Vava Ofungiswanga Makasi

WANTU ayingi beyindulanga vo o landa e kunda nluta kutwasanga. Ke dianzenza ko dia bakama ekudi vava tufungiswanga makasi yovo mweseswa e mpasi. E ntona zeto za kingutukila za zaya swaswanesa ewete yo bi zivavanga vo evangu dia vilwa diasingikwa. Mu nkia mpila?

Ediadi dialudi, kadi vena ye mambu mayingi malenda kulweka o ntima nze bundwa, nungunwa, vezwa, levolwa, yiywa ye makaka mpe. Adieyi ovanga kele vo bavangidi dimosi muna mambu mama? O unu ndonga balenda vova vo: ‘Ikubavanga nze una bamvangidi.’

Brenda Mitchell wa mfidi a buka Ki’alongi kuna Nova Orleãs wavova vo: Kuna Estados Unidos, wana ayingi a sikola bevuninanga alongi au mambu kimana bakala ye una balenda kubalandila e kunda. Adieyi dibwanga? Wavova vo: “O vuninwa e diambu zitu di’alongi dikululanga.” Kana nkutu vava kizayakananga vo mambu mama maluvunu, e mfwilu zingila kaka mizingilanga.

Asadi ayingi balembi yangalela e salu kiau bevavanga landila mfumu zau za salu e kunda. Befwasanga mambu mamfunu mena muna komputador ya kompani. Akaka beyiyanga mambu ma mbumba ma salu mena muna komputador yo kaya mo yovo teka mo kw’akaka. Katula wivi wau, “o yiya salanganu ya kompani i mpila yakaka ifilanga wantu mu vutula mbi muna mbi” nze una uvovanga zulunalu ya The New York Times. Makompani mayingi mu venga vo asadi batwasa mfwilu muna kompani yo landila mfumu zau e kunda, vava vekalanga ye mfunu wa vaikisa muntu muna salu, besadilanga nyingidi, kimana kayingila o nsadi ndioyo mu kutika lekwa yandi yawonso yo kanga masini yo vaika mu lembi kala ye ntangwa ya fwasa yovo yiya e salanganu ya kompani.

Vana ntandu, e kunda kitoma landwanga i ki’awana tutomene zayana yau, akundi ye yitu yeto. Nkumbu miayingi wantu belandilanga akw’au e kunda vava bekubavovesanga mambu mekubalwekanga o ntima, vava belevolwanga yovo vava bevanwanga matingu. Kele vo nkundi aku uvene matingu, nga ngeye mpe matingu okumvutulwila? Kele vo esi nzo aku bafungisi makasi, nga okubalandilanga  e kunda? Diasazu mu vanga wo kele vo makasi ofungisu kwa muntu otomene zayana yandi.

Mfwilu mia Landila e Kunda

Nkumbu miayingi awana belandilanga e kunda bevanganga wo mu vevola e mpasi bemonanga mun’evangu dikubakendelekanga. Muna bong’e nona, Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo vava wana Yakobo wa Nyibere kuna nkulu bazaya wo vo o Sekeme wa mwisi Kenani, Dina wa nsang’au kaleka mu ngolo, ‘bakendalala, bayisaula kikilu.’ (Etuku 34:​1-7) Muna landila evangu diambi diavangwa kwa nsang’au e kunda, awole muna wana Yakobo balekele Sekeme ye nzo es’andi yawonso e mfulu. Basadila e ndekwa yo kota muna mbanza Kenani yo vonda akala awonso a mbanza kumosi yo Sekeme.​—⁠Etuku 34:​13-27.

Nga menga mama mawonso babungula masadisa muna singika e diambu? Vava Yakobo kazaya mana wan’andi bavanga wabasemba oku vo: “Numbwesese mpasi, yanukwa kw’esi nsi, . . . bekunkutakenena, bamponda, yafwasakana, omono ye nzo ame.” (Etuku 34:​30) Elo, vana fulu kia singika e diambu e kunda balanda mpasi kaka kiawokesa. E nzo ya Yakobo yafwana kikenga vana vena amfinangani bazala ye makasi ma kubavutulwil’e mbi. Muna lembi bwa mu mpasi, Nzambi wavovesa Yakobo ye nzo andi vo bayaluka muna zunga kiakina yo kwenda zingila kuna zunga kia Betele.​—⁠Etuku 35:​1, 5. 

Mana mabwa vava Dina kalekwa mu ngolo, diambu diamfunu mekutulonganga. O landa e kunda kuwokesanga mavangu ma landa kunda yo vutukilwa nkumbu miayingi. Kingana kia esi Alemanha kilungidi kwandi kivovanga vo: Ke veviokanga kolo kiayingi ko kwa nlandi a kunda mu landilwa mpe e kunda.

Wokesa e Mpasi

O sia sungididi kiawonso mu tumbu ovana kwa muntu obakanene yandi e diambu, dilenda kuvang’e mpasi. O nkanda Forgiveness​—⁠How to Make Peace With Your Past and Get On With Your Life uvovanga vo: “Makasi malenda kutandisa. Olenda fwasa ntangwa yayingi mu yindula mpasi wamweswa, e sibu  ovavila nkw’aku ye mpila kunda okunlandila.” Nze una tutanganga muna Nkand’a Nzambi vo: “E kimpala i lubotomoko lua visi.”​—⁠Ngana 14:30.

Aweyi olenda kadila ye kiese kele vo balwekele o ntima? Aweyi ovanga kele vo e ngindu za landa e kunda zikotele muna ntim’aku? Muntu mosi wavova vo: “Avo oyindulanga vo ‘landa e kunda’ i vangu diambote, tala e ndose z’awana belandilanga akw’au e kunda.”

Badika dina dibwanga muna nsi zayingi ova nza vava vebwanga ntantani za makanda ye za mabundu. Nkumbu miayingi, mosi avo yantikidi, yau awonso babakanene, evangu diadi, lumengo kaka disiamisanga yo wokesa lutangu lwa mafwa. Kasikil’owu, vava evangu dia nsoki diafwasa aleke 18, nkento mosi wakendalala wavova vo: “Tufwete kubavutulwila evangu diadi vioka nkumbu kumi dia mazunda.” Muna mpila yayi, o nsoki wokela kaka uwokela yo fila ulolo wa wantu mu yikama mu mavangu mama.

“Disu mu Disu”

Akaka bevovanga vo belandanga e kunda kadi Nkand’a Nzambi betangininanga. Bevovanga vo, “o Nkand’a Nzambi nga ke uvovanga ko vo ‘disu mu disu, dinu mu dinu’?” (Fuka 24:​20) Avo kutomene tala ko, e nsiku wa “disu mu disu” ulenda badikilwa nze wau unungununanga e fu kia landa e kunda. Kansi, e nsiku wau wasianga e nkendelo mun’evangu dia landila e kunda. Mu nkia mpila?

Kele vo Nyisaele onwene yo nkw’andi yo kundunguna e disu, e Nsiku wavavanga vo katumbwa. Kansi, ke ndiona wadungunwanga disu ko wafwana kuntumba yovo esi nzo andi. E Nsiku walombanga vo kanata e diambu diadi kw’awana bakala ye wisa kia singika dio, kwa afundisi basolwa mu salu kiaki. O zaya vo evangu dia nsoki kuna lukanu tumbwa diatumbwanga, diavananga wonga kw’awana bazolanga dio vanga. Kansi, vakala mpe y’ekuma kiakaka.

Una kavene nsiku ko tuyikidi vana ntandu, Yave wa Nzambi wavovesa zula kia Isaele kunima Mose vo: “Kusawila mpangi aku omo ntima ko . . . Kulandi kunda ko, ngatu lundil’ekasi.” (Fuka 19:​17, 18) Ozevo, e nsiku wa “disu mu disu, dinu mu dinu” ufwete badikilwa mun’owu w’Ekangu dia nsiku una Yesu kavova vo wakufikwa mu nkanikinu miole: “Zola Yave wa Nzambi aku yamuna nsi a ntim’aku yawonso, yo muna fulumwinu kiaku kiawonso, yo muna nyindu aku wawonso. I wau wuwu o nkanikinu anene, wantete mpe. Una wezole ufwananini, i wau wuwu, zola nkw’aku, konso un’okuzolela.” (Matai 22:​37-​40) Ozevo, Akristu adieyi bafwete vanga vava bemweseswanga e mpasi yovo vangwa e vilwa?

Vava Luvuvamu

Nkand’a Nzambi uyikilanga Yave nze “Nzambi a luvuvamu” on’ovavanga vo asambidi andi ‘bavava luvuvamu yo lakama lo.’ (Ayibere 13:20; 1 Petelo 3:​11) Nga diadi nluta kikilu ditwasanga?

Muna salu kiandi ova ntoto, Yesu bamvumin’o mete, bawanda yo siwa kitantu kwa mbeni zandi, wayekolwa kwa nkundi yo bembolwa nkutu kwa alongoki a yandi kibeni. (Matai 26:​48-50; 27:​27-​31) Adieyi kavanga? “Una kalevolwa, kavutwidi malevo ko” u kasoneka Petelo wa ntumwa. “Una kamon’e mpasi, kavumisi ko; wiyiyekwele kaka kwa ndion’ofundisang’e mfundis’ansongi.”​—⁠1 Petelo 2:⁠23.

 Petelo wavova vo: “O Kristu wanumwen’e mpasi, wanusisil’e mbandu, nwalanda muna ntambi zandi.” (1 Petelo 2:​21) Elo, Akristu bekasakeswanga muna tanginina Yesu yo zizidila o vilwa kavangwa. Muna kuma kiaki, Yesu yandi kibeni wavova mun’Elongi diandi vana Mongo vo: “Nuzol’atantu eno, nubasambil’ana bekunubangika; nwakala nu wan’Es’eno wina kun’ezulu.”​—⁠Matai 5:​44, 45.

Awana betangininanga o zola kwa Kristu adieyi bevanganga vava bemonanga yovo mweswa e mpasi? Muna Ngana 19:11 tutanganga vo: “E ndungalal’a muntu isi’ekasi diandi e kimbazi-mbazi; I’kembo diandi dia lutis’ekuzuka.” Belemvokelanga mpe luludiku lwalu vo: “Kusundwa kwa bi ko, sunda kak’o bi muna wete.” (Roma 12:​21) Ekwe nswaswani vana vena fu kia landa e kunda kimonekanga o unu muna nza yayi! O zola kwa kieleka kwa Kikristu kulenda kutusadisa mu sunda fu kia landila e kunda yo “lutis’ekuzuka,” kadi o zola “ke kubadika diambi ko.”​—⁠1 Korinto 13:⁠5.

Nga diadi disongele vo avo tukotelo o nsoki yovo mweseswa e mpasi tufwete butama yo tonda e mpasi zazi? Ve kikilu. Vava Paulu kavova vo: “Sunda kak’o bi muna wete” kazola vova ko vo o Nkristu kafwete butama kana nkutu vana ntadisi a lufwa. Kansi, vava tukotwanga o nsoki tuna ye nswa wa kitanina. Kele vo bazolele kuvang’e mpasi yovo kanga e lekwa yaku ofwete bokela polisia. Kele vo e diambu dibwidi vana vena nkundi aku a salu yovo a sikola, vena y’akwa wisa ana tulenda lomba lusadisu.​—⁠Roma 13:​3, 4.

Kansi kadi, sungamena dio vo ovangwa unsongi wakieleka mu nza yayi ke dilendakana ko. Kieleka, ulolo wa wantu bevavanga wo muna zingu kiau kiawonso, kansi bebwanga muna lukendalalu ye dimbula vuvu vava ke belendanga lungisa e nsatu zazi ko.

Satana ozolanga vo wantu bayivana mun’evangu dia landa e kunda ye lumengo. (1 Yoane 3:​7, 8) Diambote twasungamena e mvovo miami miasonama muna Nkand’a Nzambi vo: “Ke nulandi kunda ko, nusila kaka makasi e nzila: kadi diasonama vo, e kunda, kiame; mono kwame nsenda, i Yave wau.” (Roma 12:​19) Muna yambula e diambu vana moko ma Yave, tukuyivevolanga muna mpasi zayingi, makasi yo kuyisia mun’evangu dia nsoki.​—⁠Ngana 3:​3-6.

[Mvovo mia sina muna lukaya lwa 18]

“Zola Yave wa Nzambi aku yamuna nsi a ntim’aku yawonso, yo muna fulumwinu kiaku kiawonso, yo muna nyindu aku wawonso” yo “zola nkw’aku, konso un’okuzolela”

[Mafoto zina muna lukaya lwa 19]

O zola “ke kubadika diambi ko.”​—⁠1 Korinto 13:5