E Tuatua i te Tuatua Mou ki Toou Tangata Tupu

“I teianei, e tuatua i te tuatua mou tetai e tetai ki tona tangata tupu, no te mea e mero anake oki tatou no tetai e tetai.”​—EPHE. 4:25, NW.

1, 2. Eaa te manako o te manganui anga o te tangata no te tuatua mou?

NO TETAI tuatau roa e taumaro ua ana te tangata e eaa te tuatua mou. I te ono anere mataiti M.T.N., kua karanga tetai taunga atu pee no Ereni e: “Tei te uaina te tuatua mou.” E kitea mai ana te tuatua mou i muri ake i to tetai tangata inu maata anga i te uaina, e penei e ko te taime tera e inangaro maata ai aia i te tuatua. I te anere mataiti mua kua akaari katoa mai te Kavana Roma ko Ponotio Pilato i te manako tarevake no te tuatua mou i te ui anga kia Iesu ma te tu aviri e: “Eaa te tuatua-mou?”​—Ioa. 18:38.

² E maata ua atu te au tu tukeke no runga i te tuatua mou i to tatou tuatau. E manganui te tangata e karanga ana e ko te kupu“tuatua-mou” e tuke tuke te aiteanga me kore e tuke rai te tuatua mou mei tetai tangata ki tetai. E tuatua tika ana tetai aronga me ka puapinga ratou me kore me ka riro te reira ei akatikatika vave i tetai manamanata. Te akakite ra te puka The Importance of Lying e: “Penei ko te tu tika e manako ngateitei ia, inara e puapinga kore ua rai te reira i roto i te oraanga i te tauta anga kia rauka te ora e te tu tinamou. Kare ra a te tangata ikianga i roto i teia mea​—ka pikikaa rai aia kia ora.”

3. Eaa a Iesu i riro ei ei akaraanga takake rava i te tuatua i te tuatua mou?

³ E mea tuke rava teia ki te au pipi a Karaiti! Kare to Iesu manako no runga i te tuatua tika i te mea papu kore. E tuatua ua ana aia i te tuatua mou. Kua ariki katoa tona au enemi e: “E te Orometua kua kite matou, e tuatua-tika taau, e te apii nei koe i te tuatua na te Atua ma te tuatua-mou.” (Mata. 22:16) Mei te reira rai i teia tuatau, e aru ua ana te au Kerititiano mou i te akaraanga a Iesu. Kare ratou e emiemi ana i te tuatua i te tuatua mou. Te akatika ngakau katoa ra ratou ki te apotetoro ko Paulo, tei ako atu i tona au taeake irinaki e: “I teianei, e tuatua i te tuatua mou tetai e tetai ki tona tangata tupu, no te mea e mero anake oki tatou no tetai e tetai.” (Ephe. 4:25, NW) Ka akamanako ana tatou e toru tuanga i te au tuatua a Paulo. Te mea mua, koai to tatou tangata tupu? Te rua, eaa te aiteanga kia tuatua i te tuatua mou? E te toru, akapeea tatou i te taangaanga anga i teia i roto i to tatou oraanga i te au ra ravarai?

Koai to Tatou Tangata Tupu?

4. Kare i aite ki te au akaaere ngati Iuda o te anere mataiti mua, akapeea a Iesu i te akaari anga mai i te manako o Iehova e koai to tatou tangata tupu?

⁴ I te anere mataiti mua T.N., kua apii tetai au arataki o te ngati Iuda e ko te au taeake ngati Iuda ua me kore ko to ratou au oa ua te ka tau kia kapikiia e ko te “tangata tupu.” Inara, kua akaata apa kore mai a Iesu i te tu e te manako o tona Metua. (Ioa. 14:9) Ko te mea puapinga ra, kua akaari aia ki tana au pipi e kare te Atua e ariki ana i tetai iti tangata me kore, i tetai enua tangata i rungao i tetai. (Ioa. 4:5-26) Pera katoa, kua akakite te vaerua tapu ki te apotetoro ko Petero e “kare te Atua e akono i te tu o te tangata: Ko te mataku ra iaia, e ko te rave i te tuatua-tika, i te pa enua ravarai, ko tei kiteia mai ïa e ia.” (Anga. 10:28, 34, 35) No reira, ka tau tatou kia akariro i te au tangata ravarai ei tangata tupu no tatou, e kia aroa atu i to tatou au enemi.​—Mata. 5:43-45.

5. Eaa te aiteanga e kia tuatua i te tuatua mou ki to tatou tangata tupu?

⁵ E oti akera, eaa te aiteanga i te tuatua anga a Paulo e kia tuatua tatou i te tuatua mou ki to tatou tangata tupu? Te kapiti maira te tuatua mou i te akakite anga i te au tuatua tika, kare e pikikaa. Kare te au Kerititiano mou e taikiiki ana me kore e tarurike ana i te tika kia taki ke i te manako o etai ke. E “rikarika [ana ratou] i te kino” e e “kapiti atu [ana] ki te meitaki.” (Roma 12:9) Na te aru anga i “te Atua tuatua-mou” ka tauta pakari tatou kia  tuatua i te tuatua tika e kia akakite atea ua mai i te manako i roto i ta tatou au angaanga. (Sala. 15:1, 2; 31:5) Na te iki meitaki anga i ta tatou au tuatua, noatu te au turanga akama me kore te au tu ngata, ka rauka i te akatikatika ma te kore e pikikaa.​—E tatau ia Kolosa 3:9, 10.

6, 7. (a) Ko te aiteanga ainei i te tuatua i te tuatua tika e kia akakite tatou i te au tuatua ravarai ki te katoatoa rava e ui maira? Akamarama mai. (e) Koai ta tatou ka irinaki kia akakite atu i te katoaanga o te tuatua mou?

⁶ Ko te aiteanga ainei kia tuatua i te tuatua tika e, kia akakite tatou i te au tuatua katoatoa no runga i tetai mea ki tetai ua atu e ui maira kia tatou i tetai uianga? Kare. Kua akatutu mai a Iesu iaia i runga nei i te enua e, ko tetai aronga ua te ka tau kia pau tikaia atu me kore kia orongaia atu tetai au akakiteanga. I te ui anga atu te au arataki akonoanga pikikaa kiaia e noai te mana me kore te tikaanga i rave ei aia i te au akairo e te au temeio, kua tuatua atu a Iesu e: “E ui katoa anga taku ia kotou e, kia akakite mai kotou kiaku, ka akakite katoa atu au kia kotou i te tumu i rave ei au i taua au mea nei.” No tei kore te au tata tuatua e te aronga pakari i oronga atu i tetai pauanga, kua tuatua atu a Iesu e: “Kare katoa au e akakite atu ia kotou i te tumu i rave ei au i taua au mea nei.” (Mare. 11:27-33) Kare aia i manako ana e ka anoanoia aia kia pau i te uianga no ta ratou angaanga pikikaa e te akaraanga akarongo kore. (Mata. 12:10-13; 23:27, 28) Mei te reira rai i teia tuatau, ka anoanoia te iti tangata o Iehova kia paruru pakari ia ratou mei te au apoteiti, e te aronga kino e taangaanga ra i te tu kikite e te akavareanga no te au akakoroanga karapii.​—Mata. 10:16; Ephe. 4:14.

⁷ Kua taiku katoa mai a Paulo e kare tetai au tangata e tau kia akakiteia atu te pauanga katoa. Kua tuatua aia e “e apai tuatua oki ratou, e te akara matariki i ta tetai ke ra akonoanga” e “i te tuatua anga oki i te au mea tika kore ra.” (1 Timo. 5:13) Ae, ko te aronga e tauru atura ia ratou ki roto i ta etai ke angaanga me kore ko te aronga kare e rauka kia irinakiia i te akono i te mea muna, penei ka kite mai e ka emiemi rai tetai aronga ke i te akakite atu i te au tuatua ngaro kia ratou. Mei teaa atura te meitaki i te akarongo i te akoanga akauruia a Paulo e: “Kia kimi marie oki kotou i te au, kia akono i ta kotou uaorai au taoonga.” (1 Tesa. 4:11) I tetai au taime penei ka anoanoia te aronga pakari o te putuputuanga kia ui i te au uianga no runga i te au tuatua ngaro, kia rauka ia ratou i te rave i ta ratou angaanga akatakaia. I roto i te reira tu, ka akameitakiia to tatou tu taokotai i te tuatua i te tuatua mou e ka riro ei tauturu maata.​—1 Pete. 5:2.

Tuatua i te Tuatua Mou i Roto i te Au Mea a te Pamiri

8. Akapeea te tuatua anga i te tuatua mou i te tauturu anga i te au mema o te pamiri kia akavaitata atu tetai ki tetai?

⁸ Ko te mea matauia e pirianga mou tikai to tatou i roto i te pamiri. Kia akaketaketa atu i teia pirianga mou, e puapinga tikai no tatou kia tuatua i te tuatua mou tetai ki tetai. E manganui te au manamanata e te au manako tarevake ka rauka i te akaiti mai me kore i te takore takiri na te akakite atea ua mai anga, na te akakite anga i te tika, e na te tu takinga meitaki i roto i ta tatou komunikeitianga. Ei akaraanga, me tarevake tatou e emiemi ana ainei tatou i te akakite atu i te reira ki to tatou tokorua, ki ta tatou tamariki, me kore ki tetai atu mema o to tatou pamiri? Na te tataraara anga ma te ngakau tae, e tauturu i te akatupu i te au e te tu rotai i roto i te pamiri.​—E tatau ia 1 Petero 3:8-10.

9. Eaa te tuatua anga i te tuatua mou ka kore ei e tau ei kotoe anga no to tatou tu manako kore e te tau kore?

 ⁹ Me e tu manako kore e te tu tau kore to tetai tangata, noatu e te tuatua ra aia i te tuatua mou, ka akaiti aia i te puapinga o tana e tuatua atura. Kua tuatua a Paulo e: “Kia kopae ravaia oki te maru kore, e te rotoriri, e te makitakita, e te taumāro ra, e te tuatua akakino, e te vareae, auraka takiri ïa: Kia takinga-meitaki kotou ia kotou uaorai, ma te ngakau maru aroa ua ra, ma te akakore oki i te ara tetai e tetai, mei ta te Atua i akakore mai i ta kotou i te Mesia ra.” (Ephe. 4:31, 32) Me tuatua tatou i roto i te tu takinga meitaki e te ngateitei, ka akapuapinga atu te reira i ta tatou karere e ka akaari e te akangateitei ra tatou i te aronga ta tatou e tuatua atura.​—Mata. 23:12.

Tuatua i te Tuatua Mou i Roto i te Au Mea a te Putuputuanga

10. Eaa ta te aronga pakari Kerititiano ka tamou mai mei te akaraanga meitaki rava atu a Iesu tei tuatua i te tuatua mou?

¹⁰ Kua tuatua a Iesu ki tana au pipi na roto i te tu mama atea ua. E tu aroa ua tana au ako, inara kare aia i akameangiti mai i te puapinga o te tuatua mou noatu e te akariri ra te reira i te aronga e akarongo maira iaia. (Ioa. 15:9-12) Ei akatauanga, i te maro putuputu ua anga tana au apotetoro i rotopu ia ratou uaorai e koai tei maata atu, kua tauturu pakari a Iesu ia ratou ma te akakoromaki, kia marama ratou e ka anoanoia ratou kia akaaka. (Mare. 9:33-37; Luka 9:46-48; 22:24-27; Ioa. 13:14) Mei te reira tu rai, ka anoanoia te aronga pakari Kerititiano o teia tuatau kia pakari no te tuatua tika inara, eiaa ratou e tutara ki runga ake i te anana a te Atua. (Mare. 10:42-44) Ka aru ratou i te Karaiti e ‘kia takinga-meitaki ia ratou uaorai’ e “ei ngakau maru” to ratou i roto i ta ratou angaanga ma etai ke.

11. Na te aroa i to tatou au taeake e akakeu ia tatou kia rave i teaa na roto i te mataara e taangaanga ra tatou i to tatou arero?

¹¹ Na te tuatua atea ua anga ki to tatou au taeake ma te tau tikai, ka rauka ia tatou i te akakite i to tatou manako ma te kore e akakino atu. E tika rai, kare rava tatou e inangaro i to tatou arero kia riro “mei te varu koi,” i te taangaanga anga i te reira ei akatupu i te mamae na roto i te tuatua akakino me kore i te tuatua taakama. (Sala. 52:2; Mase. 12:18) Na te aroa i to tatou au taeake e akakeu ia tatou kia “tāpu i to [tatou] arero i te kino, e to [tatou] vaa auraka e tuatua i te tuatua pikikaa.” (Sala. 34:13) I roto i teia mataara, te akangateitei ra tatou i te Atua e te akatupu ra i te tu rotai i roto i te putuputuanga.

12. Eaa te taime e anoanoia ai kia akavaia te pikipikikaa? Akamarama mai.

¹² Te angaanga pakari nei te aronga pakari i te paruru i te putuputuanga mei te aronga e tuatua ra i te au pikikaa kino. (E tatau ia Iakobo 3:14-16.) E tuatuaia ana te pikikaa kino ma te manako i te akakino i tetai tangata; ko te akakoroanga o te reira kia tamamae i tetai tangata me kore kia akatupu i te tu taitaia. E maata atu te o maira i te au mea rikiriki ua, te au akakiteanga tarevake me kore, te akamaata atu anga i te tikaanga tikai. E tika rai, e tarevake te au pikikaaanga katoatoa, inara kare te au tu tuatua tika kore e anoanoia kia akavaia. No reira, ka anoanoia te aronga pakari kia taangaanga i te tu ngaueue kore, te tu tau, e kia tau ta ratou akavaanga. Kia akamanako meitaki ratou e me kua akanoo rai te tangata e akakite  maira i te au tuatua tika kore, i tetai tu matau i te pikipikikaa ma te akakoro, tei tau kia akavaia. Me kore, me ka rava ua ainei te akoanga pakari ma te aroa mei te au Tuatua Tapu?

Tuatua i te Tuatua Mou i Roto i te Angaanga Pitiniti

13, 14. (a) Eaa tetai aronga i kore ei e tuatua i te tuatua tika ki to ratou pu? (e) Eaa te tupuanga meitaki ka rauka mai no te tu tika e te tuatua tika i ko i te ngai angaanga?

¹³ Te noo nei tatou i roto i tetai tuatau e totoa ua nei te tu pikikaa, no reira penei e ngata i te kopae i te timataanga kia pikikaa ki te pu angaanga. I te kimi anga i tetai ngai angaanga, e manganui ua atu te au tangata e pikikaa tika ua maira. Ei akatauanga, penei ka akamaata atu ratou i to ratou kite me kore i ta ratou au pepa apii kia rauka mai te ngai angaanga meitaki atu me kore tutaki maata atu. I tetai tua, e manganui te aronga angaanga e karanga ra e te rave ra ratou i te angaanga inara te angaanga ra ratou na ratou uaorai, noatu e e ture te reira na te kamupani. Penei te tatau ra ratou i te au apinga kare e no runga i ta ratou ngai angaanga, te taangaanga ra i te terepaoni no to ratou uaorai anoano, te akau ra i te au mere erikitoroniki na ratou uaorai, me kore te akarakara ra i te Internet.

¹⁴ Kare te tu tika e te tuatua tika i te apinga ka iki te au Kerititiano mou. (E tatau ia Maseli 6:16-19.) Kua tuatua a Paulo e: “Te inangaro nei matou i te akono kia tika matou uaorai i te au apinga katoa ra.” (Ebe. 13:18, NW) No reira ka angaanga te au Kerititiano no to ratou pu i te ra katoa no tetai tutakianga no te ra katoa. (Ephe. 6:5-8) Na te riro anga ei tangata angaanga memeitaki ka akapaapaa katoa te reira i to tatou Metua i te rangi. (1 Pete. 2:12) Ei akaraanga, i Paniora, kua akameitaki te pu angaanga o Roberto iaia no te mea e tangata tu tika aia e te angaanga pakari. Ko tei tupu mai no te tu meitaki o Roberto, kua oronga te kamupani i tetai angaanga na tetai Au Kite ke mai. Kua riro katoa mai ratou ei aronga angaanga memeitaki. No tetai au mataiti, kua rauka mai ia Roberto tetai ngai angaanga na tetai au taeake papetitoia e 23 e tetai aronga apii Pipiria e varu!

15. Akapeea tetai tangata Kerititiano i te akatutu anga mai e te tuatua ra aia i te tuatua mou?

¹⁵ Me te angaanga ra tatou na tatou uaorai, e akakite ana ainei tatou i te tuatua tika i roto pouroa i ta tatou au ravenga pitiniti, me e kopae ana tatou i te tuatua i te tuatua mou ki to tatou tangata tupu i tetai taime? Kare tetai tangata pitiniti Kerititiano e oronga i tetai apinga me kore i tetai angaanga kia viviki ua i te okoia; kare katoa aia e oronga me kore e ariki i tetai tutaki. Ka inangaro tatou kia akono i etai ke mei ia tatou rai e inangaro ra kia akonoia mai.​—Mase. 11:1; Luka 6:31.

Tuatua i te Tuatua Mou ki te Aronga Mana Kavamani

16. Eaa ta te au Kerititiano ka oronga ki (a) te aronga mana kavamani? (e) ia Iehova?

¹⁶ Kua tuatua a Iesu e: “E oronga atu ra i ta Kaisara au apinga kia Kaisara, e ta te Atua au apinga ra, ki te Atua.” (Mata. 22:21, NW) Eaa te tu o teia “au apinga” ta tatou ka oronga atu kia Kaisara, koia oki te aronga mana kavamani? I te tuatua anga a Iesu i taua au tuatua ra, te akamouia ra te uriurianga ki runga i te tero. No reira kia vai ma ua to tatou akava ngakau i mua i te Atua e te tangata, ka anoanoia te au Kerititiano kia akono i te ture o te enua, te kapiti maira te reira i te tutaki anga i te au tero. (Roma 13:5, 6) Inara te kite ra tatou e ko Iehova Tei Ngateitei Rava atu, koia anake ua te Atua mou, tei inangaroia e tatou ma to tatou ngakau katoa, ma te vaerua katoa, ma te manako katoa, e te ririnui katoa. (Mare. 12:30; Apo. 4:11) No reira tatou ka oronga ai ki te Atua ko Iehova i ta tatou kauraroanga ngakau tae.​—E tatau ia Salamo 86:11, 12.

17. Eaa te manako o te au tangata o Iehova no te ariki anga i te tauturu a te kavamani?

¹⁷ E manganui ua atu te au enua e oronga ra i te au porokaramu me kore i te au angaanga ei tauturu  i te au tangata i te pae materia. Kare i te mea tarevake no te au Kerititiano kia ariki i taua tauturuanga ra​—me te tau ra aia no te reira. Ko te tuatua anga i te tuatua mou ki to tatou tangata tupu, kare te reira e akatika ia tatou kia oronga i te au akakiteanga pikikaa me kore i te au akavareanga ki te au mana kavamani kia rauka taua tauturuanga.

Te Au Akameitakianga no te Tuatua Tika

18-20. Eaa te au akameitakianga ka tupu mai me tuatua tatou i te tuatua tika ki to tatou tangata tupu?

¹⁸ E manganui ua atu te au akameitakianga no te tuatua i te tuatua tika. Ka akono marie ua rai tatou i to tatou akava ngakau ma, ko tei oronga mai kia tatou i te manako e te ngakau au. (Mase. 14:30; Phili. 4:6, 7) Na te akono anga i te akava ngakau ma ko te mea puapinga rava atu ia i roto i te mata o te Atua. Pera katoa, me tuatua tatou i te tuatua tika i roto i te au apinga ravarai, kare tatou e apiapi e ka mou tatou me kore ka kitea tatou e te tangata.​—1 Timo. 5:24.

¹⁹ E akamanako ana i tetai atu akameitakianga. Kua tuatua a Paulo e: “Te akakite ua nei ra matou ia matou uaorai e e rave angaanga na te Atua i te au mea katoa nei, i te . . . tuatua-mou.” (2 Kori. 6:4, 7) Kua papu tikai teia i tetai Kite tei noo i Peritane. I te tauta anga i te oko tetai motoka ki tetai tangata, kua akataka atu aia i te au tu meitaki e te au tu kino o te reira, kapiti mai i te au mea kitea koreia. I muri ake i te akaoro anga i te motoka, kua ui te tangata tei oko i te reira ki te taeake e me koia tetai Kite o Iehova. Eaa aia i manako akapera ai? Kua kite taua tangata ra i te tu tika pera katoa te akaraanga manea o te taeake. Kua taki atu taua uriurianga ra ki tetai akakiteanga meitaki tei orongaia atu.

²⁰ Te apai maira ainei tatou i te akapaapaaanga mei te reira rai ki Tei Anga mai ia tatou no te akakite ua rai i te tika e te tuatua mou? Kua tuatua a Paulo e: “Kua akaruke ra matou i te au peu munangaro akama ra, e kare oki to matou i te aerenga pakari.” (2 Kori. 4:2) No reira, kia tauta pakari tatou i te tuatua i te tuatua mou ki to tatou tangata tupu. Me rave tatou i teia, ka akakaka tatou i to tatou Metua i te rangi e tona iti tangata.

Akapeea Koe me Pau?

• Koai to tatou tangata tupu?

• Eaa te aiteanga i te tuatua i te tuatua mou ki to tatou tangata tupu?

• Akapeea to tatou tu tuatua tika i te akakaka anga i te Atua?

• Eaa te au akameitakianga ka rauka mai no te tuatua tika?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 17]

Te papa ua ra ainei tatou i te akakite i te au tarevake rikiriki?

[Tutu i te kapi 18]

Te tuatua ra ainei tatou i te tuatua mou me kimi i tetai ngai angaanga?