Yachachikuypa kasqanman rinapaq

Yachachikuyman rinapaq

Haykapipas runamasinchikwan cheqapta rimasun

Haykapipas runamasinchikwan cheqapta rimasun

Haykapipas runamasinchikwan cheqapta rimasun

“Amaña llullakuspayá cheqaptapuni rimaychik runamasikichikwan.” (EFE. 4:25.)

1, 2. ¿Imatam ninku achka runakuna cheqap rimaymanta?

ACHKA watakunañam runakunaqa cheqap rimaymanta mana chaynallatachu piensanku. Ejemplopaq, cristianokunapa tiemponmanta yaqa 600 wata ñawpaqtaraqmi Grecia nacionniyoq Alceo sutiyoq nirqa: “Sinkaspankum runaqa cheqapta rimanku” nispa. Cheqapmanta mana creespanmi Poncio Pilatopas Jesusta tapurqa: “¿Imataq chay cheqapqa?”, nispa (Juan 18:38).

2 Kunan tiempopipas manam chaynallatachu piensanku imam cheqap kasqanmantaqa. Runakunaqa imam cheqap kasqanmantam munasqankuman hina sapakama piensanku. Wakinkuqa ninkum cheqaptaqa rimana allinninchikpaq kaptillanmi otaq sasachakuypi mana tarikunallapaqmi nispa. Huk librom nin: “Cheqap rimayqa allinmi, ichaqa peligropi otaq sasachakuypi tarikuptinchikqa manam allinchu, kawsananchikpaqqa llullakunanchikmi”, nispa (The Importance of Lying [Haykapi llullakuy allin kasqanmanta]).

3. ¿Imanasqataq Jesusqa ñoqanchikpaq ancha allin ejemplo?

3 Jesuspa qatiqninkunam ichaqa mana chaynatachu piensanchik. Jesusqa manam runakuna hinachu cheqapmantaqa piensarqa. Payqa sapa kutim cheqapta rimarqa, chaymi enemigonkunapas nirqa: “Yachachikuq, yachanikum qamqa cheqap rimaq kasqaykita, yachanikutaqmi [. . .] Diospa munasqanman hina [. . .] cheqap yachachisqaykitapas”, nispa (Mat. 22:16). Cristianokunaqa paypa ejemplonta qatipakuspam cheqapta rimanchik. Chaynataq, Pablopa iñiqmasinkunaman kayna nisqanman hinam piensanchik: “Amaña llullakuspayá cheqaptapuni rimaychik runamasikichikwan” (Efe. 4:25). Qawasunchikyá Pablopa nisqanmanta. Puntataqa yachasun pim runamasinchik kasqanta. Chaymantam yachasun Pablopa “cheqaptapuni rimaychik” nisqan ima ninan kasqanmanta hinaspa chay consejota sapa punchaw imayna kasukunamantapas.

¿Pitaq runamasinchikqa?

4. Ñawpaq tiempo religionkunapi punta apaqkunamantaqa, ¿imaynatam Jesusqa Taytanta qatipakuspan runakunata qawarqa?

4 Jesuspa tiemponpi religionkunapa punta apaqkunamanta wakinkum yachachirqaku: llaqtamasillanku otaq amistadllanku ‘runamasinku’ kasqanta. Jesusmi ichaqa mana pantaspa qawachirqa Taytanpa imayna piensasqanta (Juan 14:9). Qatiqninkunatam yachachirqa Taytanpa mana pimanpas sayapakusqanta (Juan 4:5-26). Chaymantapas, apostol Pedrom chuya espiritu yanapaptin cuentata qokurqa ‘Dios mana pimanpas sayapakusqanta, payqa chaskinmi lliw nacionkunapi payta kuyaspa manchakuywan allin ruraq runakunataqa’ (Hech. 10:28, 34, 35). Chaynaqa llapallankum runamasinchikqa, chaymi kuyananchik contranchikpi kaqkunatapas (Mat. 5:43-45).

5. ¿Imatam Pabloqa niyta munarqa “cheqaptapuni rimaychik runamasikichikwan” nispaqa?

5 ¿Imatam Pabloqa niyta munarqa “cheqaptapuni rimaychik runamasikichikwan” nispaqa? Cheqapta rimayqa mana llullakuspa imam kaqta rimaymi. Arí, cheqap cristianokunaqa manam llullakunchikchu hukkuna mana kaqta creenankupaqqa. Aswanqa Bibliapa nisqanman hinam, ‘mana allin kaqkunata cheqnispa imapas allin kaqkunata ruranchik’ (Rom. 12:9). ‘Cheqap Diosninchikta’ qatipakuyta munaspanchikmi, kallpanchakunchik rimaspa otaq imatapas ruraspa confianza runa kananchikpaq (Sal. 15:1, 2; 31:5). Allinta tanteaspa rimaspanchikqa, mana agradonchikpaq kaptinpas mana llullakuspallam imatapas allichasun (leey Colosenses 3:9, 10).

6, 7. a) ¿Imanasqataq mana obligasqachu kanchik tukuy ima yachasqanchikta willanapaq? b) ¿Pikunamanmi ichaqa mana llullakuspa willananchik?

6 ¿Contestananchikchu tukuy ima tapuwasqanchikkunata hinaspa willakunanchikchu imapas yachasqanchikta? Manam. Jesusmi qawachirqa wakin tapukuykunata mana kutichinamanta hinaspa ima yachasqanchikta mana willanamanta. Judiokunapa religionninkupi punta apaqkuna Jesusta ima derechowan milagrokuna rurasqanta tapuptinkum, nirqa: “Ñoqapas tapusqaykichikyá, kay tapusqayta contestawaptikichikqa ñoqapas nisqaykichikmi ima derechoywanmi kaykuna rurasqayta”, nispa. Paykuna mana contestaptinkum nirqa: “Manataqmi ñoqapas nisqaykichikchu ima derechoywanmi kaykuna rurasqaytaqa”, nispa (Mar. 11:27-33). Mana allin ruraq hinaspa mana iñiyniyoq kaptinkum Jesusqa mana contestarqachu (Mat. 12:10-13; 23:27, 28). Kunan tiempopipas cuidakunanchikmi Diospa llaqtanta saqeruspa contranpi churakuqkunamanta hinaspa engañay munaqkunamantapas (Mat. 10:16; Efe. 4:14).

7 Pablopas qawachirqam yachasqanchikmanta llapallan runakunaman mana willanapaq. Payqa rimarqam cuento qepikunamanta chaynataq ‘mana rimanakunata rimaqkunamantapas’ (1 Tim. 5:13). Pipas hukkunapa vidanmanta yachay munaq kaptin otaq willakusqanmanta hukkunaman willakachakuq kaptinqa, manachá hukkunaqa imamantapas willakunqakuchu. Diospa yanapayninwanmi Pablo kaynata nirqa: “Hawkalla kawsakuyta munaspayá, ocupakuychik imapas ruranaykichikpi”, nispa (1 Tes. 4:11). Wakinpiqa, ichapas ancianokunaqa ñoqanchikmanta imatapas tapuwasun. Chayna kaptinqa mana llullakuspam willananchik, chaynapim yanapasunchik llamkayninkuwan allinta cumplinankupaq (1 Ped. 5:2).

Wasinchikpi cheqapta rimasun

8. ¿Imaynam familianchik kanqa paykunawan cheqapta rimaptinchikqa?

8 Llapallan runakunamantaqa familianchikmi ñoqanchikwanqa kachkan, chaymi paykunawan huk sonqolla kasun cheqapta sapa kuti rimaspanchikqa. Kuyakuywan hinaspa cheqapta familiapi rimaptinchikqa sasachakuykunaqa manam ancha kanqachu, kaptinpas atisunmi allichayta. Imapipas pantaruspanchik, ¿sasachakunchikchu pantasqanchikmanta reqsikuyta señoranchikpa, qosanchikpa, churi-wawanchikkunapa chaynataq huk familianchikpa qayllanpi? ¿Mañakunchikchu pampachasqa kananchikpaq? Chayta ruraptinchikqa, ayllunchikmi hawka hinaspa huñulla kanqa (leey 1 Pedro 3:8-10).

9. ¿Imanasqataq mana chaynallachu cheqap rimaywan nanay simiwan rimayqa?

9 Hukmi imamantapas cheqapta rimayqa, huktaqmi nanay simiwan rimayqa. Nanay simiwan rimayqa manam yanapawasunchu rimasqanchikta pipas creewananchikpaqqa. Pablom consejarqa: “Amañayá kaychikchu piñapakuqqa, rabiakuqqa, cheqnikuqqa, qaqchanakuqqa, insultanakuqqa nitaq ima mana allin ruraqpas. Aswanqa sumaq sonqo kaspayá kuyapayanakuychik, Diospas Cristoraykum pampachasurqankichik, chaynayá qamkunapas pampachanakuychik”, nispa (Efe. 4:31, 32). Kuyakuywan hinaspa respetowan rimaptinchikqa, respetasqa kaspankum nisqanchikta allinta uyariwasunchik (Mat. 23:12).

Iñiqmasinchikkunawan cheqapta rimasun

10. ¿Imatam ancianokuna yachanmanku Jesuspa allin ejemplo qosqanmanta?

10 Jesusqa qatiqninkunatam entiendenankupaq hinaspa confianzawan rimapayarqa. Kuyakuywanmi sapa kuti consejarqa, ichaqa imam rimanantaqa mana manchakuspanmi rimarqa (Juan 15:9-12). Ejemplopaq, discipulonkuna aswan reqsisqa kasqankumanta atipanakuptinkum, Jesusqa yanaparqa humilde kanankupaq, chaytaqa rurarqa pacienciakuspa hinaspa mana manchakuspam (Mar. 9:33-37; Luc. 9:46-48; 22:24-27; Juan 13:14). Kay tiempopipas, ancianokunaqa mana manchakuspankum allin rurayta defiendenku ichaqa manam Diospa ovejankunamantaqa munaychakunkuchu (Mar. 10:42-44). Kallpanchakunkum Jesus hina ‘sumaq sonqo kaspa kuyapayakuq’ kanankupaq.

11. ¿Imatam mana rurasunchu iñiqmasinchikkunata kuyaspaqa?

11 Iñiqmasinchikkunamanqa clarotam imatapas ninanchik, ichaqa mana cuidadowan rimaspaqa sientichichwanmi. Manam munanchikchu nanay simiwan otaq insultaspa rimaytaqa, chaywanqa ñawchi cuchillo hina qalluyoqmi kachwan (Sal. 52:2; Pro. 12:18). Kuyakuq kaspaqa kay consejotam kasukusun: “Mana allinta ama rimaychu. Engañota ama rimaychu” (Sal. 34:13). Chaynatam Diosta hatunchasun hinaspa iñiqmasinchikkunawan huk sonqolla kasun.

12. ¿Imayna llullakuqkunatam ancianokunaqa juzganman, hinaspa imanasqa?

12 Mana allin rurayta munaspa llullakuqkunamanta cuidawananchikpaqmi ancianokunaqa kallpanchakunku (leey Santiago 3:14-16). Mana allinta munaspa llullakuyqa manam yanqa rimayllachu otaq mana kaqta rimayllachu, aswanmi hukkunata sasachanapaq, daño ruranapaq hinaspa llakichinapaq llullakuy. Arí, llullakuyqa manam allinchu, ichaqa manam lliw llullakuqkunatachu ancianokunaqa juzgananku, chaymi manaraq juzgachkaspanku allinta tanteananku. Tapukunankum: “¿Sapa kutichu mana allinta munaspan llullakun icha kuyakuywan consejaspa correginallatachu necesitan?”, nispa.

Negociopi hinaspa llamkaypi cheqapta rimasun

13, 14. a) ¿Imaynatam achka runakuna llullakunku? b) ¿Ima bendicionkunatam tarinman confianza hinaspa allin llamkaq runaqa?

13 Runakunaqa yaqa llapankum llamkasqankupi llullakunku, chaymi paykunata qatipakuyqa mana sasachu kanman. Allin llamkayta tarinankupaq hinaspa achkata gananankupaqmi mana penqakuspa wakinqa llullakunku, chaymi experiencianmanta otaq educacionninmanta mana kaqta willakunku. Achka runakunataq llamkaq tukunku kikinkupaq imatapas rurachkaspanku. Llamkananku kachkaptinmi leenku, telefonowan qayanku hinaspa Internetta servichikunku.

14 Cheqap cristianokunaqa haykapipas confianza runam kananchik (leey Proverbios 6:16-19). Pablom nirqa: ‘Tukuy imapim allinta portakuyta munanchik’, nispa (Heb. 13:18). Chaymi tukuy punchawpaq pagawaptinchikqa, tukuy punchaw llamkanchik (Efe. 6:5-8). Chaymantapas, allin llamkaq kaptinchikqa Jehová Diospa sutinmi hatunchasqa kanqa (1 Ped. 2:12). Ejemplopaq, España nacionpi yachaq Robertotam patronnin alabarqa allin llamkaq hinaspa confianza runa kasqanmanta. Chaymantapas, llamkasqan empresam achka Testigokunata contratarqa, paykunapas allin llamkaqkunam. Chay watakunapim Robertoqa yanaparqa 23 Testigokunata hinaspa Biblia estudiaq 8 runakunata llamkayta tarinankupaq.

15. ¿Imaynatam huk patronpaq mana llamkaq cristiano qawachinman confianza runa kasqanta?

15 Huk patronpaq mana llamkaspanchikpas confianza runam kananchik, manam haykapipas llullakunanchikchu. Cristianoqa manam llullakunanchu imatapas rantikunanpaq chaynataq llamkananpaqpas. Manataqmi pimanpas mana allinta rurananpaqqa imatapas qonanchikchu, ñoqanchikpas manam chaskinanchikchu. Ñoqanchikpaq hinayá runakunapaq allinkunata sapa kuti rurasun (Pro. 11:1; Luc. 6:31).

Autoridadkunaman mana llullakuspa willasun

16. a) Cristianokunaqa, ¿imakunatam autoridadkunaman qonanchik? b) ¿Imatam Jehová Diosqa mañawanchik?

16 Jesusmi kamachirqa: “Rey Cesarpa kaqtaqa paymanyá qoychik, Diosmanñataq paypa kaqta”, nispa (Mat. 22:21). ¿Imakunatam Cesarman otaq autoridadkunaman qonanchik? Impuesto paganamanta rimaspanmi Jesusqa chaynata nirqa. Chaymi Diospa chaynataq runakunapa qayllanpi allin concienciayoq kanapaqqa, autoridadkunapa nisqanta kasukunanchik hinaspa impuestota pagananchik (Rom. 13:5, 6). Ichaqa, Jehová Diosllam mayqan autoridadmantapas Tukuy Atiyniyoq hinaspa cheqap Diosqa, chaymi kuyanchik tukuy sonqonchikwan, vidanchikwan, yuyayninchikwan hinaspa kallpanchikwan (Mar. 12:30; Apo. 4:11). Payllatam imapipas hinaspa haykapipas kasukunanchik (leey Salmo 86:11, 12).

17. ¿Imaynatam cristianokunaqa qawanchik gobiernopa yanapakuy qosqanta?

17 Achka nacionkunapim runakunaqa gobiernopa yanapakuyninta chaskinku. Cristianokunapas chaskinmankum, ichaqa cumplinankum imapas mañakusqankuta. Gobiernopa yanapakuyninta chaskinankupaqqa cristianokunaqa manam llullakunankuchu.

Cheqap rimasqanchikmanta bendicionkuna

18-20. ¿Ima bendicionkunatam chaskinku mana llullakuspa rimaqkunaqa?

18 Mana llullakuspa rimaqkunaqa achka bendicionkunatam chaskinchik. Puntata, allin concienciayoq kaspanchikmi hawka kawsakusunchik, kayqa Jehová Diospaqmi ancha valorniyoq (Pro. 14:30; Fili. 4:6, 7). Chaynataq, manam manchakusunchu llullakuchkaqta tariruwananchikmantaqa (1 Tim. 5:24).

19 Qawasunchikyá huk bendicionmantapas. Pablom nirqa: “Aswanqa lliwpim qawachikuniku Dios serviq kasqaykuta [. . .] cheqapta willakuspayku”, nispa (2 Cor. 6:4, 7). Chayna kasqantam qawachirqa Gran Bretaña lawpi kaq Testigo, carronta rantikunanpaq. Rantiq hamuruptinmi carronmanta imam kaqta willarqa. Rantinanpaq carrota manejaruspanmi hermanonchikta tapurqa: “¿Jehová Diospa testigonchu kanki?”, nispa. ¿Imanasqataq chaynata tapurqa? Hermanopa cheqap rimasqanrayku hinaspa allin pachasqa kasqanrayku. Chaymi payqa carron rantiq runata predicarqa.

20 Ñoqanchikpas, ¿cheqaptachu rimanchik Diospa sutin hatunchasqa kananpaq? Pablom nirqa: “Saqerunikuñam pakasqallapi penqaypaq ruraykunataqa, manataqmi purichkanikupas sacre-sacrellañachu”, nispa (2 Cor. 4:2). Chaynaqa, kallpanchakusunyá mana llullakuspa rimanapaq. Chaynapim hanaq pachapi Taytanchik hatunchasqa kanqa hinaspa sutinta apaq llaqtanpas allin reqsisqa kanqa.

¿Ima niwaqtaq?

• ¿Pitaq runamasinchikqa?

• ¿Ima ninantaq cheqap rimayqa?

• ¿Imaynatam cheqap rimasqanchik Jehová Diospa sutinta hatunchanman?

• ¿Ima bendicionkunatam chaskinku mana llullakuspa rimaqkunaqa?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[17 kaq paginapi dibujo]

¿Chayllachu reqsikunchik pantasqanchikkunata mana llumpay kaptinpas?

[18 kaq paginapi dibujo]

¿Cheqaptachu rimanki llamkayta maskaspayki?