¿Imaynatam Jehová Diosmanqa pagapusaq?

Ruth Dannerpa willakusqan

Mamaymi asispalla niq 1933 wata mana allin kasqanta: Hitlermi kamachinanpaq nombrasqa karqa, iglesiamanta Papam chay watata akllarurqa chuya wata kananpaq, ñoqapas nacerurqanim.

FRANCIA nacionpa ancha reqsisqa Lorena sutiyoq lawpim tayta-mamayqa yacharqaku, Yutz sutiyoq llaqtapi Alemaniapa waqtallanpi. Mamayqa catolicam karqa taytayñataq huk religionniyoq. 1921 watapim casarakurqaku, 1922 watapiñataq ñañay Helen nacerurqa, paytam bautizarurqaku Catolica Iglesiapi.

1925 watapim El Arpa de Dios nisqa librota alemán idiomapi taytay chaskirurqa. Leeruspanmi nirqa cheqap yachay tarisqanta, chaymi libro ruraqkunaman qellqarqa, paykunañataqmi Alemaniapi Dios serviqkunawan reqsichirqaku. Chayllam yachasqanmanta predicayta qallaykurqa. Chayqa manam mamayta gustarqachu. Chaymi nirqa: “¡Imatapas ruray, ichaqa ama pasakuychu paykunawanqa!”, nispa. Taytayqa tantearurqañam, chaymi 1927 watapi bautizakurqa.

Chaymi mamaymanta abuelay, mamayta consejarqa divorciakunanpaq. Huk punchawmi misa rurakuptin sacerdote nirqa: “Llulla willakuq Dannermanta karunchakuychik”, nispa. Wasiykupiñataqmi papayta abuelay altosmanta maceterowan chamqaramurqa. Ichaqa manam umanpichu hapirurqa aswanqa hombrollanpim. Chay pasasqanmi mamayta piensarachirqa. Paymi nirqa: “Runamasinta wañuchinanpaq kallpanchaq religionqa manam allinchu”, nispa. Chaymi Jehová Diospa testigonkunapa rurasqan qellqakunata leeyta qallarirqa. Cheqap tarirusqanta convencekuspanmi 1929 watapi bautizakurqa.

Tayta-mamaymi anchata kallpanchakurqaku Jehová Dios cheqap kasqanta ñañaypiwan yachanaykupaq. Bibliapa willasqan runakunamantam leepuwaqku hinaspam tapuwaqku imanasqa chayna rurasqankumanta. Mana achkata gananan kaptinpas taytaymi tantearurqa mana llumpay tardekama hinaspa tutata mana llamkananpaq, chaynapi huñunakuypaq, predicananpaq hinaspa ñoqaykuwan estudiananpaq tiempon kananpaq.

Sasachakuy qallarisqanmanta

Suiza hinaspa Francia nacionniyoq betelpi llamkaqkunata hinaspa congregacionkuna watukuq cristianokunatam sapa kuti samachirqaniku, paykunam willawaqku llaqtaykupa hichpan Alemaniapi cristianokuna imakunapi sasachakusqankumanta. Alemaniamanta gobiernom paykunata presochachkarqa hinaspa rakinachkarqa wawa-churinkumanta.

 Tayta-mamayqa yachachiwarqakuñam sasachakuy tiempokunapi yanapawaqniyku textokunata umallamanta yachanaykupaq. Ejemplopaq: Proverbios 3:5, 6 mana ima ruraytapas yachaspa, 1 Corintios 10:13 escuelapi manchakuspa, paykunamanta rakiruwaptinkuñataq Proverbios 18:10. Umallamantam yacharurqani Salmo 23, 91 capitulokunata hinaspa Jehová Dios amparawaqniy kasqanpi confiaytapas.

1940 watapim Alemania dueñochakururqa Alsacia-Lorena lawta, hinaptinmi Hitler nirqa paypa gobiernonwan lliw kanankupaq. Taytay mana munaptin hinaspa mamaypas soldadokunapa pachanta mana rurayta munaptinmi guardiakuna presochanankupaq amenazarqaku.

Escuelapi kayqa llumpay sasam ñoqapaq rikurirurqa. Sapa punchawmi kamachiwaqku “Heil Hitler” nispa Hitlerpaq mañakunaykupaq hinaspa alleq makiykuta hoqarispa nacionpaq takinaykupaqpas. “Heil Hitler” ninayta prohibiwanankumantaqa allin concienciayoq kanaypaqmi wasiypi yachachiwarqaku, chaymi chayta mana ruranaypaq kikiy tantearqani. Profesorkunapas maqawaspam escuelamanta qarqowananpaq amenazawarqa. 7 watayoq kachkaptiymi 12 profesorkunapa ñawpaqninpi obligasqa karqani “Heil Hitler” ninaypaq, ichaqa Diospa yanapakuyninwanmi mana nirqanichu.

Huk profesoram pantarachiwayta munarqa. Niwarqam allin estudiaq kasqayta, kuyawasqanta hinaspa escuelamanta qarqowaptinku llumpay llakisqa kananmanta. Nirqam: “Manam makikitaqa altokamaraqchu hoqarinayki aswanqa tumpachallatam. Manataqmi ‘Heil Hitler’ ninaykichu, simillaykita kuyuchiy”, nispa.

Mamaymanmi willarqani profesorapa niwasqanta, payñataq yuyarichiwarqa Israelmanta 3 mozokuna Babiloniapi reypa rurasqan taytachata yupaychanankupaq kamachisqa kasqankumanta. Tapuwarqam: “¿Imata ruranankupaqmi obligarqaku?”. Nirqanim: “Qonqoranankupaq”, nispa. Chaymi niwarqa: “¿Allinchu kanman karqa usutankuta watakunankupaq chay rato qonqorakuyninku? Ima ruranaykita kikiki tanteakuy”, nispa. Tantearurqanim Sadracpa, Mesacpa hinaspa Abed-negopa ejemplonta qatipakunaypaq hinaspa Diosllata kasukunaypaqpas (Dan. 3:1, 13-18).

Achka kutitam escuelamanta qarqosqa karqani, tayta-mamaymanta rakiwanankupaqpas amenazawarqakum, chaymi llumpayta llakichiwarqa, tayta-mamaymi ichaqa sapa kuti kallpanchawaq. Escuelaman riptiymi mamayqa ñoqawan orakuspan Diosta nirqa amparawananpaq. Yacharqanim Jehová Diosman sonqo kanaypaq Pay kallpanchawananta (2 Cor. 4:7). Taytaymi niwarqa escuelapi llumpay sasachakuypi tarikuspayqa wasiyman kutikunaypaq. Niwarqam: “Anchatam kuyaykiku, manam saqesqaykikuchu. Jehová Dioswan amistadnikitam defiendenayki”, nispa. Niwasqankum kallpanchawarqa Diosta hinalla kasukunaypaq (Job 27:5).

Guardiakunam wasiyta sapa kuti hamuqku Testigokunapa qellqa rurasqankuta maskanankupaq hinaspa tayta-mamayta tapunankupaq. Wasiymantam mamayta achka hora apaqku, taytaytawan ñañaytañataqmi llamkayninkumanta. Manam segurochu karqani escuelamanta kutimuspa mamayta wasiypi tarinaymanta. Wakinpim huk vecina niwarqa: “Mamaykitam kunallan aparunku”, nispa. Hinaptinmi wasiyman yaykuspay pakakuq kani. Piensarqanim manaña tupanaymanta hinaspa imayna tarikusqanmantapas.

Presochawasqankumanta

1943 watapi, 28 punchaw enero killapim Guardiakuna yaqa achikyaqtaña rikcharachiwarqaku. Niwarqakum Hitlerpa gobiernonman llapallayku mana hukllawakuptiykuqa llaqtaykumanta qarqowanankupaq. Mana munaptiykum kimsa horapi alistakunaykupaq niwarqaku. Kayna pasawanankuta musyaspanñam mamayqa mochilaykupi hinarurqaña  pachatawan Bibliata, chaymi Diosta mañakunaykupaq hinaspa kallpanchanakunaykupaq tiempota servichikurqaniku. Taytaymi yuyarichiwarqaku Bibliapa nisqanman hina mana imapas ‘Diospa kuyakuyninmanta rakiwanankuta’ (Rom. 8:35-39).

Guardiakunam apawanankupaq kutimurqaku. Manam qonqasaqchu Anglade sutiyoq yuyaq hermana waqastin makinta kuyuchispan ñoqaykumanta despedikusqanta. Guardiakunam pusawarqaku trenpa sayanan Metz lawkama. Chaymantam rirqaniku kimsa punchawta Kochlowice carcelman, chayqa Polonia lawpi Auschwitz hatun carcelpa partenmi. Iskay killamantam pusawarqaku Gliwice sutiyoq religiosokunapa yachananku wasiman, chaytam tikrarurqaku presokunata sinchi llamkaywan castigana sitiopi. Niwarqakum documentota firmaspa Testigo kasqaykuta saqeptiyku libre kanaykuta hinaspa imaykutapas qopuwanankuta. Tayta-mamayqa manam munarqachu, chaymi niwarqaku: “Chaynaqa wasikichikmanqa manam haykapipas kutinkichikchu”, nispa.

Junio killapim pusawarqaku Swietochlowice lawman, chaymantapacham uma nanaywan kani. Dedoykunam heridakururqa, silluykunatapas doctormi horqoruwarqa mana anestesiallawan. Llamkayniyqa manam sasachu karqa, guardiakunapa encargonkunatam ruraq kani. Achka kutitam tanta rantiq rirqani, chaypim huk señora imallatapas mikuykachiwarqa.

Chay tiempokamaqa manam presokunawan kuskachu familiayqa karqa, ichaqa 1943 wata octubre killapim Ząbkowice carcelman apawarqaku, chaypiqa mana puñuna cuartopim taksa camachakunapi puñurqaniku 60 runakunawan kuska. Millakuypaq mikuytam Guardiakuna qowaqku.

Sasachakuspaykupas manam hukmanyarqanikuchu. La Atalaya revistapim leerqaniku guerra tukuyta ancha predicanaykumanta. Chaymi yacharqaniku imanasqa ñakarisqaykumanta hinaspa chaykuna tukunanmantapas.

Alemaniapa contranpi kaq tropakunapa asuykamusqanmi qawachirqa Hitler vencechikusqantaña. 1945 watapi 19 punchaw febrero killapim Alemaniamanta tropakuna presokunata 240.000 metrota hina purinaykupaq kamachiwarqaku. 4 semanamantam chayarurqaniku Steinfeld llaqtaman, chaypim guardiakuna uywakunata hina minaman  yaykuchiwarqaku. Achkam piensarqaku wañunaykuta, ichaqa chay Guardiakunam lluptikurqaku contranpi kaq tropakuna chay punchaw chayaramuptin. Chaynapim sasachakuyniyku tukurqa.

Ruray munasqaykunatam rurani

Yutz llaqtamanta 2 wata lloqsisqaykumantam 1945 watapi, 5 punchaw mayo killapi wasiykuman kutirqaniku qachallaña hinaspa usawan huntasqa. Febrero killamantaraqmi chay pachayoqlla karqaniku chaymi kañarurqaniku. Manam qonqasaqchu mamaypa kayna niwasqankuta: “Ima punchawmantapas astawanqa kay punchawtam yuyananchik. Manam imanchikpas kanchu. Kañasqanchik pachapas manam ñoqanchikpachu karqa. Ichaqa tawanchikmi kutiramunchik, tawanchiktaqmi Diosta kasukurqanchik”.

Suiza nacionpi 3 killapi allinyaspaymi escuelaman kutirqani qarqosqa kanayta manaña manchakuspa. Mana manchakuspañam huñunakurqaniku hinaspa predicarqaniku. 1947 watapi, 28 punchaw agosto killapim 13 watayoq kachkaspay Diosman entregakusqayta qawachirqani Mosela mayupi taytay bautizawaptin. Chayllam precursora kayta munarqani ichaqa taytaymi niwarqa huk oficiota yachanaypaq, pacha siraytam yacharqani hinaspam 1951 watapi 17 watayoq kachkaspay precursora karqani hichpallayku Thionville llaqtapi.

Chay watallapim Franciapi asambleaman rirqani hinaspa misionera kanaypaq solicitudta huntachirqani. Sipaschallaraq kaptiymi hermano Nathan Knorr niwarqa solicitudniyta churananpaq. 1952 watapim invitasqa karqani Galaad escuelapa 21 kaq grupoman rinaypaq, chayqa karqa South Lansing llaqtapi (Nueva York).

Galaadman risqay qepaman vidaymanta

¡Mana qonqanapaq hinam karqa Galaadman risqayqa! Sasachakurqanim runakunapa qayllanpi rimaytaqa, kunanmi inglés rimaypi chayta ruranay karqa. Ichaqa escuelapi yachachiqkunam yanapawarqa. Hukninmi sutichawarqa “Diospa Gobiernonpi asiq” nispa, penqakuspay imayna asisqaymanta.

Escuelam tukurqa 19 de julio 1953 watapi Yankee sutiyoq Estadiopi (Nueva York), chaymi kamachiwarqaku Ida Candusso cristianawan París llaqtapi predicanaykupaq. Chay llaqtapi apu runakunaman predicay sasa kaptinpas, achkam ñoqawan Bibliata estudiarqaku. Idam casarakuspa 1956 watapi África lawman rirqa, ñoqañataq París llaqtapi karqani.

Betelpi llamkaqwan1960 watapi casarakuspaymi Chaumont hinaspa Vichy llaqtakunapi precursor especial karqaniku. 5 wata pasaruptinmi pulmonniywan onqoruspa precursora kasqayta saqerqani. Llumpay llakisqam karqani, warmacha kasqaymantam munarqani tukuy tiempo precursora kayta. Chaymantañataq huk warmirayku qosay saqeruwarqa, ichaqa aguantanaypaqmi iñiqmasiykuna hinaspa Jehová Diospas yanapawarqa (Sal. 68:19).

Kunanqa kachkani Normandía lawpi Louviers llaqtapim, Francia nacionpi betel lawpi. Onqospaypas, tukuy vidaypim Diospa yanapakuynintaqa qawarqani. Tayta-mamaypa imayna uywawasqanmi hinalla yanapawan allin kaqkunapi piensanaypaq. Yachachiwarqakum Jehová Dios cheqap kasqanta qawaspay kuyanaypaq, uyariwananmanta seguro kaspay mañakunaypaqpas. ‘Ñoqallayqa, ¿imatataq Tayta Diosman kutichisaq lliw allinyachiwasqanmanta?’ (Sal. 116:12).

[6 kaq paginapi suti rikuylla kaq willakuy]

“Tukuy vidaypim Diospa yanapakuynintaqa qawarqani”

[5 kaq paginapi dibujo]

6 watachaypi harkachikunaypaq mascarawan

[5 kaq paginapi dibujo]

16 wataypi misionerokunawan hinaspa precursorkunawan Luxemburgopi predicaspayku

[5 kaq paginapi dibujo]

Tayta-mamaywan 1953 wata asambleapi