Ta Uzẹme Kẹ Ọrivẹ ra
Ta Uzẹme Kẹ Ọrivẹ ra
“Wha siobọnọ ọrue oguo, jọ kohwo kohwo ọ ta uzẹme kẹ ọrivẹ riẹ.”—ẸF. 4:25.
1, 2. Ẹvẹ ahwo buobu a rri uzẹme?
U KRI gaga no nọ ahwo a bi ro sikẹ sọ o lọhọ re ahwo-akpọ a ta uzẹme hayo re a riẹ oware nọ uzẹme o rrọ. Evaọ oware wọhọ ikpe egba ezeza (600) taure a te ti yẹ Jesu, Alcaeus, ohwo Griki nọ ọ jọ ọketa, ọ ta nọ: “Uzẹme o rrọ udi.” Otofa ẹme riẹ na họ okenọ ohwo ọ da idi bẹ no nọ ọ be ta eme buobu, ẹsiẹ ọ rẹ ta uzẹme. Pọntiọs Pailet o dhesẹ inọ ọ riẹ oware nọ uzẹme o ginẹ rrọ họ nọ ọ rehọ oma ẹkoko nọ Jesu nọ: “Eme họ uzẹme?”—Jọn 18:38.
2 Ahwo a wo eriwo sa-sa nẹnẹ kpahe uzẹme. Ahwo buobu a rẹ ta nnọ ẹme na “uzẹme” u wo otofa buobu hayo inọ duọ ohwo duọ oware nọ o re se uzẹme. Amọfa a rẹ ta uzẹme nọ eware e tẹ be riẹ nya. Obe na The Importance of Lying o ta nọ: “O rrọ ziezi re ohwo ọ jọ oruọzewọ, rekọ re ohwo ọ ruẹse vabọ hayo wo oware jọ t’obọ, o re gu ọrue ẹsejọ. O gba họ nọ ohwo o re gu ọrue re ọ ruẹse zọ.”
3. Fikieme Jesu ọ rọ rrọ uvi oriruo evaọ ẹta uzẹme?
3 Ilele Jesu a wo ohẹriẹ gaga. Orọnikọ epanọ a jọ akpọ na rri uzẹme ere Jesu o rri rie he. Ọ ta uzẹme ẹsikpobi. Makọ ewegrẹ riẹ dede a ta nọ: “Owuhrẹ, ma riẹ nọ whẹ ohwo uzẹme, jegbe who bi wuhrẹ edhere Ọghẹnẹ eva uzẹme.” (Mat. 22:16) Epọvo na re nẹnẹ, uvi Ileleikristi a bi lele oriruo Jesu. A rẹ ta uzẹme ẹsikpobi. A rọwo kugbe Pọl ukọ na, ọnọ ọ hrẹ ibe eg’Ọghẹnẹ riẹ nọ: “Wha siobọnọ ọrue oguo, jọ kohwo kohwo ọ ta uzẹme kẹ ọrivẹ riẹ.” (Ẹf. 4:25) Joma ta ẹme kpahe eware esa evaọ ẹme nọ Pọl o kere na. Orọ ọsosuọ, ono họ ọrivẹ mai? Orọ avivẹ, eme u dhesẹ re ma ta uzẹme? Orọ avesa, ẹvẹ ma sai ro fi ohrẹ onana họ iruo evaọ uzuazọ ekẹdẹ kẹdẹ mai?
Ono Họ Ọrivẹ Mai?
4. Wo ohẹriẹ no isu ahwo Ju evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ inọ o wo eriwo Jihova kpahe ohwo nọ ọrivẹ mai ọ rrọ?
4 Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, isu ahwo Ju jọ a wuhrẹ inọ ibe ahwo Ju hayo egbẹnyusu ekpekpe ọvo a rẹ sai se “ọrivẹ.” Rekọ Jesu ọ raro kele Ọsẹ riẹ gbagba o te je wo oghẹrẹ eriwo Ọsẹ riẹ. (Jọn 14:9) O dhesẹ kẹ ilele riẹ inọ Ọghẹnẹ o re rri ahwo uyẹ hayo orẹwho jọ woma vi ọfa ha. (Jọn 4:5-26) Ofariẹ, ẹzi ọfuafo na o dhesẹ via kẹ Pita ukọ na inọ “Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹ ahwo [jọ] ọvo rehọ họ, rekọ evaọ korẹwho korẹwho ọnọ ọ jarae dhẹe o je ru onọ ukiẹrẹe ọ rẹ rehọ iẹe.” (Iruẹru 10:28, 34, 35) Fikiere ma re rri ahwo kpobi wọhọ erivẹ mai, tube you enọ i mukpahe omai dede.—Mat. 5:43-45.
5. Eme u dhesẹ re ma ta uzẹme kẹ ọrivẹ mai?
5 Ghele na, eme Pọl o wo họ iroro nọ ọ ta nnọ ma rẹ ta uzẹme kẹ ọrivẹ mai? Re ma ta uzẹme u dhesẹ nọ ma rẹ ta eme nọ e kare eviẹhọ. Uvi Ileleikristi a rẹ vẹ uzẹme tu hu re a ruẹse viẹ amọfa họ. A re “mu kpahe oware nọ uyoma” a vẹ “dhẹ gbalọ oware uwoma.” (Rom 12:9) Evaọ aruorokele “Ọghẹnẹ ọtẹruo” mai, ma rẹ daoma jọ oruọzewọ jẹ jọ liọliọ evaọ iruẹru mai kpobi. (Ol. 15:1, 2; 31:5) Ma tẹ ma eme mai te ziezi, ma rẹ sae ta oware nọ o thọ omai obọ ababọ erue nọ ma rẹ ta.—Se Ahwo Kọlọsi 3:9, 10.
6, 7. (a) Kọ oghẹrẹ ohwo kpobi ma rẹ ta eva mai kẹ ro dhesẹ nọ ma rẹ ta uzẹme? Ru ẹme na vẹ. (b) Amono ma rẹ sae ta eva mai kpobi kẹ?
6 Kọ re ma ta uzẹme kẹ amọfa o nwani dhesẹ nọ ma re rovie eva kẹ ohwo kpobi nọ ọ nọ omai onọ? Ijo. Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, o dhesẹ nọ u wo oghẹrẹ eme jọ nọ ma rẹ ta via kẹ oghẹrẹ ahwo jọ họ. Okenọ isu egagọ nọ e vọ avọ eviẹhọ a nọe kpahe ogaga hayo udu nọ o je ro ru eware igbunu, Jesu ọ ta nọ: “Mẹ rẹ nọ owhai onọ jọ; wha te yo i kẹ omẹ, mẹ rẹ ta udu nọ me [bi] ro ru eware enana kẹ owhai.” Nọ ikere-ebe gbe ekpako na a ta kẹe inọ a riẹ hẹ, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Mẹ rẹ ta udu nọ me ro ru eware enana kẹ owhai gbehe.” (Mak 11:27-33) O gba riẹ họ nọ ọ rẹ kuyo rai hi fiki uruemu uyoma rai gbe ababọ ẹrọwọ nọ a bi dhesẹ. (Mat. 12:10-13; 23:27, 28) Epọvo na re nẹnẹ, idibo Jihova a rẹ yọroma kpahe ikọ-erue gbe ahwo muomu efa enọ e rẹ gwọlọ rehọ ẹghẹ mi omai ẹme re a ruẹsi ru iroro iyoma rai gba.—Mat. 10:16; Ẹf. 4:14.
7 Pọl omariẹ o dhesẹ inọ orọnikọ ohwo kpobi ma rẹ ta eva mai kpobi kẹ hẹ. Ọ ta inọ otu “ogbẹta gbe igu-iguẹgu” a rẹ ta “eme nọ i fo rai ẹ ta ha.” (1 Tim. 5:13) Ẹhẹ, enọ e rẹ gwọlọ kiotọ amọfa hayo enọ unu o rẹ s’okpọ a te ruẹ nnọ oma o rẹ jọ amọfa ehehoo re a ta ẹme idhere kẹ ae. U re woma gaga re ma fi ohrẹ Pọl na họ iruo, inọ: “Wha wuhrẹ epanọ wha rẹ rọ jọ dhedhẹ; rọ ere ru iruo nọ i te owhai.” (1 Tẹs. 4:11) Rekọ ẹsejọ ekpako ukoko a rẹ nọ omai onọ kpahe oware jọ nọ o via. A tẹ nọ omai, uzẹme nọ ma rẹ ta u re fi obọ họ gaga.—1 Pita 5:2.
Ta Uzẹme Evaọ Uviuwou
8. Ẹvẹ uzẹme nọ ma rẹ ta u re ro fi obọ họ kẹ ahwo uviuwou sikẹle ohwohwo?
8 Ahwo uviuwou mai họ enọ e mae kẹle omai. Re ma yọrọ okugbe nana, o roja re ma ta uzẹme kẹ ohwohwo. Ma tẹ be ta uzẹme kẹ ohwohwo evaọ uviuwou, ma rẹ whaha hayo si ebẹbẹ buobu n’otọ. Wọhọ oriruo, oware jọ o tẹ thọ omai obọ, kọ o be hae bẹ omai re ma tae via kẹ ọrivẹ-orọo mai, emọ mai, hayo amọfa nọ e rrọ uviuwou mai? Ma te gine wounu u re fi obọ họ wha udhedhẹ gbe okugbe ziọ uviuwou na.—Se 1 Pita 3:8-10.
9. Fikieme ma gbe ro zue eme họ họ o tẹ make rọnọ uzẹme na ma be ta?
9 Re ma ta uzẹme orọnikọ u dhesẹ nnọ ma re zue eme họ họ. Ohwo o te bi zue eme họ, o tẹ make rọnọ uzẹme na ọ be ta na, eme riẹ i re te ahwo udu hu. Pọl ọ ta nọ: “Wha jọ eyayare kpobi, gbe ofu, gbe evaedha, gbe enuodo, gbe eme iyoma eta, i no owhai obọ, avọ iroro iyoma, wha rọ eva elọlọhọ lele ohwo ohwo yeri, ohwo ọ rọ vrẹ ohwo, wọhọ epanọ Ọghẹnẹ ọ rọ fiki Kristi vrẹ owhai na.” (Ẹf. 4:31, 32) Ma tẹ be rọ adhẹẹ gbe ẹwo ta ẹme Ọghẹnẹ kẹ ahwo, o rẹ lẹliẹ ovuẹ mai siuru u ve je bru ọghọ họ enọ ma be ta ẹme kẹ na.—Mat. 23:12.
Ta Uzẹme Evaọ Obọ Ukoko
10. Eme ekpako Ileleikristi a rẹ sai wuhrẹ no emamọ oriruo Jesu ze evaọ oghẹrẹ nọ ọ rọ ta uzẹme?
10 Jesu ọ jẹ hae ta eme nọ e rrọ vevẹ kẹ ilele riẹ. Eme riẹ e jẹ hae vọ avọ uyoyou, rekọ ọ ko uzẹme na dhere he re eva e ruẹse were enọ ọ jẹ ta ẹme kẹ. (Jọn 15:9-12) Wọhọ oriruo, okenọ ikọ riẹ a jẹ vravro unuẹse buobu kpahe ohwo nọ ọ mae rro, Jesu ọ ta kẹ ae gbiae epanọ u wuzou te re a roma kpotọ, rekọ o ru ere avọ ithihakọ. (Mak 9:33-37; Luk 9:46-48; 22:24-27; Jọn 13:14) Epọvo na re, dede nọ ekpako Ileleikristi a rẹ ruẹ nnọ inievo na kpobi a be nya lele izi Ọghẹnẹ ziezi, a re d’aro ku uthuru Ọghẹnẹ hẹ. (Mak 10:42-44) A rẹ raro kele Kristi “rọ eva elọlọhọ lele” inievo na kpobi yeri.
11. Eme uyoyou kẹ inievo mai o rẹ wọ omai ru kpahe ẹmeunu mai?
11 Ma tẹ be ta uzẹme kẹ inievo mai, ababọ eme nọ ma re zue họ, ma rẹ sae ta eme nọ e rrọ omai eva ababọ eva nọ ma re ru dhae. Ma rẹ daoma re ẹrọo mai ọ seba ẹjọ “wọhọ aghae ọdada,” nọ ma rẹ rọ ta eme edada hayo erọ orivo. (Ol. 52:2; Itẹ 12:18) Uyoyou nọ ma wo kẹ inievo mai o re ru omai “yọrọ ẹrọo [mai] no umuomu, igbenu [mai] no eme-eviẹhọ e ta.” (Ol. 34:13) Ma vẹ te rọ enẹ wha orro se Ọghẹnẹ je ru re okugbe o jọ ukoko na.
12. Oke vẹ o rọ gwọlọ nọ a rẹ rehọ ohwo nọ o bi gu ọrue ro guẹdhọ? Ru ẹme na vẹ.
12 Ekpako ukoko a rẹ daoma gaga re a thọ ukoko na no otu nọ e rẹ raha odẹ amọfa. (Se Jemis 3:14-16.) Ahwo jọ a rẹ raha odẹ omọfa re a ruẹse nwae oma; ẹjiroro rai họ re uye o bẹ ohwo na hayo re ọ rioja evaọ edhere jọ. Onana o vrẹ okpa nọ a re bru họ ẹme hayo ẹme nọ a rẹ vẹ tu. Ọrueta kpobi o thọ, rekọ orọnikọ ọrue kpobi nọ ohwo ọ ta a rẹ jọ rehọ iẹe guẹdhọ họ evaọ ukoko na. Fikiere, ekpako a re muẹrohọ otọ ziezi re a riẹ sọ ohwo jọ nọ ọ ta ọrue o wo uruemu ọrueta no anwẹdẹ, nọ ọ rẹ rọ raha odẹ amọfa, onọ o rẹ whae ze nọ a rẹ rọ rehọ iẹe guẹdhọ. Hayo kọ a tẹ rehọ Ikereakere na si ei ozọ ọvo u te?
Ta Uzẹme Evaọ Ẹme nọ O Kie Kpahọ Ugho
13, 14. (a) Ẹvẹ ahwo jọ a bi ro dhesẹ uruemu ewhariọ kẹ enọ e rehọ e rai iruo? (b) Erere vẹ ọ rẹ sai noi ze nọ ma tẹ rọ ahwo nọ a re fievahọ evaọ oria iruo?
13 Ewhariọ e da akpọ inẹnẹ fia, fikiere o sae jọ bẹbẹ re ma dhesẹ uruemu oruọzewọ kẹ ọnọ ọ rehọ omai iruo. Nọ ahwo jọ a tẹ be gwọlọ iruo, ọrue koikoi a rẹ ta. Wọhọ oriruo, a rẹ sai gu ọrue kpahe epanọ a wo eriariẹ te no evaọ iruo na hayo epanọ a kpohọ isukulu te re a ruẹse hwae igho buobu. Evaọ abọdekọ riẹ, ejọ e rẹ rehọ oke iruo na ru eware obọ rai, dede nọ oyena u mukpahe izi ekọmpene na. Ejọ i re se ebe nọ i kie kpahe iruo rai hi, a rẹ rọ ifonu se ahwo rai, rehọ ifonu hayo ekọmputa vi evuẹ, hayo tube rovie Itanẹte.
14 O rrọ ọgbahọ kẹ uvi Ileleikristi re a jọ ahwo oruọzewọ re a hae jẹ ta uzẹme. (Se Itẹ 6:16-19.) Pọl o kere nọ: “[Ma] guọlọ epanọ ma re ro ru eware na kpobi ziezi” avọ oruọzewọ. (Hib. 13:18) Fikiere, Ileleikristi a rẹ rọ eva rai kpobi ru iruo kẹ enọ e rehọ e rai iruo. (Ẹf. 6:5-8) Ma tẹ be rọ udu mai kpobi ru iruo kẹ ọnọ ọ rehọ omai iruo o rẹ wha ujiro se Ọsẹ obọ odhiwu mai. (1 Pita 2:12) Wọhọ oriruo, ohwo nọ ọ rehọ Roberto iruo evaọ Spain o jiri rie fikinọ ọ rrọ ohwo nọ a rẹ sai fievahọ. Fiki uruemu ezi ọrọ Roberto, ekọmpene na ọ tẹ rehọ Isẹri efa iruo. Enana a je ru iruo ziezi re. Roberto o ru nọ a ro fi inievo 23 nọ e họ-ame no avọ emọ-iwuhrẹ Ebaibol 8 họ iruo!
15. Ẹvẹ Oleleikristi ọ rẹ rọ jọ iruo riẹ dhesẹ inọ ọ be ta uzẹme?
15 Otẹrọnọ iruo obọ mai ma bi ru, kọ ma rrọ ahwo oruọzewọ, manikọ ma rẹ dina ta ọrue ẹsejọ kẹ erivẹ mai? Oleleikristi ọ rẹ ta ọrue kpahe oware nọ ọ be zẹ hẹ re ọ ruẹse zẹ oware na bu; yọ ọ rẹ re udi hayo jẹ udi kẹ amọfa ha. Ma gwọlọ yeri kugbe amọfa wọhọ epanọ ma gwọlọ nọ a re yeri kugbe omai.—Itẹ 11:1; Luk 6:31.
Ta Uzẹme kẹ Enọ E Rrọ Egọmeti
16. Didi eware Ileleikristi a rẹ hwa rọ kẹ (a) egọmeti? (b) Jihova?
16 Jesu ọ ta nọ: “Wha rehọ eware Siza kẹ Siza, re wha rehọ eware Ọghẹnẹ kẹ Ọghẹnẹ.” (Mat. 22:21) Oghẹrẹ “eware” vẹ ma rẹ wha kẹ Siza, koyehọ egọmeti? Okenọ Jesu ọ ta eme nana, ẹme ọ osa-uzou a jẹ ta. Fikiere re Oleleikristi ọ sai wo eva efuafo evaọ aro Ọghẹnẹ gbe ahwo, o re koko izi egọmeti, enọ i kugbe ẹhwa esa-uzou. (Rom 13:5, 6) Rekọ ma vuhumu nnọ Jihova họ Osu nọ ọ mai kpehru, Ọghẹnẹ uzẹme ọvo na, ọnọ ma rẹ rehọ eva mai kpobi, ẹwẹ, iroro, gbe ẹgba mai you. (Mak 12:30; Evia. 4:11) Fikiere ma rẹ rọ eva mai kpobi yoẹme kẹ Jihova Ọghẹnẹ.—Se Olezi 86:11, 12.
17. Ẹvẹ idibo Jihova a re rri obufihọ nọ u re no obọ egọmeti ze?
17 Erẹwho buobu a wo ọruẹrẹfihotọ nọ a re ro fi obọ họ kẹ enọ akpọ ọ be bẹ. O thọ họ re Oleleikristi o wo erere no ọruẹrẹfihotọ otiọye na ze, thakpinọ o te kẹ obufihọ otiọye na. Ma tẹ be ta uzẹme kẹ ọrivẹ mai ma re gu ọrue kẹ egọmeti hi re a ruẹsi fi obọ họ kẹ omai.
Eghale nọ I re te Enọ E rẹ Ta Uzẹme
18-20. Irere vẹ i re noi ze nọ ma tẹ be ta uzẹme kẹ erivẹ mai?
18 Eghale nọ i re te enọ e rẹ ta uzẹme i re buobu. Ma re wo eva efuafo, onọ o rẹ kẹ omai udu udhedhẹ. (Itẹ 14:30; Fil. 4:6, 7) Ahwo nọ eva rai e rrọ fuafo a rẹ were Ọghẹnẹ gaga. Yọ ma tẹ rrọ ahwo oruọzewọ evaọ eware kpobi, ma re du bru udu hu inọ ohwo jọ o ti mu omai.—1 Tim. 5:24.
19 Roro kpahe oghale ofa jọ. Pọl ọ ta nọ: “Eva eware kpobi ma dhesẹ oma mai, wọhọ iruiruo Ọghẹnẹ eva . . . uzẹme-ota.” (2 Kọr. 6:4, 7) Onana o ginẹ via kẹ oniọvo jọ nọ ọ be rria obọ Britain. Okenọ ọ jẹ zẹ omoto riẹ kẹ ohwo jọ, o dhesẹ eware iwoma nọ e rrọ omoto na gbe eware nọ e jariẹ thọ, makọ eware iyoma nọ a rẹ tubẹ ruẹ hẹ. Nọ ọzae na ọ dhẹ omoto na wariẹ no, ọ tẹ nọ oniọvo na sọ omọvo Isẹri Jihova ọ rrọ. Eme o lẹliẹ ọzae na viẹro nnọ ẹsejọhọ ohwo nana ọ te jọ omọvo Isẹri Jihova? Ọ ruẹ inọ oniọvo mai na yọ ohwo oruọzewọ, ọ tẹ jẹ ruẹ nnọ ọ be rẹrote oma riẹ ziezi. Onana u su kpohọ usiuwoma nọ oniọvo na ọ ta kẹ ọzae na.
20 Kọ ma be rọ uruemu ezi mai wha ujiro se Ọmemama mai, wọhọ epanọ oniọvo nana o ru na? Pọl ọ ta nọ: “Ma siọ eware idhere omovuọ ba no, ma gbe bi ru eware ẹghẹ hẹ.” (2 Kọr. 4:2) Fikiere, joma daoma re ma hae ta uzẹme kẹ erivẹ mai. Onana o vẹ te wha orro se Ọsẹ obọ odhiwu mai jẹ wha ajiri se ahwo riẹ.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Ono họ ọrivẹ mai?
• Eme u dhesẹ re ma ta uzẹme kẹ ọrivẹ mai?
• Ẹvẹ uzẹme nọ ma rẹ ta o rẹ rọ wha orro se Ọghẹnẹ?
• Eghale vẹ i re te omai nọ ma tẹ be ta uzẹme?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 17]
Kọ whọ be hae ginẹ rọwo eware esese nọ e thọ owhẹ obọ?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 18]
Kọ whọ be ta uzẹme nọ whọ tẹ be gwọlọ iruo?