Skip to content

Skip to table of contents

Amwaambe Masimpe Kuli Simukobonyoko

Amwaambe Masimpe Kuli Simukobonyoko

Amwaambe Masimpe Kuli Simukobonyoko

“Amuleke bubeji, mwaambe lusinizyo umwi aumwi kumweenzinyina [naa kuli simukobonyina].”—EF. 4:25.

1, 2. Ino mbuti bantu banji mbobakubona kwaamba masimpe?

BANTU balikukazyanya kwamyaka minji kuti kunyina muntu uukonzya kwaamba masimpe, naa kuzyiba cintu camasimpe. Mumwaanda wamyaka wacisambomwe B.C.E., mulombwana umwi sikweema uuzwa kucisi ca Greece iwazyina lya Alcaeus wakaamba kuti: “Masimpe ajanika muli waini.” Eeci cakali kupandulula kuti masimpe alayubunuka ciindi muntu akolwa waini kayi nceciindi nayandisya kwaambaula. Mweendelezi muna Roma wamumwaanda wamyaka wakusaanguna wazyina lya Ponto Pilato awalo wakatondezya kuti taakwe naakakabona munzila yeelede kasimpe ciindi naakabuzya Jesu kuti: “Ino bwini ninzi?”—Joh. 18:38.

2 Mazuba aano, bantu bajisi mizeezo iindene-indene caboola kumakani aajatikizya kwaamba masimpe. Bantu ibanji baamba kuti bbala lyakuti “masimpe” lijisi bupanduluzi bwiimpene-impene kumuntu aumwi. Bamwi bantu baamba masimpe lilikke buyo ciindi kucita boobu nokukonzya kubagwasya. Ibbuku lyakuti The Importance of Lying lyaamba kuti: “Kusyomeka kulayandika, nokuba boobo, takugwasyi kapati mukusoleka kupona alimwi amukulikwabilila. Muntu taangulukide kapati kulisalila mumakani aaya—weelede kubeja kutegwa azumanane kupona.”

3. Ino nkaambo nzi cikozyanyo ca Jesu cakwaamba masimpe ncocakali kwiinda kubota?

3 Elo kaka eeci ciliindene ambobazibona zyintu basikutobela Kristo! Jesu mbwaakali kukubona kwaamba masimpe tiikwakajatikizidwe ambobakali kukubona bantu bamwi. Lyoonse wakali kwaamba masimpe. Nobaba basinkondonyina bakazumina kuti: “Mufundisi, tulizi kuti uli musyomesi, ulaiisya inzila ya-Leza cakusinizya.” (Mt. 22:16) Mbubwenya buyo, mazuba aano Banakristo bakasimpe batobela cikozyanyo ca Jesu. Tabawayiwayi kwaamba masimpe. Camoyo woonse, balaluzumina lulayo mwaapostolo Paulo ndwaakapa basyominyina lwakuti: “Amuleke bubeji, mwaambe lusinizyo umwi aumwi kumweenzinyina [naa kuli simukobonyina].” (Ef. 4:25) Atulange-lange zibeela zyotatwe zyamajwi aa Paulo. Cakusaanguna, ino nguni simukoboma? Cabili, ino caamba nzi kwaamba masimpe? Alimwi catatu ncakuti, ino mbuti mbotukonzya kwaamba masimpe mubuumi bwesu bwabuzuba abuzuba?

Ino Nguni Simukoboma?

4. Mukwiimpana abasololi bana Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna, ino mbuti Jesu mbwaakatondezya kuyeeya kwa Jehova kujatikizya simukoboma?

4 Mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., basololi bamwi iba Juda bakali kuyiisya kuti balikke buyo bana Judanyina naa balongwe babo mbobakali kweelela kwiitwa kuti “basimukobonyina.” Nokuba boobo, Jesu wakaiya Bausyi cakulondoka alimwi zyintu wakali kuzibona munzila njobakali kuzibona Bausyi. Wakatondezya basikwiiya bakwe kuti Leza kunyina nayanda bantu bamusyobo umwi kwiinda bamwi. (Joh. 4:5-26) Kuyungizya waawo, muuya uusalala wakamunikila mwaapostolo Petro kuti “Leza talangi ciimo camuntu, pele mumasi oonse uumuyoowa akucita bululami ulatambulwa kulinguwe.” (Inc. 10:28, 34, 35) Aboobo tweelede kubona bantu boonse kuti mbaasimukoboma, ikubayanda nobaba basinkondoma.—Mt. 5:43-45.

5. Ino kwaamba masimpe kuli simukoboma cipandulula nzi?

5 Pele ino ncinzi Paulo ncaakali kupandulula naakaamba kuti tweelede kwaamba masimpe kuli simukoboma? Kwaamba masimpe kubikkilizya kubandika makani aamasimpe. Banakristo bakasimpe tabaambi zyakubeja kutegwa basowe bamwi. ‘Balabusesemwa bubi, akukakatila kububotu.’ (Rom. 12:9) Mukwiiya ‘Leza uusyomeka,’ tweelede kusolekesya kusyomeka muzyintu zyoonse nzyotucita. (Int. 15:1, 2; 31:5) Ikuti twasala kabotu majwi ngotubelesya, tulakonzya kuzwidilila mukwaamba masimpe nomuba mubukkale buusya nsoni naa ibukatazya kapati.—Amubale Ba-Kolose 3:9, 10.

6, 7. (a) Sena kwaamba masimpe caamba kwaambila muntu uuli woonse uubuzya makani aamaseseke? Amupandulule. (b) Ino mbaani mbotweelede kusyoma alimwi akwaambila makani oonse?

6 Sena kwaamba masimpe caamba kwiile kwaamba twaambo toonse kumuntu uuli woonse iwatubuzya mubuzyo? Peepe. Kacili anyika, Jesu wakatondezya kuti bantu bamwi tabayandiki kwiingulwa alimwi akwaambilwa makani aamwi. Ciindi beendelezi bazikombelo basikuupaupa ameso nobakamubuzya kuti naa wakazijana kuli nguzu nzyaakali kubelesya mukucita maleele, Jesu wakabaambila kuti: “Ambebo ndamubuzya ijwi lyomwe. Mwandivwiila, ndilamwaambila bwami mbwemanya milimo eyi.” Nobakakaka kumuvwiila, Jesu wakaamba kuti: “Ambebo nsikoomwaambila bwami mbwemanya milimo eyi.” (Mk. 11:27-33) Tanaakalimvwa kuti wakali kuyandika kuvwiila mubuzyo wabo akaambo kakuti bakali basikuupaupa ameso alimwi tiibakajisi lusyomo. (Mt. 12:10-13; 23:27, 28) Mbubwenya buyo, mazuba aano bantu ba Jehova beelede kubatantamuka basiluleyo abantu bamwi babi ibaamba zyakubeja kutegwa baligwasye.—Mt. 10:16; Ef. 4:14.

7 Paulo awalo wakatondezya kuti bantu bamwi tabeelede kwaambilwa twaambo toonse. Wakaamba kuti “bamalabali abasikangundengunde baamba ziteelede.” (1 Tim. 5:13) Inzya, basibunjaka naa aabo batajisi camba bapa kuti bantu kabatayandi kubaambila makani amwi. Aboobo cilayandika kapati kutobela lulayo lwa Paulo lwakuti: “Amusungwaalile kukala caluumuno, akulilangilila makani aanu nobeni.” (1 Tes. 4:11) Nokuba boobo, zimwi ziindi baalu mumbungano balakonzya kuyanda kutubuzya mibuzyo imwi iitugeme kutegwa bacite milimo yabo. Muziindi eezyi, tweelede kubelekela antoomwe ambabo alimwi akubaambila masimpe.—1 Pet. 5:2.

Amwaambe Masimpe Mumukwasyi

8. Ino mbuti kwaamba masimpe mbokukonzya kugwasya bamumukwasyi kuba acilongwe ciyumu akati kabo?

8 Kanji-kanji bantu mbotumvwana limwi kapati mbamumukwasyi. Kutegwa tuyumye cilongwe eeci, tweelede kwaamba masimpe kuli umwi aumwi wesu. Mapenzi manji alimwi akutamvwana zilakonzya kucesyegwa naa kumanizyigwa kwiinda mukutasisa makani, kusyomeka, alimwi akubelesya majwi aali kabotu notwaambaula. Mucikozyanyo, ikuti naa twalubizya, sena tulawayawaya kuzumina kuti masimpe twalubizya kumuntu ngotukwetene limwi, kubana besu, naa kuli bamwi bamumukwasyi? Ikulilekelela kuzwa ansi aamoyo kulakonzya kutugwasya kuba aluumuno alimwi alukamantano mumukwasyi.—Amubale 1 Petro 3:8-10.

9. Ino nkaambo nzi kwaamba masimpe ncokutatupi nguzu zyakwiile kwaamba kufwumbwa cazya kumoyo naa kubbodola?

9 Ikuti naa muntu wiile kwaamba kufwumbwa cazya kumoyo naa ulabbodola, bantu tabakonzyi kubikkila maano kucintu ncaamba nokuba kuti ncamasimpe. Paulo wakaamba kuti: “Azizwe kulindinywe zintu ezi zyoonse—ndutiluti zili buti, alunyemo, abukali, amaambani, akutuka, alusulo loonse. Amuusilane buuya, mukabe batete moyo, akuba aluzyalo lwakulekelelana milandu, mbubonya mbuli Leza mbwaakalekelela ndinywe muli-Kristo.” (Ef. 4:31, 32) Ikuti katusala kabotu majwi aakubelesya, tulakonzya kupa kuti bantu bazilemeke nzyotwaamba alimwi tutondezya kuti tulabalemeka bantu mbotwaambaula limwi.—Mt. 23:12.

Amwaambe Masimpe Mumakani Aajatikizya Mbungano

10. Ino ncinzi baalu Banakristo ncobakonzya kwiiya kuzwa kucikozyanyo cibotu ca Jesu mukwaamba masimpe?

10 Jesu wakali kwaambila basikwiiya bakwe zyintu munzila ngubauba alimwi iisalala. Lyoonse, Jesu wakali kubalaya munzila yaluyando, nokuba boobo, tanaakali kwaalilwa kubapa lulayo akaambo kakuyoowa kuti balanyema. (Joh. 15:9-12) Mucikozyano, baapostolo bakwe kwaciindi aciindi nobakali kukazyanya kujatikizya kaambo kakuti nguni akati kabo iwakali mupati, Jesu wakabasinsa, pele cakukkazyika moyo wakabagwasya kumvwisya mbociyandika kulicesya. (Mk. 9:33-37; Lk. 9:46-48; 22:24-27; Joh. 13:14) Mbubwenya buyo, nokuba kuti baalu Banakristo mazuba aano mbayumu mukucita bululami, tababadyaaminini bantu mbobeendelezya. (Mk. 10:42-44) Batobela Kristo kwiinda “mukub[a] batete moyo” alimwi “akuba aluzyalo” nobeendelezya bantu.

11. Ino luyando ndotujisi kubakwesu lweelede kutupa kucita nzi kujatikizya nzila mbotubelesya lulimi lwesu?

11 Kwiinda mukusyomeka muzyintu nzyotwaamba alimwi akutaamba buyo kufwumbwa cazya kumoyo nokuba kuti ncamasimpe, tulakonzya kwaamba mbotuyeeya kakunyina kunyemya bantu. Masimpe, kunyina notuyooyanda kuba alulimi “lubosya mbuli mbeli” kwiinda mukulubelesya kwaamba zyintu zikonzya kunyemya bantu. (Int. 52:2, NW; Tus. 12:18) Luyando ndotujisi kubakwesu luyootupa ‘kukasya lulimi lwesu kububi, amilomo yesu kulweeno.’ (Int. 34:13) Mukucita boobu, tulemeka Leza alimwi tupa kuti kube lukamantano mumbungano.

12. Ino ndilili muntu uubeja nayandika kubetekwa? Amupandulule.

12 Baalu balabeleka cabusungu kutegwa bakwabilile mbungano kubantu babeja calunya. (Amubale Jakobo 3:14-16.) Kubeja calunya nkwaamba makani aakubeja kutegwa sikubeja ooyu acise mweenzinyina; makanze aakwe ngakuyanda kumupenzya munzila imwi. Takuli buyo kwaamba makani masyoonto aakubeja alo aakonzya kusowa bantu pele kulabikkilizya akuciindizya kwaamba twaambo tumbi tutali twamasimpe. Masimpe, kubeja kuli koonse nkubi, pele talili lyoonse muntu wacita mulandu ooyu nayandika kubetekwa buya. Aboobo, baalu beelede kubelesya bupampu nobasola kubona ikuti naa muntu iwaamba makani aakubeja aaya ulaacilengwa buya cakucita boobu akuti weelede kubetekwa. Naa sena lulayo iluzwa mu Magwalo ilupegwa caluyando inga lwagwasya?

Amwaambe Masimpe Mumakani Aajatikizya Makwebo

13, 14. (a) Ino mbuti bantu bamwi mbobaalilwa kusyomeka kuli basikubalemba mulimo? (b) Ino mbubotu nzi ibukonzya kuboola akaambo kakusyomeka kumulimo?

13 Bantu banji mumazuba aano ngotupona tabasyomeki, aboobo inga cakatazya kutantamuka cilengwa cakutasyomeka kuli basikutulemba mulimo. Ciindi nobayandaula mulimo, banji balabeja. Mucikozyanyo, balakonzya kubeja kuti baliyiide kapati alimwi balicibwene kapati mukucita mulimo ngobayandaula, kucita kuti kabavwola mali manji. Kulubazu lumwi, babelesi banji balitaminina kuti balabeleka anukuti bacita zyintu zyabo beni nokuba kuti taceendelani amilawo yakukkampani. Muciindi cakubeleka balakonzya kukkala kababala zyintu iziteendelani amulimo ngobacita, kwiile kutuma luwaile kubeenzinyina, kutuma magwalo kubelesya kkompyuta, naa kuyandaula makani a Intaneti.

14 Banakristo bakasimpe kusyomeka tabakuboni kuba cintu ncobakonzya kusala kucita naa pe. (Amubale Tusimpi 6:16-19.) Paulo wakaamba kuti: “Tuyanda kuti katusyomeka muzyintu zyoonse.” (Heb. 13:18, NW) Aboobo, Banakristo balabeleka kweelana ambobayandika kutegwa mali ngobavwola atakabi mbuli kuti ngakubweza buyo. (Ef. 6:5-8) Ikuti katubeleka kabotu, tulakonzya kutembaula Taateesu wakujulu. (1 Pet. 2:12) Mucikozyanyo, ibakalemba Roberto mulimo kucisi ca Spain bakamulumbaizya akaambo kakusyomeka alimwi akubikkila maano nkwacita kumulimo. Akaambo kakulilemeka kwakwe, Bakamboni abambi bakanjizigwa mulimo kukkampani eeyi. Abalo aaba bakajanika kuti bakali babelesi babotu. Mukuya kwaciindi, Roberto wakajanina milimo ibakwesu babbapatizyidwe ibali 23 alimwi abantu ibaciiya Bbaibbele ibali 8.

15. Ino mbuti simakwebo Munakristo mbwayelede kutondezya kuti waamba masimpe?

15 Ikuti naa tucita makwebo eesu, sena tulasyomeka mumakwebo oonse ngotucita, naa zimwi ziindi tulaalilwa kwaamba masimpe kuli basimukoboma? Simakwebo Munakristo teelede kucenga bantu kujatikizya zyintu nzyasambala kutegwa kabamuula kapati, alimwi teelede kupa naa kutambula makulo. Tweelede kucitila bantu mbubwenya andiswe mbotuyanda kuti batucitile.—Tus. 11:1; Lk. 6:31.

Amwaabe Masimpe Kubeendelezi Bamfwulumende

16. Ino ncinzi Banakristo ncobapa (a) beendelezi bamfwulumende? (b) Jehova?

16 Jesu wakaamba kuti: “Mbuboobo amupe Kaisara zintu zya-Kaisara, akwa-Leza zintu zya-Leza.” (Mt. 22:21) Ino nzyintu nzi nzyotweelede kupa Kaisara, naa kuti beendelezi bamfwulumende? Ciindi Jesu naakaamba majwi aaya, mubandi wakali kujatikizya makani aakubbadela mutelo. Aboobo kutegwa babe amanjezeezya mabotu kubusyu bwa Leza alimwi abantu, Banakristo bakasimpe balaitobela milawo yacisi, kubikkilizya amilawo iijatikizya kubbadela mitelo. (Rom. 13:5, 6) Nokuba boobo, tulizyi kuti Jehova ngo Mweendelezi Mupati Wakoonse-koonse, Leza alikke wakasimpe, walo ngotuyanda amoyo wesu woonse, abuumi bwesu boonse, amizeezo yesu yoonse, alimwi anguzu zyesu zyoonse. (Mk. 12:30; Ciy. 4:11) Aboobo, tulalibombya kuli Jehova Leza camoyo woonse.—Amubale Intembauzyo 86:11, 12.

17. Ino bantu ba Jehova baalanga buti makani aakutambula lugwasyo kuzwa kumfwulumende?

17 Zisi zinji zijisi bubambe ibwakugwasya bantu ibayandika zyintu mbuli cakulya, mali aacikolo, alimwi azimwi zyintu. Tacikonzyi kulubila ku Munakristo kugwasyigwa munzila eeyi ikuti naa uleelela. Nokuba boobo, ikuti katwaamba masimpe kuli basimukoboma, tatukonzyi kulicengeezya naa kwaamba zyakubeja kubeendelezi bamfwulumende kutegwa tupegwe mali, zyakulya naa zyakusama.

Zilongezyo Nzyotujana Akaambo Kakwaamba Masimpe

18-20. Ino nzilongezyo nzi nzyotujana akaambo kakusyomeka kuli simukoboma?

18 Nzinji zilongezyo nzyotujana akaambo kakusyomeka. Tulaba amanjezeezya mabotu alo aatupa kuba aluumuno alimwi akutalibilika. (Tus. 14:30; Flp. 4:6, 7) Kuba amanjezeezya mabotu kulayandika kapati mumeso aa Leza. Alimwi kuti katusyomeka, tatulibiliki kuti ambweni tulajatwa.—1 Tim. 5:24.

19 Amulange-lange cilongezyo acimbi. Paulo wakaamba kuti: “Muzintu zyoonse tulatondezya kuti tuli basimilimo benibeni ba-Leza, . . . mumajwi aalusinizyo.” (2 Kor. 6:4, 7) Eeci ncicakacitika kuli Kamboni umwi uukkala kucisi ca Britain. Naakali kusola kuulisya mootokala wakwe, wakaambila muntu iwakali kuyanda kuwuula makani oonse aajatikizya mootokala ooyo, kubikkilizya amakani aajatikizya mapenzi ngowakajisi alo aatalibonyi. Naakamana kuutola kuyoousola mootokala wakabuzya mukwesu kuti naa ngumwi wa Bakamboni ba Jehova. Ino ncinzi cakamupa kuyeeya boobu? Mwaalumi ooyu wakabona kuti mukwesu wakali kusyomeka alimwi akuti wakali kulibonya kabotu mbwaakasamide. Mubandi wabo wakapa kuti mukwesu ooyu akonzye kukambaukila mwaalumi ooyu.

20 Sena andiswe tulapa kuti Jehova atembaulwe akaambo kakusyomeka kwesu? Paulo wakaamba kuti: “Tulisowede makani, aasisidwe aausya bweeme. Tatweendi cabupyungi pe.” (2 Kor. 4:2) Aboobo, atusoleke canguzu kwaamba masimpe kuli simukoboma. Kwiinda mukucita boobu, tuyooleta bulemu kuli Taatesu wakujulu alimwi akubantu bakwe.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino nguni simukoboma?

• Ino caamba nzi kwaamba masimpe kuli simukoboma?

• Ino mbuti kusyomeka mbokukonzya kuleta bulemu kuli Leza?

• Ino nzilongezyo nzi nzyotujana akaambo kusyomeka?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Sena mulafwambaana kuzumina ikuti naa mwalubizya?

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Sena mwaamba zyamasimpe ciindi nomuyandaula mulimo?