Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tuambile muntu netu bulelela

Tuambile muntu netu bulelela

Tuambile muntu netu bulelela

‘Nulekele mashimi, muntu ne muntu nuambilangane ne muena mutumba nenu mêyi malelela.’​—EF. 4:25.

1, 2. Bantu ba bungi batu bamona bulelela bishi?

MUNKATSHI mua bidimu bia bungi, bantu bavua badiela nkonko bua kumanya ni bidi mua kuenzeka bua muntu kuamba bulelela anyi kubumanya. Mu bidimu bia 500 kumpala kua Yezu, mufundi wa tusala muena Greke Alcée wakamba ne: “Bulelela budi mu maluvu.” Uvua musue kuamba ne: Muntu utu wamba bulelela anu pakadiye mukuatshike ne mumvue bua kuakula. Pontio Pilato ngovena wa bena Lomo wa kale wakaleja muvuaye pende umona bulelela mu mushindu mubi pakebejaye Yezu ne kapeja ne: “Bulelela ntshinyi?”​—Yone 18:38.

2 Too ne lelu bantu batshidi anu bakokangana bua bulelela. Bantu ba bungi badi bamba ne: badi mua kumvuija muaku “bulelela” mu mishindu ya bungi anyi ne: muntu ne muntu udi ubumona mu wende mushindu. Bakuabu batu bamba bulelela anu padibu bamona ne: kubuamba kudi kubambuluisha anyi kukosa tshilumbu pa lukasa. Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Kuamba bulelela nkuimpe kadi kakutu ne mushinga wa bungi mu nsombelu wa buatshia buila to. Muntu kena ne tshikuabu tshia kuenza to, udi ne bua kushima bua kushala ne muoyo.”​—The Importance of Lying.

3. Bua tshinyi Yezu ntshilejilu tshimpe mu diamba bulelela?

3 Kadi bayidi ba Kristo kabatu bamona bulelela mushindu eu to. Yezu kavua umona bulelela mu mushindu mukodiakane to. Uvua wamba anu bulelela. Nansha bena lukuna bende bavua bamuambile ne: ‘Muyishi, tudi bamanye ne: Wewe udi muena bushuwa, udi uyisha bantu njila wa Nzambi bulelela.’ (Mat. 22:16) Bia muomumue lelu, bena Kristo balelela badi bidikija Yezu. Kabena belakana bua kuamba bulelela to. Badi bitaba ne muoyo mujima mêyi avua mupostolo Paulo muambile bena Kristo nende ne: ‘Nulekele mashimi, muntu ne muntu nuambilangane ne muena mutumba nenu mêyi malelela.’ (Ef. 4:25) Tukonkononayi malu asatu adi mu mêyi a Paulo aa. Bua kumpala, muena mutumba netu anyi muntu netu nnganyi? Buibidi, kuamba bulelela kudi kumvuija tshinyi? Buisatu, mmushindu kayi utudi mua kuamba bulelela mu nsombelu wetu wa matuku onso?

Muntu netu nnganyi?

4. Mmushindu kayi uvua bamfumu ba bena Yuda bamona bantu? Kadi mmushindu kayi uvua Yezu muidikije Yehowa mu bualu ebu?

4 Mu tshikondo tshia Yezu, bamue bamfumu ba bena Yuda bavua balongesha bantu ne: ‘muntu nabu’ uvua anu muena Yuda nabu anyi balunda babu ba pa muoyo. Kadi Yezu uvua widikija Tatuende ne umona malu muvuaye uamona. (Yone 14:9) Bualu bua mushinga mukole budi ne: wakambila bayidi bende ne: Nzambi katu wanyisha dikoba dimue anyi tshisamba tshimue kupita tshikuabu. (Yone 4:5-26) Pashishe, nyuma muimpe wakaleja mupostolo Petelo ne: ‘Nzambi kena ne kansungasunga, kadi yeye udi witabuja wa mu tshisamba tshionso udi umutshina, udi wenza malu makane.’ (Bien. 10:28, 34, 35) Ke bualu kayi, tuetu petu tudi ne bua kumona bantu bonso bu bantu netu, kunanga too ne badi batuluisha.​—Mat. 5:43-45.

5. Kuambila muntu netu bulelela kudi kumvuija tshinyi?

5 Kadi ntshinyi tshivua Paulo musue kuamba pakambaye ne: nuambilangane bulelela ne muntu nenu? Kuamba bulelela kudi kumvuija kuamba bualu anu mudibu, kabuyi ne kadishima nansha kakese. Bena Kristo balelela kabatu bakonyangaja malu anyi badingakaja bakuabu to. Badi ‘bakina malu adi mabi’ ne ‘balamata malu adi mimpe.’ (Lomo 12:9) Bua kuidikija “Nzambi udi ulamata ku bushuwa,” tudi ne bua kudienzeja bua kuamba bulelela mu malu onso atudi tuenza. (Mus. 15:1, 2; 31:5) Tuetu tusungula bimpe mêyi atudi ne bua kuamba patudi kumpala kua tshilumbu tshikole, nebikale bipepele bua kutshijikija katuyi tushima.​—Bala Kolosai 3:9, 10.

6, 7. (a) Kuamba bulelela kudiku kumvuija ne: tudi ne bua kuambila muntu yonso udi utuela nkonko malu etu anyi? Umvuija. (b) Mbanganyi batudi mua kuambila bulelela?

6 Kuambila bakuabu bulelela kudiku kumvuija ne: tudi ne bua kuambila muntu yonso udi utuela lukonko malu onso kong anyi? Kabitu anu nanku to. Pavua Yezu pa buloba, wakaleja ne: bantu bonso ki mbakumbanyine kubandamuna buludiludi anyi kubambila amue malu to. Tshilejilu, pavua bamfumu ba bitendelelu bena lubombo bamuebeje kuvuaye upetela bukole bua kuenza nabu bishima, wakabambila ne: ‘Meme kabidi nenukonke bualu bumue; binuangandamuna bimpe, nenuambile bualu bua bukokeshi bundi ngenza nabu malu aa.’ Pakabenga Bafundi ne bakulu kumuandamuna, wakabambila ne: ‘Meme kabidi tshiena nuambila bua bukokeshi bundi ngenza nabu malu aa.’ (Mâko 11:27-33) Kavua udimona muenzejibue bua kuandamuna lukonko alu to, bualu bavua benza malu mabi ne bapesha bakuabu tshilejilu tshibi. (Mat. 12:10-13; 23:27, 28) Bia muomumue lelu, Bantemu ba Yehowa badi ne bua kudimukila batontolodi ne bantu babi bakuabu badi badinga bantu bua kukumbaja majinga abu mabi.​—Mat. 10:16; Ef. 4:14.

7 Paulo pende wakaleja ne: kudi bantu batudi katuyi mua kuambila malu onso to. Wakamba muvua ‘bena mukoso ne bena bienzenza bakula mêyi adi kaayi mimpe bua kuakula.’ (1 Tim. 5:13) Bantu badi basue kudibuejakaja mu malu a bende ne badi kabayi balama malu adibu babambila, badi mua kumona ne: bantu ki mbasue kabidi bua kubambila malu abu to. Nunku mbimpe tutumikile mubelu uvua Paulo mufunde ku bukole bua nyuma muimpe wa ne: ‘Nukebe bikole bua kuikala talala, ne bua kuenza malu enu nkayenu.’ (1 Tes. 4:11) Kadi imue misangu bakulu ba mu tshisumbu badi mua kutuebeja malu adi atutangila bua kukumbaja mudimu wabu. Dîba adi tuetu babambile bulelela, nebasanke ne nebibambuluishe.​—1 Pet. 5:2.

Tuambe bulelela mu dîku

8. Mmushindu kayi udi kuamba bulelela kukolesha malanda a bena mu dîku?

8 Bena mu dîku dietu ke batudi nangananga nabu mu malanda makole. Bua kukolesha malanda aa, tudi ne bua kuambilangana nabu bulelela. Tudi mua kukepesha bilumbu mu dîku anyi kubijikija patudi katuyi tusokokangana malu, tuambilangana anu bulelela ne tuyukidilangana bimpe. Tshilejilu patudi tuenza tshilema, tutuku tuelakana bua kutshitaba kumpala kua bayetu, mukajetu, bana betu balela anyi balela betu anyi? Kulomba luse ne muoyo umue kudi kuambuluisha bena mu dîku bua kusomba mu ditalala ne mu buobumue.​—Bala 1 Petelo 3:8-10.

9. Bua tshinyi kuamba bulelela kakuena ne bua kutusaka ku dipanga bukalanga anyi diakula ne dikamakama?

9 Padi muntu mupange bukalanga anyi wamba malu ne dikamakama, bantu kabakuanyisha bidiye wamba to, nansha yeye wamba bulelela. Paulo wakamba ne: ‘Difika dia munda ne tshiji ne lukuna ne diyoyo ne dipendangana ne lukinu luonso biumushibue kunudi; nulejangane kalolo, nuikalangane ne mitshima ya luse, nulekelangane malu mabi enu bu muakanulekela Nzambi malu mabi enu mu Kristo.’ (Ef. 4:31, 32) Patudi tuakula ne kanemu ne mêyi mimpe, malu atudi tuamba adi alua ne mushinga ne adi aleja mutudi tunemeka batudi tuambila.​—Mat. 23:12.

Tuambe bulelela mu tshisumbu

10. Ntshinyi tshidi bakulu mua kulongela ku tshilejilu tshia Yezu mu diamba bulelela?

10 Yezu uvua wambila bayidi bende malu malelela mu mushindu mupepele. Uvua ubabela ne dinanga, kadi kavua wengeleka bantu bavua bamuteleja bua kubasankisha to. (Yone 15:9-12) Tshilejilu, pavua bapostolo bende bakokangana misangu yonso bua kumanya uvua mupite bakuabu, wakabambuluisha ne lutulu bua kumvuabu buimpe bua kudipuekesha, kadi kakabengeleka to. (Mâko 9:33-37; Luka 9:46-48; 22:24-27; Yone 13:14) Bia muomumue, nansha mudi bakulu bena Kristo bimanyina malu makane, kabena bakokesha mikoko ya Nzambi ne diambu to. (Mâko 10:42-44) Badi bidikija Kristo padibu ‘balejangana kalolo’ ne ‘bikale ne mitshima ya luse’ kudi bena Kristo nabu.

11. Dinanga dia bana betu neditusake bua kuenza tshinyi ne ludimi luetu?

11 Patudi tuambila bana betu malu anu mudiwu kadi ne bukalanga, tudi mua kubaleja malu adi munda muetu katuyi tubatapa ku muoyo to. Nunku katuitabi bua ludimi luetu luikale bu ‘dipaya ditue,’ tuamba malu bua kupepeja bakuabu anyi kubapenda. (Mus. 52:2; Nsu. 12:18) Tuetu banange bana betu, ‘netukande ludimi luetu bua kaluambi malu mabi’ ne ‘netukande mishiku yetu bua kayambi mêyi a kudinga nawu.’ (Mus. 34:13) Tuetu tuenza nunku, tudi tutumbisha Nzambi ne netusombe mu buobumue mu tshisumbu.

12. Ndîba kayi didibu mua kulumbuluisha muntu bua dishima? Umvuija.

12 Bakulu badi benza mudimu mukole bua kulama tshisumbu kudi bantu badi bamba mashimi. (Bala Yakobo 3:14-16.) Muntu udi mua kushiminyina mukuabu malu bua kumuenzela bibi ne kumukengesha mu mushindu kampanda anyi kansanga. Kushiminyina muntu malu kakuena kumvuija anu kuamba tumashimi tukese bua kuladika bakuabu anyi kunekesha malu to. Tshia kumanya ntshia se: mashimi onso mmabi, kadi kudi misangu idi bakulu kabayi mua kulumbuluisha muntu bualu ki mmuambe bulelela to. Nunku, bakulu badi ne bua kuikala ne busunguluji bua kumanya bikala muntu udi muambe malu adi kaayi malelela udi ne tshibidilu tshia kushima ne mmuenze ku bukole bua kuenzela bakuabu bibi. Biobi nunku, bakulu badi mua kumulumbuluisha anyi kumupesha mibelu ya mu Bible ne dîsu dikole.

Tuambe bulelela mu midimu yetu

13, 14. (a) Mmushindu kayi utu bamue bantu biiba bamfumu babu ba mudimu? (b) Kuikala muena mudimu muimpe utu wamba anu bulelela kudi mua kutupetesha tshinyi?

13 Tudi mu tshikondo tshidi dishima ditule dipuwa mu bantu, nunku bidi mua kuikala bikole bua kuambila mfumuetu wa mudimu bulelela anyi kuenza mudimu ne bululame. Bantu ba bungi badi bashima padibu bakeba mudimu. Tshilejilu, badi mua kunekesha malu adibu bamanye mua kuenza anyi tulasa tudibu balonge bua kupeta muaba udi ne difutu dibandile. Bena mudimu bakuabu badi mua kushima mudibu benza mudimu, eku benza malu abu nansha mudibu bakandike bua kuenza nunku dîba dia mudimu. Badi mua kuikala babala malu adi kaayi apetangana ne mudimu wabu, babikila bantu ku telefone bua malu abu, bafundila balunda babu ku Internet anyi babalaku malu makuabu.

14 Bena Kristo balelela kabena bamona ne: kuamba bulelela ntshintu tshidi muntu mua kudisunguila bua kuenza anyi kubenga kuenza. (Bala Nsumuinu 6:16-19.) Paulo wakamba ne: “Tudi basue kuenda bimpe mu malu onso.” (Eb. 13:18) Nunku, bena Kristo badi benzela bamfumu babu ba mudimu mudimu dituku dijima anu mudibi bikengela bua kupeta difutu didi dibakumbanyine. (Ef. 6:5-8) Kuikala muena mudimu muimpe kudi kabidi mua kutumbishisha Tatu wetu wa mu diulu. (1 Pet. 2:12) Tshilejilu, mfumu wa mudimu wa muanetu Roberto udi musombele mu ditunga dia Espagne wakamuela kalumbandi bua mudiye muena mudimu muimpe utu wamba anu bulelela. Bua bienzedi bimpe bia Roberto, mfumuende wa mudimu wakangata Bantemu bakuabu ku mudimu. Bobu pabu bakaleja muvuabu bena mudimu bimpe. Mu kupita kua bidimu, Roberto mmupetele Bantemu nende 23 ne balongi ba Bible 8 mudimu.

15. Mmushindu kayi udi muena Kristo udi udienzela midimu mua kuamba anu bulelela?

15 Bituikala tudienzela midimu yetu, tutuku tuamba bulelela mu malu onso anyi tutu imue misangu tushima bantu anyi? Muena Kristo udi udienzela midimu kena mua kulengeja tshintu tshidiye upana patshi tshibi bua kutshipana lukasa anyi kuamba mudiye mumanye kuenza midimu idiye kayi mumanye to. Kena nansha mua kukosangana mishiku anyi kuitaba bua bamukosayi. Tudi basue kuenzela bakuabu malu atudi basue bua batuenzele petu.​—Nsu. 11:1; Luka 6:31.

Tuambe bulelela mu malu a mbulamatadi

16. Ntshinyi tshidi bena Kristo bapesha: (a) mbulamatadi? (b) Yehowa?

16 Yezu wakamba ne: ‘Nupe Kaisa bintu bia Kaisa, nupe Nzambi bintu bia Nzambi.’ (Mat. 22:21) ‘Mbintu’ kayi bitudi ne bua kupesha Kaisa anyi mbulamatadi? Pavua Yezu muambe mêyi aa, uvua wakula bua bitadi. Nunku, bena Kristo badi ne bua kutumikila mikenji ya ditunga bu mudi ya kufuta bitadi bua kulama kondo kabu ka muoyo kimpe kumpala kua Nzambi ne kua bantu. (Lomo 13:5, 6) Kadi tudi bamanye ne: Yehowa ke Mfumu mutambe bunene, yeye ke Nzambi umuepele mulelela utudi ne bua kunanga ne muoyo wetu mujima, lungenyi luetu luonso ne bukole buetu buonso. (Mâko 12:30; Buak. 4:11) Ke bualu kayi tudi tukokela Yehowa Nzambi mu malu onso.​—Bala Musambu wa 86:11, 12.

17. Mmushindu kayi udi Bantemu ba Yehowa bamona diambuluisha dia kudi mbulamatadi?

17 Mu matunga a bungi mbulamatadi utu upesha bantu badi mu dikenga bintu kampanda bua kubambuluisha. Ki mbibi bua muena Kristo kuangataye bintu ebi to, kadi mbimpe ikale mubikumbanyine. Kuambila muntu netu bulelela kudi kumvuija kubenga kushima mbulamatadi bua kupeta diambuluisha.

Masanka atudi tupeta patudi tuamba bulelela

18-20. Kuambila bantu netu bulelela kudi kutupetesha masanka kayi?

18 Masanka atudi tupeta patudi tuamba bulelela adi a bungi. Tudi tulama kondo ka muoyo kimpe kadi katuambuluisha bua kuikala ne ditalala dia munda. (Nsu. 14:30; Filip. 4:6, 7) Kuikala ne kondo ka muoyo kimpe kudi ne mushinga wa bungi ku mêsu kua Nzambi. Pashishe patudi tuamba bulelela mu malu onso, katuena tutshina bua ne: badi mua kutukuata ne tshianza mu tshisaka to.​—1 Tim. 5:24.

19 Tudi tupeta kabidi disanka dikuabu. Paulo wakamba ne: ‘Mu malu onso tudi tudimanyisha bu bena mudimu ba Nzambi ne mu dîyi dia bushuwa.’ (2 Kol. 6:4, 7) Ke tshivua tshienzekele Ntemu mukuabu wa mu ditunga dia Grande-Bretagne. Pavua muntu mukuabu mulue bua kusumba mashinyi ende, wakamuambila bintu bionso bivua binyanguke ku mashinyi au too ne bivua kabiyi bimueneka. Panyima pa muntu au mumane kuteta mashinyi, wakebeja muanetu au ni uvua Ntemu wa Yehowa. Bua tshinyi uvua mumuebeje nanku? Muntu au uvua mumone ne: bionso bivua muanetu mumuambile bivua bilelela ne uvua mumone kabidi muvuaye muvuale bimpe. Bualu abu buakambuluisha muanetu au bua kumuyisha.

20 Tutuku petu tutumbishisha Mufuki wetu patudi tuamba anu bulelela misangu yonso anyi? Paulo wakamba ne: ‘Tuakapidia malu masokome a bundu, katuena tudinga bantu.’ (2 Kol. 4:2) Nunku tuenzayi muetu muonso bua kuambila bantu netu anu bulelela. Tuetu tuenza nunku, netutumbishishe Tatu wetu wa mu diulu ne basadidi bende.

Newandamune munyi?

• Muntu netu nnganyi?

• Kuambila muntu netu bulelela kudi kumvuija tshinyi?

• Mmushindu kayi udi kuamba bulelela kutumbishisha Nzambi?

• Mmasanka kayi atudi tupeta patudi tuamba anu bulelela?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 17]

Utuku witaba tubilema tuutu wenza anyi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Utuku wamba bulelela paudi ukeba mudimu anyi?