Ano Bala ang Ihatag Ko kay Jehova?

Panugiron ni Ruth Danner

Daw makahalam-ot lang hunahunaon, suno sa akon iloy, ang tuig 1933 puno gid sing kabudlayan: Naggahom si Hitler, gindeklarar ini sang papa nga Balaan nga Tuig, kag sa amo man nga tion, natawo ako.

ANG akon mga ginikanan nagapuyo sa banwa sang Yutz sa Lorraine, ang lugar nga nangin bahin sang kasaysayan sang Pransia malapit sa dulunan sang Alemanya. Sang 1921, si Nanay nga isa ka debotada nga Katoliko, namana kay Tatay nga isa ka Protestante. Natawo ang akon magulang nga si Helen sang 1922, kag ginpabunyagan sia sang akon mga ginikanan sa Katoliko.

Isa ka adlaw sang 1925, nakabaton si Tatay sang isa ka kopya sang libro nga The Harp of God sa Aleman nga lenguahe. Sang nabasa niya ini nga libro, nakumbinsi sia nga nasapwan niya ang kamatuoran. Nagsulat sia sa manugbalhag sini, amo nga nakapakig-angot sia sa mga Bibelforscher, nga amo anay ang tawag sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya. Gilayon nga ginbantala ni Tatay ang iya natun-an. Wala ini naluyagan ni Nanay. “Himua ang tanan nga gusto mo,” siling ni Nanay, “basta indi ka lang mag-upod sa mga Bibelforscher!” Pero desidido na si Tatay, kag sang 1927, nabawtismuhan sia.

Subong resulta, ginkumbinsi ni Lola si Nanay nga diborsiohan si Tatay. Isa ka adlaw, sa Misa sang pari, ginpaandaman niya ang mga nagasimba nga “palayuan ang butig nga manalagna nga si Danner.” Sang nagpauli na si Lola halin sa simbahan, ginhaboy niya si Tatay sing masetira halin sa naibabaw nga panalgan sang amon balay. Naigo gid si Tatay sa abaga. Bangod sini, nakapamensar si Nanay, ‘Indi gid maayo ang relihion nga nagahimo sa mga tawo nga kriminal.’ Nagsugod sia sa pagbasa sing mga publikasyon sang mga Saksi ni Jehova. Wala magdugay, nakumbinsi sia nga nasapwan niya ang kamatuoran, kag nabawtismuhan sia sang 1929.

Gintinguhaan gid sang amon mga ginikanan nga mangin matuod si Jehova sa amon nga mag-utod. Ginabasahan nila kami sang mga sugilanon sa Biblia kag ginapamangkot kon ngaa amo sini ang ginhimo sang mga karakter. Sadto man nga tion, ginabalibaran ni Tatay ang trabaho nga panggab-i bisan pa mamigado kami. Naghatag gid sia sing tion para sa Cristianong mga miting, sa ministeryo, kag sa pagtuon upod sa amon nga iya kabataan.

Nagahilapit ang mga Kabudlayan

Pirme ginaamuma sang amon mga ginikanan ang mga nagalakbay nga manugtatap kag mga Bethelite halin sa Switzerland kag Pransia. Ginasugid nila sa amon ang mabudlay nga kahimtangan sang mga kauturan sa Alemanya, nga pila lang ka kilometro halin sa balay. Ginabilanggo sang gobierno sang Nazi ang mga Saksi ni Jehova  sa mga kampo konsentrasyon, kag ginakuha ang mga kabataan sa ila mga ginikanan.

Ginhanda na kami sang amon mga ginikanan sa mga kabudlayan nga mahimo namon atubangon. Ginbuligan nila kami nga masaulo ang mga teksto sang Biblia nga makabulig sa amon. Ginasiling nila: “Kon indi kamo kabalo kon ano ang inyo himuon, dumduma ang Hulubaton 3:5, 6. Kon ginakulbaan kamo sa mga pagtilaw sa eskwelahan, gamita ang 1 Corinto 10:13. Kon mapahilayo kamo sa amon, dumduma ninyo ang Hulubaton 18:10.” Nasaulo ko ang Salmo 23 kag 91 amo nga nagasalig gid ako nga pirme ako proteksionan ni Jehova.

Sang 1940, gin-agaw sang Nazi Alemanya ang Alsace-Lorraine kag ginpatuman sang bag-o nga gobierno nga mag-entra ang tanan nga adulto sa partido Nazi. Nangindi si Tatay, amo nga ginpahog sia sang mga Gestapo nga arestuhon. Sang indi magtahi si Nanay sang uniporme sang militar, ginpahog man sia sang mga Gestapo.

Pirme ako ginakulbaan sa eskwelahan. Kada adlaw, nagasugod ang amon klase sa isa ka pangamuyo para kay Hitler, dayon ang “Heil Hitler” nga saludo, kag ang pungsudnon nga ambahanon nga nagabayaw sang amon tuo nga kamot. Imbes nga hambalan lang ako nga indi magsaludar kay Hitler, ginbuligan ako sang akon mga ginikanan nga hanason ang akon konsiensia. Gani ako mismo ang nagdesisyon nga indi magsaludo sa Nazi. Gintampa ako sang mga manunudlo kag ginpahog nga pahalinon sa eskwelahan. Sang siete anyos ako, kinahanglan ko atubangon ang 12 ka manunudlo sa eskwelahan. Ginapilit nila ako nga magsaludo kag magsinggit sing: “Heil Hitler.” Pero sa bulig ni Jehova, nakapanindugan ako.

Gin-uluinto ako sang isa ka maestra. Ginhambalan niya ako nga maayo kuno ako nga estudyante, nanamian gid sia sa akon, kag nanugon sia nga pahalinon ako sa eskwelahan. Nagsiling sia: “Indi man gid kinahanglan nga bayawon mo ang imo kamot a, alsaha lang gamay. Kag indi man kinahanglan nga maghambal ka sing ‘Heil Hitler!’ Tikabtikaba lang ang imo baba.”

Sang ginsugid ko kay Nanay ang ginhambal sang amon maestra, ginpahanumdom niya sa akon ang istorya sa Biblia parte sa tatlo ka pamatan-on nga Hebreo sang ara sila sa atubangan sang imahen nga ginpatindog sang hari sang Babilonia. Namangkot si Nanay, “Ano gani ang ginsugo sa ila?” Nagsabat ako, “Magyaub Nay.” “Sa tion nga dapat na sila magyaub, ano abi kon nagduko sila kag naghigot sang ila sandalyas para kuno abi nagayaub sila, husto ayhan ang ginhimo nila? Ikaw ang magdesisyon, himua kon ano sa banta mo ang husto.” Kaangay nanday Sadrac, Mesac, kag Abednego, nagdesisyon ako nga kay Jehova ko lang ihatag ang akon debosyon.—Dan. 3:1, 13-18.

Makapila na ako ginpahalin sa eskwelahan kag ginapahog nga kuhaon ako sa akon mga ginikanan. Nakulbaan gid ako, pero pirme ako ginapalig-on sang amon ginikanan. Antes ako magkadto sa eskwelahan, nagapangamuyo kami ni Nanay nga proteksionan ako ni Jehova. Nagasalig gid ako nga palig-unon ako ni Jehova agod makapanindugan sa kamatuoran. (2 Cor. 4:7) Ginhambalan ako ni Tatay nga kon maggrabe na gani ang pagpamilit sa akon sa eskwelahan, indi ako mahadlok magpauli. “Palangga ka namon. Ano man ang matabo, bata ka gihapon namon,” siling ni Tatay. “Ano man ang imo himuon, sa inyo lang na nga duha ni Jehova.” Napalig-on gid ako sa ginhambal ni Tatay.—Job 27:5.

Pirme lang nagakadto sa balay ang mga Gestapo agod mangita sing balasahon sang mga Saksi kag sa pag-imbestigar sa akon mga ginikanan. Ginakuha nila si Nanay sing pila ka oras kag ginahapit man nila si Tatay kag si Manang sa ila mga ulubrahan. Wala ako kahibalo kon sa akon pagpauli halin sa eskwelahan maabtan ko pa si Nanay. Kon kaisa ginahambalan ako sang amon tupad balay: “Gindala na to nila si Nanay mo.” Manago na lang ko dayon sa balay, kag sa pensar ko: ‘Basi ginasakit nila si Nanay, makit-anay pa ayhan kami liwat?’

Gin-deport Kami

Sang Enero 28, 1943, ginpamukaw kami sang mga Gestapo mga alas 3:30 sang kaagahon. Nagsiling sila nga kon mag-entra kami sa mga Nazi, indi nila kami pag-ideport. Ginhatagan kami nila sing tatlo ka oras para makapanghimos. Nahandaan na ni Nanay ini nga hitabo, nahimos na  niya nga daan ang amon mga bag nga may ilislan nga bayo kag Biblia, gani nagpangamuyo na lang kami kag nagpalig-unanay sa isa kag isa. Ginpahanumdom kami ni Tatay nga ‘wala gid sing makapahamulag sa amon sa gugma sang Dios.’—Roma 8:35-39.

Ginbalikan kami sang mga Gestapo. Indi ko gid malipatan ang tigulang nga si Sister Anglade nga nagababay sa amon kag nagahibi sang naglakat kami. Gindala kami sang mga Gestapo sa estasyon sang tren sa Metz. Pagkatapos sang tatlo ka adlaw nga biyahe, nag-abot kami sa isa sa mga kampo sang mga Aleman sa Kochlowice, Poland. Pagligad sang duha ka bulan, ginsaylo kami sa Gliwice, nga isa anay ka kombento nga ginhimo nga kampo. Ginhambalan kami sang mga Nazi nga kon magpirma lang kami nga nagapanghiwala sang amon pagtuo, paguaon kami nila kag ibalik ang amon mga pagkabutang. Wala gid nagpasugot ang amon mga ginikanan, gani nagsiling ang mga soldado, “Indi na gid kamo makapauli.”

Ginsaylo naman kami sa Swietochlowice pagka-Hunyo, kag didto nagsugod ang pagsinakit sang akon ulo nga ginabatyag ko gihapon asta subong. Naimpeksion ang akon mga tudlo, amo nga ginpanggabot sang doktor ang pila sa akon mga kuko nga wala sing anestisya. Maayo na lang kay ako pirme ang ginasugo sang mga guardia, amo nga pirme ako makahapit sa panaderya. Pirme ako ginahatagan sang tindera sing pagkaon.

Bisan amo sini ang amon kahimtangan, ulupod gihapon kami nga pamilya nga naseparar sa iban nga priso. Sang Oktubre 1943 ginpadala kami sa kampo sa Ząbkowice. Nagatulog kami sa mga katre sa attic upod sa mga 60 ka lalaki, babayi, kag kabataan. Ginahungod sang mga guardia nga SS nga hatagan kami sing pan-os nga pagkaon.

Bisan pa sa sini nga kabudlayan, wala nadula ang amon paglaum. Nabasahan namon sa Ang Lalantawan ang pagbantala nga pagahimuon pagkatapos sang giyera. Gani nahibaluan namon kon ngaa nagaantos kami, kag sa indi madugay matapos na ini tanan.

Sang nabatian namon nga nagaabante ang Allied army, nahibaluan namon nga nagakapierde na sa inaway ang mga Nazi. Sang maaga nga bahin sang 1945, nagdesisyon ang mga SS nga bayaan ang kampo. Sang Pebrero 19, ginpilit kami nga maglakat sing mga 240 kilometros. Pagkatapos sang apat ka semana, nakalab-ot kami sa Steinfels, Alemanya, kag gintipon kami sang mga guardia sa isa ka minahan. Abi sang iban pamatyon na kami. Apang sa sina nga adlaw, nag-abot ang mga Allies kag nalagyo ang mga SS, kag didto natapos ang amon pag-antos.

 Paglab-ot sang Akon mga Tulumuron

Sang Mayo 5, 1945, pagligad sang mga duha ka tuig kag tunga, nakapauli kami sa Yutz nga lamugo kag kutuhon. Wala gid kami makailis halin pa sang Pebrero, amo nga ginpangsunog na lang namon ang amon daan nga mga bayo. Nadumduman ko ang ginsiling ni Nanay sa amon: “Amo ini ang pinakamaayo nga adlaw sa aton kabuhi. Bisan wala na sang may nabilin sa aton. Bisan pa hinatagan lang ang aton mga bayo. Pero nagpabilin gihapon kita nga matutom. Wala gid sing may nagkompromiso sa aton.”

Sang naulian na ang akon panglawas sa sulod sang tatlo ka bulan sa Switzerland, nag-eskwela ako liwat kag wala na ako ginakulbaan nga pahalinon sa eskwelahan. Puede na kami magtipon upod sa iban nga mga Saksi kag magbantala sing hayag. Sang Agosto 28, 1947, nabawtismuhan ako sa edad nga 13, agod simbuluhan ang akon dedikasyon kay Jehova nga ginhimo ko sang nagligad nga mga tinuig. Ginbawtismuhan ako ni Tatay sa Moselle River. Gusto ko nga magpayunir dayon, pero ginhambalan ako ni Tatay nga mag-eskwela anay ako sing vocational. Gani nagtuon ako sing pagpanahi. Sang 1951 sa edad nga 17, nangin payunir ako kag gin-asayn sa Thionville nga malapit lang sa amon.

Sa sina man nga tuig, nagtambong ako sa asembleya sa Paris kag nag-aplay para sa pagkamisyonera. Bata pa ako katama, pero naghambal si Utod Nathan Knorr nga taguon niya lang anay ang akon aplikasyon para “sa ulihi.” Sang Hunyo 1952, nabaton ko ang imbitasyon nga mag-eskwela sa ika-21 nga klase sang Watchtower Bible School of Gilead sa South Lansing, New York, U.S.A.

Pag-eskwela sa Gilead

Makalilipay gid nga eksperiensia! Sang una, nabudlayan gid ako maghambal sa atubangan sang mga tawo sa amon nga lenguahe. Kag subong, kinahanglan ko pa mag-iningles. Pero palangga gid ako sang amon manunudlo kag ginbuligan nila ako. Ginatawag ako nga Kingdom Smile sang isa ka utod nga lalaki bangod sa akon yuhum kon nahuya ako.

Sang Hulyo 19, 1953, ginhiwat ang amon gradwasyon sa Yankee Stadium sa New York, kag gin-asayn ako sa Paris upod ni Ida Candusso (sang ulihi Seignobos). Makatalahap ang pagbantala sa manggaranon nga mga taga-Paris, pero madamo man sing mapainubuson ang natun-an ko sa Biblia. Namana si Ida kag nagkadto sa Africa sang 1956, kag ako naman nagpabilin sa Paris.

Sang 1960, nakapamana ako sang isa ka Bethelite, kag nangin special payunir kami sa Chaumont kag Vichy. Pagligad sang lima ka tuig, nagbalatian ako sang TB kag kinahanglan nga mag-untat sa pagpayunir. Nasubuan gid ako bangod halin pa sang gamay, handum ko gid nga makasulod sa bug-os tion nga pag-alagad kag makapabilin sa sini. Sang ulihi, ginbayaan ako sang akon bana bangod sa isa ka babayi. Daku gid ang nabulig sang mga kauturan sa akon sa sining mga tion, kag padayon ako nga ginbuligan ni Jehova.—Sal. 68:19.

Nagaistar ako subong malapit sa sanga talatapan sa Pransya sa Louviers, Normandy. Bisan pa sa mga kasablagan, nalipay gid ako nga mabatyagan ang bulig ni Jehova. Ang pagpadaku sa amon sang amon mga ginikanan nakabulig gid sa akon nga makatigayon sing maayo nga panimuot asta subong. Gintudluan ako sang akon mga ginikanan nga matuod gid nga Persona si Jehova nga puede ko mahigugma, maistorya, kag ginasabat gid niya ang akon mga pangamuyo. Matuod gid, “ano bala ang ihatag ko sa GINOO tungud sa tanan niya nga kaayohan ayon sa akon?”—Sal. 116:12.

[Blurb sa pahina 6]

“Nalipay gid ako nga mabatyagan ang bulig ni Jehova”

[Retrato sa pahina 5]

Nagabitbit sang gas mask sang seis anyos ako

[Retrato sa pahina 5]

Upod sa mga misyonero kag mga payunir sa Luxembourg para sa pinasahi nga kampanya sa pagbantala sang 16 anyos ako

[Retrato sa pahina 5]

Upod kay Nanay kag Tatay sa kombension sang 1953