Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Hoshenuña Walala Nawakwenu

Hoshenuña Walala Nawakwenu

Hoshenuña Walala Nawakwenu

‘Chineli munaleki dehi kutwamba, hoshenuña walala nawakwenu.’—AEFWESESA 4:25.

1, 2. Indi antu amavulu amonaña ñahi walala?

 HAYAAKA yayivulu antu aditadikishaña neyi chakwila antu atela kuhosha nsañu yalala hela kwiluka nsañu yalala. Muyaaka nkulakaji yamuchitanu nayimu B.C.E., Alcaeus mukwakusoneka nkumbu muchiGriki wahosheli nindi: “Muvinyu mwekala walala.” Dikwila nawu muntu wahoshaña nsañu yalala neyi nasheti vinyu nawa hadaha nikukeña kuhosha nankashi. Nguvulu wakuRoma wamuyaaka nkulakaji yakusambila Pontusi Pilatu niyena wamwekesheli nindi helukili nsañu yalalaku hampinji yajinokeliyi nakumwihula Yesu nindi: ‘Walala hichumanyi?’—Yowanu 18:38.

2 Makonu, antu aditadikishaña chikupu kutalisha hawalala. Antu amavulu hiyahoshaña walala mpinji yejimaku. Amakwawu ahoshaña walala neyi yuma yinakwenda chachiwahi hela neyi anakukeña nawu amanishi kukala. Mukanda wumu wahosha nawu: “Kuhosha walala hichuma chachiwahi, ilaña neyi hadi kukala kwawumi nikufwa nikukeña kudikiña, walala hiwalemaku. Muntu hekalaña namwakwililaku, watela kutwamba kulonda yohandi.”—The Importance of Lying.

3. Muloñadi Yesu chekalililiyi chakutalilahu chachiwahi hakuhosha walala?

3 Atumbanji twaKristu hiyekala nayitoñojoka yeniyuku. Yitoñojoka yaYesu kutalisha hawalala yambukiluku namaana awantu. Mpinji yejima wahosheleña mwalala. Niayilumbu jindi etejeli nawu: ‘Eyi Nkuluñaña, etu tuneluki netu eyi wumuntu walala, watañishaña antu njila yaNzambi mwalala hohu.’ (Matewu 22:16) Nimakonu, akwaKristu alala amwimbujolaña Yesu. Hiyajinokaña hakuhosha walalaku. Etejaña namuchima wejima mazu ahosheliyi kapostolu Pawulu wakonkomweneni akwawu akwakwitiya nindi: ‘Chineli munaleki dehi kutwamba, hoshenuña walala nawakwenu.’ (Aefwesesa 4:25) Tushinshikenu hayuma yisatu yateneniyi kapostolu Pawulu. Tachi, indi akwetu hiyanyi? Chamuchiyedi, indi kuhosha walala kwalumbulukadi? Chamuchisatu, tunateli kuzatisha ñahi yumiyi muchihandilu chetu mafuku ejima?

Indi Akwetu Hiyanyi?

4. Kwambukaku nawanlomboli amuYudeya amuyaaka nkulakaji yakusambila, indi Yesu wamwekesheli ñahi chamonañayi Yehova antu ekala akwetu?

4 Muyaaka nkulakaji yakusambila C.E., anlomboli amuYudeya atañishileña nawu akwawu aYudeya hohu hela amabwambu jawu diwu ateleleli kutenawu nawu ‘akwetu.’ Hela chochu, Yesu wamwimbujoleli chikupu Tata yindi nawa watoñojokeleña neyi Tata yindi. (Yowanu 14:9) Chuma chalema, wayilejeli atumbanji twindi nindi Nzambi hakomokaña antu ekowa dimu hela munza wumu kubadika wukwawuku. (Yowanu 4:5-26) Kubombelahu, Yehova wamulejeli kapostolu Petulu kuhitila mudi spiritu yindi yajila nindi: ‘Nzambi haakamaña antu kumesuku; hakwila munyunza yejima, muntu wamwakamaña yena, welaña mwaloña, amutiyaña kuwaha kudi Nzambi.’ (Yililu 10:28, 34, 35) Dichi anetu nawa, twatela kumona antu ejima netu hiyakwetu, nikukeña ayilumbu jetu.—Matewu 5:43-45.

5. Indi kuhosha walala nawakwetu chalumbulukadi?

5 Hanu dinu, Pawulu watalishili mudihi hampinji yahosheliyi nindi twatela kuhosha walala nawakwetu? Kuhosha walala kwabombelamu kushimuna nsañu yalala chakadi kutwamba. AkwaKristu alala hiyaheñeshaña hela kuluwañesha nsañu kulonda kudimba amakwawuku. ‘Atiyaña kutama nayuma yatama, nakukakela yuma yayiwahi.’ (Aroma 12:9) Hakumwimbujola ‘Nzambi wansañu yalala,’ twatela kufwila kwikala akashinshi nawa oloka muyuma yejima yitwahoshaña nikwila. (Masamu 15:1, 2; 31:5) Neyi tutondaña mazu etu chachiwahi, tunateli kumanisha kukala chakadi kutwamba chili hinsañu yakutiyisha nsonyi chili yakala.—Tañenu Akolose 3:9, 10.

6, 7. (a) Komana kuhosha walala chaya mukwila nawu twatela kushimuna nsañu yahalwetu yejima kudi muntu wejima wukutwihula? Lumbululenu. (b) Anyi itwatela kuleja walala?

6 Komana kuhosha walala nawantu chaya mukwila nawu twatela kushimuna nsañu yejima kudi muntu wejima wukutwihula? Hidimuku. Hampinji yadiñayi Yesu hamaseki, wamwekesheli nindi antu amakwawu hiyatelela kuyakula choloka hela kuyileja nsañu yikwawuku. Hampinji yamwihwiluwu kudi anfwikiji anlomboli jansakililu nawu wakoñaña yihayamisha niyinjikijilu nañovwinyi, Yesu wahosheli nindi: “Nukuyihula chuma chimu muñakuli, ninami nukuyileja wanta wunelaña nachu yumiyi.” Chelili ansoneki niakulumpi akañanyi kwakula, Yesu wayilili nindi, “Ninami nawa hinukuyileja wanta wunelaña nachu yumiyuku.” (Maku 11:27-33) Hakeñeli kwakula lwihu lwehwiluwuku muloña wayililu yawu yatama nikubula chikuhwelelu. (Matewu 12:10-13; 23:27, 28) Hohamu, makonu antu jaYehova atela kubabala kutalisha hadi akwakusekesha niantu atama azatishaña tufuta hela makasu kulonda kuditiyisha aweni kuwaha.—Matewu 10:16; Aefwesesa 4:14.

7 Pawulu niyena washimwini chuma chochimu nindi antu amakwawu hiyatelela kuyileja nsañu yejimaku. Wahosheli nindi, ‘akwansachi niatuvuba munsañu jawakwawu, ahoshaña nsañu yatela kubula kuhoshawu.’ (1 Timotewu 5:13) Eñañi, antu afwilaña kuhosha nsañu yawakwawu hela abula kukuhwelelawu nawu akuhemba nsañu yakajindilu, hiyayilejaña nsañu kudi akwawuku. Chikuwaha neyi tukutiyilila kufumba kwaPawulu kwonenawu kwakwila nawu: ‘Mukeñi nankashi kushakama nakumwena, nakudowa.’ (1 Atesalonika 4:11) Hela chochu, mpinji jikwawu aeluda muchipompelu anateli kutwihula nsañu yahalwetu kulonda akalakali nyidimu yawu. Munsañu yamuchidiwu, chikuwaha neyi tukuyileja walala.—1 Petulu 5:2.

Hoshenuña Walala muNsañu jaChisaka

8. Indi kuhosha walala kwakwashaña ñahi antu amuchisaka kudikunda wumu namukwawu?

8 Twavula kwikala nawulunda waweni nachisaka chetu. Hakwila nawu tukoleshi iyi mpanda chalema kuhosha walala wumu namukwawu. Tunateli kukañesha hela kumanisha kukala kwakuvulu kuhitila mukuhosha nakukasunuka, kuhosha walala, nikuhanjeka chachiwahi. Chakutalilahu, neyi tunaluwañeshi, komana twadanakenaña kudi mwini kwetu, kudi anyanetu hela kudi antaña jetu? Kudanakena chakufuma hamuchima kwaletaña kuwunda nikunuñañana muchisaka.—Tañenu 1 Petulu 3:8-10.

9. Muloñadi kuhosha walala chikukutuleñela kubula kwikala nawinyi?

9 Neyi muntu wudi nawinyi hela chakwila wukuhosha walala, antu hiyakulemesha nsañu yikuhoshayuku. Pawulu wahosheli nindi: “Lekenu ndulu yejima, nindombu, nikuzuwa, nimapumba, nikutukana, ninkunyi yejima. Dikokwejenu muntu namukwawu; ikalenu namuchima wawushona; danakenenu muntu namukwawu neyi chayanakenenuwu kudi Nzambi mudi Kristu nawa.” (Aefwesesa 4:31, 32) Neyi tuhoshaña nakavumbi, nsañu yitukuhosha akuyilemesha nawa chikumwekesha kalemesha kudi antu itunakuhosha nawu.—Matewu 23:12.

Hoshenuña Walala muNsañu jaChipompelu

10. Indi aeluda akwaKristu atela kudizilaku chumanyi kuchakutalilahu chachiwahi chaYesu hakuhosha walala?

10 Yesu wahosheli nawatumbanji twindi munjila yapela, chakadi kuhita mumbadi. Wadiña nakufumba munjila yakukeña, ilana, halekeli kuhosha nsañu yalala kulonda kuzañalesha antiyilili jinduku. (Yowanu 15:9-12) Chakutalilahu, hampinji yaditadikishileñawu atumbanji twindi nawu wabadika hinyi, Yesu wayikwashili munjila yayiwahi chakadi kuhita mumbadi kulonda eluki kudizoza chikwalemena. (Maku 9:33-37; Luka 9:46-48; 22:24-27; Yowanu 13:14) Chochimu, hela chakwila aeluda akwaKristu makonu akolela kunsañu yalala, hiyekalaña anyanta hadi nyikoku yaNzambuku. (Maku 10:42-44) Amwimbujolaña Kristu kuhitila ‘mukudikwokweja muntu namukwawu; nikwikala namuchima wawushona.’

11. Kukeña amana kwetu kwatela kutusañumuna kwiladi kutalisha hachitwazatishaña idimi detu?

11 Neyi tuhoshaña walala nawamana kwetu ilaña chakadi kuhambakesha, tunateli kushimuna yuma yitunakutoñojoka chakadi kuyihilisha. Eña, hitwatela kulola idimi detu “neyi mpoku yachayi yatwa” nakudizatisha kulonda kukatisha nachu kuhitila mukuhosha mazu atama hela akusekeshaku. (Masamu 52:2; Yishimu 12:18) Kukeña kutwayikeña amana kwetu kukutusañumuna ‘kuhemba idimi detu dibuleña kuhosha yatama, ninyivumbu yetu yibuleña kuhosha yakudimbana.’ (Masamu 34:13) Neyi tukwila mwenimu, tukumulemeshaña Nzambi nikuleta kuwunda muchipompelu.

12. Kutwambanyi kwakeñekaña kumusompeshelahu muntu? Lumbululenu.

12 Aeluda azataña nañovu chikupu kulonda akiñi chipompelu kudi antu atwambaña chikupu. (Tañenu Yakoba 3:14-16.) Antu atwambaña kulonda kutamisha amakwawu; nkeñelu yakutwamba yekala yakukojeja muntu kukabakana hela kumona kukala. Kwabombelamu kuhosha nsañu yabula kulema, mazu akutwamba hela kulebumuna nsañu. Kafwampi, kutwamba kwejima kwatama, ilaña bayi neyi nsañu yejima yakutwamba yakeñekaña kutenteka muntu nakumusompeshaku. Dichi, aeluda atela kwesekeja yuma, kuzatisha kashinshi niwuñanji hakufuukula hadi muntu wunatwambi neyi chakwila amwiluka nawu watwambaña mumushikila, kutwamba kwakeñekaña kutenteka muntu nakumusompesha. Komana chikukeñeka hohu kubabesha kwamuNsona kwakuwahi nawa kwakola?

Hoshenuña Walala muNsañu jaKulanda naKulandulula

13, 14. (a) Indi antu amakwawu akañanyaña ñahi kwikala akashinshi namuntu wayiñija mudimu? (b) Yumanyi yayiwahi yinateli kufumamu neyi tuhoshaña walala nikwikala ashinshika hamudimu?

13 Tunakushakama mumafuku munasweji kutwambawu antu, dichi kuhosha walala namuntu watwiñija mudimu chinateli kwikala chakala. Neyi antu anakukeña mudimu, amavulu ashimunaña nsañu yakutwamba. Chakutalilahu, anateli kulebumuna nawu eluka mudimu hela ataña nankashi kulonda awani mudimu wawuwahi hela wakutambulaña mali amavulu. Munjila yikwawu, akoñi amavulu ahoshaña nawu anakuzata henohu anakudilila yuma yawu, yabula kukundama kunshimbi jahakampani. Amanishaña mpinji nakutaña yuma yabula kukundama kumudimu wawu, nakutemesha jinshiña, nikuditemeshela jimeseji, nikusandujola haIntaneti.

14 AkwaKristu alala hiyatela kubalumokaña, aha ahosha mwalala aha atwambaku. (Tañenu Yishimu 6:16-19.) Pawulu wahosheli nindi: “Tunakeñi kushakama chakashinshi muyuma yejima.” (Aheberu 13:18) Dichi, akwaKristu amuzatilaña muntu wayiñija nyidimu mafuku ashikila kutambwilamu mali amafuku awanina. (Aefwesesa 6:5-8) Kwikala nkoñi wadikita kunateli kuleñela antu kumuhameka Tata yetu wamwiwulu. (1 Petulu 2:12) Chakutalilahu, muntu wamwiñija Roberto mudimu muSpain, wamuhamekeli Roberto hakwikala nakashinshi nawa wadikita. Hamuloña wayililu yayiwahi yaRoberto, kampani keñijili aYinsahu amakwawu nyidimu. A Yinsahu wenawa niwena adiña akoñi adikita chikupu. Chimwahitili yaaka, Roberto wawaninini nyidimu amana kwetu 23 niatudizi aBayibolu 8.

15. Indi mukwaKristu walandaña nakulandulula watela kumwekesha ñahi nindi wahoshaña walala?

15 Neyi twadizatilaña, komana twahoshaña walala munsañu jakulanda nakulandulula, tahindi mpinji jikwawu twakañanyaña kuhosha walala nawakwetu? MukwaKristu walandaña nakulandulula hatela kulebumuna chuma kulonda amulandi swayi-swayi; hela kwiteja majika kanwaku. Twatela kuyilila antu neyi chitwakeñaña antu kutwilila.—Yishimu 11:1; Luka 6:31.

Hoshenuña Walala nawaNyuli jaNfulumendi

16. Yumanyi yahanañawu akwaKristu kudi (a) anyuli janfulumendi? (b) Yehova?

16 Yesu wahosheli nindi: “Dichi yuma yaKesari inkenu Kesari; yuma yaNzambi inkenu Nzambi.” (Matewu 22:21) ‘Yumanyi’ yitwamwinkaña Kesari, hela netu anyuli janfulumendi? Hampinji yahosheliyi Yesu awa mazu, adiña nakuhosha hanyisonku. Hakwila nawu akwaKristu ekali nachinleji chitooka kudi Nzambi nikudi antu, ovwahilaña nshimbi jamwituña, kushilahu ninshimbi jahoshaña hakusonka nyisonku. (Aroma 13:5, 6) Ilaña tweluka netu Yehova diyi Nyuli Wabadika, Nzambi walala wumu hohu, wutwakeña namuchima wetu wejima, wumi wetu wejima, namaana etu ejima, niñovu jetu jejima. (Maku 12:30; Chimwekeshu 4:11) Dichi, twamwovwahilaña Yehova Nzambi chikupu.—Tañenu Masamu 86:11, 12.

17. Indi antu jaYehova amonaña ñahi kutambwila wukwashu wanfulumendi?

17 Mumatuña amavulu mwekala jiprogiramu jakukwasha antu akankila kumujimba. Hichatamaku neyi mukwaKristu yatambwila wukwashu wamuchidiwu, chakala washikahu kutambula. Kuhosha walala nawakwetu chaya mukwila nawu tubuli kuhosha nsañu yakutwamba kudi anyuli janfulumendi hakwila nawu tutambuli wukwashu.

Nkisu Jafumaña Mukuhosha Walala

18-20. Nkiswinyi jafumaña mukuhosha walala nawakwetu?

18 Nkisu jafumaña mukuhosha walala jajivulu. Twekalaña nachinleji chitooka, chatuleñelaña kwikala nayitoñojoka nimuchima wawunda. (Yishimu 14:30; Afwilipi 4:6, 7) Kwikala nachinleji chitooka hichuma chalema kudi Nzambi. Cheñi, neyi tuhoshaña walala muyuma yejima, hitunateli kwakamena netu akutwinka muloña kudi antuku.—1 Timotewu 5:24.

19 Shinshikenu hankisu yikwawu. Pawulu wahosheli nindi: ‘Twadimwekeshaña mwakwila nawu tuyakwakukalakala mudimu waNzambi muyuma yejima; . . . nimumazu alala.’ (2 Akorinda 6:4, 7) Chumichi dichamwekeni kudi Chinsahu washakamaña kuBritain. Hampinji yalandishileñayi motoka kudi muntu wakeñeleña kulanda, wamulejeli yuma yejima yakola nikukala, kubombelahu nikukala kwatela kubula kumwekana. Hanyima yakweseka motoka, mukwakulanda wamwihwili mana kwetu neyi chakwila hiChinsahu chaYehova. Muloñadi chehwililiyi muniyi njila? Ona muntu wamweni kashinshi kamana kwetu niwunyonji. Mpanji yawu yaletesheli mana kwetu kumushimwina ona muntu.

20 Komana ninetu twamuhamekaña Nleñi yetu kuhitila mukuhosha walala nikwikala akashinshi mpinji yejima? Pawulu wahosheli nindi: “Tunaleki yuma yansonyi yakujinda. Hitwendaña nakudimbanaku.” (2 Akorinda 4:2) Dichi, tuzatenu nañovu kulonda tuhosheña walala nawakwetu. Neyi twila mwenimu, tukulemeshaña Tata yetu wamwiwulu niantu jindi.

Mukwakula Nenudi?

• Indi akwetu hiyanyi?

• Indi kuhosha walala nawakwetu chalumbulukadi?

• Indi kuhosha walala kunateli kuleta ñahi kalemesha kudi Nzambi?

• Nkiswinyi jafumaña mukuhosha walala?

[Malwihu aKuzatisha haKudiza]

[Mwevulu wudi hefu 23]

Komana mwanyakalaña kwiteja tuyiluwa twanyanya?

[Mwevulu wudi hefu 24]

Komana mwahoshaña walala neyi munakukeña mudimu?