Sawenyo ti Kinapudno iti Kaarrubayo

“Ita ta inwaksiyon ti kinaulbod, sawenyo ti kinapudno tunggal maysa kadakayo iti padana a tao.”​—Efe. 4:25.

1, 2. Ania ti panangmatmat ti adu a tattao iti kinapudno?

 NABAYAGEN nga agduduma ti kapanunotan dagiti tattao maipapan iti kinapudno. Idi maikanem a siglo K.K.P., kinuna ti Griego a mannaniw a ni Alcaeus: “Adda kinapudno iti arak.” Ipasimudaag dayta a sa la maibaga ti maysa a tao ti kinapudno ken nalabit agbalin a mannanao no adun ti nainumna nga arak. Ni Poncio Pilato a gobernador iti Roma idi umuna a siglo biddut met ti kapanunotanna idi inyimtuodna ken Jesus buyogen ti panagduadua: “Ania ti kinapudno?”​—Juan 18:38.

² Iti kaaldawantayo, nagadu ti agsusupadi a kapanunotan maipapan iti kinapudno. Adu ti mangibaga a nagduduma ti anag ti “kinapudno” wenno agduduma ti kinapudno sigun kadagiti indibidual. Adda dagidiay agsao laeng iti pudno no pabor dayta kadakuada wenno no agresulta iti pannakarisut a dagus ti parikut. Kuna ti libro a The Importance of Lying: “Ti panagbalin a napudno ket mabalin a natan-ok a kapanunotan, ngem no maipapan iti panangikagumaan nga agbiag ken agbalin a natalged, awan mamaay dayta. Bassit ti pagpilian ti tao​—masapul nga agulbod tapno agbiag.”

3. Apay a ni Jesus maysa a naisangsangayan nga ulidan iti panagsao iti kinapudno?

³ Anian ti pannakaiduma dagiti adalan ni Kristo! Saan a kas kadagiti nadakamat, kanayon a sinao ni Jesus ti kinapudno. Uray dagiti kabusorna binigbigda: “Mannursuro, ammomi a napudnoka ken isurom a sipupudno ti dalan ti Dios.” (Mat. 22:16) Kasta met ita, tultuladen dagiti pudno a Kristiano ti ulidan ni Jesus. Saanda a bumdeng a mangibaga iti pudno. Naimpusuan nga umanamongda iti imbalakad ni apostol Pablo kadagiti padana a manamati: “Ita ta inwaksiyon ti kinaulbod, sawenyo ti kinapudno tunggal maysa kadakayo iti padana a tao [wenno, kaarruba].” (Efe. 4:25) Usigentayo ti tallo nga aspeto ti sasao ni Pablo. Umuna, siasino ti kaarrubatayo? Maikadua, ania ti kayat a sawen ti panagsao iti pudno? Ken maikatlo, kasano a mayaplikar daytoy iti inaldaw a biagtayo?

Siasino ti Kaarrubatayo?

4. Saan a kas kadagiti lider dagiti Judio idi umuna a siglo, kasano nga inyanninaw ni Jesus ti panangmatmat ni Jehova maipapan iti no siasino ti kaarrubatayo?

⁴ Idi umuna a siglo K.P., insuro ti dadduma a lider dagiti Judio a dagiti laeng pada a Judio wenno dagiti nasinged a gayyemda ti maikari a maawagan iti “kaarruba.” Ngem ni Jesus naan-anay a tinuladna ti personalidad ken panagpampanunot ni Amana. (Juan 14:9) Kasta unay ti panangipakitana kadagiti adalanna nga awan ti puli wenno nasionalidad a pabpaboran ti Dios. (Juan 4:5-26) Kanayonanna, ti nasantuan nga espiritu impalgakna ken apostol Pedro a ti “Dios saan a mangidumduma, no di ket iti tunggal nasion anamonganna ti tao nga agbuteng kenkuana ken agaramid iti kinalinteg.” (Ara. 10:28, 34, 35) No kasta, rumbeng nga ibilangtayo a kaarruba ti isuamin, nga ipakitatayo ti ayat uray kadagidiay mangibilang kadatayo a kabusor.​—Mat. 5:43-45.

5. Ania ti kayat a sawen ti panagsao iti kinapudno iti kaarrubatayo?

⁵ Kaskasdi, ania ti kayat a sawen ni Pablo idi kinunana a masapul a sawentayo ti kinapudno iti kaarrubatayo? Ti panangisao iti kinapudno ramanenna ti panangiranud iti impormasion a pudno ken awanan iti panangallilaw. Dagiti pudno a Kristiano dida ballikugen wenno balbaliwan dagiti impormasion tapno maallilawda ti  sabsabali. ‘Karurodda ti dakes’ ken ‘kumpetda iti naimbag.’ (Roma 12:9) Kas panangtulad iti “Dios ti kinapudno,” ikagumaantayo ti agbalin a napudno ken prangka iti amin nga aramiden ken sawentayo. (Sal. 15:1, 2; 31:5) No naannadtayo kadagiti sawentayo, marisuttayo uray ti nakababain wenno makaparurod a situasion a din kasapulan ti panangallilaw.​—Basaen ti Colosas 3:9, 10.

6, 7. (a) Ti kadi panagbalin a napudno kaipapananna a masapul nga ipalgaktayo uray dagiti personal a detalye iti siasinoman nga agsaludsod? Ilawlawagyo. (b) Siasino dagiti maikari a pagtalkan ken pagipudnuantayo?

⁶ Ti kadi panagbalin a napudno iti sabsabali kaipapananna a masapul nga ipalgaktayo ti amin a detalye iti siasinoman nga agsaludsod kadatayo? Saan. Idi adda ni Jesus ditoy daga, impakitana nga adda dagiti saan a maikari iti direkta a sungbat wenno masinunuo nga impormasion. Idi nagimtuod kenkuana dagiti managinsisingpet a lider ti relihion no babaen ti ania nga autoridad a nagaramid kadagiti pagilasinan ken milagro, kinuna ni Jesus: “Imtuodek kadakayo ti maysa a saludsod. Sungbatandak, ket ibagakto met kadakayo no babaen iti ania nga autoridad nga aramidek dagitoy a banag.” Idi saan a simmungbat dagiti eskriba ken lallakay, kinuna ni Jesus: “Uray siak diak met ibaga kadakayo no babaen iti ania nga autoridad nga aramidek dagitoy a banag.” (Mar. 11:27-33) Saanna a sinungbatan ti saludsodda gapu ta dakes ti ar-aramidda ken awananda iti pammati. (Mat. 12:10-13; 23:27, 28) Kasta met ita, nasken nga agannad ti ili ni Jehova gapu ta adda dagiti apostata ken dadduma pay a nadangkes a tattao a mangitungtungpal kadagiti agimbubukodan a panggepda babaen ti panangallilaw ken kinasikap.​—Mat. 10:16; Efe. 4:14.

⁷ Impasimudaag pay ni Pablo nga adda dagiti saan a maikari nga umawat iti naan-anay a sungbat. Kinunana a dagiti ‘manangidanondanon ken mannakibiang iti ar-aramid ti sabsabali sarsaritaenda ti bambanag a saanda a rebbeng.’ (1 Tim. 5:13) Wen, dagidiay managusioso iti ar-aramid ti sabsabali wenno dagidiay dida ammo ti agilimed madlawda nga adda dagidiay saan a mangitalek kadakuada iti personal nga impormasion. Anian a nasaysayaat nga ipangagda daytoy a naipaltiing a balakad ni Pablo: “Pagbalinenyo a kalat ti agbiag a siuulimek ken asikasuenyo ti bukodyo nga aramid.” (1 Tes. 4:11) Nupay kasta, adda dagiti gundaway a masapul nga agsaludsod dagiti panglakayen iti kongregasion maipapan kadagiti personal a banag tapno maaramidda ti annongenda. Iti kasta a kasasaad, maapresiar unay ken dakkel a suporta ti pannakitinnulongtayo babaen ti panagipudno.​—1 Ped. 5:2.

Sawenyo ti Kinapudno Mainaig iti Pamilia

8. Kasano a ti panagsao iti pudno pasingedenna dagiti agkakapamilia?

⁸ Gagangay a ti pamiliatayo ti kasingedan kadatayo. Tapno mapatibker dayta a singgalut, napateg a sawentayo ti pudno iti maysa ken maysa. No masindadaan, napudno, ken naasi ti pannakisaritatayo, maliklikan ti adu a problema ken di pagkikinnaawatan. Kas pagarigan, no makaaramidtayo iti biddut, bumdengtayo kadi a mangadmitir iti asawa, iti annak, wenno iti nasinged a kameng ti pamiliatayo? Ti napasnek ken naimpusuan a panagpadispensar itandudona ti  talna ken panagkaykaysa iti pamilia.​—Basaen ti 1 Pedro 3:8-10.

9. Apay a liklikantayo ti agbalin a nagubsang no sawentayo ti pudno?

⁹ Ti panagsao iti pudno dina kaipapanan nga agbalintayo a nagubsang. Uray no pudno ti ibagbagatayo, saan a maapresiar dagiti dumdumngeg no nagubsangtayo. Kinuna ni Pablo: “Maikkat koma kadakayo ti isuamin a makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao agraman ti isuamin a kinadakes. Ngem agbalinkayo a manangngaasi iti maysa ken maysa, nadungngo a mannakipagrikna, a sibubulos a pakawanenyo ti maysa ken maysa no kasano a ti Dios sibubulos a nangpakawan met kadakayo babaen ken Kristo.” (Efe. 4:31, 32) No agsaotayo iti naasi ken nadayaw a pamay-an, tagipatgen dagiti agdengdengngeg ti mensahetayo ken mariknada a raraementayo ida.​—Mat. 23:12.

Sawenyo ti Kinapudno iti Kongregasion

10. Ania ti masursuro dagiti Kristiano a panglakayen iti nagsayaat nga ulidan ni Jesus iti panagsao iti pudno?

¹⁰ Simple wenno prangka ti pannakisarita ni Jesus kadagiti adalanna. Kanayon a naayat ti balakadna, ngem dina pinalag-an ti kinapudno tapno laeng maay-ayona dagiti agdengdengngeg kenkuana. (Juan 15:9-12) Kas pagarigan, idi maulit-ulit a nagsusupiatan dagiti adalan ni Jesus no asino kadakuada ti natantan-ok, sititibker ngem siaanus a tinulonganna ida tapno maawatanda ti kinapateg ti kinapakumbaba. (Mar. 9:33-37; Luc. 9:46-48; 22:24-27; Juan 13:14) Umasping iti dayta, dagiti Kristiano a panglakayen saanda a dominaran ti arban ti Dios nupay natibkerda maipaay iti kinalinteg. (Mar. 10:42-44) Tultuladenda ni Kristo babaen ti panagbalinda a “manangngaasi iti maysa ken maysa” ken “nadungngo a mannakipagrikna” kadagiti sabsabali.

11. No maipapan iti panangusar iti dila, ti panagayattayo kadagiti kakabsattayo tignayennatayo a mangaramid iti ania?

¹¹ No saan a nagubsang ti kinaprangkatayo, mayebkastayo ti kapanunotantayo iti di makasair a pamay-an. Wen, ditay pulos kayat a pagbalinen ti dilatayo a “napatadem a kas iti labaha,” a mangsugat babaen ti nagubsang wenno manginsulto a sasao. (Sal. 52:2; Prov. 12:18) Ti panagayattayo kadagiti kakabsattayo tignayennatayo a ‘mangsaluad iti dilatayo maibusor iti dakes, ken dagiti bibigtayo maibusor iti panagsao iti allilaw.’ (Sal. 34:13) Iti kasta, maidaydayawtayo ti Dios ken maitandudotayo ti panagkaykaysa iti kongregasion.

12. Ania a panagulbod ti agkasapulan iti hudisial nga aksion? Ilawlawagyo.

¹² Siaanep nga agtrabaho dagiti panglakayen tapno masalakniban ti kongregasion maibusor kadagidiay agulbod tapno madangran ti sabsabali. (Basaen ti Santiago 3:14-16.) Ti kasta a panagulbod ket panggepna nga agsagaba ti maysa a tao. Nakarkaro ngarud dayta ngem iti basta panangballikug bassit iti sasao wenno pananginayon iti ulbod nga impormasion. Siempre, amin a panagulbod ket dakes, ngem saan nga amin a kaso ti panagulbod ket agkasapulan iti hudisial nga aksion. Gapuna, nasken a balanse, nainkalintegan, ken nasimbeng dagiti panglakayen iti panangikeddengda no ti maysa a nagulbod ket  nayugalinan ti sipapakinakem a panagulbod tapno mangdangran, ket ngarud agkasapulan iti hudisial nga aksion. Wenno, ti kadi maysa agkasapulan laeng iti natibker, naayat a balakad manipud iti Kasuratan?

Sawenyo ti Kinapudno no Mainaig iti Trabaho

13, 14. (a) Kadagiti ania a pamay-an a saan a napudno ti dadduma a tattao iti trabahoda? (b) Ania ti mabalin a nasayaat a resulta ti panagbalin a mapagpiaran ken napudno iti trabaho?

¹³ Agbibiagtayo iti tiempo a nasaknap ti di kinamapagpiaran, isu a mabalin a narigat a sarangten ti sulisog nga agulbod bassit iti maysa nga amo. Adu ti nalawag nga agulbod no agaplikarda iti trabaho. Kas pagarigan, mabalin nga agulbodda iti ilanadda a kapadasan wenno nagun-odanda nga edukasion iti aplikasionda tapno maaddaanda iti natantan-ok a trabaho wenno nangatngato a sueldo. Iti sabali a bangir, bayat ti oras ti panagtrabaho, adu ti agpammarang nga agtartrabaho ngem personal a banag ti as-asikasuenda nupay iparit dayta ti paglintegan ti kompania. Mabalin nga agbasada kadagiti material nga awan pakainaiganna iti trabahoda, makisarsaritada iti telepono mainaig kadagiti personal a banag, agipatpatulodda kadagiti text message, wenno agsuksukisokda iti Internet.

¹⁴ Saan nga ibilang dagiti pudno a Kristiano a di unay nasken ti panagbalin a mapagpiaran ken napudno. (Basaen ti Proverbio 6:16-19.) Kinuna ni Pablo: “Kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti amin a bambanag.” (Heb. 13:18) Gapuna, agmalmalem nga agtrabaho dagiti pudno a Kristiano no ti sueldoda ket para iti agmalmalem a trabaho. (Efe. 6:5-8) Pakaidayawan met ti nailangitan nga Amatayo no mapagpiarantayo a trabahador. (1 Ped. 2:12) Kas pagarigan, ni Roberto idiay Espania ket pinadayawan ti amona gapu iti kinamapagpiaran ken kinaresponsablena iti trabaho. Kas resulta ti nasayaat a kababalin ni Roberto, nangala ti kompania iti ad-adu pay a trabahador a Saksi ket pinaneknekan dagitoy a nasasayaatda a trabahador. Iti naglabas a tawtawen, 23 a bautisado a kakabsat ken 8 nga agad-adal iti Biblia ti naisapulan ni Roberto iti trabaho!

15. Kasano a maipakita ti Kristiano a negosiante a pudno ti sasawenna?

¹⁵ No adda bukodtayo a pagsapulan, napudnotayo met laeng kadi iti amin a transaksiontayo, wenno agul-ulbodtayo no dadduma iti kaarrubatayo? Ti maysa a Kristiano a negosiante ket saan nga agulbod tapno makailako a dagus iti produkto wenno serbisio; saan met nga agpasuksok wenno umawat iti pasuksok. Kayattayo a tratuen dagiti tattao a kas met iti kayattayo a panangtratoda kadatayo.​—Prov. 11:1; Luc. 6:31.

Sawenyo ti Kinapudno Kadagiti Autoridad iti Gobierno

16. Ania ti obligasion dagiti Kristiano (a) kadagiti autoridad iti gobierno? (b) ken Jehova?

¹⁶ Kinuna ni Jesus: “Ibayadyo ken Cesar ti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios ti bambanag ti Dios.” (Mat. 22:21) Ania a kita ti “bambanag” ti obligasiontayo nga ipaay ken Cesar wenno kadagiti autoridad iti gobierno? Dagita a sasao ni Jesus ket nangnangruna a nainaig iti panagbayad iti buis. Ngarud, tapno mataginayon dagiti Kristiano ti nadalus a konsiensia iti imatang ti Dios ken tao, nasken nga agtulnogda kadagiti sekular a linteg, agraman kadagiti nainaig iti panagbuis. (Roma 13:5, 6) Ngem bigbigentayo a ni Jehova ti Katan-okan a Soberano, daydiay kakaisuna a pudno a Dios, nga ay-ayatentayo iti amin a puso, kararua, panunot, ken pigsa. (Mar. 12:30; Apo. 4:11) Obligasiontayo ngarud ti agpasakup ken Jehova a Dios nga awanan kondision.​—Basaen ti Salmo 86:11, 12.

17. Ania ti panangmatmat ti ili ti Dios iti panangawat iti tulong ti gobierno?

¹⁷ Adu a pagilian ti addaan iti programa  wenno serbisio tapno matulongan dagidiay agkasapulan iti material a suporta. Saan a dakes nga umawat ti maysa a Kristiano iti kasta a tulong no la ket ta kualipikado. Ti panagsao iti pudno iti kaarrubatayo kaipapananna a ditay mangipaay iti palso wenno makaallilaw nga impormasion kadagiti autoridad tapno makaawattayo iti tulong manipud iti gobierno.

Dagiti Bendision nga Itden ti Panagbalin a Napudno

18-20. Ania dagiti matagiragsaktayo a bendision no agbalintayo a napudno iti kaarrubatayo?

¹⁸ Adu dagiti bendision nga itden ti panagbalin a napudno. Mataginayontayo ti nadalus a konsiensia, a mangyeg iti natalna a panunot ken kalmado a puso. (Prov. 14:30; Fil. 4:6, 7) Nagpateg iti imatang ti Dios ti kaadda ti nadalus a konsiensia. Kasta met, no napudnotayo iti amin a banag, saantayo a madanagan aniaman ti maammuanda maipapan kadatayo​—1 Tim. 5:24.

¹⁹ Usigenyo ti sabali pay a bendision. Kinuna ni Pablo: “Iti tunggal pamay-an irekomendami ti bagbagimi kas ministro ti Dios, . . . babaen ti napudno a sasao.” (2 Cor. 6:4, 7) Kasta ti ibatad ti kapadasan ti maysa a Saksi idiay Britania. Idi ilaklakona ti luganna iti maysa a manamnama a gumatang, dineskribirna ti amin a napintas iti dayta ken uray met dagiti depektona, agraman dagiti saan a makita. Ti gumatgatang minanehona ti lugan tapno masubokna dayta, sa kalpasanna inimtuodna iti aglaklako no isu ket Saksi ni Jehova. Apay nga impagarupna a Saksi ti aglaklako? Nadlaw ti gumatgatang ti kinamapagpiaran ti kabsat agraman ti desente a panaglanglangana. Dagiti simmaruno a panagsarita ket nangitunda iti nasayaat a panangsaksi.

²⁰ Padpadayawantayo met kadi ti Namarsua kadatayo babaen ti panagbalintayo a mapagpiaran ken napudno iti amin a gundaway? Kinuna ni Pablo: “Nagpanawanmi ti mailimlimed a bambanag nga ibain, a saan a magmagna a sisisikap.” (2 Cor. 4:2) Gapuna, ikagumaantayo koma a sawen ti pudno iti padatayo a tao. Iti kasta, mapadayawantayo ti nailangitan nga Amatayo ken ti ilina.

Ania ti Sungbatyo?

• Asino ti kaarrubatayo?

• Ania ti kaipapanan ti panagsao iti kinapudno iti kaarrubatayo?

• Kasano a ti panagbalin a napudno mangyeg iti pakaidayawan ti Dios?

• Ania dagiti bendision nga itden ti panagbalin a napudno?

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 17]

Sisasaganakayo kadi a mangamin kadagiti babassit a kamaliyo?

[Ladawan iti panid 18]

Agsasaokayo kadi iti kinapudno no agap-aplikarkayo iti trabaho?