Skip to content

Skip to table of contents

Myaka Iili 90 Yainda Ndakatalika ‘Kuyeeya Mulengi Wangu’

Myaka Iili 90 Yainda Ndakatalika ‘Kuyeeya Mulengi Wangu’

Myaka Iili 90 Yainda Ndakatalika ‘Kuyeeya Mulengi Wangu’

Akaluulwa aba Edwin Ridgwell

MUBUZUBA mboyakamana nkondo, mu November 11, 1918, cakutayeeyela, bana baacikolo mpondakali kwiiya bakabunganisyigwa kuti basekelele kumana kwankondo mpati, iyakazooitwa kuti Nkondo Yanyika Yakusaanguna. Ndakajisi buyo myaka yakuzyalwa iili yosanwe, aboobo tiindakalizyi cakali kusekelelwa. Nokuba boobo, kweelana ambobakandiyiisya bazyali bangu kujatikizya Leza, ndakalizyi kuti tiindakeelede kutola lubazu mukusekelela ooku. Ndakapaila, pele ndakaalilwa kulijata mpoonya ndakatalika kulila. Nokuba boobo, tiindakatola lubazu mukusekelela. Aaya ngaakali matalikilo angu ‘aakuyeeya mulengi wangu.’—Muk. 12:1.

Myezi iili mbwiibede kacitanacitika eeci kucikolo, twakalonga akuya kukkala munsi adolopo lya Glasgow mucisi ca Scotland. Aciindi aawa, bataata bakajanika kumakani aabuleya aakajisi mutwe wakuti, “Tuulunzuma Twabantu Ibapona Lino Tabakafwi.” Makani aaya akacinca buumi bwabo. Bataata abamaama bakatalika kwiiya Bbaibbele alimwi kanji-kanji bakali kubandika antoomwe kujatikizya Bwami bwa Leza alimwi azilongezyo ziya kuboola. Ndilamulumba Leza akaambo kakuti, kuzwa ciindi eeci, bazyali bangu bakandiyiisya kuyanda Leza alimwi akumusyoma.—Tus. 22:6.

Ndakatalika Mulimo Waciindi Coonse

Kandili aamyaka yakuzyalwa iili 15, ndakali kweelela kutalika lwiiyo lwaatala, pele ndakali kuyandisisya kuba mukambausi waciindi coonse. Bataata bakaamba kuti ndakacili muniini, aboobo ndakabeleka mulimo wamu ofesi kwaciindi cili mbocibede. Nokuba boobo, ndakali kuyandisisya kuba mubelesi wa Jehova waciindi coonse cakuti bumwi buzuba ndakalembela J. F. Rutherford lugwalo, mukwesu iwakali kulanganya mulimo wakukambauka wanyika yoonse aciindi eeci. Ndakamubuzya mbwaakali kuyeeya kujatizya makanze aangu. Mukwesu Rutherford wakaingula kuti: “ Ikuti kokonzya kuubeleka mulimo wakumubili, nkokuti ulakonzya kuucita awalo mulimo wa Mwami. . . . Ndilasyoma kuti Mwami uyookulongezya ikuti wamubelekela cakusyomeka.” Oolu lugwalo ilwakalembwa mubuzuba bwa March 10, 1928, lwakatukulwaizya toonse mumukwasyi. Tiikwakainda ciindi cilamfwu, Bataata, Bamaama alimwi amupati wangu musimbi, andime twakatalika kubeleka mulimo waciindi coonse.

Mu 1931, kumuswaangano wacooko ku London, Mukwesu Rutherford wakatamba basikumwaya bakalisungwide kuti bakabelekele kumasi aambi. Ndakalyaaba, alimwi ndakatumwa antoomwe amukwesu Andrew Jack, kuya kubelekela ku Kaunas, aciindi eeci ilyakali dolopo mpati lyacisi ca Lithuania. Ndakajisi buyo myaka yakuzyalwa iili 18.

Kukambauka Mulumbe wa Bwami Kumasi Aambi

Aciindi eeciya, bantu mucisi ca Lithuania bakali balimi pesi bakali pengede, aboobo kukambauka muminzi kwakali kukatazya. Cakali kukatazya kujana ŋanda yakukkala alimwi maanda aamwi motwakakkala tatukaalubi. Mucikozyanyo, buzuba bumwi masiku mebo a Andrew twakabuka masiku akaambo kakuti tiitwakoona kabotu. Notwakamunika lampi, twakajana kuti abulo kwakazwide nsisini. Zyakatuluma kuzwa kumutwe mane kusikila kumaulu. Kwansondo, lyoonse mafwumofwumo ndakali kuunka kuya kubbila mumeenda mukalonga kakali munsi-munsi kuti ambweni kucisa kulaleka-leka. Nokuba boobo, twakali kanzide kuzumanana kucita mulimo. Nokwakainda buyo mazuba masyoonto, twakajana kwakukkala kubotu ciindi notwakayaanya banabukwetene bamwi ibakakazumina kasimpe. Bakatuzumizya kukkala aambabo muŋanda yabo iyakali nsyoonto pele yabulondo. Cakali kwiinda kubota koona ansi kwiinda koona aabulo buzwide nsisini.

Cisi ca Lithuania cakali kweendelezyegwa abasololi bacikombelo ca Katolika aca Russian Orthodox. Balikke buyo bantu ibavwubide mbobakali kukonzya kuula Bbaibbele. Makanze eesu akali akukambauka mucilawo coonse kusikila mpotugolela alimwi akumwaya mabbuku aamba zyamu Bbaibbele kubantu ibajisi luyandisisyo. Twakali kusaanguna kujana aakukkala mudolopo. Mpoonya, cabucenjezu twakali kukambaukila kuminzi iili kulaale, twamana twakali kunjila mudolopo. Munzila eeyi, twakali kukonzya kumanizya mulimo wesu bapaizi bakumasena aaya kabatana kutunyonganya.

Mapenzi Aakapa Kuti Mulimo Wesu Uzyibwe

Mu 1934, Andrew wakatumwa kuya kubelekela kuofesi yamutabi ku Kaunas, aboobo ndakatalika kubeleka a John Sempey. Kuli zyintu zyakatucitikila nzyotutakalubi. Bumwi buzuba, ndakaunka kuofesi ya similawo umwi kudolopo limwi lisyoonto. Mwaalumi ooyu wakanyema akubweza ntobolo yakwe akunditanda. Ndakapaila cakaumuumu mpoonya ndakayeeya lulayo lwamu Bbaibbele lwakuti: “Kuvuwa kabotu kulalesya bukali.” (Tus. 15:1) Aboobo ndakamwaambila kuti, “Ndaleta buyo mulumbe wamakani mabotu alimwi ndalumba kuti tiimwandidubula.” Wakajola munwe ngwaakali kuyanda kubelesya kulebula ntobolo, mpoonya ndakajoka musyule akuzwa muofesi yakwe.

Notwakaswaangana a John, wakandaambila kuti awalo kuli cakamucitikila citakkomanisyi. Wakatoledwe kuofesi yamapulisa akaambo kakuti wakatamikizyigwa kubba mali aamukaintu umwi ngwaakayeenye. Kuofesi kuya, John wakasinizyigwa kusamununa zisani zyakwe kutegwa bayandaule mali. Pele kuyina nobakaajana. Nokwakainda ciindi bakamujata iwakaabbide mali.

Eezyi zyintu zyakacitika zyakaleta manyongwe mudolopo alimwi zyakapa kuti bantu bauzyibe mulimo wesu kakunyina akubakambaukila.

Kubeleka Cakusisikizya

Mulimo iwakali kukonzya kutubikka muntenda wakali kujatikizya kutola mabbuku aamba zyamu Bbaibbele kucisi ca Latvia, kwalo mulimo wesu wakukambauka nkowakalesyedwe. Ciindi comwe amwezi, twakali kuunka kucisi ca Latvia acitima camasiku. Zimwi ziindi, twamana kumwaya mabbuku, twakali kuunka kucisi ca Estonia kuya kubweza mabbuku aambi alo ngotwakali kumwaya mucisi ca Latvia notwakali kupiluka.

Bumwi buzuba, umwi wababelesi balanganya mpasya zinjila akuzwa mucisi wakaambilwa kujatikizya mulimo ngotwakali kucita, aboobo wakayanda kuti tuseluke mucitima akutola mabbuku aaya kuofesi yamupati wamulimo. Mebo alimwi a John twakapaila kuli Jehova kuti atugwasye. Cigambya ncakuti, mubelesi ooyu kunyina naakamwaambila ooyu mupati wamulimo ncotwakanyamwide, pele wakamwaambila buyo kuti, “Aaba baalumi bayanda kutwaambila zyintu nzyobajisi.” Mpoonya ndakabaambila kuti tunyamwide buyo mabbuku aayakugwasya bantu muzikolo zipati azisyoonto, kutegwa bazyibe ncozyaamba zyintu izicitika munyika yesu yamapenzi. Mupati wamulimo wakatuzumizya kuti twiinde alimwi twakacikonzya kutola mabbuku eesu.

Ciindi naakatalika mapenzi akaambo katwaambo twacisi muzisi zya Baltic zyoonse (Lithuania, Latvia a Estonia) bantu banji bakatalika kukazya Bakamboni alimwi mulimo wesu wakukambauka wakalesyegwa amucisi ca Lithuania. Andrew a John bakatandwa mucisi, alimwi akaambo kakuti Nkondo Yanyika Yabili yakali afwaafwi kutalika, boonse bana Britain bakaambilwa kuti bazwe mucisi eeci. Andime ndakazwa kandityompedwe.

Milimo Yaalubazu Azilongezyo Mucisi ca Northern Ireland

Aciindi eeci, bazyali bangu bakalilongede kale kuya kukkala kucisi ca Northern Ireland, mpoonya andime mu 1937 ndakaunka kuyakukkala ambabo. Amwalo mucisi ca Northern Ireland, mabbuku eesu akali kasyidwe akaambo kankondo, nokuba boobo, twakazumanana kukambauka. Noyakamana Nkondo Yanyika Yabili, mulimo wesu wakazumizyigwa alimwi. Harold King, mupainiya uusimide iwakazikubeleka kali misyinali kucisi ca China, wakali kubona kuti lyoonse makani aabuleya alapegwa. Wakaamba kuti, “mu Mujibelo, ndiyakupa makani aamatalikilo kubuleya.” Wakandilanga mpoonya wakaamba kuti, “Nsondo iiboola mu Mujibelo, nduwe uuyakupa makani.” Eeci cakandipa kulibilika.

Ndicaayeeyede makani aangu akusaanguna. Kwakali bantu banji. Ndakaambaula kandiimvwi abbokesi alimwi kakunyina kubelesya mincini yakwaambawida. Naakamana makani, mwaalumi umwi wakaboola mpondakabede, wakandaanzya amane wakandaambila kuti ngu Bill Smith. Wakaamba kuti wakabona bantu banji mpoonya wakaima kuti abone citola busena. Kwakajanika kuti bataata bakali mukambaukilide pele Bataata abamaama nobakalongela ku Dublin kuya kubeleka mulimo wabupainiya, bakaleka kubonana. Ndakatalika kumuyiisya Bbaibbele. Mukuya kwaciindi bamumukwasyi wa Bill ibali fwuka bakaba babelesi ba Jehova.

Nokwakainda ciindi, ndakaakukambaukila kubusena kuli maanda mapati mudolopo lya Belfast, kwalo nkondakayaanya mukaintu umwi wakucisi ca Russia, iwakali kukkala ku Lithuania. Nodakamutondezya mabbuku ngondakajisi, wakatondeka bbuku limwi akwaamba kuti: “Eeli ndililijisi. Baacisya, basyaazibwene acikolo cipati mudolopo lya Kaunas mbibakandipa.” Wakanditondezya bbuku lyakuti Creation, ilyakalembedwe mu Chipolish. Mumabali-bali aamapeeji mubbuku mwakalilembedwe twaambo tunji. Elo kaka wakagambwa kuzyiba kuti ndime ndakapa baacisyanyina bbuku eeli notwakaswaangana mudolopo lya Kaunas!—Muk. 11:1.

Ciindi John Sempey naakamvwa kuti nduunka kucisi ca Northern Ireland, wakandilomba kuti ndikamukambaukile Nellie mucizi wakwe musyoonto, iwakali kutondezya luyandisyo mukasimpe kamu Bbaibbele. Ime amucizi wangu Connie twakatalika kumuyiisya Bbaibbele. Nellie wakali kucita kabotu kumuuya alimwi wakalyaaba kuli Jehova. Mukuya kwaciindi twakakwatana.

Mebo a Nellie twakakkala antoomwe kwamyaka iili 56 katubelekela Jehova, alimwi twakaba acoolwe cakugwasya bantu ibainda kumwaanda kuzyiba kasimpe. Twakali kulangila kuyoofwutuka Amagedoni katuli antoomwe mane munyika mpya ya Jehova, pele mukubula coolwe wakafwa mu 1998. Ndakausa kapati—eeli ndisunko lyomwe akati kamasunko mapati aakandicitikila mubuumi bwangu.

Kujokela Kuzisi zya Baltic

Nokwakainda mwaka omwe kuzwa naakafwa Nellie, ndakalongezyegwa. Bakanditamba kuofesi yamutabi mudolopo lya Tallinn, mucisi ca Estonia. Mulugwalo, bakwesu baku Estonia bakaamba kuti: “Akati kabakwesu ibali kkumi ibakatumidwe kuzisi zya Baltic kumamanino aama 1920 kusikila kumatalikilo aama 1930, nywebo nolikke ndinywe mucipona.” Alimwi bakaamba kuti bakumutabi bakali kulemba mbowakali kweenda mulimo mucisi ca Estonia, Latvia, a Lithuania, bamane bakabuzya kuti: “Sena inga mwaboola?”

Eelyo kaka ndakaba acoolwe cakuluula zyakatucitikila ciindi mebo abeenzuma notwakali kubeleka mumyaka eeyo! Notwakaunka ku Latvia, ndakabatondezya bakwesu ŋanda yakusaanguna kubelesyegwa kuba ofesi yamutabi alimwi abusena mbotwakali kubelesya kusisa mabbuku eesu, bwalo bamapulisa mbobatakazyi. Mucisi ca Lithuania, twakaunka kudolopo lya Šiauliai, nkondakali kubelekela nindakali mupainiya. Katuli kumuswaangano ookuya, mukwesu umwi wakandaambila kuti: “Myaka minji yainda, mebo abamaama twakaula ŋanda mudolopo. Eelyo notwakali kusalazya muŋanda, ndakajana mabbuku aakuti, The Divine Plan of the Ages alya The Harp of God. Nondakaabala mabbuku aaya ndakazyiba kuti ndakajana kasimpe. Mweelede kuti ndinywe mwakaasiya mabbuku aaya muŋanda eeyi.”

Alimwi ndakajanika kumuswaangano wabbazu mudolopo mundakali kubelekela mulimo wabupainiya. Kwakaliindide myaka iili 65 kuzwa nondakajanikide alimwi kumuswaangano mubusena oobu. Aciindi eeco kwakali buyo bantu ibali 35 kumuswaangano. Aboobo cakali kukkomanisya kuti lino kwakali bantu bainda ku 1,500 kumuswaangano ooyu. Eelyo kaka Jehova waulongezya mulimo wesu!

‘Jehova Kunyina Naakandisiya’

Caino-ino, ndakalongezyegwa ciindi mucizyi Munakristo naakazumina kuti tukwatane. Twakakwatana mu November 2006.

Ndilakonzya kubaambila bakubusi ibatanazyiba cakucita mubuumi bwabo kuti kuli busongo mukutobela majwi aakasololelwa amuuya aakuti: “Koyeeya Mulengi wako mumazuba aabulombe bwako.” Lino ndilikkomene mbuli sintembauzyo wamu Bbaibbele iwakati: “Leza, nduwe wandiiyisya kuzwa kubwanike bwangu, lino asunu nciluula malele aako. Utandisii, O Leza, nekuba kuti ndacembaala akuba amvwi, kuti ndwiide izyalani liciza makani aakuboko kwako, anguzu zyako kuliboonse baciboola.”—Int. 71:17, 18.

Maapu iili apeeji 25]

(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)

Mulimo iwakali kukonzya kutubikka muntenda wakali wakutola mabbuku kucisi ca Latvia

ESTONIA

TALLINN

Kankolola ka Riga

LATVIA

RIGA

LITHUANIA

VILNIUS

Kaunas

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Ndakatalika kucita mulimo wabupainya kandili amyaka yakuzyalwa iili 15 kucisi ca Scotland

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Kandili a Nellie kubwiinga bwesu mu 1942