Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

Patsachö mana wanushpa kawakï, ¿tsëtaku shuyäyan Diospa sirveqninkuna?

Patsachö mana wanushpa kawakï, ¿tsëtaku shuyäyan Diospa sirveqninkuna?

Patsachö mana wanushpa kawakï, ¿tsëtaku shuyäyan Diospa sirveqninkuna?

“Cananqa mananam waqayanqanatsu [...] ni wanuyanqanatsu.” (APO. 21:4.)

1, 2. ¿Imanötaq musyantsik apostolkunapa tiemponchö judïokunapis mana wanushpa kë Patsachö kawakïman creiyanqanta?

HUK kutim, atska qellëyoq jövenlla gobernante cörrillapa Jesus taripaq ëwar kënö nerqan: “Alli mayestru, [...] wiñepa cawanapaq ¿imatataq rurashaq?” (Mar. 10:17). ¿Mana wanushpa mëchö kawëtataq munarqan kë joven? Punta kaq tëmacho yachakonqantsiknöpis, atska pachak watakuna pasashqanchönam Diosnintsikqa judïokunata awnishqa karqan wanuyanqampita kawariramur kë Patsachö mana wanushpa kawakuyänampaq. Y tsëtam creiyaq apostolkunapa tiemponchö atskaq judïokunapis.

2 Hina Jesuspa amïgan Martapis shamoq tiempo kë patsachö wanushqakuna kawariyämunampaqmi yarpëkarqan, tsëtaqa tanteantsik Jesusta kënö nerqanwanmi: “Musyämi llapan wanushqacuna cawarimunan junaqcho turillä cawarimunanta” (Juan 11:24). Awmi, saducëokunaqa manam creiyaqtsu wanushqakuna kawarimunanman (Mar. 12:18). Pero manam llapan judïokunatsu tsënö creiyaq, tsëmi George Foot Moore nishqampis kënö willakun: “Huk y ishkë kaq siglo Jesus manaraq shamuptin qellqarëkaqkunam rikätsikun nunakuna creiyanqanta, imë karpis unë tiempochö wanushqa nunakuna kawariyämunanta kë Patsachö mana wanushpa kawakuyänampaq” (Judaism in the First Centuries of the Christian Era [El judaísmo de los primeros siglos de la era cristiana]). Awmi, Patsachö mana wanushpa kawëtam munarqan tsë jövenqa.

3. ¿Ima tapukïkunapa respuestantaraq yachakushun kë tëmacho?

3 Kanan tiempopis atska religionkuna y Bibliata leeqkunapis negayanmi kë Patsachö mana wanushpa kawakï kanampaq kaqta y tsëtaqa Jesuspis manam yachatsikorqantsu niyanmi. Pero casi llapan nunakunam shuyaräyan mana wanushpa kawakïta pero espïritukuna kawayanqanchö. Tsëmi, atska nunakuna Matëopita hasta Apocalipsisyaq librokunata leirnin “mana wanushpa kawakï” neqta tarerqa, yarparäkuyan ciëlochö tsë kawakï kananta. Pero, ¿tsëqa rasumpëpaku? ¿Ima nitataq munëkarqan Jesus mana wanushpa kawakïpaq parlarqa? ¿Qateqninkunaqa imatataq creiyaq? ¿Yurintsuraq Matëopita Apocalipsisyaq kë Patsachö mana wanushpa kawakïpaq willakïkuna?

“Que munducho imecapis mushoqman ticranan junaq” y mana wanushpa kawakï

4. ¿“Imecapis mushoqman ticranan junaq” imaraq pasakonqa?

4 Bibliaqa yachatsikun, santo espïrituwan akrashqa cristiänokuna kawaririrnin ciëlopita kë Patsaman gobernayämunantam (Luc. 12:32; Apo. 5:9, 10; 14:1-3). Hinamampis, mana wanushpa kawakïpaq Jesus parlarnenqa, yarpëkarqan huk grupopaqwanmi. Rikärishun, qateqnï kanëkipaqqa llapan kapushonqëkitam haqinëki, nishpa Jesus invitaptin kë joven gobernante alläpa llakikur y yarpakachar ewkonqanta (lei Mateo 19:28, 29). Qateqninkunatam Jesusqa nerqan: “Chunca ishque (12) israel casta nunacunata jusgayanqui [o gobernayanki]”. ¿“Chunca ishque (12) israel casta nunacunata” nerqa pikunapaqtaq parlëkan? Këkunaqa kë Patsachö quedaqpaq kaq nunakunam kayan (1 Cor. 6:2). “Mana wanushpa kawakï” nishpa parlarnenqa, parlëkarqan llapan qateqkaqkuna huk shumaq qarëta chaskiyänantam. Këqa kanqa “imecapis mushoqman ticranan junaq[chö]mi”.

5. ¿Ima nitataq munëkarqan Jesus ‘imecapis mushoqman ticranan junaq’ nirnenqa?

5 ¿Ima nitataq munëkarqan Jesus ‘imecapis mushoqman ticranan junaq’ nirnenqa? Wakin Bibliakunaqa kënömi traduciyashqa griegochö qellqarëkaqpita “mushoq patsa” (La Biblia de Nuestro Pueblo), “llapan mushoqman tikrariptin” (Biblia de América), “llapan cösaskuna mushoq këninman kutiriptin” (Nueva Versión Internacional). Unëpitanam judïokunaqa musyayarqan Diosnintsik kë Patsachö mana wanushpa kawakïta awnikonqantaqa, tsëmi Jesuspis parlarqan kë tëmapita mana explikashpa. Awmi, Diosnintsik llapan kamanqankuna mushoqyänanta y Adanwan Eva manaraq hutsata rurayaptin Edén huerta kanqannö hinantin Patsata shamoq tiempochö tikranantam. Hinamampis “imecapis mushoqman ticranan junaq[mi]” cumplirennqa “mushoq cielokunatam y mushoq patsam” kamashaq nishpa Diosnintsik awnikonqampis (Isa. 65:17).

6. “Juc mitseq üshacunata chiwacunapita raqueqnomi nunacunata raquenqa” nishpa yachatsikï, ¿imatataq yachatsimantsik mana wanushpa kawakïpita?

6 Hina ushanan tiempokunapaq parlarnimpis Jesusqa yapëmi parlarqan mana wanushpa kawakïpaq (Mat. 24:1-3). “Que patsaman Diospita Shamushqa Nuna cutimorqa, shamonqa puedeq queninwanmi, llapan anjelnincunawan. Tsepitanam tronuman tecur, nunacunata jusganqa. Tsenam jinanatin nasionpita nunacuna nopanman ellucayanqa. Y juc mitseq üshacunata chiwacunapita raqueqnomi nunacunata raquinqa.” Mana allita ruraqkunaqa paqwëpam ushakäyanqa imëpis mana kawariyämunampaq, “peru alli ruraq caqcunanam wiñe cawaquiman ewayanqa”. Wiñe o mana wanushpa kawakïta chaskeq “alli ruraq” nunakunaqa kayan Jesuspa wawqinkunata o ciëlota ëwaqpaq kaqkunata llapanchö yanapaq nunakunam (Mat. 25:31-34, 40, 41, 45, 46). Jesuspa akrashqa wawqinkunaqa kayan Diospa Gobiernonchö Jesuswan paqta gobernamoqpaq kaqkunam y “alli ruraq caqcunanam” Patsachö quedaqpaq kaqkuna. Bibliam kënö willakorqan: [Jehoväpa Gobiernompaqa] “lamarpita hasta lamaryaqmi, y mayupita hasta Patsapa kuchunyaqmi nunankuna kanqa” (Sal. 72:8). Awmi, tsë nunakunam hinantin Patsachö mana wanushpa kushishqa kawakuyanqa.

¿Imatataq yachatsimantsik Juan libro?

7, 8. ¿Ima ishkë shuyäkïpaqtaq Jesus parlaparqan Nicodemota?

7 Këyaqqa rikarqontsik ‘wiñe cawaquipaq’ o mana wanushpa kawakïpaq Mateo, Marcos y Lucas librokunachö yurenqanllatam. Kananqa rikäshun Juan librota, këchöqa Jesus chunka qanchis (17) kutim parlarqan mana wanushpa kawakïpaq. Rikärishun wakin wakinllatapis, Jesus kë Patsachö mana wanushpa kawakïpita imanö yachatsikonqantapis tantearinapaq.

8 Juan libro willakonqanchöqa, mana wanushpa kawakï shuyäkïpaqqa Jesus parlarqan huk fariseo Nicodemo shutiyoq nunawanmi. Kënömi nerqan: “Yacupita y Santu Espiritupita mana yuricorqa, manam meqan nunapis Diospa mandaquininman yeconqatsu”. Awmi, “pipis yape mana yuricorqa” Diospa Mandakïninman o Reynonman manam yëkonqatsu (Juan 3:3-5). Pero tsëta nirirmi, parlar qallëkorqan kë Patsachö mana wanushpa kawakïta nunakuna chaskiyänampaq kaqpita (lei Juan 3:16). Jesusqa parlëkarqan ciëlota ëwaqpaq kaq akrashqa qateqninkuna mana wanushpa kawakuyänampaq y kë Patsachö quedaqpaq kaq qateqninkuna mana wanushpa kawakuyänampaqwanmi.

9. ¿Imanö kawakïpaqtaq Jesus parlaparqan Samarita warmita?

9 Nicodemowan parlarirmi Jesus norte lädopa ëwarqan, Galileapa. Y Samaria nacionpa Sicar nishqan marka lädompa pasëkarmi tarirerqan huk warmita Jacob ruratsenqan pozocho, tsëmi kë warmita kënö nerqan: “Pipis noqa qonqä yacu upoq caqqa, mananam imepis yacunanqanatsu. Antis imeca mana ushacaq pucyu cuentam wiñe caweyoq ticrarenqa” (Juan 4:5, 6, 14). Jesus parlanqan yakuqa nunakuna mana wanushpa kawakïta tariyänampaq Diosnintsik patsatsimonqanmi. Apocalipsis librochömi qellqarëkan Jehová kënö nenqan: “Tsemi yacunëpano ashimaq caqcunataqa wiñepa cawatsicoq pucyupita yacun debaldilla qoycushaq” (Apo. 21:5, 6; 22:17). Jesusqa manam parlëkarqan cielo ëwaqpaq kaq akrashqa nunakuna mana wanushpa kawakuyänanllapaqtsu, sinöqa fiel nunakuna kë Patsachö kushishqa mana wanushpa kawakoqkunapaqwanmi.

10. ¿Imataq nerqan Jesus mana wanushpa kawakïpita Betzata nishqan estanque lädonchö këkaq nunata kachakäratsir?

10 Huk wata pasariptin Jerusalen markata kutikarmi Jesus rikärerqan Betzata nishqa estanque o qocha lädonchö huk qeshyaq nunata. Ruranqanta rikaq judiokuna mana allipa parlayaptinmi Jesus kënö nerqan: “Rasontam niyaq. Diospa Tsurin manam quiquin munashqantatsu ruran, sinoqa Papänin rurashqancunata ricanqantam ruran”. Y tsëpitanam, “Tsurintam poderta qoshqa nunacunata jusgananpaq” nirirnin, kënö yaparerqan: “Pipis willacushqäta wiyacur, cachamaqnï Diosman marcäcorqa, wiñe caweyoqnam ticrarishqa”. Hina tsëpitapis kënömi nerqan: “Tse nishqäcunata ama espantacuyëtsu, porqui chämonqam junaqcuna parlashqäcunata wanushqacuna wiyarirnin, cawariyämunan. Tsenam que patsacho cawecar, alli ruraq caqcuna wiñepaq cawayanqa; peru mana alli ruraq caqcunanam, cawariyämonqa condenadu [“jusgashqa”, NM] cayänanllapaqna” (Juan 5:1-9, 19, 22, 24-29). Judïokunata mana wanushpa kawakuyänampaq Dios awnenqanta cumplimunampaqmi kikin akramashqa nikarqanmi Jesusqa chikeqninkunata, y tsëtaqa ruranan karqan wanushqakunata kawaritsimurninmi.

11. ¿Imanötaq musyantsik Juan 6:48-51 nishqan kë Patsachö mana wanushpa kawakïpaq parlanqanta?

11 Galileachöqa atska waranqa nunakunam Jesusta qatir qallëkuyarqan milagrota rurar mikutsinampaq. Pero pëqa hukläya mikïpaqmi parlaparqan, ‘cawatsicoq tantapaq’ (lei Juan 6:40, 48-51). Y kënömi nerqan: “Tse tantaqa quiquïpa etsämi”. Y “sitsun que tantata pipis miconqa” o wanïnïnman markäkonqa, tsëqa ‘wiñepam cawanqa’. Awmi, Jesusqa manam pëwan paqta Diospa Gobiernonchö gobernamoqpaq kaq nunakunallapaqtsu wanorqan, sinöqa kë Patsachö quedaqpaq nunakunapaqwanmi. Këchöqa Jesus mana wanushpa kawakïpaq parlarqa parlëkarqan, Mesias waranqa wata gobernamuptin mana wanushpa kë Patsachö kawakïta judiokuna shuyaräyanqampaqwanmi.

12. ¿Ima shuyäkïpaqtaq Jesus parlëkarqan chikeqninkunata mana wanushpa kawakïtam qoshaq üshakunata nerqa?

12 Tsëpitanam Jerusalen Dedicación fiestachö, Jesus kënö nerqan chikeqninkunata: “Qamcunaqa manam creyiyämanquitsu, porqui manam üshäcunatsu cayanqui. Parlanqätam üshäcunaqa wiyayan. Pecunatam noqa reqï, y pecunam noqata qatiyäman. Noqaqa wiñe cawaquitam qoshaq” (Juan 10:26-28). ¿Kënö nerqa Jesus yarpëkarqan ciëlochö mana wanushpa kawakïllapaqtsuraq o Patsachö mana wanushpa kawakïpaqwantsuraq? Këta manaraq nirmi Jesusqa qateqninkunata kënö nishqa karqan: “Wallcalla carpis, ama mantsacuyëtsu, porqui Dios Yayam cushishqa qamcunata churayäshunqui pepa mandaquinincho cayänequipaq” (Luc. 12:32). Pero Dedicación fiestachöqa kënömi nerqan: “Key kanchachow mana keykaq üshakunapis kapamanmi, peykunatapis apamunämi” (Juan 10:16, QKW). Këmi alleq claro rikätsimantsik chikeqninkunata Jesus parlaparqa, ciëlochö mana wanushpa kawakoqkunapaq y Patsachö mana wanushpa kawakoqkunapaq parlapëkanqanta.

Paraïsopaq parlanqanqa clärom këkarqan

13. ¿Ima nitataq munarqan Jesus ‘noqawanmi canqui paraisochö’ nerqa?

13 Qeruchö clavarëkarnimpis pasëpa clärom Jesusqa rikätsikorqan nunakuna shamoq tiempochö imata chaskiyänantapis. Lädonchö clavarëkaq nunam kënö nerqan: “Tëtalla, noqalläta yarpecamanqui yö mandaquiniquicho quecar”, tsënam kënö contestarqan: “Noqawan[mi] canqui paraiso nishqan shumaq cawaqui marcacho” (Luc. 23:42, 43). Kë nunaqa judïum karqan, tsëmi wanarqantsu o ministerqantsu paraíso ima kanqantapis alleq willanan. Pëqa musyarqannam kë Patsachö mana wanushpa kawakï kanantaqa.

14. a) ¿Imanötaq musyantsik apostolkuna ciëlochö mana wanushpa kawakïta alleqllaqa mana tanteayanqanta? b) ¿Imëtaq más tanteariyarqan Jesuspa discïpulonkuna ciëlopita patsë gobernayämunanta?

14 Pero ciëlochö mana wanushpa kawakï shuyäkïtaqa manam Jesuspa qateqninkuna alleqllaqa tanteayarqanraqtsu. “Cielotam ëwä huk citiota alistamunäpaq” niptim manam imapaq nikanqantapis musyayarqantsu (lei Juan 14:2-5). Tsëpitanam kënö nerqan: “Willayänaqpaqqa atscaran can. Llapanta niyapteqqa, manam cäyiyämanquimantsu”. Rason caqta yachatsicoq Santu Espiritu shamurninnam, [...] rason caqllata cäyitsiyäshunqui” (Juan 16:12, 13). Jesuspa discïpulonkunaqa manam musyayarqantsu alleqllaqa ciëlopita patsë gobernayämunanta, pero 33 wata Pentecostés fiesta pasariptinmi sïqa santo espïrituta chaskirirnin tanteariyarqan ciëlopita reynö gobernayämunanta (1 Cor. 15:49; Col. 1:5; 1 Ped. 1:3, 4). Tsëpita patsëmi parlarnin qallëkuyarqan ciëlochö mana wanushpa kawakï awnikïpaq. Escrituras Griegas Cristianas cartakunachöpis tsë shuyäkïpaqqa atska kutim qellqakarqan. Y tsë cartakunaqa, ¿yanapamantsiktsuraq kë Patsachö mana wanushpa kawakïman más markakunapaq o yärakunapaq?

¿Imataq nimantsik Jehová santo espïritunwan qellqatsenqan cartakuna?

15, 16. ¿Apóstol Pablu y Pedru imanö qellqayanqantaq rikätsimantsik kë Patsachö mana wanushpa kawakï kananta?

15 Hebreus cartachömi apóstol Pablu kënö qayan cristiano mayinkunata: “Santu wawqikuna, selestyal qayaki partisipaqkuna”. Hina “que patsata mushoqman ticratsiptin” Jesusmi gobernamonqa nerqanmi (Heb. 2:3, 5; 3:1, QKW). Escrituras Griegas Cristianas nishqanchö ‘patsapaq parlarqa’ nunayoq patsapaqmi parlan, tsëmi ‘mushoq patsa’ nerqa parlan shamoq tiempochö Jesus kë patsaman gobernamuptin nunakuna más allina kawakunampaq. Tsëchömi Jesus cumplimonqa Jehová kënö awnikonqanta: “Patsachöqa alli nunakunallam täräyanqa, y mana wanushpam tsëchö kawayanqa” (Sal. 37:29).

16 Hina apóstol Pëdrupis qellqarqanmi shamoq tiempochö mana wanushpa kawakïpaqqa. Kënömi nerqan: “Que patsata y sieluta Diosnintsic muneninwan camashqannollam shuyarëcatsin ninawan ushacäratsinanpaq. Tseqa canqa juisiu junaqmi; y mana alli ruraq nunacunam tsecho jipayanqa” (2 Ped. 3:7). ¿Imataq pasanqa “sieluta” o kanan tiempo gobiernokunata, y “patsata” o mana alli nunakunata? (Lei 2 Pedru 3:13.) Mana alli gobiernokunapa rantinmi huk ‘mushoq sieluna’ kanqa (Jesuspa makinchö Diospa gobiernon), y mana alli nunakunapa rantinmi huk ‘mushoq patsana’ (alli nunakunallana, Diospa sirveqninkunallana) kanqa.

17. ¿Nunakuna imanö kawakuyänantataq Apocalipsis 21:1-4 texto rikätsimantsik?

17 Bibliapa ushanan libronmi rikätsimantsik huk visionchö, nunakuna hutsannaqqa mushoq patsachö kawëkäyanqanta (lei Apocalipsis 21:1-4). Hutsannaq kawakï Edén huertachö oqrakanqampita patsëmi Diosta sirveq nunakunaqa hutsannaq kawakïta yapë tarita shuyaräyashqa. Awmi, alli nunakunaqa kushishqam kawakuyanqa mushoq patsachö, y mananam mantsayanqanatsu qeshyata ni wanïta. Rikanqantsiknömi, Diosnintsik mana wanushpa kawakïta awnimanqantsikqa Escrituras Hebreas y Escrituras Griegas nishqanchöpis qellqarëkan. Kanan tiempontsikyaqmi kënö kawakunapaq Diosnintsik awnimanqantsikqa kushitsimantsik y yanapamantsik imëpis pëta servikänapaq (Apo. 22:1, 2).

¿Musyankiku respuestanta?

• ¿Ima nitataq munëkarqan Jesus ‘imecapis mushoqman ticranan junaq’ nirnenqa?

• ¿Imapitataq parlaparqan Jesus Nicodemota?

• ¿Imatataq awnerqan Jesus lädonchö clavarëkaq nunata?

• ¿Apóstol Pablu y Pedru imanö qellqayanqantaq rikätsimantsik kë Patsachö mana wanushpa kawakï shuyäkïqa rasumpa kanqanta?

[Yachakunapaq kaqpa tapukïninkuna]

[15 kaq päginachö dibüju]

Alli nunakunaqa mana wanushpam kë Patsachö kawakuyanqa

[16 kaq päginachö dibüjukuna]

Jesusqa nunakunata parlaparqan mana wanushpa kawakïpaqmi