Kaxtaʼab upʼéel baʼax jach koʼoj

¿TSʼOʼOK wa a kaxtik upʼéel baʼal jach koʼoj u tojol tuʼux maʼ ta tuklik a kaxtik kaʼachiʼ? Lelaʼ úuch tiʼ utúul u j-jaajkunaj Jéeoba kajaʼan Estonia, ku kʼaabaʼtik Ivo Laud, tu kʼiinil 27 tiʼ marzo tiʼ 2005, letiʼeʼ táan u yáantik utúul kiik tsʼoʼok u yantal u jaʼabil u jut upʼéel úuchben naj. Ka tu lúuʼsoʼob upʼéel tséelil le najoʼ tu yiloʼob yaan upʼéel taabla tu tséel upʼéel tiʼ u yokmiloʼob. Ka tu luʼsoʼob le taablaoʼ tu yiloʼobeʼ yaan uláakʼ upʼéel maas chichan makmil upʼéel jool kex 10 centímetros u kóochil, 1.2 metros u kaʼanlil yéetel 10 centímetros u taamil. (1) Upʼéel kúuchil tuʼux taʼakaʼan baʼaloʼob. Ichileʼ yaan upʼéel tesoroiʼ. ¿Baʼax túun le yanoʼoʼ? ¿Máax taʼakiʼ?

Le baʼaxoʼob tsʼaʼan ichiloʼ toʼanoʼob tubeel yéetel  upʼéel piimpim juʼum. (2) Le baʼaxoʼob toʼanoʼoboʼ letiʼe jóoʼsaʼaniloʼob ku beetik u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ, yaʼabeʼ u xookiloʼob U Pʼíich Tulumil Kanan (yanoʼobeʼ tiʼ u jaʼabiloʼob 1947). (3) Le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ chéen tu kʼabil máak copiartaʼanil ich estonio. Ka joʼopʼ u wachʼkoʼob le baʼaxoʼob taʼakaʼanoʼ tu kaxtoʼob juʼunoʼob áantoʼob u yiloʼob máax tsʼaʼobiʼ. U juʼuniloʼob úuchik u bisaʼal Villem Vardja, u yíicham Alma, utiaʼal ka kʼáataʼak u chiʼ tumen le autoridadoʼoboʼ. Tu kaxtoʼob xan juʼunoʼob ku yeʼeskoʼob baʼax jaʼabiloʼob tu máansaj cárcel. Baʼaleʼ ¿baʼax oʼolal kʼalaʼab Villem?

Letiʼeʼ tiʼ ku meyaj kaʼach teʼ múuchʼulil yaan tu kaajil Tartuoʼ, yéetel ka máan kʼiineʼ bin meyaj xan teʼ múuchʼulil yaan kaʼach Otepää, tu luʼumil Estonia, upʼéel tiʼ u yúuchben luʼumil le sovieticoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ tu kʼaj óoltaj le u jaajil táanil tiʼ u káajal le kaʼapʼéel nojoch baʼateltáambaloʼ. Tu kʼiinil 24 tiʼ diciembre tiʼ 1948, bisaʼab tumen le comunistaʼob utiaʼal maʼ u seguer u kʼaʼaytik le maʼalob péektsiloʼ. Kʼáataʼabtiʼ tumen le policía u kʼaabaʼ u maasil u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. Ka tsʼoʼok u yaʼalaʼaltiʼ maʼ tu páajtal defendertikuba tu táan le juezoʼ, aʼalaʼabtiʼ yaan u máansik diez jaʼaboʼob tiʼ upʼéel cárcel yaan tu luʼumil Rusia.

Villemeʼ chúukpaj u yóol u meyajt Dios tak ka kíim tu kʼiinil 6 tiʼ marzo tiʼ 1990. U yatneʼ maʼ u yojel wa yaan kaʼach tiʼ u yíicham le baʼaxoʼob kaxtaʼaboʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ letiʼeʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ u yataniʼ utiaʼal maʼ u beetaʼal loob tiʼ wa ka bisaʼak tumen le autoridadoʼoboʼ. ¿Baʼaxten tu taʼakaj le jóoʼsaʼaniloʼobaʼ? Tumen le Comité de Seguridad del Estado sovieticooʼ (KGB) chéen ken jáan kʼuchkoʼob tu yotoch le sukuʼunoʼob utiaʼal u yiloʼob wa yaan wa baʼax jóoʼsaʼanil tiʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ Villemeʼ tu taʼakaj le jóoʼsaʼaniloʼob utiaʼal maʼ u pʼáatal jach minaʼan jóoʼsaʼaniloʼob tiʼ le sukuʼunoʼob kex jeʼel bukaʼaj ka bisaʼak tumen le KGB. Tu jaʼabil 1990, kaxtaʼab uláakʼ tuʼuxoʼob taʼakaʼan le jóoʼsaʼaniloʼob tumen Villemoʼ, upʼéel tiʼ leloʼobaʼ tu kaajil Tartu, tu noojol Estonia.

¿Baʼaxten k-aʼalik upʼéel tesoro le baʼaxoʼob kaxtaʼaboʼoboʼ? Tumen tuláakal le jóoʼsaʼaniloʼob copiartaʼanoʼob jach tubeel yéetel jach taʼakaʼanoʼob tubeelaʼ ku yeʼesikoʼob bix u yilaʼal kaʼach tumen le sukuʼunoʼob le kaʼansaj ku keʼetel yéetel janaloʼ (Mat. 24:45). Techeʼ, ¿bey wa xan a wilik le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ? Le revista U Pʼíich Tulumil Kananoʼ ku jóoʼsaʼal ich estonio yéetel ichil uláakʼ 170 tʼaaniloʼob, leloʼobaʼ táakaʼanoʼob ichil le kaʼansaj ku keʼetel yéetel janaloʼ.