqʼuel li cʼusi mu xtun te ta yosilal Judá xchiʼuc ta Jerusalene. La sloqʼues scotol li toyol cʼopojebaletique, li slocʼobaltac Aserae xchiʼuc li cʼusitic yan spasojique, xchiʼuc li cʼusitic slocʼtaojic ta unijesbil taqʼuine» (2 Cró. 34:3). Jech kʼuchaʼal chkiltike, oy tajek ta yoʼontonik yichʼel ta mukʼ ta melel Jeova li chanvoʼ ajvaliletik taje.

6. ¿Kʼuxi xkoʼolaj li chol mantal ta jpastik xchiʼuk li kampanya la spas tukʼil ajvaliletik ta Judae?

⁶ Li avi kʼakʼal eke yakal ta jpastik jun kampanya sventa ta jpojtik lokʼel li krixchanoetik ti loʼlabilik yuʼun li jecheʼ relijione xchiʼuk li yichʼel ta mukʼ lokʼoletike. Jtos ti kʼusi ta jpastik sventa jtatik skotol li krixchanoetike jaʼ li chol mantal ta naetike (1 Tim. 2:4). Jkʼeltik kʼusi kʼotem ta pasel. Jun tseb ta Asia balumile chvul ta sjol ti ep santotak li smeʼe xchiʼuk ti chichʼan ta mukʼe. Pe li tsebe la snop ti maʼuk slokʼol melel Dios skotol li kʼusitik taje, jaʼ yuʼun la skʼanilanbe Dios ta orasion ti akʼo xojtikin leke. Jun kʼakʼale kʼot ta sna chaʼvoʼ ermanaetik. Li ermanaetik taje la xchanubtasik ti jaʼ Jeova sbi li melel Diose xchiʼuk laj yakʼik ta chanel ti muʼyuk lek chil Jeova li stunesel lokʼoletike. ¡Toj echʼ xa noʼox xmuyubaj kʼalal laj yaʼibe skʼoplal taje! Li kʼusi tspas avie jaʼ ti oy tajek ta yoʼonton ek ta xcholel li mantale xchiʼuk ti tskolta ta mantal li yantike (Sal. 83:18, NM; 115:4-8; 1 Juan 5:21).

7. ¿Kʼusi ta jchantik ta sventa li chanubtasel laj yakʼik jchanubtasvanejetik ti laj yichʼik takel batel yuʼun Josafate?

⁷ ¿Mi chkakʼ kipal jtekeltik sventa jcholbetik mantal skotol li krixchanoetik kʼalal ta jcholtik mantal ta naetike? Labal sba ta kʼelel ti kʼalal jaʼo yoxibal jabil ochem ta ajvalil li Josafate, la stak echʼel voʼob bankilaletik, baluneb jlevietik xchiʼuk chaʼvoʼ paleetik sventa bat «xanic scotol li lumetic te ta Judae», yoʼ jech xchanubtasik ta smantaltak Dios li jteklume. Toj lek kʼusi kʼot ta pasel ta skoj li kampanya taje, jaʼ yuʼun li lumetik ti te noʼox nopol oye «xiʼemic scotolic yuʼun li Mucʼul Diose» (kʼelo 2 Crónicas 17:9, 10). Mi jelajtik ora ta jcholtik li mantale xchiʼuk ti jelajtik li skʼakʼalile, mas me te ta jtatik ta snaik li krixchanoetike xchiʼuk xuʼ jchiʼintik ta loʼil li buchʼu te ta jtatike.

8. ¿Kʼusi stakʼ jpastik sventa jsaʼtik mas krixchanoetik?

 ⁸ Ep yajtuneltak Dios avi ti oy ta yoʼonton yiktaoj snaik sventa chbatik ti bu chtun mas jchol mantaletike. ¿Mi xuʼ jech xa pas ek? Oy yantik ti mu xuʼ yuʼun xbatik ta yan lume te noʼox chakʼbeik yipal sventa saʼik krixchanoetik ti yan-o skʼopike. Jaʼ jech la spas jun ermano ti 81 jabil yichʼoj ti Ron sbie. Ta skoj ti ep tajek krixchanoetik ti yantik-o lum likemik tal ti bu chchol mantale, la xchan skʼoponel jutuk li krixchanoetik ta 32 kʼopetike. Mu to toj voʼneuk kʼalal jaʼo yakal chanav echʼel ta jun kayee te laj yil jun nupultsʼakal ti ta África likem tale xchiʼuk la skʼopon ta skʼop stukik, jaʼ li yorubae. Kʼalal laj yaʼiik ti jech chkʼopoje, la sjakʼbeik mi yuʼun ayem ta África. Kʼalal muʼyuk xi li Rone, la skʼan la snaʼik kʼuxi ti snaʼ li kʼop taje, vaʼun li Rone lek la xcholbe mantal. Ta sjunul yoʼonton la xchʼam revista li utsʼ-alalile xchiʼuk laj yalbeik li ermano ti bu jotukal nakalike, vaʼun li ermanoe la stak echʼel jun vun ta tsobobbail sventa chal ti bu stukʼil nakal li nupultsʼakale, sventa svulaʼanik xchiʼuk xakʼbeik chanubtasel ta Vivlia.

9. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti ta Vivlia ta jkʼeltik lokʼel li kʼusi chkaltik ta chol mantale? Alo kʼusi kʼotem ta pasel ti chakʼ ta ilel taje.

⁹ Li jchanubtasvanejetik la stak echʼel Josafat ta sjunul lume, «yichʼojic batel li svunal mantaletic yuʼun Mucʼul Diose», sventa jaʼ xchanubtasik-o li jteklume. Li yajrextikoutik Jeova ta spʼejel Balumile ta jtunestik Vivlia kʼalal ta jchanubtastik li krixchanoetike. Chkakʼtik persa ti ta Vivlia ta jkʼeltik lokʼel li kʼusi chkaltike, vaʼun jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti toj tsots skʼoplal chkiltik li mantal chale. Kʼalal yakal chchol mantal ta naetik jun ermana ti Linda sbie, la sta jun ants ti chʼayem tajek yoʼonton chchabi smalal ti ip ta sjole (derrame cerebral). Xi tsots laj yal li antse: «Mu jnaʼ kʼu yuʼun ti jech chakʼ kʼotuk ta pasel Diose. Yuʼun oy kʼusi chopol la jpas jnaʼ». Li Lindae laj yal ti oy kʼusi tskʼan chakʼbe yile, vaʼun la skʼelbe Santiago 1:13, laje xi to laj yalbee: «Li vokolil ta jnuptantik xchiʼuk kutsʼ kalaltike maʼuk chakʼ Dios». Kʼalal jech laj yaʼi li antse, ta sjunul yoʼonton la smey li Lindae. Xi chal li ermanae: «Xi muyubaj tajek chkaʼi ti jech laj patbe yoʼonton ta Vivliae. Oy bateltik li ta chol mantale xuʼ jkʼelbetik Vivlia li krixchanoetike, junuk versikulo ti mu xojtikinike». Ti kʼusi la sloʼiltaik taje jaʼ te lik xchan-o Vivlia li antse.

Kerem-tsebetik ti ta sjunul yoʼonton chtunike

10. ¿Kʼu yuʼun toj lek xuʼ xchanbeik stalelal Josías li kerem-tsebetik yajtsʼaklom Cristoe?

¹⁰ Labal sba ta kʼelel ti lik yakʼ sba ta stojolal melel yichʼel ta mukʼ Dios li ajvalil Josías kʼalal chex toʼoxe xchiʼuk ti lik spas jun kampanya sventa tslajes li yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetik kʼalal jtob toʼox sjabilale (kʼelo 2 Crónicas 34:1-3). Li avi eke toj ep kerem-tsebetik ti jech oy tajek ta yoʼontonik li spasbel yabtel Ajvalilal yuʼun Diose.

11-13. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal jlom kerem-tsebetik ti ta sjunul yoʼonton chtunik ta stojolal Jeovae?

¹¹ Kʼalal oxlajuneb xaʼox sjabilal li Hannah ta Inglaterrae, kʼot ta xchikin ti lik xa la jun grupo ta francés kʼop ti nopol yiloj slumale. Ta skoj ti chchan francés ta chanob vun li tsebe, laj yalbe stot ti tskʼan chbat li ta tsobajeletike,  vaʼun li totile lek laj yaʼi ti chbat xchiʼine. Avi ti vaxaklajuneb xa sjabilale jaʼ xa jun prekursora ta francés kʼop ti xmuyubaj noʼox ch-abteje. Kerem-tseb, ¿mi xuʼ xa chan yan kʼop ek sventa xa kolta mas krixchanoetik ti akʼo xojtikinik Jeovae?

¹² Li Rachele jaʼ jun tsebal ermana ti laj yichʼ voʼ ta 1995. Xi chal kaʼitike: «Kʼalal kichʼoj xaʼox voʼe yakalun ta spasel laj kaʼi li kʼusi skʼan spas jun lekil yajtsʼaklom Cristoe. Pe oy xa jutuk skʼakʼalile laj kil li video ti te lokʼem li ta drama Jaʼ jsaʼtik batel mas li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose, vaʼun laj kakʼ venta ti oy xa sjayibal jabil ti muʼyuk kakʼojbe yipal li mantale. Mu xtun laj kaʼi mi jechun-oe; skʼan xkakʼbe yipal li mantale, li xchanel jVivliae xchiʼuk li chol mantale». ¿Kʼu yelan chaʼi sba li Rachel avi ti ta sjunul xa yoʼonton chtun ta stojolal Jeovae? «Mas nopol oyun ta stojolal Jeova chkaʼi xchiʼuk mas xa oy sbalil li kʼusi chkal ta j-orasione. Ta jsabe lek smelolal li kʼusi ta jchane xchiʼuk ta jkʼupin ta jyalel, jaʼ yuʼun batsʼi chkil xa yilel li kʼusi ta jkʼel ta Vivliae. Jun tajek koʼonton yuʼun li chol mantal avie, mas to ti kʼalal chkil ti tspatbe tajek yoʼonton krixchanoetik li sKʼop Diose.»

¹³ Li Luke jaʼ tijbat-o yoʼonton li DVD Los jóvenes preguntan... ¿Qué haré con mi vida? Xi la stsʼiba ti kʼalal laj xaʼox yile: «Jaʼ lik jnop-o ti kʼuyelan ta jtunes li jkuxlejale. Oy jlom krixchanoetike laj yalbeikun ti akʼo la xkakʼbe yipal baʼyuk li chanun sventa jta lek jtakʼine, vaʼun jaʼ to la xuʼ jnopbe skʼoplal li kʼusitik skʼan tael ta sventa mantale. Pe ti vaʼ yelan chichʼ nopele maʼuk sventa chi jchʼi-o ta mantal, moʼoj, kʼajomal noʼox chi jmak-o ta be». Kerem-tseb, ¿mi xuʼ van xa tunes sventa cha cholbe mantal krixchanoetik li kʼusi achanoj ta chanob vune, jech kʼuchaʼal la spas Hannah? ¿Mi xuʼ van xa chanbe stalelal li Rachele xchiʼuk ti xavakʼ ta avoʼonton spasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose? ¿Mi xuʼ van xa chanbe stalelal li Luke xchiʼuk ti mu xa pas li kʼusi sokem-o ta be ep kerem-tsebetike?

Jtsaktik me lek ta mukʼ li pʼijubtaseletike

14. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa lek xil Jeova ti kʼuyelan chkichʼtik ta mukʼe, xchiʼuk kʼu yuʼun mu kʼunuk ta pasel?

¹⁴ Li steklumal Diose skʼan me sakuk xakʼ sbaik sventa lek x-ilatik yuʼun li Jeovae. Xi pʼijubtasvan li Isaiase: «¡Vocʼo abaic loqʼuel, vocʼo abaic loqʼuel; mu me xapiquic li cʼusi toj chopole; locʼanic xa batel te ta Babilonia! Acʼo me sqʼuel stucʼulan sbaic lec li bochʼotic chichʼic batel cʼusitic chtun yuʼun Mucʼul Dios te ta chʼulnae» (Isa. 52:11). Kʼalal skʼan toʼox jayibuk jabil stsʼiba Isaías taje, li lekil ajvalil Asae la spas jun mukʼta kampanya ta Judá sventa chchʼayesbe skʼoplal li mulivajele (kʼelo 1 Reyes 15:11-13). Pe kʼalal oy xaʼox sjayibal siglo skʼotel ta pasel taje, li jtakbol Pabloe laj yalbe Tito ti laj yakʼ sba ta matanal Jesús ta stojolal li yajtsʼaklomtak sventa tsakubtas xchiʼuk «sventa chijyuʼuninuti[k], xchiʼuc ti jutebuc [o oyuk tajek ta] coʼntontic acʼo jpastic cʼusi leque» (Tito 2:14). Li avi ti sokem ta jyalel ta mulivajel li krixchanoetike, mu kʼunuk chkaʼitik ti sakuk li jtalelaltike, mas to toj tsots chaʼiik li kerem-tsebetike. Jaʼ yuʼun chaʼa, mi kerem-tsebutik o mi oy xa jabilaltik, skʼan me jkʼel jbatik lek sventa mu xkikʼubtas jbatik li ta slokʼol krixchanoetik ti lek xa chakʼ ta ilel sbekʼtalike o li pornografia ti chlichʼanbeik slokʼol ta vunetik o ta mantaetike, ti chlokʼ ta television, ta sine xchiʼuk mas to li ta Internete.

15. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jpʼajtik li kʼusi chopole?

¹⁵ Mi ta jtsaktik lek ta mukʼ li pʼijubtasel chakʼbutik Diose, ta sjunul me koʼontontik ta jpʼajtik li kʼusi chopole (Sal. 97:10; Rom. 12:9).  Kʼuchaʼal laj yal jun ermanoe «toj tsots chnitvan, toj tsots tsnit oʼontonal» li pornografiae. Sventa xi jkol lokʼel ta stojolale skʼan jpʼajtik ta jyalel. Yoʼ xtʼol li jun iman kʼalal spakʼoj sbae, skʼan me jaʼ mas tsots yip li kʼusi chtʼolvane. Jaʼ jech xuʼ xkaltik ta sventa li pornografia eke: skʼan lek tsotsutik sventa stsal kuʼuntik ti tsnit oʼontonale. Jtos ti kʼusi tskoltautik ta spʼajel ta jyalele jaʼ ti xkaʼibetik lek smelolal ti toj echʼem tsots chakʼ vokolile. Jun ermano ti tskʼel pornografia ta Internete, toj tsots laj yakʼbe yipal sventa stsal yuʼun taje. Lik yakʼ ta yoʼonton ti akʼo sakuk stalelale xchiʼuk ti chlik tunuk ta sjunul yoʼonton ta stojolal Diose. Jech xtok, te laj yakʼ li skomputadora ti bu xuʼ x-ile yuʼun li yutsʼ yalale. Pe maʼuk noʼox taje. Ta sventa ti persa tstunes Internet ta skoj yabtele, la snop ti jaʼ noʼox tstunes Internet kʼalal te xchiʼuk yajnile.

Li sbalil lekil talelale

16, 17. ¿Kʼusi xuʼ snopik yantik ta sventa li jlekil talelaltike? Alo jtosuk kʼusi kʼotem ta pasel.

¹⁶ Ti toj lek kʼusi tspas li kerem-tsebetike xchiʼuk ti lek stalelalike ta me xil li krixchanoetike (kʼelo 1 Pedro 2:12). Jun vinik ti ay abtejuk ta Betel ta Londres jun kʼakʼal sventa tskʼel ti lekuk x-abtej jun makina spasobil vune, jel li kʼusi snopoj ta stojolal yajrextikotak Jeovae. Li yajnil ti yakal chchan Vivliae laj yil ti jelem xa snopben li smalale. Mu toʼox skʼan ti xvulaʼajik li yajrextikotak Jeova ta snae, pe kʼalal sut tal li ta Betele kʼajomal xa noʼox oy ta yoʼonton ta skʼupil kʼoptael li yajrextikotak Jeova ta skoj ti kʼuyelan ichʼat ta mukʼe. Laj yalbe yajnil ti muʼyuk xaʼi xchopol kʼopojike, ti muʼyuk buchʼu x-ilin ta skoj abtelale xchiʼuk ti toj kʼupil sba ti kʼuyelan ch-abtejike. Pe ti kʼusi mas to toj labal laj yile jaʼ ti xmuyubaj noʼox ch-abtej epal kerem-tsebetik tee, ti yakʼoj skotol skʼakʼalik xchiʼuk yipalik ta sventa li lekil aʼyeje, manchuk mi muʼyuk bu chichʼik tojel.

¹⁷ Staik-o lek kʼupil kʼoptael ek li ermanoetik ti muʼyuk ch-abtejik ta Betele, ti tsots ch-abtejik sventa tsmakʼlin li yutsʼ yalalike (Col. 3:23, 24). Ta skoj ti toj baxbolik ta abtele, jaʼ jech mu snutsatik-o lokʼel li ta yabtelike, yuʼun kʼanbilik tajek yuʼun li yajvalik ta abtele xchiʼuk mu skʼanik ti xlokʼik ta abtele.

18. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti oy tajek ta «coʼntontic [ti] acʼo jpastic cʼusi leque»?

¹⁸ Kʼuchaʼal laj xa kiltike, ep me ta tos xuʼ xkakʼtik ta ilel ti oy tajek ta koʼontontik li yichʼel ta mukʼ Diose: jpat koʼontontik ta stojolal, jchʼunbetik li smantaltake xchiʼuk ti jkʼuxubintik ti bu ta jtsob jbatike. Jech xtok, skʼan me xkakʼbetik yipal ta xcholbel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti jpastik ta yajtsʼaklom Cristo li krixchanoetike. Xchiʼuk skʼan me xkakʼbetik yipal ti akʼo sakuk jtalelaltike xchiʼuk ti sakukutik ta mantale, manchuk mi kerem-tsebutik o mi oy xa jabilaltik. Mi jech ta jpastike, ep me bendision ta jtatik xchiʼuk jaʼ me chkichʼtik-o ojtikinel ti oy tajek ta «coʼntontic [ti] acʼo jpastic cʼusi leque» (Tito 2:14).

[Tsʼib ta yok vun]

¿Kʼusi cha takʼ ta sventa ti kʼuyelan stalelalik li yajtuneltak Dios ta voʼne xchiʼuk li avie?

• ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa oyuk tajek ta koʼonton jcholtik li mantale xchiʼuk ti xi jchanubtasvane?

• ¿Kʼusi skʼan spas li kerem-tseb sventa oyuk tajek ta yoʼonton ta spasel li «cʼusi leque»?

• ¿Kʼuxi xuʼ xi jkol lokʼel ta stojolal li kʼusi chopol ti nopem xkaʼitik spasele?

[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]

[Lokʼol ta pajina 13]

¿Mi nopem xkaʼitik ta stunesel ta chol mantal li Vivliae?

[Lokʼol ta pajina 15]

Ti chchanik yan kʼop ta chanob vun li kerem-tsebetike xuʼ van stunesik sventa xcholbeik mantal mas krixchanoetik