Nọ Dọ Nugbo Na Kọmẹnu Towe
Nọ Dọ Nugbo Na Kọmẹnu Towe
“Mì jo lalodido dai, na mìmẹpo ni nọ dọ nugbo hẹ kọmẹnu etọn.”—EFE. 4:25.
1, 2. Etẹwẹ yin pọndohlan mẹsusu tọn gando nugbo didọ go?
NUGBO didọ ko lẹzun whẹho nudindọn tọn na owhe susu. To owhe kanweko ṣidopotọ J.W.M. mẹ, ohó milomilo-kàntọ, Glẹkinu, Alcaeus dọ dọ: “Ahàn mẹ wẹ yè nọ sè ohó nugbo te.” Nuhe dọ e te wẹ yindọ, whenue mẹde nùahànmú, wẹ e nọ dọ nugbo tọ́n podọ vlavo apàpà nọ sọ ẹ nado dọho. Togán Lomunu owhe kanweko tintan tọn, Pọntiu Pilati lọsu tindo pọndohlan agọ̀ gando nugbo go to whenue e gbọn yẹnuwiwa dali kanse Jesu dọmọ: “Etẹwẹ nugbo?”—Joh. 18:38.
2 To egbehe, pọndohlan voovo wẹ gbẹtọ lẹ tindo gando nugbo go. Mẹsusu nọ dọ dọ hogbe lọ “nugbo” tindo zẹẹmẹ voovo kavi dọ linlẹn mẹdopodopo tọn gando nugbo go nọ gbọnvo. Mẹdelẹ nọ dọ nugbo kiki eyin e na hẹn ale wá na yé kavi wà dagbe na yé. Owe lọ The Importance of Lying dọ dọ: “E sọgan taidi nuhe yọ́n nado dọ nugbo, ṣigba e ma nọ doale sọmọ eyin mí to vivẹnudo nado tindo kọdetọn dagbe bo vò to gbẹ̀mẹ. Eyin mẹde na tindo kọdetọn dagbe janwẹ, e ma sọgan nọma dolalo.”
3. Naegbọn Jesu do yin apajlẹ ayidego tọn na mí gando nugbo didọ go?
3 Nukun he devi Klisti tọn lẹ nọ yí do pọ́n nugbo didọ gbọnvo tlala. Pọndohlan Jesu tọn gbọnvo na dehe go mí donù wayi to aga lẹ. E nọ dọ nugbo to whepoponu. Kẹntọ etọn lẹ tlẹ yigbe dọ: “Mẹplọntọ, míwlẹ yọnẹn dọ nugbonọ wẹ hiẹ, hiẹ sọ nọ plọn aliho Jiwheyẹwhe tọn omẹ to nugbo mẹ.” (Mat. 22:16) Mọdopolọ to egbehe, Klistiani nugbo lẹ nọ hodo apajlẹ Jesu tọn. Yé ma nọ whleawu nado dọ nugbo. Po ahundopo po, yé nọ kọngbedopọ hẹ apọsteli Paulu, he dotuhomẹna yisenọ hatọ lẹ dọmọ: “Mì jo lalodido dai, na mìmẹpo ni nọ dọ nugbo hẹ kọmẹnu etọn.” (Efe. 4:25) Mì gbọ mí ni lẹnnupọndo nuagokun atọ̀n ji sọn nuhe Paulu dọ mẹ. Tintan, mẹnu wẹ kọmẹnu mítọn? Awetọ, etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado nọ dọ nugbo? Podọ atọ̀ntọ, nawẹ mí sọgan nọ wà ehe to gbẹzan egbesọegbesọ tọn mítọn mẹ gbọn?
Mẹnu Wẹ Kọmẹnu Mítọn?
4. To vogbingbọn mẹ na nukọntọ Ju owhe kanweko tintan tọn lẹ, nawẹ Jesu do pọndohlan Jehovah tọn hia gando mẹhe yin kọmẹnu mítọn go gbọn?
4 To owhe kanweko tintan W.M., nukọntọ Ju tọn delẹ plọnmẹ dọ Juvi hatọ kavi họntọn vivẹ mẹde tọn kẹdẹ wẹ sọgan yin yiylọdọ “kọmẹnu.” Ṣigba, Jesu do jẹhẹnu po pọndohlan Otọ́ etọn tọn po hia to aliho pipé mẹ. (Joh. 14:9) E jẹna ayidego dọ, Jesu dohia devi etọn lẹ dọ Jiwheyẹwhe ma nọ do nukundagbe hia akọ̀ kavi akọta de hugan devo gba. (Joh. 4:5-26) Gbọnvona enẹ, gbigbọ wiwe dohia Pita dọ “Jiwheyẹwhe ma yin mẹnukuntahopọntọ gba: ṣigba to akọta lẹpo mẹ, mẹhe dibusi i, bo wazọ́n dodo, wẹ yè kẹalọyi to e dè.” (Owalọ 10:28, 34, 35) Enẹwutu, mẹlẹpo wẹ mí dona nọ pọ́n taidi kọmẹnu mítọn, bo nọ do owanyi hia mẹhe tlẹ nọ yinuwa taidi kẹntọ mítọn lẹ.—Mat. 5:43-45.
5. Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado nọ dọ nugbo na kọmẹnu mítọn?
5 Ṣigba, etẹ dọ wẹ Paulu te to whenue e dọ dọ mí dona nọ dọ nugbo na kọmẹnu mítọn? Nado dọ nugbo zẹẹmẹdo nado dọ hójọhó kavi na nudọnamẹ he ma bẹ oklọ depope hẹn mẹde. Klistiani nugbo lẹ ma nọ slokọna nugbo nado sọgan hẹn mẹdevo lẹ buali. Yé nọ “gbẹwanna nuhe ylan” bo nọ “joawuna ehe yin dagbe.” (Lom. 12:9) To apajlẹ “Jiwheyẹwhe nugbo” lọ tọn hihodo mẹ, mí dona dovivẹnu nado nọ dọ nugbo bo nọ nọ̀ tlọlọ to nuwiwa mítọn lẹpo mẹ. (Ps. 15:1, 2; 31:5) Eyin mí nọ ṣinyankẹ́nna nuhe mí nọ dọ lẹ ganji, mí tlẹ sọgan didẹ ninọmẹ winyandomẹ tọn kavi ninọmẹ gigẹdẹ lẹ po zinzin po matin lalodido.—Hia Kọlọsinu lẹ 3:9, 10.
6, 7. (a) Be nado dọ nugbo zẹẹmẹdo dọ mí dona kọ́ nulẹpo tọ́n na mẹdepope he kanhose mí wẹ ya? Basi zẹẹmẹ. (b) Mẹnu lẹ go wẹ e jẹ dọ mí ni nọ dejido bo nọ dọ nugbo na?
6 Be nado nọ dọ nugbo na mẹdevo lẹ zẹẹmẹdo dọ mí ni kọ́ nulẹpo tọ́n na mẹdepope he kanhose mí wẹ ya? E ma yinmọ dandan gba. To whenue Jesu tin to aigba ji, e dohia dọ mẹdelẹ ma jẹ nado mọ gblọndo kavi nudọnamẹ tlọlọ lẹ yí. Whenue nukọntọ sinsẹ̀n tọn yẹnuwatọ lẹ kàn fie e mọ huhlọn po aṣẹ he e do to ohia po azọ́njiawu lẹ po wà te sè e, Jesu gblọn dọmọ: “Yẹn na kàn ohó dopo biọ mì ga, na mì ni gblọnna mi, yẹn nasọ dọ aṣẹ he mẹ yẹn to onú ehelẹ wà gbọn na mì.” To whenue wekantọ po sunnu mẹho lẹ po ma penugo nado na ẹn gblọndo, Jesu dọmọ: “Mọwẹ yẹn masọ to na dọ aṣẹ he mẹ yẹn to onú ehelẹ wà gbọn na mì.” (Malku 11:27-33) Jesu mọdọ e ma yin dandan nado na yé gblọndo na nuyiwa gblezọn po apajlẹ yise matindo tọn yetọn lẹ po wutu. (Mat. 12:10-13; 23:27, 28) Mọdopolọ to egbehe, omẹ Jehovah tọn lẹ dona họ́ yede gando atẹṣitọ lẹ po mẹylankan devo he nọ yí oklọ zan na ale ṣejannabi tọn yetọn lẹ po go.—Mat. 10:16; Efe. 4:14.
7 Paulu sọ dohia dọ mẹdelẹ ma jẹ nado mọ gblọndo gigọ́ yí. E dọ dọ “hofusadọtọ, ajanmanọ” lẹ “nọ to nuhe ma jẹ dọ.” (1 Tim. 5:13) Mọwẹ, mẹhe nọ donù whẹho mẹdevo lẹ tọn mẹ kavi mẹhe go yè ma sọgan dejido dọ yé na hẹn aṣli lẹ sọgan mọdọ mẹdevo lẹ nọ whleawu nado má nudọnamẹ mẹdetiti tọn lẹ hẹ yé. Nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado setonuna ayinamẹ gbọdo Paulu tọn he dọmọ: ‘Payi tlala nado nọ nabọẹ, bo ma nọ dádo whẹho mẹdevo lẹ tọn mẹ.’ (1 Tẹs. 4:11) Ṣigba to whedelẹnu, mẹho agun tọn lẹ sọgan kanhose mí gando whẹho mẹdetiti tọn delẹ go na yé nido hẹn azọ́ndenamẹ yetọn lẹ di. To ninọmẹ mọnkọtọn mẹ, e na yọ́n dọ mí ni kọngbedopọ bo dọ nugbo na yé podọ enẹ na gọalọna yé taun.—1 Pita 5:2.
Nọ Dọ Nugbo to Whẹndo Mẹ
8. Nawẹ nugbo didọ nọ gọalọ nado kọ̀n hagbẹ whẹndo tọn lẹ dopọ gbọn?
8 Nado dọ hójọhó, hagbẹ whẹndo tọn mítọn lẹ wẹ sẹpọ mí hugan. Nado hẹn haṣinṣan enẹ lodo, nujọnu wẹ e yin nado nọ dọ nugbo na ode awetọ. Eyin mí nọ dọ homẹ, nọ dọ nugbo, bosọ nọ yí hogbe he jọmẹ lẹ zan to whenue mí to hodọ hẹ ode awetọ, enẹ sọgan zọ́n bọ nuhahun po gbemanọpọ susu po na depò. Di apajlẹ, eyin mí ṣì nude wà, be mí nọ whleawu nado yigbe etọn na alọwlemẹ mítọn, ovi mítọn lẹ, kavi hagbẹ whẹndo tọn vivẹ devo lẹ ya? Ovẹvivẹ ahundopo tọn nọ gọalọ nado yidogọna jijọho po pọninọ po to whẹndo mẹ.—Hia 1 Pita 3:8-10.
9. Naegbọn nugbo didọ ma zẹẹmẹdo dọ mí ni dọho taidi hlònọ kavi wunvinọ?
9 Nado nọ dọ nugbo ma zẹẹmẹdo dọ mí ni nọ dọho taidi hlònọ kavi wunvinọ gba. Eyin mẹde ma nọ dọho po nuyọnẹn po, gbẹtọ lẹ ma na yí nukun nujọnu tọn do pọ́n nugbo he dọ e te. Paulu dọmọ: “Mì gbọ adi lẹpo, homẹfiọ, homẹgble, nutlọ, po ohó ylankan po, yè ni de e sọn mì dè po homẹkẹn lẹpo po ga. Mì nọ wà dagbe hlan mìnọzo, mì do homẹmimiọn, mì nọ jo ylando mìnọzo tọn, yèdọ dile Jiwheyẹwhe to Klisti mẹ ko jona mì do.” (Efe. 4:31, 32) Eyin hogbe mítọn lẹ dọnmẹdogo bo nọ doyẹyigonamẹ, e na dohia dọ mí do sisi hia gbẹtọ lẹ podọ yé na yọ́n pinpẹn nuhe dọ mí te tọn taun.—Mat. 23:12.
Nọ Dọ Nugbo to Whẹho Agun Tọn lẹ Mẹ
10. Etẹwẹ mẹho agun tọn lẹ sọgan plọn sọn apajlẹ dagbe Jesu tọn mẹ gando nugbo didọ go?
10 Jesu nọ dọhona devi etọn lẹ to aliho he bọawu bo to tlọlọ mẹ. E nọ ze ayinamẹ etọn lẹ sinai do owanyi ji to whepoponu, etomọṣo, e ma kuwinyan nado dọ nugbo na e nido hẹn homẹhun todoaitọ etọn lẹ gba. (Joh. 15:9-12) Di dohia, to whenue apọsteli Jesu tọn lẹ dọnnu pludopludo gando mẹhe klohu to ṣẹnṣẹn yetọn go, e gbọn nujikudo dali gọalọna yé ṣigba po homẹfa po nado mọnukunnujẹ nuhewutu yé dona yin whiwhẹnọ mẹ. (Malku 9:33-37; Luku 9:46-48; 22:24-27; Joh. 13:14) Mọdopolọ, dile etlẹ yindọ mẹho agun tọn lẹ nọ yin nujikudonọ na nuhe dù dodowiwa, yé ma nọ duklunọ do apó Jiwheyẹwhe tọn ji. (Malku 10:42-44) Yé nọ hodo apajlẹ Klisti tọn gbọn ‘dagbewiwa po homẹmimiọn po didohia ode awetọ’ dali.
11. Etẹwẹ wanyina mẹmẹsunnu mítọn lẹ na whàn mí nado wà gando aliho he mẹ mí nọ yí odẹ́ mítọn zan te go?
11 Eyin mí nọ dọ hójọhó hẹ mẹmẹsunnu mítọn lẹ ṣigba bo ma nọ yin hẹngogonọ, mí sọgan dọ linlẹn mítọn tọ́n, to ojlẹ dopolọ mẹ bo ma hẹn homẹgble mẹdevo lẹ. Na nugbo tọn, mí ma na jlo gbede nado dike odẹ́ mítọn ni lẹzun “dàlunhi didá,” bo yí i zan nado gbleawunamẹ po hogbe mẹzunzun kavi mẹdèpo tọn lẹ po. (Ps. 52:2; Howh. 12:18) Wanyina mẹmẹsunnu mítọn lẹ na whàn mí nado “de odẹ́ [mítọn] sọn danú mẹ; podọ nùflo [mítọn] sọn oklọ didọ mẹ.” (Ps. 34:13) Gbọnmọ dali, mí nọ gbògbéna Jiwheyẹwhe bo nọ yidogọna pọninọ agun tọn.
12. Whetẹnu wẹ lalodido nọ biọ afọdide whẹdida tọn? Basi zẹẹmẹ.
12 Mẹho agun tọn lẹ nọ dovivẹnu vẹkuvẹku nado basi hihọ́na agun sọn mẹhe nọ dolalo sinsinyẹn lẹ si. (Hia Jakobu 3:14-16.) Mẹhe nọ dolalo sinsinyẹn lẹ nọ wàmọ nado gbleawuna mẹdevo lẹ; yanwle yetọn wẹ nado dike mẹlọ ni jiya to aliho de mẹ kavi ze e do ayimajai mẹ. E ma yin nado dọ numadinu lẹ dokọnamẹ kavi gbọn hójijlẹ dali dósin nugbo delẹ ji poun wẹ gba. Nado dọ hójọhó, lalo lẹpo wẹ ylan, ṣigba e ma yin whẹho nugbomadọ tọn lẹpo wẹ nọ biọ afọdide whẹdida tọn gba. Enẹwutu, mẹho agun tọn lẹ dona yin jlẹkajinọ po lẹnpọn dagbenọ po to whenue yé to nulẹnpọndo mẹhe dolalo de ji, vlavo eyin mẹlọ desọn ojlo mẹ wá nado dolalo sinsinyẹn he na biọ afọdide whẹdida tọn wẹ kavi lala. Kavi vlavo ayinamẹ nujikudo tọn sọn Owe-wiwe mẹ he yin nina po owanyi po na ko pé.
Nọ Dọ Nugbo to Whẹho Ajọwiwa Tọn lẹ Mẹ
13, 14. (a) Nawẹ mẹdelẹ nọ gboawupo nado yin nugbonọ na mẹhe yí yé do azọ́nmẹ gbọn? (b) Kọdetọn dagbe tẹwẹ nugbo didọ to azọ́nmẹ nọ hẹnwa?
13 Na mí to gbẹnọ to ojlẹ he mẹ nugbomadọ gbayipe te de mẹ wutu, e sọgan vẹawuna mí nado duto whlepọn lọ ji nado dọ nugbo na mẹhe yí mí do azọ́nmẹ. To whenue mẹdelẹ to azọ́n dín, yé nọ dolalo madoadúdẹji. Di apajlẹ, yé sọgan nọma dọ hójọhó gando numimọ azọ́n tọn he yé tindo kavi gbedewema wehọmẹ tọn he yé tindo go na yé nido mọ azọ́n dagbe kavi azọ́n he nọ hẹn akuẹ susu wá. To alọ devo mẹ, susu mẹhe yè yí do azọ́nmẹ lẹ tọn nọ dọ dọ emi to azọ́nwa, to whenue e yindọ whẹho mẹdetiti tọn yetọn lẹ go wẹ yé to nukunpedo, dile etlẹ yindọ e ma sọgbe hẹ osẹ́n azọ́nwhé he mẹ yé te tọn. Yé sọgan to owe he ma gando azọ́n yetọn go lẹ hia, to omẹ yetọn lẹ ylọ to alokan ji to azọ́n gànmẹ, bosọ nọ to wekanhlanmẹ lẹ dohlan gbọn Internet ji, kavi nọ to nọtẹn Internet tọn voovo lẹ ji yì.
14 Klistiani nugbo lẹ ma nọ yí nukun vlẹkẹsẹ do pọ́n whẹho nugbo didọ tọn gba. (Hia Howhinwhẹn lẹ 6:16-19.) Paulu dọmọ: ‘Mí jlo nado yin nugbonọ to nulẹpo mẹ.’ (Heb. 13:18) Enẹwutu, Klistiani lẹ ma nọ wazọ́n agbòte bo nọ donukun akuẹ pipé. (Efe. 6:5-8) Azọ́nwiwa po ahundopo po sọ sọgan hẹn pipà wá na Otọ́ mítọn olọn mẹ tọn. (1 Pita 2:12) Di apajlẹ, to Espagne, ogán Roberto tọn pà ẹ na e nọ dọ nugbo bo nọ ylọ azọ́n etọn dọ nujọnu. Na jijọ dagbe Roberto tọn wutu, azọ́nwhé lọ yí Kunnudetọ devo lẹ do azọ́n lọ mẹ. Yelọsu nọ penukundo azọ́n yetọn go ganji. Dile owhe lẹ to yìyì, Roberto mọ azọ́n na mẹmẹsunnu he ko yí baptẹm 23 po plọnmẹ Biblu 8 po!
15. Nawẹ Klistiani ajọwatọ de dona do ede hia taidi mẹhe nọ dọ nugbo gbọn?
15 Eyin ajọ́ mítọn titi wà wẹ mí te, be mí nọ yin nugbonọ to whẹho ajọ́ tọn mítọn lẹpo mẹ ya, kavi mí nọ gboawupo nado dọ nugbo na kọmẹnu mítọn to whedelẹnu? Klistiani ajọwatọ de ma dona nọ sà nugbigble kavi vivinù nado sọgan yawu sànú; mọjanwẹ e ma dona sú kavi yí alọgodo-kuẹ do niyẹn. Mí dona nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ dile mílọsu jlo dọ yé ni yinuwa hẹ mí do.—Howh. 11:1; Luku 6:31.
Nọ Dọ Nugbo Na Aṣẹpatọ Lẹ
16. Ahọ́ etẹ tọn wẹ Klistiani lẹ dù do (a) aṣẹpatọ lẹ? (b) Jehovah?
16 Jesu dọmọ: “Mì yí nuhe yin Sesali tọn lẹ hlan Sesali, podọ nuhe sọ yin Jiwheyẹwhe tọn lẹ hlan Jiwheyẹwhe.” (Mat. 22:21) Ahọ́ etẹ tọn wẹ mí dù do Sesali kavi aṣẹpatọ lẹ? Whenue Jesu to ohó enẹlẹ dọ, takuẹ ji wẹ e to hodọdo. Enẹwutu, eyin Klistiani de na tindo ayihadawhẹnamẹnu wiwe de to Jiwheyẹwhe po gbẹtọ po nukọn, e dona nọ yìn osẹ́n otò tọn lẹ, kakajẹ takuẹ súsú ji. (Lom. 13:5, 6) Ṣigba, mí yọnẹn dọ Jehovah wẹ Nupojipetọ, Jiwheyẹwhe nugbo dopo akàn lọ, mẹhe mí yiwanna po ahun, alindọn, ayiha, po huhlọn mítọn lẹpo po. (Malku 12:30; Osọhia 4:11) Enẹwutu, mí nọ setonuna Jehovah Jiwheyẹwhe mlẹnmlẹn.—Hia Psalm 86:11, 12.
17. Nukun tẹwẹ omẹ Jehovah tọn lẹ nọ yí do pọ́n alọgọ otò tọn lẹ mimọyi?
17 To otò susu mẹ, tito lẹ yin zizedai nado penukundo mẹhe to nuhudo mẹ lẹ go. Nudepope ma ylan to e mẹ dọ Klistiani de ni mọ alọgọ mọnkọtọn yí—eyin e gbẹ́ jẹ nubiọtomẹsi lọ lẹ kọ̀n. Nado dọ nugbo na kọmẹnu mítọn nọ biọ dọ mí ni dapana lalodido kavi nudọnamẹ oklọ tọn lẹ didọna aṣẹpatọ lẹ nado sọgan mọ alọgọ enẹlẹ yí.
Ale He Nugbo Didọ Nọ Hẹnwa Lẹ
18-20. Ale tẹlẹ wẹ nugbo didọ na kọmẹnu mítọn nọ hẹnwa?
18 Ale he nugbo didọ nọ hẹnwa lẹ sù taun. Mí nọ tindo ayihadawhẹnamẹnu wiwe de, he nọ zọ́n bọ mí nọ tindo jijọho ahun mẹ tọn bo nọ vò to ayiha mẹ. (Howh. 14:30; Flp. 4:6, 7) Ayihadawhẹnamẹnu wiwe de tintindo yin nujọnu tlala to nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Mọdopolọ, eyin mí nọ dọ nugbo to nulẹpo mẹ, mí ma na nọ hanú dọ mẹde na de mí gbà.—1 Tim. 5:24.
19 Sọ lẹnnupọndo ale devo ji. Paulu dọmọ: “To nulẹpo mẹ míwlẹ to whẹsuna míde di devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn, . . . to ohó nugbo tọn mẹ.” (2 Kọl. 6:4, 7) Ehe yin nugbo to whẹho Kunnudetọ de tọn mẹ to Grande-Bretagne. To whenue e jlo na sà gbẹduhun de, e basi zẹẹmẹ lẹpo do nuhe yọ́n po nuhe gble to gbẹduhun lọ go lẹ po ji kakajẹ nuhe go yè ma sọgan doayi lẹ ji. To whenue yé kùnhún lọ pọ́n godo, mẹhe jlo na họ̀ ohún lọ kanse mẹmẹsunnu lọ, vlavo eyin ewọ yin dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. Naegbọn e do kàn kanbiọ enẹ sè? Dawe lọ doayi nugbodidọ mẹmẹsunnu lọ tọn po nusisọ́ etọn he mẹ́n po go. Hodọdopọ enẹ wá dekọtọn do kunnudide dagbe de mẹ.
20 Be mílọsu nọ hẹn pipà wá na Mẹdatọ mítọn gbọn walọ dagbe mítọn lẹ dali ya? Paulu dọmọ: “Mí ko gbẹ́ onú bibẹ̀ bublu tọn lẹ dai, mí ma to zọnlinzin to oklọ mẹ.” (2 Kọl. 4:2) Enẹwutu, mì gbọ mí ni wà nuhe go mí pé lẹpo nado nọ dọ nugbo na kọmẹnu mítọn. Gbọnmọ dali, mí na hẹn pipà wá na Otọ́ mítọn olọn mẹ tọn po omẹ etọn lẹ po.
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
• Mẹnu wẹ kọmẹnu mítọn?
• Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado nọ dọ nugbo na kọmẹnu mítọn?
• Nawẹ nugbo didọ nọ hẹn pipà wá na Jiwheyẹwhe gbọn?
• Ale tẹlẹ wẹ nugbo didọ nọ hẹnwa?
[Kanbiọ Oplọn tọn lẹ]
[Yẹdide to weda 17]
Be hiẹ nọ yawu yigbena nuṣiwa flinflin towe lẹ ya?
[Yẹdide to weda 18]
Be hiẹ nọ dọ nugbo to whenue a to azọ́n dín ya?