Wachuru Adiera e Kindu Ng’ato gi Nyawadgi
Wachuru Adiera e Kindu Ng’ato gi Nyawadgi
“E momiyo weuru miriambo, kendo ng’ato ka ng’ato owach ni wadgi adiera.”—EFE. 4:25.
1, 2. Ere kaka ji mang’eny neno adiera?
KUOM higini mang’eny, ji osepenjore kabe dhano nyalo bedo joadier. E higini moko machon ahinya, jandiko moro ma Ja-Grik miluongo ni Alcaeus nowacho kama: “Divai nigi adiera.” Gima ne otemo wacho en ni, adiera inyalo mana ng’e bang’ ka ng’ato osemadho divai mang’eny mamiyo koro obedo moil ne wuoyo. Jatend Jo-Rumi miluongo ni Pontio Pilato bende ne nigi paro maok kare e wi adiera, nimar nopenjo Yesu koriwo gi kiawa kama: “Adiera en ang’o?”—Joh. 18:38.
2 E ndalowagi, ji nigi paro mopogore opogore e wi adiera. Ji mang’eny wacho ni, “adiera” en wach ma tiende ng’eny, kata ni, ji wacho adiera e okang’ mopogore opogore. Jomoko to bedo joadier mana ka mano biro konyogi. Buk miluongo ni The Importance of Lying wacho ni: ‘Bedo jadier nyalo bedo gima ber, to kata kamano ok okony ahinya ka ngima ng’ato ni kama tek. Onge gima dhano ditim kuom wachni—nyaka oriambi eka obed mangima.’
3. Ang’o momiyo Yesu ne en ranyisi maber ahinya kuom wacho adiera?
3 To mano kaka jopuonjre Kristo to opogore kuom wachni! Yesu ok ne nigi paro makamano e wi adiera. Kinde duto ne owacho adiera. Kata mana jowasike ne oyie ma giwacho kama: “Japuonj, wang’eyo ni in jadiera, kendo ipuonjo yor Nyasaye adier.” (Math. 22:16) Kamano bende ndalogi, Jokristo madier luwo ranyisi mar Yesu. Ok giluor wacho adiera. Gi chunygi duto, giyie gi jaote Paulo ma nojiwo Jokristo wetene kama: “Weuru miriambo, kendo ng’ato ka ng’ato owach ni wadgi adiera.” (Efe. 4:25) Weuru wanon ane puonj adek mwanyalo yudo kuom weche ma Paulo nowachogo. Mokwongo, jowadwa gin jomage? Mar ariyo, wacho adiera tiende ang’o? To mar adek, ere kaka wanyalo wacho adier e ngimawa mapile?
Jowadwa Gin Jomage?
4. Mopogore gi jotend Jo-Yahudi, ere kaka Yesu noluwo ranyisi mar Jehova kuom wach jogo ma gin jowetewa?
4 E kinde Jokristo mokwongo, jotend Jo-Yahudi moko ne puonjo ni mana Jo-Yahudi kaachiel gi osiepegi kende, ema ne ginyalo luongo ni ‘jowetegi.’ Kata kamano, Yesu to ne luwo chuth ranyisi mar Wuon mare, kendo noneno gik moko kaka Wuon mare. (Joh. 14:9) Ber ng’eyo ni Yesu nonyiso jopuonjrene ni Nyasaye ok ohero oganda moro maloyo machielo. (Joh. 4:5-26) E wi mano, roho maler nofwenyo ne jaote Petro ni, “Nyasaye ok odewo wang’ ji; to kuom ogendini duto ng’at moluore, kendo ma timo tim makare, e moyiego.” (Tich 10:28, 34, 35) Kuom mano, wan bende onego wane ji duto kaka jowetewa, kwanyiso hera kata mana ne jogo matimore kaka jowasikwa.—Math. 5:43-45.
5. Tiende ang’o wacho adiera gi jowadwa?
5 Kata kamano, ang’o ma Paulo ne temo wacho kane owacho ni onego wawach adiera gi jowadwa? Wacho adiera tiende en wacho weche e yo ma ratiro maonge kiko gi miriambo. Jokristo madier ok lok, kata gajo weche mondo omi giwuond jomoko. ‘Gisin gi gik maricho kendo gipadore gi gik mabeyo.’ (Rumi 12:9) Kuom luwo ranyisi mar ‘Nyasach adiera,’ onego watem bedo joratiro kuom gik moko duto mwawacho kendo timo. (Zab. 15:1, 2; 31:5) Kata mana e kinde mago ma wan kama tek, wanyalo loso wach ma omakowa e yo maber maok ochuno ni wati gi miriambo.—Som Jo Kolosai 3:9, 10.
6, 7. (a) Be tiend bedo joadier en ni nyaka wael weche duto ne ng’ato ang’ata mapenjowa gimoro? Ler ane. (b) Gin jomage mowinjore wawach negi adiera?
6 Be tiend bedo joadier gi jomoko en ni nyaka wael weche duto ne ng’ato ang’ata mapenjowa gimoro? Ooyo ok en kamano. Kane en e piny, Yesu nonyiso ni nitie jomoko maok owinjore omi dwoko moriere, kata maok onego onyis weche moko. Kane jotend din ma wuondore openje ni otimo honni kuom teko ng’awa, Yesu nowacho kama: “Abiro penjou wach achiel; dwokauru, eka nanyisu teko manadi matimogo magi.” Kane jondiko gi jodongogo otamore dwoko, Yesu nowacho kama: “An bende ok nakonu teko manadi matimogo magi.” (Mari. 11:27-33) Ne ok oneno ni ochuno ni nyaka omigi dwoko, nimar timbegi ne gin timbe mamono kendo ne gin joma onge yie. (Math. 12:10-13; 23:27, 28) E ndalogi bende, dwarore ni oganda Jehova otang’ gi jogo moseng’anjo moweyo yie, koda jomamoko maricho matiyo gi wuond mariek mondo omi gichop dwarogi giwegi.—Math. 10:16; Efe. 4:14.
7 Paulo bende nonyiso ni nitie jomoko maok owinjore omi, kata oyud dwoko moting’o weche duto. Nowacho ni, “jochok weche kendo jochuogre e weche,” gin joma wacho “gik ma ok owinjore giwachi.” (1 Tim. 5:13) Ee, jogo ma donjore gi weche jomoko, kata jogo ma ji ok digen ni nyalo rito wach maling’ling’, nyalo yudo ni jomoko neno ka teknegi nyisogi weche moko. Donge en gima ber ka waluwo puonj ma Paulo nondiko kotelne gi roho mar Nyasaye kama: “Dwaruru dak e ngima mokuwe, kendo udew mana tichu uwegi.” (1 Thes. 4:11) Kata kamano, nitie seche ma jodong-kanyakla nyalo penjowa penjo mamulo weche moko mag ngimawa mondo omi gichop migawo margi. E kinde makamago, wachonegi adiera biro bedo gima ber kendo makonyo ahinya.—1 Pet. 5:2.
Wach Adiera e Weche Mamulo Ngima Joot
8. Ere kaka wacho adier nyalo konyo joot mondo obed gi winjruok machiegni?
8 Kinde mang’eny, joodwa ema wan godo gi winjruok machiegni moloyo. Mondo wateg winjruokno, dwarore ahinya ni mondo wawach adiera e kindwa ng’ato gi ng’ato. Chandruok koda ywaruok mang’eny inyalo duok chien, kata tieko, ka wawuoyo ayanga, e yo ma ratiro kendo e yo mang’won. Kuom ranyisi, kapo ni waketho e wach moro, be wayudo ka teknwa yie e nyim jal ma wakendorego, nyithindwa, kata e nyim joodwa mamoko? Kwayo ng’wono mawuok e chunywa nyalo konyo e rito kuwe koda winjruok e kind joot.—Som 1 Petro 3:8-10.
9. Ang’o momiyo wacho adier ok nyis ni koro wabed joma wang’gi tek?
9 Wacho adier ok nyis ni koro wabed joma wang’gi tek mawuoyo awuoya maok waparo. Timo kamano ok bi miyo adiera mwawacho okony. Paulo nowacho kama: “Kecho duto mondo uwit oa kuomu, kod mirima gi ich wang’, gi koko gi ayany kod himruok duto. To ng’wonreuru ng’ato gi ng’ato, kukechoru, kuweyoru richo ng’ato gi ng’ato, kaka Nyasaye e i Kristo bende noweyonu richou.” (Efe. 4:31, 32) Ka wawuoyo gi muolo kendo e yo manyiso luor, mano miyo weche mwawacho ikawo gi pek, kendo mano nyiso ni wamiyo jogo ma wawuoyogo luor.—Math. 23:12.
Wach Adiera e Weche mag Kanyakla
10. Jodong-kanyakla nyalo puonjore ang’o kuom ranyisi maber Yesu noketo ahinya mar wacho adier?
10 Yesu nowuoyo gi jopuonjrene kotiyo gi weche mayot winjo, kendo ma ratiro. Puonj koda siem mage ne nyiso hera kinde duto, to kata kamano ne ok oluor wacho adiera mana ni dipo ka ochwanyo jowinjone. (Joh. 15:9-12) Kuom ranyisi, kane jootene hinyo bedo gi ywaruok ni ng’ano maduong’ e kindgi, Yesu nokonyogi e yo moriere, mondo ging’e ni dwarore gibed joma bolore. (Mari. 9:33-37; Luka 9:46-48; 22:24-27; Joh. 13:14) Kamano bende, kata obedo ni jodong-kanyakla mar Jokristo chung’ motegno ne wach makare, ok gibed joloch e wi kweth Nyasaye. (Mari. 10:42-44) Giluwo ranyisi mar Kristo kuom bedo joma ‘ng’wonore ng’ato gi ng’ato, ka gikechore’ e kindgi gi jomoko.
11. Hera ma wan-go kuom owete onego omi wati gi lewwa nade?
11 Sama wabedo joadier gi owetewa, wanyalo wacho gigo manie pachwa maok wachwanyo ng’ato. Kuom adier, ok wadwar ngang’ bedo gi lep ma “bith kaka mirich mabith,” kwatiyo kode e hinyo chuny ji nikech wechewa mag achaye kendo maok nyis luor. (Zab. 52:2; Nge. 12:18) Hera ma wan-go kuom owetewa biro miyo ‘wageng’ lewwa kuom richo, koda dhowa kuom wacho gik wuond.’ (Zab. 34:13) Kuom timo mae, wamiyo Nyasaye duong’ kendo watego winjruok ei kanyakla.
12. Gin kinde mage ma miriambo nyalo miyo oyal ng’ato e nyim jodongo? Ler ane.
12 Jodongo tiyo matek mondo omi girit kanyakla kuom jogo madwaro hinyo jomoko kokalo kuom wacho miriambo. (Som Jakobo 3:14-16.) Joma timo kamano gin joma dwaro ni mondo ng’ato ochandore e yo moro kata obed gi parruok e chunye. Jogi ok wach mana weche matindo maok adier kende, kata jimbo weche, to gitimo mokalo kanyo. En adier ni miriambo duto ok nikare, kata kamano ok ochuno ni weche duto maok adier biro miyo jodongo okaw okang’ mar yalo ng’ato e nyim komiti mar yalo bura. Kuom mano, dwarore ni jodongo oti kod paro mowinjore maok gikal tong’ e seche mago ma ging’ado kabe ng’at mowacho weche maok adier, osebedo gi tim mar riambo kodwaro hinyo jomoko, mondo gine ka nyalo dwarore ni oyale e nyim jodongo. Koso mana siem motegno mitimo e yor hera kitiyo gi Ndiko nyalo romo?
Wach Adiera e Weche mag Ohala
13, 14. (a) Ere kaka jomoko ok wach adier ne joma ondikogi tich? (b) En ber mane manyalo bedoe kuom bedo joma ratiro kendo joadier kar tich?
13 Wadak e kinde ma ji ok gin joadier ahinya, omiyo nyalo bedo matek kwedo tem mar riambo ne jogo mondikowa tich. Sama ji mathoth pong’o fom mar kwayo tich, giriambo gi wang’ matek. Kuom ranyisi, ginyalo jimbo wach kuom lony ma gin-go, kata jimbo wach kuom somo margi mondo omi giyud tich kata chudo mamalo. E yo machielo bende, ji mang’eny mondik tich wuondore ni tiyo to kuom adier giluwo mana yoregi giwegi, kata obedo ni mano opogore gi chik mar joma ondikogi. Ginyalo bedo ka gisomo buge kata gasede maok otudore gi tijgi, gigoyo simo, gioro sms kata e-mail, kata nono wechegi giwegi e Intanet.
14 Jokristo madier ok kaw wach bedo joratiro kata joadier kaka wach ma ng’ato nyalo mana luwo kohero. (Som Ngeche 6:16-19.) Paulo nowacho kama: “Wadwaro wuotho makare e weche duto.” (Hib. 13:18) Kuom mano, Jokristo tiyo ne joma ondikogi kuom odiechieng’ mangima mondo eka giyud misach odiechieng’ mangimano. (Efe. 6:5-8) Bedo jatich ma tiyo gi chunye duto bende nyalo kelo pak ne Wuonwa me polo. (1 Pet. 2:12) Kuom ranyisi, jal ma nondiko Roberto tich e piny Spain ne opuoye kuom bedo jatich ma jaratiro kendo makawo tije gi pek mowinjore. Nikech tim maber mar Roberto, Joneno momedore ne ondik tich e kambino. Gin bende ne gibedo jotich mabeyo ahinya. Kuom higini mosekalo, Roberto oseyudo tich ne joneno 23, koda jopuonjre Muma 8!
15. Ere kaka Jakristo ma ja ohala onego onyis ni owacho adier?
15 Kapo ni wan joma tiyo tijewa wawegi, be wan joadier kuom wechewa duto mag ohala, koso seche moko ok wawach adier gi jowadwa? Jakristo ma ja ohala ok onego ohon gimoro ma ong’eyo ni ok nikare mana ni mondo oyud ohala mapiyo; bende ok onego ochiw asoya kata yie kawo asoya. Wadwaro timo ne jomoko mana kaka dwaher mondo otimnwa.—Nge. 11:1; Luka 6:31.
Wach Adiera gi Joloch mag Sirkal
16. Gin ang’o ma Jokristo miyo (a) joloch mag sirkal? (b) Jehova?
16 Yesu nowacho kama: “E momiyo miuru Kaisar gi Kaisar, kendo gi Nyasaye miuru Nyasaye.” (Math. 22:21) Gin ang’o ma wan-go ma gin ‘gik’ Kaisar, tiende ni joloch mag sirkal? Sama ne Yesu owacho wechego, ne oyudo giwuoyo kuom wach chulo osur. Omiyo, mondo omi gisiki ka gin gi chuny maler e nyim Nyasaye koda dhano, Jokristo luwo chike mag piny ma gidakie, moriwo koda chike mago madwaro ni gichul osur. (Rumi 13:5, 6) Kata kamano, wang’eyo bende ni Jehova e Jaloch Mamalo Chutho, kendo en kende e Nyasaye madier, mwahero gi chunywa, iwa, pachwa koda tekowa duto. (Mari. 12:30; Fwe. 4:11) Kuom mano, wayie bedo e bwo teko loch mar Jehova Nyasaye maok wayie mondo gimoro amora ogeng’wa ngang’.—Som Zaburi 86:11, 12.
17. Ere kaka oganda Jehova neno wach yudo kony ma sirkal chiwo?
17 Pinje mang’eny nigi chenro mag konyo jogo manie chandruok. Onge gima rach ka Jakristo yudo kony makamano—tek mana ni ochopo weche duto madwarore. Ka wan joma wacho adier gi jowadwa, ok wabi chiwo weche moko mag miriambo ne joloch mag sirkal ni mondo eka wayud kony moro.
Gweth Mabedoe Kuom Bedo Joadier
18-20. Gin gweth mage mabedoe kuom bedo joadier gi jowetewa?
18 Gweth mabedoe kuom bedo joadier ng’eny. Wabiro siko ka wan gi chuny maler, ma en gima miyowa kuwe e paro koda e chunywa. (Nge. 14:30; Fili. 4:6, 7) Bedo gi chuny maler en gima nengone duong’ ahinya e wang’ Nyasaye. Bende, sama wan joadier e weche duto, ok wabed maluor ni dhano wadwa dipo ka ofwenyowa.—1 Tim. 5:24.
19 Ne ane gweth machielo. Paulo nowacho kama: ‘E weche duto wanyisore kaka jotich Nyasaye, kuom wacho adiera.’ (2 Kor. 6:4, 7) Mano e kaka nobedo ne Janeno moro modak Ingresa. Sama notemo uso mtoka ne jal moro, nolero weche duto kuom ber mar mtokano koda kuonde ma mtokano ne oremie, moriwo koda mago ma ne ok nyal nenre gioko. Jal ma ne dwaro ng’iewo mtokano noriembo mtokano matin mondo one ka oberne, bang’e nopenjo owadwano ka dibed ni en achiel kuom Joneno mag Jehova. Ang’o momiyo jalo nopenjo kamano? Jalo nofwenyo ni owadwano ne en jaratiro kendo ne orwakore maler. Mbaka ma ne oluwoe ne omiyo owadwano thuolo mar lando wach maber ne jalo.
20 Be wan bende wakelo ne Jachwechwa pak kuom bedo joadier kendo joratiro kinde duto? Paulo nowacho niya: “Wasekwero timbe mipando ma kuodo wich; ok wawuoth gi miganga.” (2 Kor. 4:2) Kuom mano, weuru watim duto mwanyalo mondo omi wawach adiera gi jowetewa. E timo kamano, wabiro miyo Wuonwa me polo duong’ kaachiel gi oganda mar joge.
Inyalo Dwoko Nade?
• Jowadwa gin jomage?
• Tiende ang’o wacho adier gi jowadwa?
• Ere kaka bedo joadier nyalo kelo pak ne Nyasaye?
• Gin gweth mage mabedoe kuom bedo joadier?
[Penjo mag Puonjruok]
[Picha manie ite mar 23]
Be iyie piyo gi ketho mitimo?
[Picha manie ite mar 24]
Be iwacho adiera seche mago mipong’o fom mar kwayo tich?