Jsaʼtik li kʼulejaletik ti «lek mukul» ta stojolal Cristoe
Jsaʼtik li kʼulejaletik ti «lek mukul» ta stojolal Cristoe
«Lek mukul ta stojolal skotol li kʼulejaletik ta sventa li pʼijilal xchiʼuk li yojtikinele.» (COL. 2:3, NM)
1, 2. 1) ¿Kʼusitik laj yichʼ tael ta 1922, xchiʼuk butik oy li avie? 2) ¿Kʼusi chalbutik jkotoltik li sKʼop Diose?
KʼALAL chichʼ tael meʼ takʼine, muʼyuk bu labal sba chkiltik ti jaʼ baʼyel tsots skʼoplal chlokʼ ta notisiaetike. Jaʼ jech ikʼot ta pasel ta 1922, kʼalal jun vinik ti chchanbe skʼoplal kʼusitik voʼne mukajtik ta lum ti ta Gran Bretaña likeme, ti Howard Carter sbie, oy kʼusi toj labal sba la sta ti oy xaʼox ta sjaylajunebal jabil yakal saʼele. La stabe smukinal li faraón Tutankhamón sbie, ti jutuk mu lek tsʼakal la staike xchiʼuk ti te la staik jutuk mu voʼmil yan kʼusitike.
2 Jutuk mu skotoluk li kʼusitik toj kʼupilik sba te la staike laj yichʼik batel ta museoetik o bat ta skʼob li buchʼutik tskʼupinik stsobel voʼneal kʼusitike. Akʼo mi oy sbalil ta skoj ti voʼneik xae xchiʼuk ti kʼupilik sbae, ta melel muʼyuk mas sbalil li ta jkuxlejaltik jujun kʼakʼale. Yan li sKʼop Diose chalbutik ti akʼo jsaʼtik kʼulejaletik ti ta jtabetik sbalil ta melele. Taje chichʼ albel skotol krixchanoetik ta sjunul balumil, ti jaʼ mas ep chichʼ tabel sbalil ti mu xkoʼolaj xchiʼuk li stael kʼanal takʼin o sakil takʼine (kʼelo Proverbios 2:1-6).
3. ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik li kʼulejaletik ti chalbutik Jeova akʼo jsaʼtike?
3 Jtos kʼulejal ti chal Vivlia akʼo jsaʼtike jaʼ li «xiʼtael ti Diose», ti chtun kʼuchaʼal jpojobbailtik li avi kʼakʼal ti toj vokole (Sal. 19:9, Ch). Te oy ek li «[yojtikinel] batel cʼusi tscʼan li Diose», ti jaʼ te xuʼ jtatik-o li matanal ti mas tsots skʼoplale, jaʼ ti lek xuʼ xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Li kʼulejaletik ta sventa pʼijilal, yojtikinel xchiʼuk li snaʼel skʼelel kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopol ti chakʼbutik Diose tskoltautik sventa stsal kuʼuntik li vokoliletik ta jkuxlejaltike (Pro. 9:10, 11). ¿Kʼuxi xuʼ jtatik li kʼulejaletik ti toj ep sbalil taje?
Kʼuxi ta tael kʼulejaletik ta mantal
4. ¿Kʼusi tskoltautik ta stael li kʼulejaletik ta mantale?
4 Li buchʼutik chchanbeik skʼoplal li kʼusitik voʼne mukajtik ta lume (arqueólogos) xchiʼuk li jsaʼ kʼusitik ta balumile (exploradores) stalel onoʼox ti chakʼbeik tajek yipal sventa tstaik li kʼusi tsaʼike, pe li voʼotike lek jnaʼojtik bu ta tael li kʼulejaletik chakʼ Diose. Li Vivliae xkoʼolaj ta jun mapa ti chalbutik bu stukʼil oy taje. Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Lek mukul ta stojolal [Cristo] skotol li kʼulejaletik ta sventa li pʼijilal xchiʼuk li yojtikinele», xi (Col. 2:3, NM). Kʼalal ta jkʼeltik taje, xuʼ van xi ta jakʼbe jbatike: «¿Kʼu yuʼun skʼan ta jsaʼtik li kʼulejaletik taje? ¿Kʼu yuʼun chichʼ alel ti “mukul” ta stojolal Cristoe? ¿Kʼuxi xuʼ jtatik?». Sventa ta jtakʼtike jchanbetik batel mas skʼoplal li kʼusi laj yal jtakbole.
5. ¿Kʼusi yakal tsloʼilta Pablo kʼalal laj yalbe skʼoplal li kʼulejaletik ta mantale?
5 Kʼalal chalbe xaʼox ermanoetik ta Colosas taje, li jtakbole laj yalanbe ti yakal chakʼbe yipal sventa slekilalik li ermanoetike, yuʼun tskʼan ti akʼo «[s]tsatsub yoʼntonic ta stojol Dios[e]. Jech coʼol [ts]cʼanan [s]ba [s]cotolic» (kʼelo Colosenses 2:1, 2). ¿Kʼu yuʼun chat toʼox tajek yoʼonton li jtakbole? Yaʼeluke jaʼ ta skoj ti yakal xakʼik ta ojtikinel li xchanubtasel spʼijil jgriegoetik li jlom buchʼutik te ta tsobobbaile o ti chalilanik ti akʼo to la xichʼ chʼunel li kʼusi chal sMantal Moisese, vaʼun chat-o yoʼonton mi sokesojbe xa snopben li yantike. Jaʼ yuʼun xi la spʼijubtasane: «Qʼuelo me abaic, mu me xasloʼlaoxuc li bochʼotic bij scuyoj sbaique, ti mu meleluc cʼusi chalique, ti stalel noʼox cristianoetique, ti sventa noʼox banamile, yuʼun mu jaʼuc ta sventa li Cristoe» (Col. 2:8).
6. ¿Kʼu yuʼun ta jkʼan ta jnaʼtik li tojobtasel laj yakʼ Pabloe?
6 Jech li voʼotik avi eke skʼan ta jtsaltik li yip Satanase xchiʼuk li xchopol balumile. Li chanubtasel yuʼun pʼijil viniketik ta balumile, jech kʼuchaʼal li humanismo secular (buchʼutik chalik ti chʼabal Diose o ti mu snaʼik mi oye) xchiʼuk li chanubtasel ti kʼunkʼun ikʼataj talel li kuxlejaletike —ti chalik chʼabal Diose—, sjelojbe xkuxlejal li krixchanoetike, xchiʼuk sjelojbe snopben xtok ta sventa li kʼusi tskʼan tstaike xchiʼuk li beiltaseletik ta sventa stalelalike. Li kʼinetik mas ojtikinbil ta balumil liʼe lokʼemik ta relijion ti naka jutbil kʼopetik chakʼ ta chanele. Li buchʼutik tspasik chʼayob oʼontonale yakalik ta spasel li kʼusi mas chbolib-o yoʼonton li krixchanoetike, jech noxtok ep li kʼusitik oy ta Internete xibalik sba ta sventa li kerem-tsebetik xchiʼuk mukʼtik krixchanoetike. Ta skoj ti buyuk xa noʼox chkiltik taje xchiʼuk yan kʼusitik ti chopolike, ta anil noʼox xuʼ sokes jnopbentik ta sventa ti kʼuyelan chkiltik li beiltasel chakʼbutik Diose. Ti vaʼ yelan taje xuʼ xchʼayes ta koʼontontik li spatobil oʼontonal ta sventa li mero kuxlejale (kʼelo 1 Timoteo 6:17-19). Jaʼ yuʼun mi mu jkʼan xi jtsʼuj ta spetsʼtak li Satanase, tsots skʼoplal ti xkaʼibetik smelolal li kʼusi laj yalbe ermanoetik ta Colosas li Pabloe xchiʼuk ti jtsaktik lek ta venta li tojobtasel laj yakʼe.
7. ¿Kʼusi chaʼtos laj yal Pablo ti chkoltaatik li ermanoetik ta Colosase?
7 Jchaʼkʼeltik li karta la stsʼibabe ermanoetik ta Colosas li Pabloe. Te chkiltik ti kʼalal laj xaʼox yalbe ti chat yoʼonton ta stojolalike, li jtakbole chal batel chaʼtos kʼusitik ti chpatbat-o yoʼontonike xchiʼuk ti jmoj oyik ta sventa ti skʼanoj sbaike. Li baʼyele xi laj yalbee: «Jech chavaʼibeic lec [smelol]». Taje jaʼ skʼan xal ti persa skʼan lek jpʼel-o ta yoʼontonik ti chaʼibeik lek smelolal li kʼusi chal Vivliae; mi jech taje, lek tsots yoyal li xchʼunel yoʼontonike (Heb. 11:1). Ta xchibale xi laj yalbee: «Chavotquinic lec cʼusi snopoj li Dios Totil ti muʼyuc toʼox vinajeme». Li yajtsʼaklomtak Cristoe maʼuk ti xuʼ xa noʼox chaʼiik ti chojtikinik li kʼusitik baʼyel skʼan chanel ta Vivliae; yuʼun skʼan chaʼibeik smelolal ek li chanubtaseletik yuʼun Dios ti mas tsotsik ta aʼiele (Heb. 5:13, 14). ¡Toj lek li tojobtasel akʼbatike xchiʼuk toj lek ta jventatik ek! Pe ¿kʼuxi xuʼ jpʼel-o ta koʼontontik ek xchiʼuk ti oyuk lek yojtikinel kuʼuntike? Taje te ta jtatik li ta kʼusi xi laj yal Pablo ti tsotsik ta aʼiele: «Lek mukul ta stojolal [Cristo] skotol li kʼulejaletik ta sventa li pʼijilal xchiʼuk li yojtikinele».
Kʼulejaletik mukul ta stojolal Cristo
8. ¿Kʼusi skʼan xal ti «mukul» ta stojolal Cristo li kʼulejaletike?
8 Ti jech «mukul» ta stojolal Cristo li kʼulejaletik ta sventa li pʼijilal xchiʼuk li yojtikinele, maʼuk skʼan xal ti mu xuʼ jtatike. Li kʼusi skʼan xale jaʼ ti skʼan chkakʼbetik tajek yipal sventa ta jtatike. Jech xtok, skʼan jaʼ jsaʼtik-o batel ta stojolal li Jesucristoe. Taje xkʼot-o xchiʼuk li kʼusi xi laj yal ta stojolale: «Vuʼun li beune, vuʼun li melelune, vuʼun li cuxlejalune. Muʼyuc bochʼo xuʼ chbat ta stojol Jtot ti me mu xtal ta jtojole», xi (Juan 14:6). Jaʼ jech, sventa ta jtatik li yojtikinel Diose, skʼan jchʼamtik li koltael xchiʼuk li beiltasel chakʼbutik Jesuse.
9. ¿Kʼusitik yabtel akʼbil li Jesuse?
9 Li Jesuse maʼuk noʼox laj yal ti jaʼ li bee, yuʼun laj yal xtok ti jaʼ li melele xchiʼuk li kuxlejale, ti chakʼ ta ilel ti maʼuk noʼox jaʼ jun jkʼopojel kuʼuntik ta stojolal li Totile. Jech xtok oy yan yabteltak ti tsotsik skʼoplal sventa xichʼaʼibel smelolal li meleletik ta Vivliae xchiʼuk ti xichʼ tael li kuxlejal sbatel osile. Jaʼ jech, oy kʼusitik mukul ti yan sba yutsil ta mantal ta stojolal Jesús ti mu albajuk sbalile, ti xuʼ staik li buchʼutik yakʼoj yoʼontonik ta xchanel li Vivliae. Jkʼeltik jlomuk li vaʼ kʼusitik yan sba yutsil ti xuʼ skoltautik ta jelavele xchiʼuk ti kʼuyelan xuʼ lek xkil jbatik xchiʼuk Diose.
10. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal Jesús kʼalal ta jkʼeltik Colosenses 1:19 xchiʼuk 2:9?
10 «Li Cristoe yichʼojbe scotol cʼu xʼelan stalel li Diose.» (Col. 1:19; 2:9.) Ta skoj ti ta smiyonal noʼox jabil te la xchiʼin ta vinajel sTot li Jesuse, laj yojtikinbe lek stalelal xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontone, ti muʼyuk buchʼu jech xojtikine. Vaʼun, kʼalal la xchol mantal ta Balumile, laj yakʼbe xchan krixchanoetik li kʼusi la xchan ta stojolal sTote. Jech xtok, jaʼ jech laj yakʼ ta ilel stalelal ti kʼuyelan chanubtasat yuʼun sTote. Jaʼ yuʼun xi laj yale: «Li bochʼotic laj xa yilicune laj xa yilic o li Jtote», xi (Juan 14:9). Skotol li pʼijilale xchiʼuk li yojtikinel Diose mukul ta stojolal Cristo, jaʼ xkaltik, te oy ta stojolal. Jech oxal, ti kʼuyelan xuʼ lek chkojtikintik li Jeovae jaʼ ti xkojtikintik li Jesuse.
11. ¿Kʼuxi te nitil skʼoplal Jesús li ta albil kʼopetik ta Vivliae?
11 «Li cʼusi yaloj comel [o «li xcholbel skʼoplal», NM] Jesuse, jaʼ li cʼusi ch-acʼbat snaʼic yuʼun Chʼul Espíritu li bochʼo chalic cʼusi tscʼan Diose.» (Apo. 19:10.) Taje chakʼ ta ilel ti Jesuse jaʼ li buchʼu mas chichʼ albel skʼoplal li ta epal albil kʼopetik ta Vivliae. Ti kʼu noʼox yelan xuʼ xkaʼibetik smelolal li albil kʼopetik taje —ti lik tal li ta baʼyel albil kʼop laj yal Jeova ta Génesis 3:15, kʼalal ta kʼusitik kʼupilik sba laj yakʼ ta ilel Dios ta slivroal Apocalipsise— jaʼ ti xkichʼtik ta venta li yabtel tspas Jesús kʼuchaʼal Ajvalil li ta Ajvalilal yuʼun Mesiase. Taje jaʼ li srasonal ti mu xaʼibeik lek smelolal krixchanoetik li epal albil kʼopetik ta jtatik ta Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope, yuʼun mu xchʼamik kʼuchaʼal Mesías ti albil onoʼox skʼoplal li Jesuse. Jech noxtok, li buchʼutik mu skʼan stsakik ta venta li Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope, ti chal epal albil kʼopetik ta sventa li Mesiase, jaʼ noʼox kʼuchaʼal jun lekil vinik echʼ ta Balumil chilik li Jesuse, maʼuk kʼuchaʼal Mesías. Li steklumal Diose yaʼiojbe smelolal li albil kʼopetik ti skʼan to xkʼot ta pasele, pe taje jaʼ noʼox ta skoj ti yaʼiojbe smelolal buchʼu jaʼ li Jesuse (2 Cor. 1:20).
12, 13. 1) ¿Kʼusi smelolal ti kʼotem ta lus ta balumil li Jesuse? 2) ¿Kʼusi oy ta sbaik li yajtsʼaklomtak Cristo ta skoj ti koltabilik lokʼel ta stojolal ikʼ osil ta mantale?
12 «Vuʼun luz cʼotemun liʼ ta banamil.» (Kʼelo Juan 8:12 xchiʼuk 9:5.) Kʼalal jal toʼox tajek skʼan x-ayan ta Balumil li Jesuse, xi kak laj yal li j-alkʼop Isaiase: «Li cristianoetic ti chanovic toʼox ta icʼ osile laj xa yilic saquil osil; li bochʼotic nacajtic toʼox ta icʼal osile xojoban xa luz ta stojolic» (Isa. 9:2). Vaʼun, jech kʼuchaʼal laj yal li jtakbol Mateoe, ikʼot ta pasel yuʼun Jesús kʼalal lik xchol mantal xchiʼuk ti xi laj yale: «Suteso avoʼntonic, yuʼun jutuc xa scʼan xlic ventainvanuc li Diose» (Mat. 4:16, 17). Jech ta melel, kʼalal la xchol mantal li Jesuse laj yakʼbe yil sak osil o lus ta mantal li krixchanoetike xchiʼuk la spoj lokʼel ta mosoil ta stojolal li jut kʼopetik ta relijione. «Vuʼun luz cʼotemun liʼ ta banamil —xi—. Scotol li bochʼo ta xchʼunicune mu xanovic ta icʼ osil.» (Juan 1:3-5; 12:46.)
13 Kʼalal echʼ xaʼox ep jabile, xi laj yalbe yermanotak li jtakbol Pabloe: «Ta voʼonee oyoxuc toʼox ta icʼ osil, pero liʼ ta orae oyoxuc xa ta sac osil ta sventa li Cajvaltique. Jaʼ yuʼun xanovanic jech chac cʼu chaʼal li bochʼo chanov ta sac osile», xi (Efe. 5:8). Ta skoj ti koltabilutik lokʼel ta stojolal ikʼ osil yuʼun relijion li yajtsʼaklomutik Cristoe, avi une oy me ta jbatik chi jxanav kʼuchaʼal xnichʼnabtak lus. Li kʼusi laj yal jtakbol Pabloe jmoj xkʼot-o xchiʼuk li kʼusi laj yalbe yajtsʼaklomtak Jesús li ta Mantaletik ta Vitse: «Tscʼan xaxojobanic ta stojol cristianoetic li voʼoxuque, yuʼun jech acʼo yilic ti toj lec avabtelique, jech chlic yichʼic ta mucʼ li Jtotic Dios te oy ta vinajele» (Mat. 5:16). ¿Mi chkakʼtik ta ilel ta jtalelaltik xchiʼuk li ta chol mantal ta jpastik ti jkʼuxubinojtik li kʼulejaletik ta mantale? ¿Mi tstijbe yoʼonton krixchanoetik ta saʼel ek kʼalal chilik ti jkʼuxubinojtike?
14, 15. 1) ¿Kʼu yuʼun la stunesik chijetik xchiʼuk yan chonbolometik li yajtuneltak Dios ta voʼnee? 2) ¿Kʼu yuʼun jaʼ jun kʼulejal ti mu kʼusi xkoʼolaj-o li «chʼium chij yuʼun Dios[e]»?
14 Jaʼ «chʼium chij yuʼun Dios» li Jesuse (Juan 1:29, 36). Li ta skʼakʼalil Vivliae, jtos kʼusi tsots skʼoplal sventa chnopajik ta stojolal Diose xchiʼuk ti ch-akʼbatik pertone jaʼ ti chakʼik ta matanal chijetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yil Jeova ti chakʼ xaʼox ta milbil matanal xnichʼon li Abrahame, laj yalbe ti akʼo mu kʼusi xute, vaʼun laj yakʼbe jkot tot chij sventa chakʼ ta milbil matanal ta xkʼexol li Isaaque (Gén. 22:12, 13). Kʼalal muʼyuk toʼox kolemik ta mosoil ta Egipto li j-israeletike, la stunesik chijetik sventa tspasik li «qʼuin Coltael» yuʼun Jeovae (Éxo. 12:1-13). Ta tsʼakale, li ta sMantal Moisese laj yichʼ alel ti akʼo xichʼakʼel ta milbil matanal li chijetike, li tentsunetike xchiʼuk yan chonbolometik (Éxo. 29: 38-42; Lev. 5:6, 7).
15 Akʼo mi jech, mi junuk li matanaletik taje —mi jaʼuk yantik ti laj yakʼ li krixchanoetike— xuʼ xchʼaybe ta j-echʼel-o smul li krixchanoetike mi jaʼuk buchʼu xuʼ spoj li ta lajelale (Heb. 10:1-4). Yan li Jesuse jaʼ «li chʼium chij yuʼun Dios ti chchʼaybe smul scotol cristianoetic ta banamile». Ta stuk noʼox taje, li Jesuse jaʼ jun kʼulejal ti mu kʼusi xkoʼolaj-o sbalil ta yan kʼulejal ti staoj li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun skʼan ta jchanbetik lek skʼoplal li pojelale xchiʼuk ti xkakʼ xchʼunel koʼontontik li ta alakʼ sba matanal taje. Mi jech ta jpastike, xuʼ me jpat koʼontontik ti ta jtatik jun mukʼta matanale: kʼupil sba kuxlejal xchiʼuk tsakel ta venta ta vinajel mi te jkʼoplaltik li ta juteb chijetike o kuxlejal sbatel osil ta jun paraiso liʼ ta Balumil mi te jkʼoplaltik li ta yan chijetike (Luc. 12:32; Juan 6:40, 47; 10:16).
16, 17. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti xkaʼibetik smelolal ti «jaʼ ta sventa ta xlic talel ta stojol ti jech cʼotem ta oʼntonal ta xchʼunele, [ti] jaʼ sbainoj ta stuqʼuibtasel ti bu jtamojtic [batel]» li Jesuse?
16 «Cacʼtic batel jsatic ta stojol ti Jesuse, yuʼun jaʼ ta sventa ta xlic talel ta stojol ti jech cʼotem ta oʼntonal ta xchʼunele, yuʼun jaʼ sbainoj ta stuqʼuibtasel ti bu jtamojtic batele» (kʼelo Hebreos 12:1, 2, Ch). Li ta kapitulo 11 ta Hebreose, li Pabloe chal jun kʼupil sba mantal ta sventa li xchʼunel oʼontonale. Li jtakbol Pabloe lek jamal laj yal kʼusi jaʼ li xchʼunel oʼontonale, xchiʼuk chalbe skʼoplal viniketik xchiʼuk antsetik ti laj yakʼik ta ilel xchʼunel yoʼontonik jech kʼuchaʼal Noé, Abraham, Sara xchiʼuk Rahab. Kʼalal yakal tsloʼilta taje jaʼo xi laj yalbe li yermanotake: «Cacʼtic batel jsatic ta stojol ti Jesuse, yuʼun jaʼ ta sventa ta xlic talel ta stojol ti jech cʼotem ta oʼntonal ta xchʼunele, yuʼun jaʼ sbainoj ta stuqʼuibtasel ti bu jtamojtic batele». ¿Kʼu yuʼun skʼan jech tspasik?
17 Veno, li tukʼil viniketik xchiʼuk antsetik ti albil skʼoplal ta kapitulo taje spatoj yoʼontonik li ta kʼusitik yaloj Diose. Akʼo mi jech, muʼyuk bu la snaʼik ta melel kʼuyelan chkʼot ta pasel ta stojolal li Mesías xchiʼuk li Ajvalilal yuʼun Diose. Ta skoj taje, muʼyuk bu lek tsʼakal li xchʼunel yoʼontonike, muʼyuk bu lek tukʼ. Mi jaʼuk li buchʼutik tunesatik yuʼun Jeova sventa laj yichʼ tsʼibael li albil kʼopetik ta sventa li Mesiase muʼyuk laj yaʼibeik smelolal kʼuyelan chkʼot ta pasel li kʼusi la stsʼibaike (1 Ped. 1:10-12). Yan li voʼotike kilojtik kʼuyelan kʼotemik ta pasel jutuk mu skotoluk li albil kʼopetik ta sventa Jesuse, vaʼun taje jaʼ tstsʼakubtas li xchʼunel koʼontontike. Jaʼ yuʼun xuʼ xkaltik ti «jaʼ ta sventa ta xlic talel ta stojol ti jech cʼotem ta oʼntonal ta xchʼunele, [ti] jaʼ sbainoj ta stuqʼuibtasel ti bu jtamojtic [batel]» li Jesuse. ¡Toj tsots skʼoplal ti xkaʼibetik lek smelolal xchiʼuk ti jkʼuxubinbetik li yabtel tspase!
Jsaʼtik-o batel
18, 19. 1) Albo skʼoplal yan kʼulejaletik ta mantal ti te mukul ta stojolal Cristoe. 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan jsaʼtik-o batel li kʼulejaletik ti te mukul ta stojolal Cristoe?
18 Kʼajomal noʼox la jkʼeltik jlom kʼusitik tsots yabtel tspas Jesús sventa chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan tspas Dios yoʼ tspoj li krixchanoetike. Pe oy to ep kʼusitik ti yan sba yutsil ta mantal te mukul ta stojolale, mi la jtatike ta jtabetik ep sbalil. Jech kʼuchaʼal liʼe, li jtakbol Pedroe laj yalbe skʼoplal ti jaʼ J-akʼ kuxlejal o «Jpasmantal» li Jesuse xchiʼuk ti jaʼ «mucʼta cʼanal» ti «chlocʼ tal[e]» (Hech. 3:15; 5:31; 2 Ped. 1:19). Jech noxtok, li Vivliae tsbiiltas kʼuchaʼal «Jechuc» li Jesuse (Apo. 3:14). ¿Mi xa naʼ kʼusi smelolal li yabteltak taje? Saʼilano batel, vaʼun cha ta, jech kʼuchaʼal laj yal Jesuse (Mat. 7:7).
19 Muʼyuk buchʼu yan tsots skʼoplal xkuxlejal xchiʼuk ti te tsakal skʼoplal jkuxlejaltik ta sbatel osil jech kʼuchaʼal Jesuse. Li kʼulejaletik ta mantal ti ep sbalil ti «mukul ta stojolal[e]» xuʼ staik li buchʼutik oy ta yoʼontonik ta staele. Oy ta koʼontonkutik ti akʼo xa tae.
¿Mi xvul ta ajol?
• ¿Kʼusi kʼulejal chkichʼtik albel ti akʼo jsaʼtike?
• ¿Kʼu yuʼun toj jtunel kuʼuntik li tojobtasel laj yakʼbe ermanoetik ta Colosas li Pabloe?
• ¿Kʼusi jlom kʼulejal ta mantal «mukul» ta stojolal Cristo, xchiʼuk kʼusi smakoj batel?
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 5]
Li Vivliae xkoʼolaj ta jun mapa ti chtun sventa chalbutik bu ta tael li kʼulejaletik ti «lek mukul» ta stojolal Cristoe