Bangabangat na Apostolikon Papari​—Nanlapud Saray Apostol?

DIAD gapo na komaduan siglo C.E., pinakilot na saray palson bangat so malinlinew a bangabangat a walad Biblia. Unong ed propesiyan nanlapud Dios, kayari ipatey na saray apostol, walaray totoon agda la panisiaay katuaan tan say tumboken da la et “saray labilabir.” (2 Timoteo 4:3, 4) Nen manga 98 C.E., si Juan, say unor a mabilay ya apostol, so amasakbay nipaakar ed ontan iran lingon bangabangat tan nipaakar ed totoon “manasalin mangibalang” ed saray matoor a Kristiano.​—1 Juan 2:26; 4:1, 6, Maung a Balita.

Ag-abayag, walaray lalakin akabkabat bilang Apostolikon Papari. Antoy reaksion da ed lingon bangabangat na saray relihyon? Dinengel da kasi so impuyan na Dios a pasakbay ed si apostol Juan?

 Siopa Iraya?

Saray tatawagen ya “Apostolikon Papari” et lalakin nansulat nipaakar ed relihyon a nayarin kabat day sakey ed saray apostol nen Jesus odino imbangat ira na saray disipulon akapanaral ed saray apostol. Nambilay irayan lalaki nen mansamposampot so unonan siglo C.E. anggad kapegleyan na komaduan siglo. * Kaiba ed saraya si Clement na Roma, Ignatius na Antioquia, Papias na Hierapolis, tan Polycarp na Smirna. Wala met ni ray arum a managsulat ed saman a panaon balet ta ag-amtay kangaranan da, a singa saray autor na Say Bangat na Labinduan Apostol, Sulat nen Barnabas, Inkamartir nen Polycarp, tan say kabkabat a komaduan sulat nen Clement.

Diad panaon tayo, mairap a nibaga no kaunongan kaasingger so bangat na saray Apostolikon Papari ed saray bangat nen Jesus. Seguradon labay na sarayan lalaki a napansiansia odino nasuportaan so sakey a klase na Inkakristiano. Sumpa ira ed panagdayew ed rebolto tan mabanday iran kagagawa. Panisiaan dan Anak na Dios si Jesus tan sikatoy pinaoli ed bilay. Balet, agda asarag ya amperen so singa baleg a daluyon na apostasya odino palson bangabangat. Pigara ed sikara et angiyarum ni ingen na sarili ran bangabangat.

Antoray Inuman Dan Bangat?

Walaray papanisiaan na saray “Kristiano” ed saman a panaon a midumaan a maong ed saray bangat nen Kristo tan saray apostol to. Alimbawa, misunian ed samay mismon ginawa nen Jesus diad impangigapo to na Pangdem na Katawan odino Last Supper, ibabaga na autor na Say Bangat na Labinduan Apostol ya iyuna ni kunon ipasa so alak antis na tinapay. (Mateo 26:26, 27) Inkuan ni na sayan autor a masarag la kunoy pangikalbo na danum ed ulo na bautismoan no anggapoy danum a napangipalgepan. (Marcos 1:9, 10; Gawa 8:36, 38) Imbaga to met a kaukolan a man-ayunal iray Kristiano a mamidua’d sakey simba, tan mandasal na Ama Mi a mamitlo’d sanagew.​—Mateo 6:5-13; Lucas 18:12.

Imbangat nen Ignatius a nepeg a nauman so inka-organisa na Kristianon kongregasyon, a walay sakey ya obispo a mangidaulo “bilang kasandi na Dios.” Tan uleyan kuno na sayan obispo so amin a papari. Lapud sarayan inuuman odino inyaarum dan bangat, napatnagan a lalo nin ondakel iray palson bangat.​—Mateo 23:8, 9.

Inkaalablabas, Inkamartir, tan Idolatriya

Lapud inkaalablabas, lalon nibalang iray Apostolikon Papari. Singa bilang, si Papias et labalabay ton amtaen so katuaan tan lanang ton sasalambiten so ibabagay Kristianon Griegon Kasulatan, odino Balon Sipan. Balet ta panisiaan to met a legan na samay Sanlibon Taon ya Uley nen Kristo, saray kaubasan so mamawala na 10,000 a sanga, kada sanga et mamawala na 10,000 ya angkekelag iran sanga, kada angkekelag a sanga et mamawala na 10,000 a simit, kada simit et mamawala na 10,000 a monil, kada monil et mamawala na 10,000 ya ubas, tan kada ubas et mamawala na manga 1,000 a litro na alak.

Mas labay nen Polycarp so ompatey a martir  nen say ikbanan so Inkakristiano to. Walaray mangibabaga a sikatoy binangatan na saray apostol tan arum ni ran makapikabat ed si Jesus. Sinalambit to ray pigaran teksto ed Biblia diad saray sulat to, tan mapatnag a nansagpotan toy nambilay unong ed saray bangat nen Kristo.

Nandinayewan na arum si Polycarp, balet ta nanresulta itan ed panag-idolo ra’d sikato. Inkuan na Inkamartir nen Polycarp a kayari impatey to, agaylay panlabay na saray “matoor” ya alaen so bangkay to. Impasen dan say pukel to et “mas mabli ni nen say sankamablian iran alahas, tan mas puro nen say balitok.” Talagan linmoor la so palso iran bangat.

Apokripal Iran Libro

Impasen na arum ya Apostolikon Papari a saray apokripal a libro odino libron agkabiangan ed Biblia et nanlapud Dios. Singa bilang, si Clement na Roma et anisia ed apokripal a libron Wisdom tan Judith. Say autor na Say Sulat nen Polycarp et analambit ed Tobit pian suportaan so ideya a say panagdonasyon et makapangiliktar ed bilay na samay nandonasyon.

Nen komaduan siglo C.E., kinmayat iray palson istorya nipaakar ed bilay nen Jesus, tan pinanisiaan iratan na saray Apostolikon Papari. Singa bilang, sinalambit nen Ignatius so tatawagen ya Ebanghelyo na Hebreos. Tan oniay inkuan ni na sakey a libro nipaakar ed si Clement na Roma: “Singano akabat nen Clement si Kristo, aliwan diad panamegley na saray Ebanghelyo, noagta diad sulsulat ya agkabiangan na Biblia.”

Balbaleg a Lingo

Inusar na sarayan lalaki iray tongtong basilyo, misteryoson ideya, tan pilosopiya pian ibangat so Inkakristiano, kanian lalo ran pinarakel so palson bangat. Alimbawa, inkuan nen Clement a samay istorya nipaakar ed manok a phoenix et prueba na kioli ed bilay. Sayan manok, ya unong ed is-istorya et binmilay lamet anggaman dabok la, et mikonektaan ed panagdayew ed agew na saray Ehipsio.

Say sakey nin amikewet ed bangat na Biblia et say autor na Sulat nen Barnabas. Imbangat ton say Ganggan a niiter ed Moises et wala labat la ray isisimbolo to. Inkuan ton saray malinis ya ayayep ya uuliten dan gatgaten so kinan da tan asian so kuko ra et irerepresenta ra kunoy totoon nononoten dan lanang so Salita na Dios. Say asian a kuko, unong ed sayan autor et isisimbolo toy toon matunong a “manbibilay ed sayan mundo” balet ta iilaloan toy manbilay ed tawen. Sarayan interpretasyon et agnibase ed Biblia.​—Levitico 11:1-3.

Say Testimonya nen Apostol Juan

Legan na unonan siglo, amasakbay si apostol Juan: “Inadarok ira, agyo ra sisiaen so amin ya espiritu; noag ingen salien yo so saray espiritu no kien ira na Dios; ta dakel ya aliwan peteg a propetas so pinmaway dia ed mundo.” (1 Juan 4:1) Talagan matukotukoy iratan a salita!

Sanen anampot so inmunan siglo, agla tinumbok na dakel ed saray mankuankuanan a Kristiano iray bangat nen Jesus tan saray apostol to. Imbes a patundaen komon na saray Apostolikon Papari so palson bangabangat, inkayat da la laingen iratan. Sinamalan da so katuaan a walad Biblia. Oniay inkuan nen apostol Juan nipaakar ed saratan a totoo: “Say toon agmansiasiansia ed bangat nen Kristo, noag ingen papalumbasan to, et andi’d sikatoy Dios.” (2 Juan 9, Maung a Balita) Satan a pasakbay a nanlapud Dios et siansia nin malinlinew parad saray maliket a manaanap ed katuaan na Biblia.

[Paimano ed leksab]

[Blurb ed pahina 29]

Walaray Apostolikon Papari a singa si Clement ya analambit ed saray tongtong basilyo, misteryoson ideya, tan pilosopiya ed sulsulat da

[Litrato ed pahina 28]

Mas labay nen Polycarp so ompatey bilang martir

[Credit Line]

The Granger Collection, New York