Bible udi ushintulula nsombelu ya bantu

Bua tshinyi mamu mukuabu ukavua katshiyi musue kabidi malu a Nzambi udi mpindieu upitshisha mêba a bungi bua kulongesha bantu malu a Nzambi? Ntshinyi tshiakasaka muntu uvua munange manaya a tshikisu bua kushintuluka ne kunanga ditalala? Ntshinyi tshivua tshishintulule munu wa diamba, mukuatshiki ne muena bilumbu bua kulua muntu muimpe? Bala malu adi bantu aba balonda bobu nkayabu.

TSHIDI MUNTU

DÎNA: PENELOPE TOPLICESCU

BIDIMU: 40

DITUNGA DIABU: AUSTRALIE

TSHIVUAYE: MALU A NZAMBI AVUA MAMUTONDE

KALE: Bavua bandelele mu tshimenga tshia Sydney mu ditunga dia Australie, kadi pamvua ne bidimu 2, baledi banyi bakamuangala bua kuya kusombela mu ditunga dia Papouasie Nouvelle-Guinée. Tuvua benze bidimu 2 mu tshimenga tshia Rabaul ne bikuabu 8 mu tshia Bougainville. Mu tshikondo atshi, bu muvuaku kakuyi TV mu Papouasie Nouvelle-Guinée, tuvua tuya ne muakunyanyi wa balume ku mâyi bua kunaya, kuowela ne kuendakana mu bisuku.

Ngakatuadija kunanga malu a Nzambi pamvua ne bidimu bitue ku 10. Bu muvua Mamu muena Katolike, wakangambila bua kulonga malu a Mvidi Mukulu. Meme kushala panyi muena Katolike ne kuangata batismo pamvua ne bidimu 10.

Kadi, pamvua nsonga (tuetu bamane kupingana mu ditunga dia Australie) ngakabanga kuela malu amvua mulonge mpata. Pamvua mu bikadilu, ngakalonga malu a kale; meme ne tatu tuvua tuyukila bikole bua muvua bitendelelu bituadije ne tuvua tuela meji ne: mmianu ya mu Bible. Bua miyuki ayi, meme kulenduka mu Katolike.

Tatu bakabengangana ne mamu pamvua ne bidimu 16. Bu muvua mamu ukenga bikole, ngakaya ne tatu ne mukajende. Muakunyanyi wakashala ne mamu, ne kumuangalabu mu tshimenga tshivuabu basombele. Tshikondo atshi ngakadimona nkayanyi. Kuakanji kupita bidimu bibidi bua meme kupetangana bikole kabidi ne mamu. Ngakabanga kunua maluvu, makanya ne kushala muena bisankasanka. Ngakalekela kalasa, meme kupeta mudimu ne kuditua mu nsombelu wa buenzavi kumpala kua meme kupeta bidimu 20.

 Pangakakumbaja bidimu 25, ngakatuadija kuela kabidi meji ku malu a mu Bible. Ngakabanga kuenza mudimu mupiamupia ne meme kupetangana ne nsongakaji mukuabu wa bikadilu bimpe diende Liene, uvua unemeka mfumuende wa mudimu nansha muvuaye umuenzela malu mabi a bungi. Pamvua mumukonke bua tshinyi kavua wandamuna mfumuende eu bibi, wakangambila ne: Bantemu ba Yehowa bavua bamulongesha Bible ne uvua uditatshisha bua kutumikila malu avuaye ulonga. Liene wakangambila bua kundongeshaye Bible. Bu mumvua tshiyi mumvue tshivuaye mungambile, mvua ngela meji ne: udi usua kuamba ne: udi mua kundongesha malu onso a mu Bible adiye mumanye mu dîba dimue. Dilolo adi, Liene wakangandamuna nkonko yanyi ya mu Bible mu mêba asatu. Mushindu uvuaye ungandamuna anu ne Bible wakankemesha bikole.

Mpamvua ngendesha mashinyi mutangile kumbelu dilolo dituvua bayukila ne Liene adi, ngakumvuila Nzambi tshiji bua muvuaye mubenge bua meme kumanya bulelela budi bumutangila pa lukasa. Mvua mumanye ne: Bantemu bavua ne bikadilu bilenga ne mvua ngela meji ne: dîba dikavua dipite bua meme kushintulula bienzedi bianyi. Mvua ngela kabidi meji ne: tshiena mua kuyisha ku nzubu ne ku nzubu bu mudi Bantemu benza to. Bantemu bakatungunuka ne kundongesha Bible, kadi tshipatshila tshianyi tshivua tshia kupeta tshilema mu malongesha abu bua mpete pa kubuelela bua kulekela bintu biabu abi. Kadi dimue dituku meme kumona ne: tshiakupeta kalema nansha kamue.

MUSHINDU UDI BIBLE MUSHINTULULE NSOMBELU WANYI: Pavua dimanya dianyi dia Bible dienda divula, kondo ka muoyo kavua kampisha bikole. Bua kukatuyisha, ngakalekela kunua diamba. Kadi panyima pa matuku, meme kuya mu ditunga dikuabu ne kutuadija kabidi bisankasanka ne dikuatshika maluvu. Bidi bimueneka ne: misangu yonso imvua nkeba bua kuya kumpala bua kutumikila malu amvua ndonga, mvua anu mpingana ku malu anyi a kale. Mvua nsambila Yehowa ne bundu kadi muoyo uvua anu unsama.

Pangakamanya bualu bua mpekatu wa Davidi ne Beta-sheba ne muvua Nzambi mumufuile luse, biakangambuluisha bikole. Davidi wakatonda tshilema tshiende ne dikima pakamubelabu, kayi udibingisha bua malu avuaye muenze to. Wakitaba dinyoka diakamupeshabu ne budipuekeshi. (2 Samuele 12:1-13) Misangu yonso imvua ngenza bualu bubi, mvua mvuluka muyuki eu ne bivua bilua bipepele bua meme kulomba Yehowa luse. Pashishe ngakangata dipangadika dia kusambila kumpala kua diteta pamutu pa kusambila panyima padi, ne bua bualu ebu ngakashintuluka bikole.

MASANKA ANGAKAPETA: Misangu yonso kutu anu mateta atu amfikila. Kadi mvese bu mudi Efeso 4:29-31 wakangambuluisha bua kumona mushinga wa diepuka ‘difika dia munda ne tshiji ne lukuna.’ Pangakalonga bua kutukija tshilunji tshianyi, biakangambuluisha bua kulama ludimi luanyi. Kabidi, mubelu wa Yezu wa ne: ‘Nuikale ne dîyi ne: Ee, ee’ wakangambuluisha bua kuikala kuangata mapangadika.​—Matayo 5:37.

Mamu uvua ubenga kumpala bua kuyukila ne Bantemu ba Yehowa, wakangambila pashishe muvuaye ne disanka bua bualu buanyi. Wakamba kabidi ne: “Ndi mumanye ne: udi mulue mukaji wa tshitembu ki mbua malu atuvua bakulongeshe ku buana buebe to, kadi mbua malu audi mulonge pa bidi bitangila Yehowa.” Mvua mumvue disanka dia bungi bua kumumvua wamba nanku.

Mpindieu ndi mumone ne: nsombelu wanyi udi ne tshipatshila. Bidimu 9 bidi bishale ebi, meme ne bayanyi tuvua balue balongeshi ba Bible ba ku dîba ne ku dîba. Ntu nyisha ku nzubu ne ku nzubu ne mpindieu ndi mumone ne: eu ke mudimu mutambe buimpe untu tshiyi muanji kuenza.

 TSHIDI MUNTU

DÎNA: DENIS BUSIGIN

BIDIMU: 30

DITUNGA DIABU: RUSSIE

TSHIVUAYE: MUNANGI WA KARATÉ

KALE: Bavua bandelele mu tshimenga tshia Perm’ ne ngakakolela mu tshia Furmanov, muvua bantu batue ku bununu 40 mu tshitupa tshia Ivanovo tshia mu ditunga dia Russie. Tshimenga tshia Furmanov ntshilenga tshia dikema, patu mushipu utuadija, mabeji atu alua a mâyi a kalabi ne makunze. Mu bidimu bia 1980 ne bia 1990, dienzelangana bibi diakavula bikole mu tshimenga atshi. Tuvua bapele mu dîku dietu. Tuvua basombele ne baledi banyi ne muakunyanyi wa balume mu kazubu kavua ne nzubu wa bulalu anu umue, nanku munda muvua muule ne bintu.

Pamvua ne bidimu 7, ngakatuadija kulonga Karaté. Mvua munange manaya bikole ne nsombelu wanyi yonso uvua anu bua karaté. Mvua mpitshisha mêba a bungi bua kuibidija mubidi, nanku banyi balunda e kulua anu bena manaya nanyi. Pamvua ne bidimu 15, bakampesha mukaba mukunze bua dimanya dianyi dia karaté, kadi tshidimu tshijima pashishe bobu kumpesha mukaba wa mukunzubile. Mvua ne tshisumbu tshia bena Karaté tshivua tshiluangana ne bikuabu bia mu ditunga dia Russie mujima ne ku Mputu ne mu Asie. Mvua mutekemene malu mimpe kumpala, kadi pamvua ne bidimu 17 nsombelu wanyi mujima wakashintuluka.

Meme ne bamue balunda banyi tuetu kubunda tshibawu, ne kutukuatabu. Bakankosela tshibawu tshia bidimu 2 bia buloko. Nsombelu wa mu buloko uvua mukole be. Kadi, mu buloko ke mumvua mumone Bible bua musangu wa kumpala. Meme kubala mukanda wa Genese, wa Misambu, ne dipungila dipiadipia. Meme kukuata too ne disambila dia Tatu wetu ku muoyo ne mvua ngambulula disambila edi dilolo dionso kumpala kua kulala, ngela meji ne: kuenza nanku kuvua mua kungambuluisha.

Ngakapatuka mu buloko mu tshidimu tshia 2000, kadi tshivua mumanye tshia kuenza ne mvua mmona muoyo wanyi bu udi kauyi ne mushinga. Ngakatuadija kunua diamba. Mu tshikondo atshi mamu wakafua. Mvua mumunange bikole ne lufu luende luakanshiya ne kanyinganyinga ka bungi be. Kadi, ngakapangadija bua kulekela diamba ne kutuadija kabidi kuya kunaya. Ngakaya mu tshimenga tshia Ivanovo. Ngakapetamu mudimu wa kupanyishilangana biakudia. Mamu uvua tshindondi tshia shefu wa mudimu uvua Ntemu wa Yehowa. Yeye kutuadija kungumvuija bimue biena-bualu bia mu Bible ne kunkebelaye Ntemu mukuabu bua ikale undongesha Bible pa tshibidilu.

MUSHINDU UDI BIBLE MUSHINTULULE NSOMBELU WANYI: Pamvua ndonga Bible, biakandenga ku muoyo bikole pangakumvua mudi Nzambi mulongolole bua kuvuija buloba ebu mparadizu ne mvua musue kukumbaja malu malomba bua kuikala panyi mu mparadizu au. Ngakamanya kabidi ne: Yehowa Nzambi udi ne mikenji miakane idiye ujinga bua bantu bayitumikile. Mvua mudifile ne muoyo wanyi mujima anu bua kuenza malu avua ansankisha. Kadi ngakalonga ne: Yehowa mmusue bua meme kuelela bantu bakuabu meji ne bua ngikale ne ngikadilu imvua tshiyi nayi bu mudi: buimpe ne kunanga ditalala.

Pangakatuadija kuela meji bikole bua malu adi Yehowa mungenzele bu mudi: kufila Muanende bu mulambu bua mpekatu yanyi, dianyisha  dimvua nadi bua dinanga dia Nzambi diakansaka bua kushintulula nsombelu wanyi. Tshilejilu, ngakalonga tshidi Musambu 11:5 wamba bua mudi Yehowa ubenga banangi ba mvita. Nanku, meme kulekela kutangila filme ya mvita ku TV ne kuyikina kabidi. Ngakapeta lutatu lukole bua kulekela Karaté. Dîyi didi mu 1 Kolinto 15:33 diakangambuluisha bua kumona ne: bantu bamvua nsomba nabu bavua bamfikisha ku dienza malu kampanda bikole. Dibuela dianyi mu buloko didi dijadika bualu ebu. Ke meme kupangadija bua kulekela kusomba ne bantu bavua banange manaya a mvita.

MASANKA ANGAKAPETA: Didisanga ne Bantemu ba Yehowa ne dilonga Bible biakangambuluisha bua kulua muntu wa nsongo. Tshilejilu, mu Ebelu 13:5 ngakalonga bua kusanka ne bindi nabi ne kuluisha dinanga dia makuta. Ditumikila malu aa diakangambuluisha bua kubenga kushima ne kuiba.

Mvua pa tshibidilu ne balunda ba mushinga. Kumpala mvua ngumvua buôwa bua kushipa bulunda ne mmona bu lutambishi. Bantemu ba Yehowa ki mbapuangane to, kadi ndi mumanye ne: badi banemeka mikenji ya Nzambi ne badi baditatshisha bua kutumikila mibelu yende mu nsombelu wabu ne bakuabu. Mpindieu ndi ne balunda bimpe Bantemu ba Yehowa.

Ndi mua kutshinka tshimvua mua kuikala bu meme tshiyi mulonge mikenji ya mu Bible. Bavua mua kuikala bangele kabidi mu buloko anyi mvua mua kuikala nkebela bakuabu ntatu ne makenga. Kadi mpindieu, ndi mupete mukaji muimpe ne bana banyi babidi, ne tuetu bonso mu dîku tudi ne disanka dia kulongesha bantu malu a Nzambi.

TSHIDI MUNTU

DÎNA: JOSÉ CARLOS PEREIRA DA SILVA

BIDIMU: 31

DITUNGA DIABU: BRÉZIL

TSHIVUAYE: MULUANGANYI WA MVITA MU NJILA

KALE: Ndi mukolele mu Americana, mu tshitupa tshia São Paulo muaba uvua manyanu a bungi. Katuvua ne mâyi mimpe a kunua ne nkumba mimpe to. Muaba au uvua mumanyike bua dienzelangana bibi ne dibunda bibawu.

Mu dikola dianyi mvua muena tshikisu ne mubundianganyi. Mvua pa tshibidilu mu tshisumbu tshia batutshianganyi ba mu njila, ke bua tshinyi bena mutumba bavua bantshina. Mvuadilu ne nsuki yanyi bivua bileja mumvua muntu wa bilumbu. Mvua nkuatshika bikole njimija ne lungenyi. Meme ne bakulu banyi tuvua tunua diamba. Ke bua tshinyi umue wa ku bana betu wakafua diamba dimupite.

MUSHINDU UDI BIBLE MUSHINTULULE NSOMBELU WANYI: Pangakapetangana ne Bantemu ba Yehowa, bakandeja mu Bible muavuija Nzambi buloba bujima mparadizu. (Luka 23:42, 43; Buakabuluibua 21:3, 4) Ngakalonga kabidi ne: bafue ki mbamanye bualu, ne kabidi Nzambi kena unyoka bantu babi mu iferno wa kapia nansha. (Muambi 9:5, 6) Bualu abu buakansankisha bikole. Malu avuabu bandongeshe bua Yehowa akansaka bikole bua kushintulula nsombelu wanyi. Kadi kabivua bitekete bua kushintuluka to, bua kulekela diamba, maluvu, mvita ne tshibidilu tshia kuakula malu a busenji.

 Kadi mêyi a mupostolo Paulo adi mu 1 Kolinto 6:9-11 akankankamija bikole. Mvese eyi idi ileja ne: bamue bena Kristo ba kale bavua pabu ne bibidilu bibi bimvua panyi nabi. Kadi mvese eyi idi ileja kabidi ne: ‘Bakuabu benu bakadi nunku; kadi nuakuvuibua, nuakajidibua, nuakabingishibua mu dîna dia Mukalenge Yezu Kristo, ne mu nyuma wa Nzambi wetu.’ Mêyi aa akandeja ne: ndi panyi mua kushintulula nsombelu bua kusankisha Nzambi.

Pangakatuadija kudisangisha ne Bantemu ba Yehowa, mvua mutuishibue ne: badi mu tshitendelelu tshilelela. Nansha muvuabu bamanye mumvua muena mvita, mubundianganyi, kadi bavua bangakidile anu bimpe ne disanka ne basombe nanyi.

MASANKA ANGAKAPETA: Bu meme tshiyi mulonge Bible ne mushintulule nsombelu wanyi, mvua mua kuikala nkadi mufue mpindieu. Kadi, ndi ne disanka bua mundi muambuluishe bana betu bua kulongabu Bible ne bua kulekela diamba. Meme kulomba balela betu bakuabu bua kulongabu Bible. Ndi kabidi ne disanka bua kudilambula kudi Nzambi bua kumuenzela mudimu, yeye utu utukuba!

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 9]

“Ngakangata dipangadika dia kusambila kumpala kua diteta pamutu pa kusambila panyima padi, ne bua bualu ebu ngakashintuluka bikole”