Mwisambe bya Binebine na Bakwenu

“Muleke bubela, mwisambe byabinebine wa ku mukwabo, wa ku mukwabo.”—EF. 4:25.

1, 2. Bavule bamwene namani bubinebine?

 BUBINEBINE i mwanda upwile mata mu kanwa mu bula bwa nkongo. Mu myaka ya tutwa tusamba K.K.K., Alekayusa, mulembi Mungidiki wanene amba: “Bubinebine budi mu vinyu.” Ko kunena’mba muntu usokolanga bubinebine shi enka wapu kukolwa malwa ne kushilula kwisamba bivulevule. Pontyusa Pilato Mbikavu Mwine Loma wa mu myaka katwa kabajinji nandi wadi na milangwe mifwe itala pa bubinebine, o mwanda wāipangwile Yesu na lupata amba: “Lelo kyakyo kyabinebine nakyo i kika?”—Yoa. 18:38.

² Dyalelo bantu bamonanga bubinebine mu muswelo mwishileshile. Bavule banenanga amba kishima “bubinebine” kidi na buluji palapala nansha amba bubinebine i bwishile ku muntu ku muntu. Bakwabo besambanga bya binebine enka shi abamone amba kepadipo mwanda ne shi mudi kadīlo. Dibuku Kamweno Kadi mu Kubepa (Angele) dinena’mba: “Kubulwa budimbidimbi i mulangwe muyampe shao, ino kudi na kamweno katyetye mu būmi ne mu bulwi bwa kufwila kupanda ne mu kwikala na mutyima-ntenke. Shi muntu wabulwe kya kulonga—ufwaninwe’nka kubepa shi ukimba kwikala mūmi.”

3. I kika kinenenwa amba Yesu i kimfwa kikatampe mu kwisamba bya binebine?

³ Bine, kino i kishile na bana ba bwanga ba Kidishitu! Yesu wādi umwene bubinebine amba ke mulangwepo ulomba kulanga bivule. Wādi unena nyeke bya binebine. Enka ne balwana nandi baitabije amba: “Abe Mufundiji kuyūka tubapu kuyūka byōdi wabinebine, ne dishinda dya Leza ulombola’nka binebine.” (Mat. 22:16) Ne Bene Kidishitu ba bine nabo dyalelo beulanga kimfwa kya Yesu. Banenanga bubinebine pampikwa kwikaka. Betabije na mutyima umo mulangwe wa mutumibwa Polo wādyumwine banababo betabije amba: “Muleke bubela, mwisambe byabinebine wa ku mukwabo, wa ku mukwabo.” (Ef. 4:25) Nanshi tubandaulei bipangujo bisatu bilupukile mu binenwa bya Polo. Kibajinji, le mukwetu i ani? Kya bubidi, lelo kwisamba bya binebine kushintulula bika? Ne kya busatu, le tukalonda namani ano madingi mu būmi bwetu bwa difuku ne difuku?

Le Mukwetu I Ani?

4. Lelo Yesu wālombwele namani milangwe ya Yehova mishile na ya bendeji ba Bayuda ba mu myaka katwa kabajinji ya kuyuka mukwetu i ani?

⁴ Mu myaka katwa kabajinji K.K., bendeji bamo ba mu Bayuda bāfundije amba enka banababo Bayuda nansha balunda nabo ba pa mutyima bo bafwaninwe kumonwa bu “mukwetu.” Inoko Yesu aye wāiwile bumuntu ne milangwe ya Shandi mu muswelo mubwaninine. (Yoa. 14:9) O mwanda mwine wālombwele bandi bana ba bwanga amba Leza kadipo na kiswelelela enka pa muzo umo nansha pa musaka kampanda. (Yoa. 4:5-26) Pakwabo kadi, mushipiditu sandu wāsokwedile mutumibwa Petelo amba “Leza kalemekangapo bantu’mba: Yeu ye yeu, mhm. Nanshi mu mizo yonso enka umutyina, ulonga bilumbuluke nabya ye waitabijibwa kudi aye.” (Bil. 10:28, 34, 35) Nanshi netu tufwaninwe kumona muntu yense bu mukwetu, ne kusanswa’nka ne boba betushikilwe bene.—Mat. 5:43-45.

5. Le kwisamba bya binebine na bakwetu kushintulula bika?

⁵ Ino, le i bika byādi bisaka kunena Polo  paānene amba tufwaninwe kwisamba bya binebine wa ku mukwetu, wa ku mukwetu? Kwisamba bubinebine i kunena myanda enka moikadile, pampikwa kabudimbidimbi nansha kamo. Bene Kidishitu ba bine kebanyengakanyangapo myanda, nansha kutonta ndimi mwanda wa kulubija bakwabo. ‘Bajidile pakatampe pene byobya bibibibi; ne kulamatyididila byobya bilumbuluke.’ (Loma 12:9) Byotwiula “Leza wa binebine,” tufwaninwe kulonga buninge twikale bampikwa budimbidimbi ne ba binebine mu ngikadilo yetu yonso. (Mit. 15:1, 2; 31:5) Shi tutonga binenwa byetu na katentekeji, nansha ke mu myanda ya bumvu nansha ituyula mutyima, tubwanya kwisamba kwampikwa kubepa.—Tanga Kolose 3:9, 10.

6, 7. (a) Lelo kunena bubinebine kulomba kutobolwela muntu witwipangula kanda ne kanda ketutala? Shintulula. (b) Lelo i bāni bafwaninwe kulombolwa bubinebine bonso?

⁶ Lelo kwisamba bubinebine na bakwetu ko kunena’mba tufwaninwe kutobolola kanda ne kanda ku muntu yense witwipangula? Mhm, ke ponsopo. Pādi Yesu pano pa ntanda wālombwele amba bantu bamo kebafwaninwe kulondololwa ponka na ponka nansha kulombolwa mwanda kampanda. Pāmwipangwile bendeji ba bipwilo banzazangi bayuke shi uloñanga biyukeno ne bingelengele na lupusa’ka, Yesu wānene amba: “Lekai nami nemwipangulepo bidi kamo, mwivwane mwitabije ami, nami nankyo nkemusapwila mwikadile lupusa lwami luno mo nongela nabya.” Basonekeji ne bakulumpe pobāpelele kumulondolola, Yesu wānene amba: “Nanshi nami nkikimusapwidile mwikadile lupusa lwami lwa kulonga nabya.” (Mako 11:27-33) Wāmwene amba kebimusakilapo enka alondolole ku kipangujo’kya mwanda wa bilongwa byabo bibi ne kubulwa lwitabijo. (Mat. 12:10-13; 23:27, 28) Ne dyalelo nadyo mo monka, bantu ba Yehova bafwaninwe kudyumuka batupondo ne bantu bakwabo babi bengidija budimbidimbi ne bukosoke mwanda wa kufikidija byobasaka.—Mat. 10:16; Ef. 4:14.

⁷ Polo nandi wālombwele amba bantu bamo kebafwaninwepo kupwilwa myanda yonso. Wānene amba kudi bantu bamo badi “ne luneno ponka, ne kukalakala bēsamba byonka byakubulwa kufwaninwa kwisamba.” (1 Tem. 5:13) Eyo, bantu bekakanga kulombola myanda ibatala boba bekuja mu myanda ya bantu bakwabo ne boba kebayukilepo kulama kanda kafyame ka muntu. Nanshi i biyampe kuteja madingi a Polo a ku bukomo bwa mushipiditu anena’mba: “Kadi muté mityima mwakwikadila talala, nyā, ne kulonga mīngilo ya bānwe bene.” (1 Tes. 4:11) Inoko kyaba kimo, bakulumpe pa kipwilo bakokeja kwitwipangula myanda itutala mwanda wa kuvuija biselwa bibapelwe. Pa kino, bakasangala potwibalombola myanda ya bine mwanda wa kwibakwasha.—1 Pet. 5:2.

Kwisamba bya Binebine mu Kisaka

8. Lelo kwisamba bya binebine mu kisaka kupwanyanga ba mu kisaka namani?

⁸ Mungya buluji, bifwaninwe kulama kipwano kya pabwīpi mu kisaka. Pa kusaka kino kipwano kikale kityite, bilomba kwisamba bya binebine wa ku mukwabo, wa ku mukwabo. Bikoleja ne kubulwa kwiivwana bikokeja kutyepa nansha kubulwa’ko shi twisamba myanda patōkelela, pampikwa budimbidimbi, ne na kanye. Kimfwa, shi tubaluba, le tutatananga pa kwitabija kilubo kyetu kudi mwinē petu, ku betu bana, nansha ku babutule betu ba munda? Kulomba kufwilwa lusa kwampikwa buzazangi kuletanga ndoe ne bumo mu kisaka.—Tanga 1 Petelo 3:8-10.

9. Le i kika kinenenwa amba kwisamba bya binebine ke bubinga’po bwa kusanshijija nansha kufutulwila bakwetu?

⁹ Kwisamba bya binebine ke kushintululapo amba tufwaninwe kusanshijañana ne kubulwa bunwa. Kunena bya kafutululo ke akopo kubweja’ko bulēme ku bubine botunena nansha kutonona bantu betabije. Polo wānene amba: “Kadi mufundulei ko mudi bululu bonso, ne bukalabale, ne kufuna bulobo, ne lupotopoto, ne lubabo, ne kiji kyonsololo kumo; mwikale ne kanye bānwe bene na bene, ne mutyima wa kukōka, mwikale kwilekela bānwe bene, monka mwemulekele aye Leza mudi Kidishitu.”  (Ef. 4:31, 32) Shi tunena na kanye ne na bulēme, nabya bakwetu bakalēmeka byotunena ne tukalombola amba tulēmekele boba botwisamba nabo.—Mat. 23:12.

Kwisamba bya Binebine mu Kipwilo

10. Lelo bakulumpe Bene Kidishitu bakokeja kuboila ñeni’ka ku kimfwa kilumbuluke kya Yesu kya kunena bubine?

¹⁰ Yesu wādi wisamba na bana ba bwanga mu muswelo upēla, wampikwa kafinda. Madingi andi ādi nyeke’nka a buswe, ne kadipo uzubulula bubinebine mwanda wa kusangaja bemvwaniki bandi. (Yoa. 15:9-12) Kimfwa, pādi pepatanya bana ba bwanga mwanda wa kuyuka i ani mukatampe mobadi, Yesu wēbakweshe na kusumininwa inoko na kitūkijetyima bemvwanije buya bwa kwityepejeja. (Mako 9:33-37; Luka 9:46-48; 22:24-27; Yoa. 13:14) Ne bakulumpe Bene Kidishitu nabo monka na monka, kebabikadilepo luombe bu bamfumu nansha byobasumininwe kulonda boloke. (Mako 10:42-44) Beulanga Kidishitu na kwikala “ne kanye” na bakwabo ne “mutyima wa kukōka.”

11. Lelo kuswa banabetu kuketutonona tulonge bika potwingidija ludimi lwetu?

¹¹ Shi tunena bya bine na banabetu, pampikwa kwela’mo mwepo bipitepite, tubwanya kunena byotulanga pambulwa kusanshija bantu. Bine, “bwa ditefu dya būi,” ketusakangapo kwingidija ludimi lwetu na kutapa nalo bantu bilonda na binenwa bya mutonko. (Mit. 52:2; Nk. 12:18) Buswe botuswele banabetu buketutonona tujidike “ludimi [lwetu] ku bubi, kadi ne milomo [yetu] nayo ku kwisamba kwa kongojana.” (Mit. 34:13) Nabya tukapeja Leza bulēme ne kulama bumo mu kipwilo.

12. Lelo i kitatyi’ka kikokeja kutyibilwa muntu mambo mu kidye pa mwanda wa bubela? Shintulula.

¹² Bakulumpe bengilanga bininge mwanda wa kulama kipwilo ku bantu besamba bya bubela bwa nshikani. (Tanga Yakoba 3:14-16.) Bubela bwa nshikani bunenwanga mwanda wa kusanshija muntu; kitungo kyabo i kususula muntu ne kumumwesha malwa mu muswelo kamukaya. I bwishile na kulubakana, kunena myanda mitupe, nansha kutyityija bipitepite. Na bubine, bubela bonso i bubi, inoko ke bubela bonsopo bwa kutwejeja muntu mu kidye. O mwanda bakulumpe bakekala na bujalale, ndingamano, ne kutyiba-mambo kuyampe mwa kujingulwila shi muntu unenene bya bubela ku kusaka nansha ku nshikani ufwaninwe kutwejibwa mu kidye. Nansha lelo bikalomba kumudingila bitupu na kusumininwa ne buswe mungya Bisonekwa?

Kwisamba bya Binebine mu bya Busunga

13, 14. (a) Le i muswelo’ka ukankalwanga bantu kwisamba bubinebine ku bakulumpe babo ba mingilo? (b) Lelo i bipa’ka biyampe bilupukanga ku kubulwa budimbidimbi ne ku kwisamba bya binebine ku kaji?

¹³ Tudi mu mafuku enda avula budimbidimbi, o mwanda i bikomo kukomena matompo a kudimba mukulumpe wa kaji. Ku kaji, bavule babepanga pampikwa bumvu. Kimfwa, muntu ukokeja kubepa amba i mufunde masomo malampe mwa kumwena kaji ka mfalanga mivule. Ku mutamba mukwabo, bengidi bavule babepelejanga kwingila bya kaji, ino abo’ko balonga byabo, nansha shi kebitabijibwepo ku kompanyi yabo. Bakokeja kutenga myanda  keitalepo kaji kabo, kwita ku telefone yabo, nansha kutuma mikanda nansha kukimba bintu bikwabo ku Entelenete.

¹⁴ Bene Kidishitu ba bine kebafwaninwepo kumona amba kwikala bampikwa budimbidimbi ne kwisamba bya binebine i kusaka kwa muntu mwine. (Tanga Nkindi 6:16-19.) Polo wānene amba: “Tudi ne mutyima wa mundamunda mulumbuluke wakusaka kulumbuluka biyampe, senene, shē, umbintu byonso.” (Bah. 13:18) Pa kino, Bene Kidishitu bengidilanga bakulumpe babo ba mingilo difuku dituntulu mwa kufutyilwa mfutwa ya difuku dituntulu. (Ef. 6:5-8) Kwikala mwingidi wingila na mutyima umo kuletelanga Tata wetu wa mūlu mitendelo. (1 Pet. 2:12) Kimfwa, mukulumpe wa kaji wa ba Roberto mu Eshipanye wamutendele amba i mwingidi muyampe, wampikwa budimbidimbi. Pa kino, kompanyi yabo yatwejeje Batumoni bakwabo pangala pa mwikadila muyampe wa Roberto. Nabo kadi badi bengidi bayampe. O mwanda mu bula bwa myaka, Roberto wasokwedile banabetu kaji, batutu babatyijibwe 23 ne befundi ba Bible 8!

15. Le nsunga Mwine Kidishitu ukalombola namani amba wisambanga bya binebine?

¹⁵ Shi netu twingijanga kaji, le twi ba binebine mu bya busunga byetu byonso, nansha tukomenwanga kyaba kimo kwisamba bya binebine ku bakwetu? Nsunga Mwine Kidishitu kafwaninwepo kumwekeja bya busunga nansha bya lupoto bibi bu biyampe amba bapote’byo bukidi; kwitabija bya majika-kanwa nansha aye mwine kutyiba milomo. Tusaka kulongela bakwetu enka byotusaka betulongele.—Nk. 11:1; Luka 6:31.

Kwisamba bya Binebine na Balupusa

16. Lelo i bika bilubulanga Bene Kidishitu (a) ku balupusa? (b) kudi Yehova?

¹⁶ Yesu wānene amba: “Lubulai nanshi bya Kesala kudi Kesala, bya Leza nabyo kudi Leza.” (Mat. 22:21) Lelo i bintu’ka “bya Kesala” byotunenwe kulubula kudi Kesala, ko kunena’mba ku balupusa? Pānene Yesu bino binenwa, wādi wisambila pa musonko. O mwanda, pa kwikala na mutyima wa mundamunda utōka ku meso a Leza ne a bantu, Bene Kidishitu bakōkelanga ku bijila bya ntanda, kubadila’mo ne bya kusonka musonko. (Loma 13:5, 6) Inoko, tuyukile amba Yehova ye Mfumu Mukatampe, Leza umo kete wa bine, otuswele na mutyima wetu onso, ne muya wetu onso, ne ñeni yetu yonso, ne bukomo bwetu bonso. (Mako 12:30; Kus. 4:11) Pa kino, tukōkelelanga Yehova Leza mu byonso.—Tanga Mitōto 86:11, 12.

17. Lelo bantu ba Yehova bamonanga kutambula bya bukwashi bipānwa namani?

¹⁷ Matanda mavule atulanga’ko bitango bya bukwashi bya kukwasha bafudilwe. Ke bibipo ku Mwine Kidishitu kutambula bino bya bukwashi—mungya ngikadilo yadi’mo. Kwisamba bya binebine na mukwetu i ne kubulwa kwisamba bya bubela nansha kudimba balupusa kusaka’mba tutambule bya bukwashi.

Madyese adi mu Kwisamba bya Binebine

18-20. Le i madyese’ka alupuka ku kwisamba byabinebine na bakwetu?

¹⁸ Madyese alupuka mu kwisamba bya binebine i mavule. Kulama mutyima wa mundamunda  utōka, mwine witupa ndoe ya mutyima ne mutyima mutūke. (Nk. 14:30; Fid. 4:6, 7) Kwikala na mutyima wa mundamunda utōka kudi na mvubu mikatampe ku meso a Leza. Ne kadi, kitatyi kyotwisamba bya binebine mu bintu byonso, ketukakamwapo kusokolwa nansha kujingululwa na bantu.—1 Tem. 5:24.

¹⁹ Twisambile pa madyese makwabo. Polo wānene amba: “Umbintu byonso twiyūkanyei bātwe bene bu-bengidi ba Leza, . . . ne mu mwanda wa binebine.” (2 Kod. 6:4, 7) Kino kyamwekele bu kya bine ku mwanda watene Kamoni umo wa mu Angeletele. Pa wadi usaka kupoteja motoka ku muntu umo, wamulombwele byonso, buya bwao ne byonekele’ko bine, kubadila’mo enka ne bulema bwampikwa kumweka bwine. Muntu’wa pa kupwa kutompa kwendeja motoka, waipangula uno tutu shi i Kamoni wa Yehova. Le wamwipangwidile bika? I pa mwanda uno mukelenge wamwene mumwekelo muyampe wa tutu’wa ne kubulwa budimbidimbi kwandi. Uno mwisambo wafikije uno tutu amusapwile bukamoni.

²⁰ Lelo netu tutendelanga Umpangi wetu kupityila ku ngikadila yetu miyampe? Polo wānene amba: “Tubatyipe lukwembo mu bintu bifībwe bya bumvu, ne kwendela umbudyumuku mpika.” (2 Kod. 4:2) Nanshi, tulongei bukomo bukata bwa kwisamba bya binebine na bakwetu. Nabya, tukaleta ntumbo kudi Tata wetu wa mūlu ne bandi bantu kumo.

Le Usa Kulondolola Namani?

• Le mukwetu i ani?

• Lelo kwisamba bya binebine na mukwetu kushintulula bika?

• Lelo kunena bya binebine kutumbijanga Leza namani?

• I madyese’ka alupukanga ku kwisamba bya binebine?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 23]

Lelo witabijanga bilubo bityebitye byolonga?

[Kifwatulo pa paje 24]

Lelo unenanga bya bine ku kaji?