¿Suyarqakuchu cristianokunaqa kay Pachapi wiñaypaq kawsakuyta?

“Diosmi pichanqa paykunapa weqenta, manañam kanqachu wañuypas.” (APO. 21:4.)

1, 2. ¿Imaynatam yachanchik punta pachak watapi judiokuna kay Pachapi wiñay kawsakuy suyasqankuta?

HUK kutipim kamachikuq apu runa Jesusman kallpastin hamurqa, hinaspam qonqorakuykuspan nirqa: “Allin yachachikuq ¿imatataq rurasaq wiñay kawsanaypaq?”, nispa (Mar. 10:17). ¿Maypitaq kay runaqa wiñay kawsay haypayta suyarqa? Punta estudiopi yachasqanchikman hinaqa, Diosmi judiokunaman prometerqa kawsarimuspa kay Pachapi wiñaypaq kawsakunankupaq. Punta pachak watapi judiokunapas chayna suyakuyniyoqmi karqaku.

² “Tukupay punchawpi [turiy] kawsarimunantaqa yachanim”, nisqanwanqa Jesuspa amistadnin Martaqa yaqachusmi piensachkarqa hamuq tiempopi kay Pachapi kawsarimuy kananmanta (Juan 11:24). Saduceokunaqa manamá creerqakuchu wañuqkuna kawsarimunanmantaqa (Mar. 12:18). Ichaqa, manam llapan judiokunachu chaynata piensarqaku, George Foot Moore sutiyoq runam nin: “Cristianokunapa tiemponmanta 200 hinaspa 100 watakuna ñawpaqpi qellqakunam [. . .] qawachin, wañukuqkuna kawsarimuspan kay Pachapi wiñaypaq kawsakunankupi runakuna creesqankuta”, nispa  (Judaism in the First Centuries of the Christian Era [Cristianokunapa tiemponpi punta pachak watapi judiokunamanta]). Hinaptinqa, chay apu runaqa kay Pachapi wiñay kawsakuytam suyarqa

3. ¿Ima tapukuykunamantam kay estudiopi yachasunchik?

³ Achka religionkunapiwan Bibliamanta yachaq runakunam ninku kay Pachapi wiñay kawsaymantaqa Jesusqa manam yachachirqachu nispa. Yaqa lliw runakunam piensanku wañukuspanku espiritu hina kawsanankuta. Chaymi griego rimaypi qellqasqa Bibliapi ‘wiñay kawsay’ niqta tarispankuqa, hanaq pachapi chayna kawsakuy kananta piensanku. Ichaqa, ¿chaynachu? ¿Imamantam Jesus rimarqa wiñay kawsaymanta willakuspan? ¿Imatam piensarqaku qatiqninkuna? Griego rimaypi qellqasqa Biblia, ¿ninchu kay Pachapi wiñaypaq kawsakuymanta?

‘Tukuy imapas mosoqyaptin’ wiñay kawsaymanta

4. ¿Imam sucedenqa ‘tukuy imapas mosoqyachisqa’ kaptin?

⁴ Bibliam nin akllasqa cristianokuna hanaq pachapi kawsarimuspa kay Pachata gobiernamunankuta (Luc. 12:32; Apo. 5:9, 10; 14:1-3). Ichaqa, wiñay kawsaymanta Jesus rimaspanqa manam paykunallapichu piensarqa. Ejemplopaq qawasun, kamachikuq apu runa tukuy kapuqninta saqespan qatinanpaq Jesus niptin ima pasakusqanmanta (leey Mateo 19:28, 29). Jesusmi apostolninkunata nirqa “chunka iskayniyoq Israel ayllukunata” juzganankuta hinaspa gobiernamunankutapas. ¿Pikunawanmi tupan 12 ayllukuna? Kay Pachapi kawsakuy suyaqkunawanmi (1 Cor. 6:2). ‘Wiñay kawsaymanta’ rimaspanqa nichkarqam lliw qatiqninkuna bendicionta chaskinankumanta. Chayqa kanqa ‘tukuy imapas mosoqyachisqa’ kaptinmi.

5. ¿Imataq ‘tukuy imapa mosoqyanan tiempoqa’?

⁵ ¿Imamantam Jesusqa rimachkarqa ‘tukuy imapas mosoqyachisqa tiempomanta’ nispan? Chaymantaqa Jesusqa manam explicarqachu, chaymi qawachin chayna suyakuymanta judiokuna unay tiempoña yachasqankuta. Kaywanqa nichkarqam kay Pachapi ‘tukuy imapas mosoqyananmanta’, chay tiempopiqa imapas Eden huertapi hinam kanqa, Adanwan Eva manaraq huchallikusqanku tiempopi hina. ‘Tukuy imapa mosoqyanan tiempopim’ Diospa kayna promesan cumplikunqa: ‘Ñoqam unanchasaq mosoq cielokunatawan [. . .] mosoq allpata’ (Isa. 65:17).

6. ¿Imatam wiñay kawsaymanta yachachiwanchik ovejakunamantawan cabrakunamanta rikchanachiyqa?

⁶ Wiñay kawsaymantam Jesusqa kaqllamanta rimarqa tukupay tiempomanta rimaspan (Mat. 24:1-3). Nirqam: “Diosmanta Hamuq Runa angelniykunawan hamuspay suma-sumaq tiyanaypi tiyaykuptiymi, llapallan nacionkunamanta runakuna huñunakamunqa ñawpaqniyman hinaptinmi michiq  rakichkaq hina rakisaq cabrakunamanta ovejakunata”, nispa. Mana kasukuqkunam ‘wiñaypaq’ chinkanqaku, “allin ruraqkunañataqmi” wiñaypaq kawsanqaku. Wiñay kawsayta chaskiq ‘allin ruraqkunaqa’ kanku tukuy sonqonkuwan hanaq pachaman riqkunata otaq Jesuspa ‘wawqenkunata’ yanapaqkunam (Mat. 25:31-34, 40, 41, 45, 46). Hanaq pachaman riqkunam Diospa Gobiernonpiqa kamachinqaku, “allin ruraqkunañataqmi” chay gobiernopa kamachisqankuna kanqaku. Bibliapa willasqanman hinaqa, Diospa churasqan Reypa kamachisqankunaqa kanqa lamar qochamanta lamar qochakamam hinaspa “Mayumanta [. . .] kay pachapa cantonkama” (Sal. 72:8). Arí, chay runakunaqa kay Pachapim wiñaypaq kawsanqaku.

¿Imatam qawachin Juanpa qellqasqan?

7, 8. ¿Ima iskay suyakuymantam Jesusqa Nicodemoman willarqa?

⁷ Mateo, Marcos hinaspa Lucas qellqakunam ‘wiñay kawsaymanta’ riman. Kunanñataq qawasun Juan sutiyoq libromanta, chaypim Jesusqa wiñay kawsaymanta 17 kutita rimarqa. Qawasunyá wakinta, kay Pachapi wiñay kawsaymanta Jesuspa ima nisqanta yachanapaq.

⁸ Juan libropiqa wiñay kawsaymanta Jesuspa chayllaraq rimasqanmi rikurin, fariseo Nicodemowan rimasqanpi. Paytam Jesus nirqa: ‘Yakumantawan espiritumanta pipas mana naceqqa Diospa munaychakusqanmanqa manam yaykunmanchu’, nispa. Arí, Diospa Munaychakusqanman pipas yaykunanpaqqa ‘mosoqmantam nacenan’ (Juan 3:3-5). Chaynata niruspanmi, Jesusqa rimarqa llapallan runakunapa suyakuyninmanta (leey Juan 3:16). Akllasqa qatiqninkuna hanaq pachapi wiñaypaq kawsanankumanta chaynataq kay Pachapi wakinku wiñaypaq kawsanankumantapas.

9. ¿Ima suyakuymantam Jesusqa Samaria lawmanta warmiman willarqa?

⁹ Nicodemowan Jerusalenpi rimaruspanmi, Jesusqa Galileaman rirqa. Samaria lawninta richkaspanmi, Sicar llaqtapi Jacobpa pozonpa waqtanpi huk warmiwan tuparuspan nirqa: “Ñoqapa yaku qosqay tomaqmi ichaqa haykapipas mana yakunayachikunqachu. Chay yaku qosqayqa toqyaq yaku hinam rikurinqa runapa ukunpi hinaspam qonqa wiñay kawsayta”, nispa (Juan 4:5, 6, 14). Kay yakuqa tupanmi lliw runakuna wiñay kawsayta tarinanpaq Diospa tukuy imakuna qosqanwan. Diosmi Apocalipsis qellqapi nin: “Yakunayachikuqmanqa mana imallapaqmi qosaq pukyumanta kawsachikuq yakuta”, nispa (Apo. 21:5, 6; 22:17). Arí, chay warmiwan Jesus rimaspanqa nichkarqam hanaq pachapi Diospa Gobiernonpi kamachiqkuna wiñaypaq kawsanankumanta hinaspa wakin runakuna kay Pachapi wiñaypaq kawsanankumantapas.

10. Onqoqta Betesdam sutiyoq estanquepi sanoyarachispan, ¿imatam wiñay kawsaymanta Jesus nirqa contranpi kaqkunaman?

¹⁰ Jesusmi qatiqnin watapi Jerusalenta rispan, rikururqa onqoq runata Betesdam sutiyoq estanquepi hinaspam sanoyarachirqa. Chay rurasqanmanta wakin judiokuna yanqakunata rimaptinkum nirqa: “Churiqa ima ruraytapas sapallanqa manam atinmanchu, ruraspaqa ruran Taytapa rurasqanta qawaspallanmi”, nispa. Hinaspanmi, “juzgananpaq” tukuy atiyta Taytan qoykusqanmanta rimaruspan nirqa: “Pipas nisqaykunata uyariqqa hinaspa kachamuwaqniypi iñiqqa wiñay kawsayniyoqñam kachkan”, nispa. Nirqataqmi: “Allin ruraqkunaqa wiñay kawsanankupaqmi kawsarimunqaku, mana allin ruraqkunañataqmi kawsarimunqaku castigasqa kanankupaq [otaq juiciopaq]”, nispa (Juan 5:1-3, 5-9, 19, 22, 24-29). Contranpi kaqkunatam Jesusqa nichkarqa Diospa akllasqan kasqanrayku, judiokunapaq kay Pachapi wiñaypaq kawsakuy suyasqankuta cumplinanta, chaytaqa ruranman karqa wañuqkunata kawsarichispanmi.

11. ¿Imaynatam yachanchik Juan 6:48-51 Jesuspa nisqanqa kay Pachapi wiñaypaq kawsakuymantawan rimasqanta?

 ¹¹ Galileapim waranqantin runakuna Jesusta qatirqaku milagrota ruraspan mikuchinanpaq. Paymi ichaqa ‘kawsay qokuq tantamanta’ rimarqa (leey Juan 6:40, 48-51). Paymi nirqa: “Tanta qosqayqa kikiypa cuerpoymi”, nispa. Nirqataqmi “pipas chay tanta mikuqqa” otaq rantinchikpi wañusqanpi iñiqqa ‘mana wañuspa’ wiñaypaq kawsananta. Jesusqa wañurqa manam hanaq pachapi paywan gobiernamuq kaqkunallapaqchu, wañurqataqmi lliw ‘runakuna kawsananpaqpas’. Chaymi wiñay kawsaymanta rimaspanqa, Jesusqa nichkarqa waranqa wata kamachimuptin judiokuna kay Pachapi wiñaypaq kawsakuy suyasqankumantapas.

12. Qatiqninkunaman wiñay kawsay qonanmanta enemigonkunaman willaspan, ¿maypi kawsakuy kananmantam Jesusqa rimarqa?

¹² Jerusalenpipas templota Dedicasqanku fiestapim, Jesusqa enemigonkunata nirqa: “Qamkunaqa manam ovejaykunachu kankichik chaymi mana creenkichikchu. Ovejaykunaqa vozniytam uyarin, ñoqapas paykunataqa reqsinim, chaymi paykunaqa qatiwanku. Ñoqam paykunaman qoni wiñay kawsayta”, nispa (Juan 10:26-28). ¿Hanaq pachapi kawsakuyllamantachu rimachkarqa icha kay Pachapi wiñaypaq kawsakuymantawanchu? Puntataraqmi Jesusqa qatiqninkunata nirqa: “Ovejaykuna, amayá manchakuychikchu, aslla kaptikichikpas Dios Taytaykichikmi munaychakusqanta qoykusunkichik”, nispa (Luc. 12:32). Ichaqa, chay fiestapim nirqa: ‘Kachkantaqmi sapaq ovejaykunapas kay corralpi mana kaqkuna. Paykunatapas pusamusaqmi’, nispa (Juan 10:16). Hinaptinqa, contranpi kaqkunawan Jesus rimaspanqa, nichkarqam hanaq pachaman riy suyaq ‘aslla kaqkunamanta’ hinaspa kay Pachapi wiñaypaq kawsakuy suyaq waranqantin ‘sapaq ovejakunamantapas’.

Yacharqakum chay suyakuymantaqa

13. ¿Imatam Jesus qawachirqa “Ñoqawanmi Paraisopi kanki” nisqanwan?

¹³ Qerupi warkusqa ñakarispanpas Jesusqa allintam qawachirqa runakuna ima suyakuyniyoq kasqankuta. Waqtanpi warkusqa mana allin ruraq runam nirqa: “Munaychakusqaykiman yaykuspaykiqa yuyarillawankimá”, nispa. Hinaptinmi Jesus nirqa: “Cheqaptapunim kunan niki: Ñoqawanmi Paraisopi kanki”, nispa (Luc. 23:42, 43; NM). Chay runaqa yaqachusmi judio karqa, chaymi Paraisomanta explicanataqa mana necesitarqachu.  Payqa yacharqañam hamuq tiempopi kay Pachapi wiñaypaq kawsakuy kanantaqa.

14. a) ¿Imaynatam yachanchik hanaq pachaman rinankumanta apostolkuna sasa entiendesqankuta? b) ¿Haykapim Jesuspa qatiqninkuna entienderqaku hanaq pachaman riy suyakuymanta?

¹⁴ Ichaqa, hanaq pachaman rinankumantam astawan yachachinan karqa. Chaymi hanaq pachaman rispan qatiqninkunapaq lugar allichamunanmanta willaptin paykunaqa mana entienderqakuchu (leey Juan 14:2-5). Nirqam: ‘Achkaraqmi ninay kachkan qamkunaman ichaqa manaraqmi entiendewaqchikchu. Cheqap espiritu hamuspanñam yachachisunkichik tukuy imapas cheqap kaqkunataqa’, nispa (Juan 16:12, 13). Qatiqninkunaqa manam entienderqakuchu hanaq pachamanta kamachimunankutaqa, chayraqmi entienderqaku Pentecostes 33 watapi chuya espirituta chaskispanku (1 Cor. 15:49; Col. 1:5; 1 Ped. 1:3, 4). Hanaq pachaman riymantam, griego rimaypi Diospa Palabran qellqakusqan cartakunapi achkanpi willarqaku. Chay cartakuna, ¿rimanchu kay Pachapi wiñay kawsakuymanta?

¿Imatam nin chay cartakunaqa?

15, 16. Pablopa chaynataq Pedropa, ¿ima nisqankutaq qawachin kay Pachapi wiñaypaq kawsakuy kananmanta?

¹⁵ Pablom hanaq pachaman riqkunamanta qellqarqa: “Wawqe-panillaykuna, qamkunaqa kachkankichik Diospaq rakisqam”, nispa (Heb. 3:1). Ichaqa, nirqataqmi ‘runakunapa yachanan hamuq pachata’ Jesuspa makinpi Dios churasqanta (Heb. 2:3, 5; NM). Griego rimaypi qellqasqa Diospa Palabranpiqa, ‘runakunapa yachanan [. . .] pacha’ nisqanqa rimachkanmi kay Pachamantawan chaypi kawsaq runakunamantapas. Chaymi ‘runakunapa yachanan hamuq pachamanta’ Biblia rimaspanqa, Cristo kamachimuptin kay Pachapi kawsakuy imayna kananmanta rimachkan. Chaypim Diospa kayna nisqanta Jesus cumplichinqa: “Allin ruraq runakunam allpataqa dueñoyanqaku. Paykunaqa chaypimiki wiñaypaqraq kawsakunqaku” (Sal. 37:29).

¹⁶ Pedropas Dios yanapaptinmi qellqarqa runakunapa hamuq tiempopi kawsakuynin imayna kananmanta. Kaynatam nirqa: “Kunan kaq cielokunatawan kay pachataqa Diospa rimarisqanmi waqaychachkan ninapaq, chay ninapim juicio punchawpi huchasapa runakunapas rupanqa”, nispa (2 Ped. 3:7). ¿Imataq pasanqa ‘cielokunata’ otaq kunan gobiernokunata hinaspa ‘kay pachata’ otaq mana allin ruraq runakunata? (Leey 2 Pedro 3:13.) Paykunapa rantinpim kanqa ‘mosoq cielokuna’ (hanaq pachapi Diospa Gobiernon) hinaspa ‘mosoq allpa’ (Diosta servispa mosoq pachapi kawsaq allin runakuna).

17. ¿Runakuna imayna kawsanankumantam Apocalipsis 21:1-4 willawanchik?

¹⁷ Bibliapa tukuyninpi kaq libropas willawanchikmi runakuna mana pantaqña kaspanku imayna kawsanankumanta (leey Apocalipsis 21:1-4). Diosta serviqkunaqa chayna kawsakuytam suyarqaku Eden huertapi Adan huchallikusqan tiempomantaraq. Arí, allin ruraq runakunam kay pacha Paraiso kaptin manaña onqospa nitaq wañuspa kawsakunqaku. Yachamusqanchikman hinaqa, hebreo hinaspa griego rimaypi qellqasqa Diospa Palabranpim kay suyakuymantaqa willawanchik. Kay sumaq suyakuymi Diosta kasukuqkunata hinalla kallpanchawanchik (Apo. 22:1, 2).

¿Atiwaqchu explicayta?

• Jesuspa nisqanman hina, ¿imataq ‘tukuy imapas mosoqyachisqa tiempo’?

• ¿Imamantam Jesusqa Nicodemoman willarqa?

• ¿Imatam Jesus nirqa waqtanpi kaq warkusqa mana allin runaman?

• Pablopa chaynataq Pedropa, ¿ima nisqantaq qawachin kay Pachapi wiñay kawsay kananta?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[8 kaq paginapi dibujo]

Allin ruraq runakunam kay Pachapi wiñaypaq kawsanqaku

[10 kaq paginapi dibujokuna]

Wiñay kawsaymantam Jesusqa yachachirqa