Nọ A te Ru Owhẹ EVA DHA

AHWO buobu a rẹ ta inọ orukele ọ rẹ were. A rẹ ta ere keme wọhọ ẹkoma ohwo-akpọ, eva e rẹ dha omai nọ omọfa o te ru omai oware odada hayo nwa omai oma. Obruoziẹ-iroro mai o rẹ gwọlọ uvioziẹ. Rekọ onọ na họ, evaọ edhere vẹ?

Eware jọ nọ a re ro ru ohwo eva dha e rẹ da vi ejọ. O sae jọ ẹtehe, etu nọ a tu ohwo, ẹme oyoma nọ a kpahe kẹ ohwo, hayo ẹpoviẹ, ukpe-ugbobọ, ekpemio oware ohwo, gbe efa. Ẹvẹ o rẹ jọ owhẹ oma nọ ohwo jọ o te ru owhẹ oware odada? Oware nọ o rẹ kake ziọ ahwo buobu iroro họ, ‘Me ti gb’edha họ iẹe aro!’

Evaọ obọ America, emọ ekọleji buobu nọ e gwọlọ gboja kẹ iticha nọ e whọku ai, a siobe kẹ ae no, gu erue họ ae uzou inọ iticha na e lahiẹ e rai. Brenda Mitchell, ọnọ o wo uzou Ogbẹgwae Iwuhrẹ evaọ ẹwho New Orleans ọ ta nọ, “Nọ a te si obe utioye kpahe iticha, yọ odẹ riẹ o raha no.” Nọ a tẹ make ruẹ uwhremu na inọ obọ iticha na u te he, o rẹ sae rehọ oke re odẹ na u te noi uzou.

Evaọ eria iruo, ahwo buobu a rẹ rọ fiki evedha inọ a bi si ai no iruo gwọlọ ru ọga iruo na kele ẹkwoma evuẹ nọ i wuzou kẹ ekọmpene na nọ a re voro no ekọmputa ekọmpene na. Ejọ e rẹ lẹlẹ kiẹ evuẹ ididi ekọmpene na jẹ fere ae via kẹ amọfa ọvọvẹ hayo re a ruẹse kẹ ae ugho. U te no oyena no, obe-usi na The New York Times o ta nọ: “Ekwakwa ekọmpene nọ a re tho o gbẹ rrọ edhere jọ nọ ahwo nọ a si no iruo a bi ro ru ekọmpene kele.” Re a ruẹse whaha oware utiona, ekọmpene buobu a re se oroiro hayo alakpa re o su ohwo nọ a bi si no iruo kpohọ ọfisi riẹ, fi ẹro họ ohwo na bẹsenọ ọ rẹ tọlọ eware riẹ kpobi no, oroiro hayo alakpa na o ve su ei ruọ otafe.

Oria nọ ma rẹ mae jọ ruẹ orukele họ udevie egbẹnyusu, egbẹrioma, gbe ahwo uviuwou ohwo. Ẹme ọdada hayo oware uyoma nọ a ru ohwo o sae wọe gwọlọ ru kele. Nọ ogbẹnyusu ra ọ tẹ ta ẹme ọgaga kẹ owhẹ, kọ whọ rẹ kpahe ẹme ọgaga zihe? Nọ ohwo uviuwou ra jọ o te ru owhẹ eva dha, kọ whọ rẹ gwọlọ edhere nọ who re ro ru ei kele? O rẹ lọlọhọ re ma ru kele, maero nọ  ohwo nọ o ru omai thọ ọ tẹ rrọ ohwo nọ ọ kẹle omai.

Ugheghẹ nọ O Rrọ Orukele

Ẹsibuobu, oware nọ o rẹ wọ ahwo ru orukele họ, re ofu rai ọ ruẹsi hrẹ hayo kpotọ. Wọhọ oriruo, Ebaibol e vuẹ omai inọ okenọ emezae Jekọp a yo nọ Shẹkẹm, ohwo Kenan, o kie Daina, oniọvo-ọmọtẹ rai ọghọ, “eva e tẹ dha e gaga.” (Emuhọ 34:1-7) Re a ruẹse kioja oware nọ o ru oniọvo-ọmọtẹ rai na, emezae ivẹ Jekọp jọ a tẹ gbẹgwae oyoma kpahe Shẹkẹm avọ uviuwou riẹ. Simiọn avọ Livai a viẹ ezae ẹwho na họ ru oware jọ nọ o kẹ rae uvẹ bru ruọ ae, nọ a ro kpe ezae ẹwho na kpobi, te Shẹkẹm omariẹ.—Emuhọ 34:13-27.

Kọ eghughu azẹ yena nọ a kpe na u ku ẹbẹbẹ na họ? Nọ Jekọp o yo oware nọ emezae riẹ a ru, ọ tẹ whọku ai, inọ: “Wha wha uye se omẹ no, wha te ru omẹ zihe ruọ uleghe rọ kẹ ahwo nọ a be ria otọ na . . . a te koko họ rọ suọ omẹ [họre] omẹ, a re ti kpe omẹ avọ uwou mẹ no.” (Emuhọ 34:30) Ẹhẹ, ukpenọ orukele rai u ku ẹbẹbe na họ, u dhugbe ru eware yoma; u ru nọ uviuwou Jekọp o jẹ rọ yọrọ oma gaga fiki ozọ orukele ahwo ewho nọ e wariẹ e rae họ nọ oware na o dha eva. Ẹsejọhọ re oyena o siọ ae ba ẹvia kẹ, Ọghẹnẹ ọ tẹ ta kẹ Jekọp nọ ọ kwa uviuwou riẹ no ẹkwotọ na kpohọ Bẹtẹl.—Emuhọ 35:1, 5.

Eware nọ e via fiki Daina nọ a kie ọghọ na u wuhrẹ omai oware ulogbo jọ. Orukele ọ rẹ wha orukele ọfa tha, je su kpohọ orukele ọfa, ererere ọvo ribri. Nwane wọhọ epanọ ohare ahwo Germany jọ o ta inọ: Orukele o re si orukele lele oma, u re wo oba ha.

Edada nọ I Wo Oba Ha

O rẹ wha enwoma se ohwo nọ ọ tẹ be hai roro kpahe epanọ o re ro gboja kẹ ohwo jọ nọ o ru rie thọ. Obe na, Forgiveness—How to Make Peace With Your Past and Get On With Your Life (Erọvrẹ—Epanọ Whọ Sae rọ Kpairoro Vrẹ Eware nọ A Ru Owhẹ Vrẹ no je Yeri Uzuazọ Ra Haro), o ta nọ: “Ofu ọ rẹ whọlọ owhẹ oma. U re mi owhẹ oke gbe ẹgba, nọ who te bi roro kpahe eware nọ a ru  owhẹ thọ evaọ oke nọ u kpemu, be jọ eva ra bọwo ahwo nọ i ru owhẹ thọ eha, jẹ be gwọlọ epanọ who re ro ru ai kele.” Wọhọ epanọ Ebaibol i dhesẹ i rie, “ihri-eriọ e rẹ lẹliẹ enwa gbo.”—Itẹ 14:30, NW.

Ẹvẹ ohwo ọ sae rọ ginẹ wereva nọ o te wo egrẹ fihọ eva? Ọniyẹrẹ jọ ọ ta nọ: “Who te roro nọ ‘orukele ọ rẹ were,’ dai rri ovao ahwo ivri, enọ e wọ orukele họ uzou anwọ ikpe buobu ze na.”

Roro kpahe oware nọ o be via evaọ eria buobu akpọ na, nọ omagbẹre uyẹ gbe egagọ o dafia. Ẹsibuobu, nọ a te kpe ohwo abọjọ, abọ yena o ve kpe ohwo abọdekọ kele, onọ o rẹ lẹliẹ tabọ tabọ se ofu họ igbabọ je su kpohọ egrẹ gbe ikpakpe nọ i re wo oba ha. Wọhọ oriruo, okenọ ebọmbo i kpe izoge 18 evaọ etoke ozighi ọkparesuọ jọ, aye jọ nọ ọ jọ uweri o te bo nọ: “Ma rẹ za uye na zihe se ai asia udhusoi akuakpe!” Oghẹrẹ utioye okpẹtu na ọ rẹ rọ kẹrabọ, je si ahwo buobu fihọ iẹe.

“Ubiẹro avọ Ubiẹro”

Ahwo jọ nọ a wo uruemu orukele a rẹ ta nọ Ebaibol e rọwo fihọ iẹe. A rẹ ta nọ, “Kọ Ebaibol na e gbẹ ta nọ ‘ubiẹro avọ ubiẹro, ubiakọ avọ ubiakọ’?” (Iruo-Izerẹ 24:20) Whọ gbẹ roma totọ rri ẹme na ha, who re roro nọ uzi “ubiẹro avọ ubiẹro” na o be ta udu họ orukele. Rekọ uzẹme riẹ họ, uzi yena u je fi obọ họ whaha uruemu orukele. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

Nọ ọmọ Izrẹl jọ ọ tẹ họre ọrivẹ riẹ je tu ei ẹro, Uzi na o ta nọ a rẹ kẹ ohwo na ọkpọ uye ovona. Dede na, orọnikọ ohwo nọ a nwa oma na ọye o re ru ohwo nọ ọ nwa riẹ oma hayo omoni riẹ jọ kele rọ kioja ha. Uzi na o ta nọ ohwo na ọ rẹ wọ ẹme na bru ahwo nọ a kẹ udu ẹdhoguo—ibruoziẹ nọ a ro mu re a ku ẹme na họ. Otoriẹ inọ ohwo nọ ọ rehọ aro kokoko kpe ohwo hayo jowọ ojihẹ ọ rẹ ruẹ ọkpọ uye ovona u fi obọ họ ru ozighi kpotọ evaọ udevie emọ Izrẹl. Rekọ orọnọ ere uzi na o nyaba ha.

Taure Jihova ọ tẹ te kẹ uzi uye nọ a rẹ kẹ ohwo nọ o keke aro họ ru ọrivẹ riẹ oware uyoma na, ọ rọ ẹkwoma Mosis ta kẹ emọ Izrẹl nọ: “Whọ jọ evaọ eva ra mu kpahọ oniọvo ra ha . . . Who ru orukele hayo ẹgo kpahọ emọ ahwo ra ha.” (Iruo-Izerẹ 19:17, 18) Ẹhẹ, re a sai wo otoriẹ uzi “ubiẹro avọ ubiẹro, ubiakọ avọ ubiakọ” na, o gwọlọ nọ ohwo o re si iroro riẹ kpohọ kabọ kabọ Uzi Mosis na kpobi, onọ Jesu ọ ta nọ a rehọ izi ivẹ gba ekru, inọ: “Whọ rẹ rehọ eva ra kpobi, gbe ẹzi ra kpobi, gbe iroro ra kpobi, you Ọnowo na Ọghẹnẹ ra,” je “You omọfa epanọ who you oma ra.” (Matiu 22:37-40) Nọ o rrọ ere na, eme Ileleikristi uzẹme a re ru nọ a te bi kienyẹ ai?

Lele Edhere Udhedhẹ

Ebaibol na i dhesẹ Jihova wọhọ “Ọghẹnẹ udhedhẹ,” jẹ ta udu họ idibo riẹ awọ inọ a “guọlọ udhedhẹ re [a] lele ei.” (1 Ahwo Tẹsalonika 5:23; 1 Pita 3:11) Kọ o ginẹ lọhọ re ma ru ere?

Evaọ etoke odibọgba Jesu evaọ otọakpọ, ewegrẹ riẹ a nweya ku ei, fae eviaviẹ, lahiẹe, ogbẹnyusu ọkpekpe riẹ o vivi rie, ilele riẹ dede a dhẹ siẹe ba. (Matiu 26:48-50; 27:27-31) Eme o ru kpahe onana? Pita ukọ na o kere nọ: “Okenọ a jẹ poviẹ e, ọ rẹriẹ unu poviẹ ifo ho; nọ ọ jẹ ruẹ uye, o hrou oma ha; rekọ o fi oma riẹ họ-otọ kẹ ọnọ o re bruoziẹ kiete.”—1 Pita 2:23.

Pita ọ ta vevẹ inọ: “Kristi ọ ruẹ uye kẹ owhai no re, o te fi oriruo họ-otọ kẹ owhai re wha rọ kpahe ithihi riẹ.” (1 Pita 2:21)  Ẹhẹ, a ta udu họ Ileleikristi awọ inọ a raro kele Jesu, te owọ nọ ọ jẹ kpahe okienyẹ. Evaọ Ovuẹ riẹ orọ obọ Ugbehru na, Jesu ọ ta kpahe oware nọ ohwo o re ru nọ a te bi kienyẹe, inọ: “[Wha] you ewegrẹ rai lẹ kẹ enọ e be kẹ owhai uye. Re wha te jọ emezae Ọsẹ rai nọ ọ rọ obọ odhiwu.”—Matiu 5:44, 45.

Eme ahwo nọ a wo ọkpọ uyoyou Kristi a re ru nọ amọfa a te ru ai thọ hayo nọ a te roro nọ ohwo jọ o ru rai thọ? Itẹ 19:11 o ta nọ: “Areghẹ owoma o re ru ofu ohwo kpotọ, oro rọkẹ ẹe re o ri oruthọ jọ vo.” A re je fi uthubro na họ iruo, onọ o ta nọ: “Wha rọ eyoma kpare obọ họ, rekọ rehọ uwoma ru uyoma re.” (Ahwo Rom 12:21) Onana u wo ohẹriẹ gaga no ẹzi orukele nọ ọ da akpọ fia nẹnẹ! Uvi uyoyou Ileleikristi o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai fi ẹzi orukele kparobọ, rọ ere “ri oruthọ jọ vo” keme uyoyou ‘o rẹ yọrọ ofu hu.’—1 Ahwo Kọrint 13:5.

Kọ onana u dhesẹ nọ a te guegue omai hayo gwọlọ nwa omai oma, ma gbẹ nwane kpunu hu? O rrọ ere he? Nọ Pọl ọ ta nọ, “Rehọ uwoma ru uyoma re,” orọnikọ ọ jẹ ta nọ Oleleikristi o re fi oma hotọ re a thihi ei kpe he. Ukpoye, nọ a tẹ gwọlọ nwa omai oma, ma wo udu nọ ma rẹ rọ thọ oma mai. Otẹrọnọ a ru owhẹ oware uyoma jọ hayo raha oware ra, whọ sai bo bru iporisi. Otẹrọnọ oria iruo hayo obọ isukulu onana o jọ roma via, u wo ahwo nọ a kẹ udu nọ ma rẹ sai bo bru.—Ahwo Rom 13:3, 4.

Dede na, u fo re ma kareghẹhọ inọ o rrọ bẹbẹ re ma ruẹ uvioziẹ evaọ akpọ inẹnẹ. Ẹhẹ, ahwo buobu a raha edẹ uzuazọ rai kpobi no be gwọlọ uvioziẹ, rekọ ukuhọ riẹ enuobro gbe unuofiẹ a ro ku ei họ keme a sai woi tobọ họ.

Oware nọ Setan ọ gwọlọ kpobi họ, re egrẹ gbe orukele o hẹriẹ ahwo-akpọ. (1 Jọn 3:7, 8) U woma gaga re ma hae kareghẹhọ eme Ebaibol nana: “Iyoyou, whai ọvo a kioja kẹ oma rai hi, rekọ wha vueiwa kẹ ofu Ọghẹnẹ; keme a kere nọ, ‘Orukele na ọmẹ, me re ru kele, ere Ọnowo ọ tare.’” (Ahwo Rom 12:19) Nọ ma tẹ nya siọ orukele ba kẹ Jihova, u re ru nọ ofu, edada, gbe ozighi e rẹ rọ thọ omai wa.—Itẹ 3:3-6.

[Ẹme nọ a fi ẹgba họ nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

“Whọ rẹ rehọ eva ra kpobi, gbe ẹzi ra kpobi, gbe iroro ra kpobi, you Ọnowo na Ọghẹnẹ ra,” je “You omọfa epanọ who you oma ra”

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Uyoyou ‘o rẹ yọrọ ofu hu.’ —1 Ahwo Kọrint 13:5