Kunatix chiqäki ukpun parlapxañäni

“Jichhax kʼarinakxa jan parlkxapxamti; sapa maynis jaqi masinakamarux kunatix chiqäki ukak parlapxam.” (EFE. 4:25.)

1, 2. ¿Kunatï chiqäki uka tuqit jaqinakax kamsapxisa?

 KUNATÏ chiqäki uka tuqitxa, kunayman amuyunakaw nayratpach utji. Khä 500 maranakanxa Alceo sat mä griego jaqix akham sasaw satayna: “Vinonkiw chiqaxa” sasa, maynix umjasisakis chiq parlañ yatkaspa ukhama. Ukat Roma markan apnaqir Poncio Pilatox ukhamarakiw kunatix chiqäki uka tuqitxa jan sum amuykänti, ukatwa Jesusar akham sasin jisktʼäna: “¿Kunas chiqaxa?” sasa (Juan 18:38).

² Aka urunakanxa ukhamarakiw jaqinakax “¿chiqax kunäpachasa?” sasin kunayman parlañ yatipxi. Chiqa siski uka arxa janiw taqinis sum amuyapkiti, sapa maynis chuymaparjam amuyañapäkaspa ukhamak parlapxi. Ukat yaqhipax mayni pachpataki askïki ukhakis chiq parlañax askïkaspa ukham amuyapxaraki. Uka tuqit mä qillqatax akham siwa: “Chiq parlañax wali askiwa, ukampis maynix kuns jikxatañ muni jan ukax jakaskakiñ muni ukhaxa, janiw chiq parlañax wakisxiti. Jan jiwañ laykux kʼarisiñ ukkhawa” sasa (The Importance of Lying [Kʼarisiñ yatiñax askiwa]).

3. ¿Jesusax kunjam parlirit uñtʼatänsa?

³ Ukampis chiqpach cristianonakax janiw ukham amuyktanti. Kunatï chiqäki uka tuqitxa Jesusax janiw jaqinakjam amuykänti. Jupax uñisirinakapansa chiqa parlirit uñtʼatänwa, ukatwa akham sapxäna: “Yatichiri, yatipxtwa jumax chiq arsurïtamxa” sasa (Mat. 22:16). Ukhamasti jiwasax Jesusat yatiqasiñasawa, ukat janiw chiq arsuñxa axsarayasiñasäkiti. Pablox akham sasaw jilat kullakanakar säna: “Jichhax kʼarinakxa jan parlkxapxamti; sapa maynis jaqi masinakamarux kunatix chiqäki ukak parlapxam” sasa (Efe. 4:25). Ukhamasti, taqi chuyma uka arunak istʼañasawa. Ukampis jichhax kamsañsa uka arunakax muni uk sum amuytʼañäni. Nayraqatxa khitis jaqi masisaxa, uk uñjañäni. Ukxarusti, “kunatix chiqäki ukak parlapxam” sasinxa kunsa Pablox sañ munäna uk amuytʼarakiñäni. Ukat tukuyañatakix kunjamsa uka arunakarjam sapüru sarnaqsna uk yatxatarakiñäni.

¿Khitis jaqi masisaxa?

4. Diosax kunjamsa jaqinakar uñji ukxa, ¿kunjamsa Jesusax judionakan yupaychäwip pʼiqtʼirinakat sipansa sum uñachtʼayäna?

⁴ Amtañäni, nayra judionakax pachpa marka masinakaparukiw jan ukax amigonakaparukiw “jaqi masi” sapxirïna, ukhamwa yupaychäw tuqit yaqhip pʼiqtʼirinakapax yatichapxäna. Ukampis Jesusax janiw ukham yatichkänti, jan ukasti, Awkipax kunsa uka tuqit amuyi ukxa, qhan uñachtʼayäna (Juan 14:9). Diosax janiw jaqinakar yaqha yaqha uñjkiti sasaw arkirinakapar sum qhanañchäna (Juan 4:5-26). “Kuna cast jaqirus [Diosax] katuqakiwa, khitinakatix jupar axsarki, ukhamarak aski lurapki taqi ukanakarusa” sasaw Pedrox qullan ajayun amuytʼayatäsax qillqatayna (Hech. 10:28, 34, 35). Ukhamasti, janiw khitirus yaqhachañasäkiti, uñisipkistu ukanakarus munasiñampi uñjañasawa (Mat. 5:43-45).

5. ¿“Jaqi masinakamarux kunatix chiqäki ukak parlapxam” sasinxa kunsa Pablox sañ munpachäna?

⁵ Ukampis ¿“jaqi masinakamarux kunatix  chiqäki ukak parlapxam” sasinxa kunsa Pablox sañ munpachäna? Chiqansa, janiw cristianonakjamax kʼarisiñasäkiti, kunatix chiqäki ukak parlañasawa, janirakiw yaqhanakar pantjasiyirjamas parlañasäkiti. Jan ukasti kunatix chiqäki uk munirïtanwa, jan walinakarusti uñistanwa (Rom. 12:9). Ukatakix “chiqa” Dios Awkisat yatiqasiñasawa. Janiw luratanakampisa arunakampis yaqhanakar sallqantañ munktanti (Sal. 15:1, 2; 31:5). Kuna jan walin uñjasisas amuyumpiw kunsa arsuñasa, janiw kʼarisisakipunix askichksnati (Colosenses 3:9, 10 liytʼasiñapawa).

6, 7. 1) ¿Kuntï yatktan ukanakxa jan imtʼasati taqpach arsuñäspa? Uk qhanañchtʼma. 2) ¿Khitinakarukis chiq arsuñax wakisispa?

⁶ Ukhamax kun jisktʼatasa, ¿jan imtʼasati kuntï yatktan ukanakxa taqpach arsuñasäspa? Janiw uk sañ munkarakiti. Amtañäni, ¿Jesusax khitirus kunsa yatiyaskakïnti? Janiwa. Mä kutixa, kuna chʼamampis milagronak lurta sasaw yaqhip kʼari chuyman jaqinakax jisktʼapxäna, ukat jupax akham sänwa: “May jisktʼapxarakïma. Jumanakatix sapxitätaxa, nayax sapxarakïmawa” sasa. Ukat jan kamsañ munapxipanxa akham sasaw säna: “Janirakiw nayas sapkämati, kuna munañanïñampitix taqi akanak lurktxa uksa” sasa (Mar. 11:27-33). Uka jaqinakax jan walinak lurapxäna, janirakiw iyawsäwinïpkänsa, ukatwa Jesusax jupanakar janix qhanañchkänti (Mat. 12:10-13; 23:27, 28). Jiwasax ukhamarakiw Diosar kutkatasir jan wali jaqinakat amuyasiñasaxa, jan walinak lurañatakikiwa kunsa yatiñ munapxi (Mat. 10:16; Efe. 4:14).

⁷ Ukat janirakiw khitirukis kunsa arsuñasäkiti sasaw Pablox sarakïna. Yaqhipax aru apnaqirïpxiwa, jaqxat parltʼasiñ wal munapxi ukat “jan wakiski ukanak parla[pxi]” sasaw säna (1 Tim. 5:13). Chiqansa, yaqhipax kuns arsupxakiwa, yaqhanakat kun yatisas parlapxakiwa, ukham jaqinakar kun sañas axsarayasiñjamawa. Ukatwa Pablox akham säna: “[Suma] jakañaru munapxam, jumanakan luräwinakamat lupʼisipxam” sasa (1 Tes. 4:11). Maysa tuqitxa, inas irpir chuymaninakax jiwasxat kuns yatiñ munapxarakchispa. Ukampis jupanakarux chiq sañasawa, ukhamatwa jupanakar lurañanakap phuqañxa yanaptʼsna (1 Ped. 5:2).

Utan chiq parlapxañäni

8. ¿Utan chiq arsuñax kunjamsa familian sum jakasiñ yanaptʼistaspa?

⁸ Niyakixay utan familiasampi jakastanxa, janiw kʼarisiñax wakiskaspati. Ukat jupanakampi jukʼamp sum apasiñ munasax kunsa chiq parlañasawa. Amuytʼañäni, inas jan waltʼayasiñanakax utjchispa, ukampis kunsa jan kʼarisisa munasiñampi yäpar arsuñäni ukhaxa, uka jan walinakax askichasispawa. Yaqhipax kun pantjasisas janiw chachap jan ukax warmip nayraqatansa ni wawanak nayraqatansa juch uñtʼasiñ munapkiti. ¿Jiwasax ukhamarakïtanti? ¿Jan ukax mä familiar jakʼan perdón mayisiñ yattañcha? Chiqansa, jiwasatix perdón mayiñäni ukhaxa, sumakiw mayachtʼata mä familian sarnaqasiñäni (1 Pedro 3:8-10, liytʼasiñapawa).

9. ¿Kunatsa qhuru arunakampi parlañax jan wakiskaspa?

 ⁹ Yaqhipax qhuru arunakampikiw kunsa arsuñ yatipxaraki. Ukampis chiq parlkasaxa, istʼayasiñatakix janiw qhuru arunakampi parlañas wakiskaspati. Pablox akham sasaw säna: “Chuyma usuchjasiñxatxa jithiqtapxam, taqi thithiñanakatsa, colerat chuymampi jachʼat artʼasiñanakatsa, jan wali arunakampi tuqisiñanakatsa, taqi jan wali luräwinakatsa. Sumankapxam, maynit maynikama khuyaptʼayasirïpxam, perdonasirïpxarakim maynit maynikama, kunjämtix Diosax jumanakaru perdonapxtam Cristo tuqi ukhama” sasa (Efe. 4:31, 32). Ukhamax suma arunakampi parlañäni ukhaxa, mayninakax taqi chuymaw sum istʼapxarakistani (Mat. 23:12).

Taman chiq parlapxañäni

10. ¿Chiq parlañ tuqitxa kunsa irpir chuymaninakax Jesusat yatiqasipxaspa?

¹⁰ Jesusax wali qhanwa arkirinakapar munasiñampi yatichäna. Janiw jupanakar kusisiyañ laykukix chiqa yatichäwinakxa ukhamaki imtʼkänti (Juan 15:9-12). Amtañäni, walja kutiw arkirinakapax khitis jilïrix sasin jiskhisipxatayna, ukampis Jesusax ‘altʼat chuymanïpxañamaw’ sasaw sumat qhan iwxtʼäna (Mar. 9:33-37; Luc. 9:46-48; 22:24-27; Juan 13:14). Irpir chuymaninakax kunatï chiqäki ukpun arxatañ yatipxaraki, ukampis janirakiw Diosan tamapxa munañanakapar apnaqapkiti (Mar. 10:42-44). Jesusat yatiqasisaw wali munasiñampi ukat ‘khuyaptʼayasiñampi’ Diosan tamaparux uñjasipki.

11. ¿Jilat kullakanakar munasitas laykux kuns lurañäni?

¹¹ Ukat jiwasax ukhamarakiw jilat kullakanakarux kunatix chiqäki uk sañ munaraktanxa, ukampis inas ukhamat yaqhanakar chuym ustʼayaraksna. Janiw khitir jiskʼachañsa ni chuym ustʼayañsa munktanti, mä ari cuchillompis usuchjksna ukhamäspawa (Sal. 52:2; Pro. 12:18). Bibliax akham sistuwa: “Ñanqha arsuñat laxram jarkʼaqam, kʼari arsuñat lakam jithiqtayam” sasa, ukhamasti mayninakar munasitas laykux uka arunakar istʼapxañäni (Sal. 34:13). Ukhamatwa Diosarus jachʼañcharakiñäni, tamansa mä wawak sarnaqasirakiñäni.

12. ¿Kunjam chuymampi kʼarisirinakas taripata uñjasipxaspa, ukat kunatsa?

¹² Ukatxa, sallqa chuymaninakat tamar jarkʼaqañatakiw irpir chuymaninakax chʼamachasipxi (Santiago 3:14-16 liytʼasiñapawa). Yaqhipax jan wali amtanakampiw kʼarisiñ yatipxi, janiw aliqakix kuns jiljapkiti jan ukax maysaruk uñtayapkiti, jan ukasti wali sallqa chuymanïpxiwa. Yaqhanakar llakisiyañ jan ukax chuym usuchjañ amtampiw kʼarinak parlañ yatipxi. Chiqansa, janiw kuna kʼaris askïkiti, kʼarix kʼarikipuniwa. Ukampis khitinakatix jan wali amtampi sapa kuti kʼarisiñ yatipxi ukanakax tamat jaqsutaw uñjasipxaspa. Ukhamasti janïr uk askichañataki tantachaskasinxa akham sasaw irpir chuymaninakax  jisktʼasipxañapa: “¿Jan wali amtanakampit sapa kuti kʼarisiñ yati, jan ukax pantjasicha?” sasa. Aliq pantjasisaki kʼartʼasiñ yatchi ukhaxa, Diosan Arupampi qhan chiqañchtʼañaw wakisispa.

Irnaqäwin chiq parlapxañäni

13, 14. 1) ¿Kuna tuqitsa jaqinakax wal kʼarisiñ yatipxi? 2) ¿Phuqatpach sum irnaqtʼirinakax kunsa katuqapxi?

¹³ Irnaqäw tuqinsa ukhamarakiw jaqinakax kunayman tuqit kʼarisiñ yatipxi, inas uk uñjasax kʼarisiñjamarakïchispa. Mä suma irnaqäwi jikxatañatakisa jan ukax jila qullqit irnaqañatakis jilamp jilampiw parlañ yatipxi. “Sum lurañ yatta, wali yatxattʼatätwa” sasaw papilanak jan phinqʼani apnaqapxi. Ukat irnaqäwinïxasas janiw sum phuqapkiti, lurañanakap lurasisipki. Telefonot parlasipki, yaqhanak liyisipki, jaqi masit parlasisipki ukhamaw lurir luriri tukupxi.

¹⁴ Ukampis chiqpach cristianonakax janiw ukham lurañasäkiti (Proverbios 6:16-19 liytʼasiñapawa). Pablox akham sasaw säna: “Taqi kunans sum sarnaqañ mun[tanxa]” sasa (Heb. 13:18). Ukhamasti, pago phuqatpach katuqasax phuqatpach irnaqañasarakiwa (Efe. 6:5-8). Ukat sum irnaqktan ukhaxa Jehová Diosaruw jachʼañchayaraktanxa (1 Ped. 2:12). Uk amuytʼañatakix Robertot parltʼañäni, jupax España markan jakasi. Phuqatpach sum irnaqtʼatapatxa walikpun ukham sum irnaqtʼtaxa sasaw patronapax jupar satayna. Ukhamatwa walja jilatanakax uka irnaqäwir mantapxarakitayna. Chiqansa, taqi uka jilatanakaw wali sum irnaqtʼapxäna. Uka maranakanxa pä tunka kimsani jilatanakampir ukat Bibliat yatiqir kimsaqallq chachanakampiruw uka irnaqäwin katuqayatayna.

15. ¿Jupa pachpataki irnaqir mä cristianox kunjamatsa chiqa chuymanïtap uñachtʼayaspa?

¹⁵ Ukat juma pachpataki aljassta ukhaxa, kunsa phuqat aljañamawa, janiw menos churañax wakiskaspati. Mä cristianox janiw kun aljasas yaqhanakar sallqantañapäkiti ukat kun lurä sasas phuqat lurañapawa. Maysa tuqitxa, janirakiw qullq chilltañas jan ukax chilltayasiñas wakiskiti. Ukhamasti, kunjamtï jumax uñjayasiñ munktaxa, ukhamwa yaqhanakar uñjañamaraki (Pro. 11:1; Luc. 6:31).

Apnaqirinakar chiq parlapxañäni

16. 1) ¿Kunsa cristianonakax marka apnaqirinakar churapxañapa? 2) ¿Ukat kunjamsa Jehová Diosar uñjapxañaparaki?

¹⁶ Jesusax akham sänwa: “Cesarankkis ukxa Cesarar churapxam, Diosankkis uksti Diosarurak churapxam” sasa (Mat. 22:21). Ukhamaxa, ¿kunanaksa Cesararu, mä arunxa, marka apnaqirinakar churañasa? Amtañäni, impuesto qullqi churañ tuqit parlkasaw Jesusax ukham säna. Ukhamasti, Dios nayraqatan ukat jaqinak nayraqatan sum jikxatasiñatakixa, kuna kamachinakatï markasan utjki ukarjam sarnaqañasawa, ukat impuesto qullqsa churañasarakiwa (Rom. 13:5, 6). Ukampis janiw ak armañasäkiti: Jehová Diosaw taqi kunxar munañani Apnaqirisaxa. Taqi chuymampi, taqi chʼamampi ukat taqi amuyumpiw Jupar munastanxa (Mar. 12:30; Apo. 4:11). Ukhamasti, Juparukiw taqi kunansa istʼañasaxa (Salmo 86:11, 12 liytʼasiñapawa).

17. Marka apnaqirinakax markachirinakar yanaptʼapxi ukxa, ¿kunjamsa chiqa cristianonakax uñjtanxa?

¹⁷ Ukat walja markanakanwa apnaqirinakax markachirinakarux qullqi tuqit yanaptʼañ yatipxaraki. Uk katuqañax janiw kuna juchäkisa. Ukampis kunanaktï uk katuqañataki  apnaqirinakax mayipki ukanakxa, cristianonakax sum phuqapxañapa. Chiqas qullq katuqañ layku apnaqirinakar kʼarintañasa jan ukax jilamp jilampi parlañas janiw akchʼas wakiskaspati.

Chiq parlasax kunsa katuqañäni

18-20. ¿Chiq parlirinakax kunsa katuqapxi?

¹⁸ Chiq parlasax kunayman askinakwa jikxattanxa. Mayax akäspawa: Dios nayraqatanxa qʼuma chuymampiw luqttanxa. Chiqas jupax ukham luqtayasiñwa muni ukat jiwaspachas sumakiw jikxatasiraktanxa (Pro. 14:30; Fili. 4:6, 7). Ukatxa, janirakiw katjayaskächa sasin axsar axsarax sarnaqktanti (1 Tim. 5:24).

¹⁹ Ukat Pablox “Diosan sirvirinakapjama, [...] chiqa parlañana” uñtʼayasiñ tuqitwa parlarakïna (2 Cor. 6:4, 7, MT). Ukhamasti, chiqa parlirit uñtʼatäñax wali askirakiwa. Uk amuytʼañatakix Gran Bretaña markan jakasir mä jilatat parltʼañäni, mä urux autop aljañ amtatayna. Ukat mayni alasirix purinïna ukhaxa, jan kun imtʼasaw uka jilatax alasiñ munirir sum qhanañchäna. Ukat yantʼir sarapxäna ukhaxa, jumax Jehová Diosan Qhanañchiripätati sasaw alasirix jilatar jisktʼatayna. ¿Kunatsa ukham jisktʼpachäna? Chiqansa, jilatax jan kun imtʼasaw chiq parläna ukat suma isthaptʼatarakïnwa, ukatwa alasirix ukham jisktʼäna. Ukhamatwa jilatax Bibliatsa uka jaqir sum qhanañcharakitayna.

²⁰ ¿Ukat jiwasax ukhamarakit chiq parlasas jan ukax kun sum phuqasas Jehová Diosan sutipar jachʼañchtanxa? Pablox akham sänwa: “Kunatix jamasan luraski, ukhamarak kunatix pʼinqäki ukanakxa apanukupxtwa” sasa (2 Cor. 4:2). Ukhamasti kunatix chiqäki uk parlañataki chʼamachasipxañäni. Ukhamatwa Dios Awkisax jachʼañchatäni, markapas jachʼar aptatarakïni.

¿Kamsasmasa?

• ¿Khitis jaqi masisaxa?

• ¿“Chiqäki ukak parlapxam” siski uka arunakax kamsañsa muni?

• ¿Chiq parlasax kunjamatsa Jehová Diosar jachʼañchsna?

• ¿Chiq parlasax kuna askinaksa katuqañäni?

[Jisktʼanaka]

[17 janan fotopa]

¿Kun pantjasisas jankʼakit juch uñtʼastanxa?

[18 janan fotopa]

¿Mä irnaqäwir mantañataki jisktʼatax chiqti jumax parlta?