Isqon chunka watañan Kamaqniyta servishani

Willakun Edwin Ridgwell

PRIMERA guerra mundial nisqa tukupunanpaqmi 1918 watapi 11 p’unchay noviembre killapi huk documento firmakuran. Chay p’unchaypin escuelapi kaq llapa wawakunata huñuwaranku chay Hatun Guerraq tukupusqan p’unchayta yuyarinaykupaq. Chay tiempopiqa pisqa watallaypiraqmi kasharani chaymi mana chaykunata allintachu entienderani. Papayqa ñan yachachiwaranña chaykunata Jehová Dios imayna qhawarisqanta. Chaymi Diosmanta mañakurani waqaranitaqmi kanpas, ichaqa manapunin chaykunapi yanapakuranichu. Arí, pisqa watachaymantapachan Kamaqniypa munayninta ruwarani (Ecl. 12:1).

Chay guerra tukunanpaq pisillaña kashaqtinmi Escocia suyupi kaq Glasgow llaqtaman astakurayku. Chay llaqtapin papay uyariran: “Kay tiempopi waranqanpi runakunan mana wañunqakuchu” nisqa discursota. Chaymantapachan papayqa huknirayta yuyaykuran, mantaywan kuskataq Biblia estudiayta qallariranku. Hinaspan Diospa Reinonmanta, chay tiempopi imakunachus kananmantawan unayta parlaqku. ¡Anchatan kusikuni Jehová Dios munakuyta, paypi tukuy sonqowan hap’ipakuytapas yachachiwasqankumanta! (Pro. 22:6.)

Tukuy tiempoywan llank’ayta qallarini

15 wataypi kashaspayqa universidadman haykunaypaq hinañan kasharani ichaqa tukuy tiempoywanmi Diosta serviyta munarani. Papaymi ichaqa mana atinaypaq hina qhawariwaran chaymi huk oficinapi llank’ayta qallarirani. Ichaqa Diostan astawanqa serviytapuni munarani. Chaymi Diospa llaqtanpi llank’ayta umalliq J. F. Rutherford wayqeyman huk cartata apachirani imachus munasqayta willaspa. Chaymi payqa nimuwaran: “Ñataq huk llank’anapi llank’ayta atinkiña chayqa, Señorpaqpas llank’awaqmi [...]. Kallpachakushallay tukuy sonqowan munayninta ruwanaykipaq, hinan Señorqa saminchasunki”, nispa. Chay cartataqa 1928 wata 10 p’unchay marzo killapin apachimuwaran, chaytaqmi llapaykuta kallpachawaranku. Chay qhepallamanmi tayta mamaywan panaywan ima precursor kapurayku.

1931 watapin Londres llaqtapi aparikuran huk hatun huñunakuy, chaypin Rutherford iñiqmasiqa willaran huk suyukunapi yanapakuy munaqkuna necesitakusqanta. Chayta uyarispa hinan paykunaman asuykurani chaymi Andrew Jack iñiqmasitawan Kaunas llaqtaman kachawaranku. Chaypaqqa 18 wataypin kasharani.

Huk llaqtakunaman predicaq rini

Lituania suyupi tiyaq runakunaqa wakchan karanku chay tiempopi, wakinqa chakrallapin llank’aqku, wakintaq uywakunallata uywaqku. Hawa llaqtakunapi predicayqa sasan karan, mayninpiqa manan wasi kaqchu alojakunaykupaq. Manan hayk’aqpas qonqasaqchu chay tutakuna imakunapi tarikusqaykuta. Huk kutinmi Andrew llank’aqmasiywan mana puñuyta  atispa mecherota hap’ichirayku, chaymi puñunaykupi hunt’a kashasqa usaman rikch’akuq kurukuna. Uma mukukuykumanta chaki puntaykukaman chay kurukunaq kanisqallanña kashasqayku. Chiri unullan nanayniyta thasnuyachiq, chaymi huk semana hunt’a sapa tutamanta mayupi challpukamuq kani. Chhaynapiña tarikurayku chaypas manapunin Diospaq llank’ayniykutaqa saqeraykuchu. Ichaqa pisi tiempollamantan huk casarasqa warmi qhari Bibliamanta estudiayta qallariranku, paykunañan wasinkupi alojawaranku. Qowasqanku cuartoqa huch’uyllan karan pampapitaqmi puñunaykupas karan ichaqa limpion karan. Ñawpaqpi kasqaykumantaqa aswan allinpin tarikurayku.

Chay tiempopiqa Iglesia Católica nisqa Iglesia Ortodoxa Rusa nisqapiwanmi chay suyupi munayniyoq kasharanku. Qhapaqkunallan Bibliatapas rantikuqku. Ñoqaykuqa askha llaqtakunaman chayaspan llapa runakunaman revistakunata saqeyta munarayku. Huk llaqtaman chayaspaqa puñunaykupaq cuartotan ñawpaqta maskhaq kayku. Chaymantataq mana reparachikuspalla hawa llaqtachakunaman riq kayku. Tukunaykupaqtaq kikin llaqtapi predicaq kayku. Chhaynatapunin ruwaq kayku sapa llaqtaman chayaspapas, chhaynapin sacerdotekunapas mana hark’akuwaqkuchu.

Sasachakuykunaq kasqanwan astawan yachanku llank’ayniykumanta

1934 watapin Andrew llank’aqmasiyta waqyachiranku Kaunas llaqtapi sucursalman, John Sempey iñiqmasiyñataq hamuran ñoqawan llank’ananpaq. Paywanmi imaymanapi rikukurayku. Huk kutinmi huk abogadoq oficinanta rirani, paytaq sinchita phiñakuspa cajonmanta huk pistolata horqospa kamaywaran “lloqsiy kaymanta” nispa. Hinan sonqollaypi Diosmanta mañakurani, yuyariranitaq ‘llamp’u simiwan kutichikuy phiñakuy thasnusqanta’ (Pro. 15:1). Chaymi nirani: “Manan personaykiwan ch’aqwaqchu hamuni, allin willakuykunata willariqllan hamusharayki, ama phiñakuychu wiraqochay”, nispa. Hinan chay runaqa pistolanta ñoqamanta ayqerichiran ñoqataq qhepanpallamanta punkuman ayqerirani.

Johnpas sasachakuypis tarikusqa. Huk warmimantas askha qolqeta suwarusqaku chaysi Johnta suwamanta tumpaspa puestoman apasqaku. Puestopis p’achanta ch’ustichisqaku, ichaqa manan imatapas paypiqa tarisqakuchu. Chay qhepamanñan chay qolqe suwakuqtaqa hap’isqaku.

Chay llaqtapiqa manan ancha ima ch’aqwaypas kaqchu, chaymi chaykunata uyarispa runakuna ratolla yacharuranku predicasqaykumanta.

Pakallapi llank’ayku

Lituaniaq qayllanpi tarikuq Letonia suyupiqa hark’asqan kasharan predicay. Chaymi qelqakunata apanaykupaqqa killapi huk kutita tutallata viajaq kayku. Mayninpiqa chay qelqakunata saqeyuspan Estonia suyukama viajaq kayku, chaymantan imaymana qelqakunata Letonia suyuman apamullaqtaq kayku.

Huk kutinmi aduanas nisqapi llank’aqman willarusqaku qelqakuna apasqaykumanta,  chaymi chay runaqa trenmanta urayachiwaspanku kamachiwaranku llapa qelqakunata jefenman apanaykupaq. Hinan ñoqaykuqa Diosmanta mañakurayku yanapawanankupaq. Aduanapi llank’aq runaqa manan jefenman willaranchu qelqakuna apasqaykumanta, aswanmi khaynallata niran: “Kay runakunan qanwan rimayta munashanku”, nispa. Chaymi ñoqaqa nirani: “Librokunatan apashayku, chay librokunaqa escuelapi universidadpi estudiaqkunatan yanapanqa kay pachapi imakunachus pasasqanmanta allinta entiendenankupaq”, nispa. Chayta niqtiymi kacharipuwaranku hinan llapa qelqakunata wayqe panakunaman aparayku.

Lituania, Letonia, Estonia suyukunapi sasachakuykuna yapakusqanman hinan runakunapas ñoqayku contra sayarisharanku. Chaymantaqa Lituania suyupipas hark’akurankun predicayta. Segunda guerra mundial nisqa qallarinanpaqña kashaqtinmi Andrewwan Johnwan chay suyumanta qarqosqa karanku, ñoqataq llaqtayman kutipurani Gran Bretaña suyumanta runakunapiwan.

Irlanda del Norte suyupi saminchaykunata chaskikuni

Chay tiempopaqqa Irlanda del Norte suyupin tayta mamayqa tiyasharanku chaymi 1937 watapi ñoqapas chay suyuman ripurani. Chay suyupipas guerraq qallarinanpaq kasqanwanmi hark’asqa kasharayku qelqakunata rakinaykupaq. Chaywanpas manan saqeraykuchu predicayniykutaqa. Guerraq tukusqan qhepamanmi ichaqa manaña pipas hark’awarankuchu. Chaymi Harold King iñiqmasiy chay llaqtapi discursokuna qoyta qallarichiran. Huk kutinmi niran: “Kay sabadotan discurso qoyta qallarisaq”, nispa. Hinaspan ñoqata qhawariwaspa niran: “Qhepa sabadotataq qan qonki”, nispa. Chayta uyarispan cuerpoy rras nisparaq niran.

Chayllaraq discurso qosqaytaqa manan hayk’aqpas qonqasaqchu. Askha runakunan hamuranku discurso uyariq. Hinan ñoqaqa huk cajonman seqaruspa kunkallawan rimayta qallarirani. Discursota tukusqay qhepamanmi huk  runa makinta haywariwaspa napaykuwaran, sutinmi kasqa Bill Smith. Payqa askha runakunata rikuspas asuykamusqa imachus kasqanta qhawananpaq. Chay runatas papay ñawpaqpiraq rimapayasqa Bibliamanta, ichaqa precursor kananpaq Dublín llaqtaman pasapuqtinsi manaña pipas visitasqachu. Chaymi Bibliamanta estudiachirani, tiempowantaq familianmanta isqon runakuna Testigo kapuranku.

Huk kutinmi Belfast nisqa llaqta hawapi tiyaq qhapaq runakunaman predicaq rirani. Chay llaqtapin tarirani Lituania suyupi tiyaq warmita. Chay warmiman qelqakunata qhawachishaqtiytaq niwaran: “Ñoqaqpas kashanmi khayna libroyqa. Kaunas llaqtapi kaq universidadpi yachachiq tioymi qowaran”, nispa. Hinan payqa La Creación nisqa librota horqomuran polaco simipi. Chay libroq patankunan qelqasqallaña kasharan, chaymi chayta rikuspa nirani: “Ñoqan kay librotaqa tioykiman qorani Kaunas llaqtapi”, nispa. Chayta niqtiymi chay warmiqa admirakuran (Ecl. 11:1).

John Sempey ñawpaq llank’aqmasiymi valekuwaran Irlanda del Norte nisqa suyuman chayaspa sullk’a panan Nellieman visitanaypaq, payqa Bibliamantas estudiayta munashanman karan. Chaymi Connie panaywan visitaq kayku Bibliamanta yachachinaykupaq. Nellieqa pisi tiempollamantan bautizakapuran. Tiempoq pasasqanman hinataq paywan astawan reqsinakuspa casarakurayku.

Nelliewan kuskan pisqa chunka soqtayoq wata Jehová Diospa munayninta ruwarayku. Pachak runakunamanta aswantan yanaparayku Diosta reqsinankupaq. Iskayniykupas Armagedonta pasaspa paraisoman chayaytan munarayku. Ichaqa 1998 watapin Nellie wañupuran. Wañupusqanwanmi sinchitapuni llakikurani.

Ñawpaqpi llank’asqay suyukunaman kutini

Nellieq wañupusqanmanta huk wata pasaruqtinmi huk sumaq saminchayta chaskikurani, Tallin llaqtapi sucursalman rinaypaqmi invitawaranku. Estonia, Letonia, Lituania suyukunapi predicay imayna aparikusqanmantan qelqashasqaku, chaymi munaranku yanapanayta. Carta apachimuwasqankupin willawaranku 1930 watakunapi chay suyukunaman chunka Testigokuna kachasqankumanta ñoqallaña kawsashasqayta.

Ñoqaqa anchatan kusikurani ñawpa tiempopi Diospaq llank’aqmasiykunawan kuska imaymanakunapi tarikusqaykumanta willaspa. Letonia suyuman chayaspaqa ñawpa tiempopi sucursalta maypichus qelqakunata pakasqaykutawanmi iñiqmasiykunaman rikuchirani, chaypi qelqakuna pakasqaykutaqa manan guardiakunaqa tarirankuchu. Lituania suyuman chayaspataq Šiauliai nisqa llaqtaman rirayku, chaypin ñawpaqqa precursor kaspa llank’arani. Chay llaqtapi kashaqtiymi huk iñiqmasiy niwaran: “Unay watañan mantaywan huk wasita rantikurayku, chay wasita allichashaqtiykun tarirayku El Plan Divino de las Edades, El Arpa de Dios nisqa librokunata. Chay librokunata leespan repararani cheqaq yachachisqanta. Chay librokunataqa qanpunichá saqeranki”, nispa.

Huknin llank’asqay llaqtapi kashaspaykun iskay p’unchay hatun huñunakuyman rirani. Soqta chunka pisqayoq wata ñawpaqta chay llaqtapi predicayta qallarishaqtiykuqa kinsa chunka pisqayoq runakunallan huñukurayku. Chay kutipi riqtiymi ichaqa waranqa pisqa pachak runakuna huñukurayku. ¡Jehová Diosqa anchatan saminchasqa chay suyukunapi llank’ayta!

Jehová Diosqa manapunin saqerpariwaranchu

2006 watapin noviembre killapi Bee sutiyoq cristianawan casarakurani. Manan ñoqaqa yuyaykullaranipaschu chay saminchay chaskikunaytaqa.

Ima ruwanantapas manaraq yachaq wayna sipaskunatan kallpachani kay yuyaychayta hap’ikunankupaq: “Wayna-sipasllaraq kashaspa Kamaqniykimanta yuyarikuy”. Salmista hinan ñoqapas sientekuni, paymi niran: “Diosníy, wayna kasqaymantapachan yachachiwarqanki, kunankamataqmi musphana ruwasqaykikunata willashani. Diosníy, machullaña soqo umallaña kashaqtiypas ama saqerpariwaychu, kunan wiñaymanpas, qhepa wiñaymanpas ancha atiyniykitaqa willasaqraqmi”, nispa (Sal. 71:17, 18).

[25 paginapi mapa]

(Imaynapuni kasqanta yachanaykipaq, qelqata qhaway)

Letonia suyumanmi qelqakunata apaq kayku sasaña kashaqtinpas

ESTONIA

TALLIN

Golfo de Riga

LETONIA

RIGA

LITUANIA

VILNA

Kaunas

[26 paginapi foto]

Escocia suyupi kashaspan 15 wataypi precursor karani

[26 paginapi foto]

Nelliewan casarakusqay p’unchaypi (1942)