Oy xa ta 90 jabil oy-o ta koʼonton li Mukʼta Jpasvanej kuʼune

TSLOʼILTA EDWIN RIDGWELL

LI TA 11 yuʼun noviembre ta 1918, ti jaʼo skʼakʼalil ti la spasik firmar li vun ti chal ti muʼyuk xa tsaʼik kʼope, ti laj yakʼbe slajeb li mukʼta pas kʼop ta spʼejel Balumile, jkotolkutik li ololetik ta chanob vune laj kichʼkutik tsobel sventa chichʼ pasbel skʼinal li slajeb Mukʼta Pas kʼope, ti jaʼ toʼox jech sbie. Voʼob toʼox jabilal xchiʼuk mu toʼox xkaʼibe lek smelolal li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Li kʼusi noʼox lek jnaʼoje jaʼ ti muʼyuk ta jtikʼ jba ta spasel omenaje sventa vanderae, yuʼun li jtot jmeʼe la xchanubtasikun li kʼusi tsnop Dios ta sventa taje. La jpas jun orasion, akʼo mi muʼyuk stsʼik kuʼun xchiʼuk li okʼ, muʼyuk bu la jtikʼ jba ta spasel taje. Jaʼ jech, akʼo mi jaʼ to noʼox voʼob jabilal, oy xa onoʼox ta koʼonton li Mukʼta Jpasvanej kuʼune (Ecl. 12:1).

Leʼ xaʼox ta chib-oxib u ti li batkutik ta naklej ta stsʼel Glasgow ta yosilal Escocia. Li ta kʼakʼaletik taje, li jtote ay yaʼi jun mantal ti jaʼ sbi «Ta smiyonal noʼox li krixchanoetik ti kuxulik avie muʼyuk xa bu chchamik-o», ti xie. Jelbat-o xkuxlejal li kʼusi laj yaʼie. Lik xchanik Vivlia li jtot jmeʼe xchiʼuk nopem xaʼiik jal tsloʼiltabeik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Dios xchiʼuk li bendisionetik chakʼe. ¡Xi muyubaj tajek ti la xchanubtasikun ta skʼanel li Diose xchiʼuk ti jpat koʼonton ta stojolale! (Pro. 22:6.)

Lik jchol mantal ta tsʼakal ora

Akʼo mi xuʼ xaʼox xi och ta universidad kʼalal voʼlajuneb toʼox jabilale, li kʼusi jkʼanoje jaʼ ti chi och ta jchol mantal ta tsʼakal orae. Pe li jtote la snop ti toj keremun toe, jaʼ yuʼun li och ta abtel ta jun ofisina. Pe ta skoj ti oy-o ta koʼonton chi och ta chol mantal ta tsʼakal orae, jun veltae la jtsʼibabe jlik karta li J. F. Rutherford, ti oy toʼox ta sba li abtelal ta spʼejel Balumile, sventa chkalbe li kʼusi ta jnope xchiʼuk ti akʼo yalbun kʼusi tsnope. Xi la stakʼbune: «Mi oy xa ajabilal sventa cha abteje, oy xa ajabilal sventa cha pas li abtelal sventa Kajvaltike. [...] Akʼbo yipal sventa tukʼ cha tun ta stojolal, vaʼun chakʼbot sbendision». Li skarta ti la stsʼiba ta 10 yuʼun marso ta 1928, muyubaj yuʼun li kutsʼ kalale. Mu jaluk echʼ, vaʼun li jtote, li jmeʼe xchiʼuk li jvixe lik tunkutik ta tsʼakal ora.

Ta jun mukʼta tsobajel ti laj yichʼ pasel ta Londres ta 1931, li ermano Rutherforde laj yal mi oy buchʼutik tskʼan chbatik ta chol mantal ta yantik lum. Kʼalal laj kaʼi taje, laj kal ti ta jkʼan chi bate, vaʼun la stakikun batel ta Kaunas, ti jaʼ toʼox kapital yuʼun Lituaniae, jmoj li batkutik xchiʼuk jun ermano ti Andrew Jack sbie. Kʼalal kʼot ta pasel taje, vaxaklajuneb jabilal toʼox.

Ta jcholbe skʼoplal Ajvalilal yuʼun Dios ta yan lum

Li vaʼ kʼakʼale, li steklumal Lituaniae toj abol sba xchiʼuk jaʼ noʼox tstsʼunolajik ta osiltik xchiʼuk tstsʼunik vakax. Li chol mantal ta parajeetike mu kʼunuk, yuʼun vokol ta tael jvayebkutik. Mu xchʼay ta jol li jlom parajeetik ti bu echʼ kuʼunkutik  akʼobale. Jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel jun veltae, xvul ta jol ti li julavkutik xchiʼuk li Andrew ta skoj ti mu x-och lek jvayelkutike. Kʼalal la jtsan li lampara ti ta aseite ch-abteje, laj kilkutik ti noj ta pochʼ (chanchikin) li teme. Ta sjunul jbekʼtal la stiʼunkutik. Sjunul xemana la jtʼubilan jba ta sikil ukʼum ta jujun sob sventa xchʼab jutuk li xkʼuxule. Akʼo mi jech, jpʼel-o koʼontonkutik ta jcholkutik li mantale. Ta tsʼakal jutuke laj kojtikinkutik jun nupultsʼakal ti kerem-tsebik to ti la xchʼamik li kʼusi melele xchiʼuk laj yakʼ xi komkutik li ta snaike. Bikʼit noʼox li snaike, ta lum chi vaykutik, pe toj lek chʼubabil. Xkuxet xa laj kaʼikutik.

Li jabiletik taje, li mukʼta lume ventainbil yuʼun li jbabeetik ta Relijion Katolikae xchiʼuk li Relijion Ortodoxo ta Rusiae. Jaʼ noʼox xuʼ sman sVivliaik li jkʼulejetike. Li kʼusi ta jkʼankutike jaʼ ti ta jcholkutik mantal bu to kʼalal xuʼ kuʼuntike xchiʼuk ti jpukutik vunetik ti kʼuyepal xuʼ kuʼunkutike. Kʼalal chi kʼotkutik ta junuk jteklume, ta jsaʼkutik baʼyel bu chi vaykutik. Te une, ta xkichʼ jpʼijilkutik sventa ta jcholkutik mantal li ta naetik ti bu mas nomike. Ta slajeb une, ta anil noʼox ta jcholkutik mantal li ta yutil jteklume. Kʼalal jech ta jpaskutike, chlaj jpas li kabtelkutike, vaʼun muʼyuk chakʼik venta li paleetik ta jteklum sventa mu xakʼ jvokolkutike.

Kʼusitik kʼot pasel ti laj yakʼ ta ojtikinel li kabtelkutike

Ta 1934 la stakik batel ta Betel ta Kaunas li Andrew xchiʼuk la stakbikun tal yan jchiʼil ta chol mantal ti John Sempey sbie. Ep kʼusitik la jpaskutik ti mu xchʼay ta jolkutike. Xvul to ta jol kʼalal ay jkʼel jun abogado ta s-ofisinae. Li vinike solel ilin ta jyalel, la slokʼes spistola ta jun kajon xchiʼuk laj yalbun ti akʼo xi lokʼ batele. Ta koʼonton noʼox la jpas orasion xchiʼuk vul ta jol li tojobtasel ta Vivlia liʼe: «Li cʼunil tacʼovele jaʼ tspajes li cʼacʼal oʼntonale» (Pro. 15:1). Vaʼun xi laj kalbee: «Maʼuk tal jsaʼ kʼop, yuʼun kichʼoj tal jun lekil aʼyej, jaʼ yuʼun kolaval chkalbot mi cha pajtsan abae». Li vinike la skolta li stʼomesobil spistolae, vaʼun kʼunkʼun li nopaj batel ta tiʼna.

Kʼalal la jta jbakutik xchiʼuk li Johne, laj yalbun ti oy kʼusi chalbun eke. Laj la yikʼik batel ta kavilto ta skoj ti akʼbat xkuchin ti laj yelkʼanbe jlik stakʼin ants ti ep sbalile. Li ta kaviltoe sujat ti akʼo stʼanan sba sventa tskʼelik mi oy bu snakʼoj li takʼine, pe muʼyuk kʼusi la staik. Ta tsʼakale la stsakik li mero j-elekʼe.

Li chaʼtos kʼusitik kʼot ta pasel taje laj yakʼ akʼo vochlajetuk li jnaklometik ti mu snaʼ saʼik kʼope xchiʼuk tun sventa laj yichʼ ojtikinel li kabtelkutike.

Ta mukul la jpas kabtelkutik

Li ta yan balumil ti te noʼox nopol ti Letonia sbie mu xakʼik xichʼ pasel li yabtel Diose. Akʼo mi solel xibal sba, jun velta ta u ta akʼobaltik chi xanavkutik batel ta tren sventa chkichʼkutik batel vunetik. Bakʼintike, kʼalal mi laj xaʼox kiktakutik komel li vunetike, chi batkutik kʼalal ta Estonia sventa chbat kichʼkutik tal mas vunetik sventa ch-echʼ kakʼkutik komel ta Letonia kʼalal mi li sutkutike.

 Jun veltae, jun j-abtel ta aduana ti laj yalbeik li kʼusi ta jpaskutike laj yalbunkutik ti akʼo xi yalkutik li ta trene xchiʼuk ti akʼo xkichʼkutik batel li vunetik ta stojolal li bankilal yuʼunike. La jkʼoponkutik Jeova sventa tskoltaunkutik. Labal to laj kilkutik ti muʼyuk laj yalbe li bankilal yuʼun li kʼusi jkuchojkutik batele; jaʼ noʼox xi laj yale: «Oy kʼusi chalboxuk li viniketik liʼe». Vaʼun laj kal ti livroetik kichʼojkutik batele jaʼ chkoltaatik-o sventa chaʼibeik smelolal kʼusi yakal chkʼot ta pasel ta balumil li jchanunetik ta chanob vunetike xchiʼuk li ta universidade. Kʼalal laj yaʼiik taje, la skoltaunkutik batel xchiʼuk jech laj kakʼbekutik ermanoetik skotol li vunetike.

Kʼalal yantik stsatsaj batel li kʼusitik sventa politika li ta lumetik ti teik ta tiʼnab Balticoe, yantik x-epaj batel ek li kontrainel ta jtojolalkutike. Ta tsʼakal eke mu xa xakʼik ta spasel yabtel Dios li ta Lituaniae. Li Andrew xchiʼuk Johne sutesatik batel ta slumalik, ta skoj ti jutuk xaʼox skʼan xlik li xchibal mukʼta pas kʼop ta spʼejel Balumile, persa li lokʼ batel ek li ta lume, akʼo mi kʼux laj kaʼi, jmoj li lokʼkutik xchiʼuk li yan jnaklejetik ti likemik ta Gran Bretañae.

Matanaletik xchiʼuk bendisionetik ta Irlanda del Norte

Ta 1937 laj ta jbakutik xchiʼuk jtot jmeʼ, ti te xaʼox nakalik ta Irlanda del Nortee. Ta skoj li vokoliletik chakʼ pas kʼope, mu xa xakʼ jtuneskutik ek li vunetik li ta lum taje. Akʼo mi jech, muʼyuk xkiktakutik xcholel mantal. Kʼalal laj li pas kʼope, laj yichʼ tupʼbel skʼoplal li mantaletik yakʼojik ti mu xuʼ jcholkutik mantale. Li ermano Harold King, jun prekursor ti lek chaneme xchiʼuk ti bat tunuk ta misioneroal ta China ta tsʼakale, lik xchapan mantaletik sventa xichʼ akʼel ta pana. «Li sabado liʼe —xi laj yal— voʼon chkakʼ li baʼyel mantale.» Vaʼun la skʼelun xchiʼuk xi laj yalbune: «Li sabado chtale voʼot chavetʼes». Kʼalal laj kaʼi taje toj chʼayel to koʼonton.

Mi jaʼuk xchʼay ta jol li baʼyel mantal laj kakʼe. Ta sienal noʼox krixchanoetik ayik. Li muy ta  jun kaja xchiʼuk lik kʼopojkun ti muʼyuk mikrofonoe. Kʼalal tsuts kuʼune nopaj tal jun vinik, laj yakʼbun skʼob xchiʼuk laj yal ti Bill Smith sbie. Laj yalbun ti laj yil li krixchanoetike xchiʼuk ti nopaj sventa tskʼel li kʼusi yakal tspasike. Jaʼ toʼox la xcholbe mantal li jtote, pe muʼyuk xa la sta ta saʼel li yajrextikotak Jeova kʼalal bat tunuk ta prekursor ta Dublín li jtote. Lik jchanubtas ta Vivlia, ta tsʼakale kʼotik ta yajtunel Jeova balunvoʼ yutsʼ yalal.

Ta jelavele bat jchol mantal ta mukʼtik naetik ta stiʼiltik xa Belfast. Te laj kojtikin jun ants likem ta Rusia ti te toʼox nakal ta Lituaniae. Kʼalal laj kakʼbe yil jayibuk vunetike, xi laj yalbune: «Oy kuʼun maʼ livro leʼe. Laj yakʼbun juntot ti ch-abtej ta jchanubtasvanej ta universidad yuʼun Kaunase». Vaʼun la slokʼes li livro La Creación ta polaco kʼope. Ep kʼusitik tsʼibabil li ta stiʼiltak vune. Labal to laj yaʼi li ants kʼalal laj kalbe ti voʼon laj kakʼbe sjuntot li livro kʼalal te toʼox oyun ta Kaunase (Ecl. 11:1).

Li jchiʼil toʼox ta chol mantal John Sempey sbie laj yalbun ti akʼo xbat jvulaʼan li yixlel mi li kʼot ta Irlanda del Nortee, yuʼun oy ta yoʼonton ta snaʼel yaʼeluk li kʼusi melele. Jaʼ yuʼun la jchanubtaskutik ta Vivlia xchiʼuk li jvix Connie. Ta anil noʼox chʼi ta mantal xchiʼuk laj yakʼ xkuxlejal ta stojolal Jeova. Ta tsʼakale laj lekomin jbakutik xchiʼuk laj kikʼ jbakutik.

Li voʼon xchiʼuk Nellie 56 jabil jmoj li tunkutik ta stojolal Jeova. Laj koltakutik 100 ta voʼ krixchanoetik sventa xojtikinik li kʼusi melele, jaʼ jun matanal maʼ taje. Jpatoj ox koʼontonkutik ti kuxul chi komkutik kʼalal mi echʼ li Armagedone xchiʼuk ti chi ochkutik ta achʼ balumile, pe ta 1998, li lajelale, li kajkontratik ti chʼabal tajek xkʼuxul yoʼontone, la spojbun. Toj vokol tajek laj kaʼi taje, jaʼ jun tsatsal preva laj jkil ta jkuxlejal.

Li sut batel li ta jteklumetik ta stiʼ nab Balticoe

Kʼalal lokʼ xaʼox jun jabil ti cham li Nellie la jta jun alakʼ sba bendision: laj yalbikun ti akʼo xi bat ta Betel yuʼun Tallin (Estonia). Xi chal jaypʼeluk li karta ti la stakbikune: «Li ta slajunvoʼal ermanoetik ti laj yichʼik takel batel ta lumetik ti teik ta tiʼnab Báltico te van ta 1930, voʼot xa noʼox ti kuxulote». Yakal tstsobbeik sloʼilal li abtelal ta Estonia, Letonia xchiʼuk ta Lituaniae xchiʼuk tskʼan tsnaʼik mi xuʼ jkoltaik.

Jaʼ jun mukʼta matanal laj kaʼi ti la jloʼilta li kʼusitik kʼot ta jtojolal xchiʼuk li jchiʼiltak li ta jabiletik taje. Kʼalal li kʼot ta Letoniae, laj kakʼbe yil li ermanoetik li na ti laj yichʼ tunesel kʼuchaʼal ofisinaetik xchiʼuk li jolna bu la jnakʼkutik li vunetike, ti muʼyuk onoʼox bu la staik li polisiaetike. Te ta Lituaniae laj yikʼikun batel ta Šiauliai, ta jun jteklum ti bu li tun ta prekursore. Tee xi laj yalbun jun ermanoe: «Oy xa sjabilale, la jman jpʼej jnakutik xchiʼuk jmeʼ li ta jteklume. Kʼalal la jchʼubakutik li jolnae, te la jtakutik li livro El Plan Divino de las Edades xchiʼuk El Arpa de Dios. La jchan xchiʼuk laj kakʼ venta ti laj xa jta li kʼusi melele. Jpʼel ta koʼonton ti voʼot la avikta li livroetik li ta nae».

Jech noxtok li ay ta jun mukʼta tsobajel ta chib kʼakʼal ta jun jteklum ti bu li tun ta prekursore. Xvul ta jol ti oy xa ta 65 jabile la jpaskutik jun mukʼta tsobajel ti kʼajomal 35 ta voʼ krixchano ayike. Pe li avie oy mas ta 1,500 krixchanoetik te tsobolik. ¡Toj echʼ noʼox yakʼojbe bendision Jeova li abtelale!

Muʼyuk bu yiktaojun-o li Jeovae

Mu toj voʼneuke, ta noviembre ta 2006, la jta jun bendision ti muʼyuk bu jmalaoje. Li nupun xchiʼuk jun alakʼ sba ermana ti Bee sbie.

Buchʼuuk kerem o tseb ti yakal tsnop kʼusi tspas ta xkuxlejale chkalbe ta melel ti kʼusi mas pʼij xuʼ spase, jaʼ ti chchʼun li tojobtasel yakʼoj ta naʼel Dios liʼe: «Ti cʼalal achʼiumalic to tale, naʼic me ti oy Bochʼo la spasoxuque». Jaʼ jech chkaʼi jba kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun salmo ti xi laj yale: «Dios cuʼun, oy cʼusi lec laj achanubtasun tal ta jqueremal; yoquel to jbatsʼil yalel o li cʼusitic toj tsotsic laj apase. Acʼo me molun xa, me sac xa jol, pero mu me xacomtsanun, Dios cuʼun. Ta to me xcalbe yaʼyic cʼu xʼelan atsatsal avuʼel, xchiʼuc cʼusitic toj mucʼtic laj apas li tsʼacal olnichʼonetic liʼi, xchiʼuc li bochʼotic tsʼacal to ta xtalique» (Sal. 71:17, 18).

[Lokʼol ta pajina 25]

Akʼo mi laj kakʼ ta vokol jkuxlejalkutik, laj kichʼkutik batel vunetik ta Letonia

[Lokʼol ta pajina 26]

Li och ta prekursor ta Escocia kʼalal voʼlajuneb toʼox jabilale

[Lokʼol ta pajina 26]

Jchiʼuk Nellie kʼalal li nupunkutike (1942)

[Lokʼol ta pajina 25]

ESTONIA

LETONIA

LITUANIA

TALLIN

RIGA

VILNA

Kaunas

Golfo yuʼun Riga