Ikatúpa jaguerovia oĩha ñande Apohare?

PETEĨ karai ndogueroviaivaʼekue oĩha Ñandejára heʼi: “Agueroviátama jepi oĩha peteĩ ñande Apohare, upéi apensa mbaʼérepa ndoipeʼái umi mbaʼe oporombohasa asýva, ko haʼe ipoderosoitereíva. Ha upéva chembopochyeterei”. Haʼe ningo heʼi péicha ojejuka rupi ihentekuérape oikórõ guare peteĩ jejukapa guasu (Holocausto). Péro ndahaʼéi haʼe añónte oñeñandúva upéicha.

Heta ningo oĩ ohasa asy jave ndogueroviaséiva oĩha peteĩ ñande Apohare. Mbaʼérepa heta tapicha ndogueroviái oĩha ñande Apohare? Oiko porãvétapa yvyporakuéra ndogueroviáiramo oĩha Ñandejára térã opensáramo noikotevẽiha peteĩ rrelihiónre? Ikatúnepa peteĩ ndogueroviáiva oĩha ñande Apohare okambia ha ojerovia hese?

Umi rrelihión japu káusa

Ndajagueroviaséiramo jepe, rrelihión káusare hetaiterei oĩ ndogueroviáiva oĩha la Ñandejára (ateísmo). Peteĩ karai hérava Alister McGrath heʼi: “La hénte ningo ndogueroviavéi oĩha Ñandejára hetaiterei rrelihión oĩ rupi ha umi mbaʼe ojapóvante voi nosẽporãigui”. Ha heta vése ojehecha rrelihión káusare oikoha gérra ha oĩ heta oñombyepotíva. Michel Onfray ningo peteĩ filósofo ha ndogueroviáiva oĩha la Ñandejára. Haʼe oñeporandu mbaʼéicha rupípa peteĩ lívro rrelihióso oipytyvõ la héntepe ojapo hag̃ua iporãva ha ambue katu oleéramo jepe ojapo ivaíva. Pór ehémplo umi terrorísta ojuka hetaiterei tapicha inoséntepe.

Heta oĩ ñande rapicha ohasa asy vaʼekue peteĩ rrelihión káusare. Pór ehémplo peteĩ kariaʼy hérava Bertil ningo soldádo vaʼekue. Ha imanduʼa peteĩ saserdóte pe ehérsito Sueciapegua heʼi hague oĩ porãha ñañorairõ. Upearã oiporu Jesús heʼivaʼekue: “Opa umi kyse puku oiporúva, kyse pukúpe omanovaʼerã”. Pe saserdóte ontendeka oĩmantevaʼerãha ohóva gerrahápe ha upe ojapóva péicha Ñandejára rembiguái hína (Mateo 26:52, BNP). a

Bernadette túva ningo omanovaʼekue segunda gérra mundiálpe, Fránciape. Ha haʼe ipochyeterei imanduʼávo pe paʼi heʼivaʼekuére ipríma de tres áño omanórõ guare. Upe paʼi heʼi: “Ñandejára ogueraha chupe oipotágui ótro anhelíto”. Upéi Bernadette imemby ha noimbaporãimi anga la imemby. Upe tiémpope avei nomeʼẽi chupe konsuélo la iglésia.

Ciarán katu okakuaavaʼekue ijetuʼuve jave la situasión Irlanda del Nórtepe. Chupe ningo ojeʼe Ñandejára oporombohasa asyha infiérnope, ha upévare ndochaʼéi hese. Odesafia voi Ñandejárape heʼívo: “Chejukána oimérõ añetehápe reime”. Péro ndahaʼéi Ciarán añónte ipochýva koʼãichagua mbaʼe vaiete omboʼe haguére la iglésia. Ha ikausakuéra voi oiméne oñemboʼe ñepyrũ rakaʼe yvypóra ouha kaʼígui. Pe karai McGrath heʼi avei Darwin-pe ndogustaietereiha la rrelihión omboʼe haguére oĩha infiérno. Ha upévare ndogueroviái oĩne hag̃ua Ñandejára. McGrath omombeʼu avei Darwin “oñembyasyeterei hague itajýra omano haguére”.

Oĩ ningo heʼíva umi tapicha irrelihiósova itavyha térã ifanatikoha. Pór ehémplo,  Irina ikueráima umi oñemoñeʼẽ guaʼúvagui pe iglésiape ha umi iñemboʼe orrepetipávagui. Haʼe heʼi: “Haʼetévaicha voi nopensáiva umi irrelihiósova”. Louis ikuerái avei umi ifanatikoitévagui, ha upévare heʼi: “Heta tiémpo ahecha la rrelihión ndojapoiha mbaʼeve iporãva. Upévare añemoĩ mbarete opaichagua rrelihión rehe”.

Jaiko porãvétapa ndajagueroviáiramo Ñandejára oĩha?

Ndareíriko heta ñande rapicha opensa jaiko porãvetaha rrelihionʼỹre. Oĩ voi heʼíva jaiko porãvéne hag̃ua Ñandejaraʼỹre avei. Upéicha jaikóramo piko opáta la provléma?

Síglo diecióchope peteĩ filósofo hérava Voltaire oñemoĩ mbarete umi mbaʼe vai ojapóvare la rrelihión. Péro heʼi opavave ñaikotevẽha Ñandejárare ñanderekoporã hag̃ua. Upe rire peteĩ filósofo alemán hérava Friedrich Nietzsche heʼi: “Ñandejára omanóma”. Péro haʼe okyhyje la hénte ojapórõ g̃uarã hetaiterei mbaʼe vai ndogueroviái rupi Ñandejára oĩha. Oĩ porãpa rakaʼe ojepyʼapy upévare?

Pe profesór Keith Ward heʼi koʼág̃a rupi hetaitereive mbaʼe vai oikoha, umi mbaʼe ñaimoʼãʼỹva jepe. Ha umi ndogueroviáiva Ñandejára oĩha osegínte ojapo heta mbaʼe vai. Upéicha rupi heta ndogueroviáiva Ñandejára oĩha jepe, ohechakuaa ñaikotevẽha Ñandejárare.

Keith Ward ohechakuaa iporãha jaguerovia Ñandejára oĩha, haʼe heʼi: “Jajeroviáramo Ñandejárare akóinte ñañehaʼã ñanderekoporã ha ñañangareko ñanderekoháre”. Ojehechakuaa ningo umi oservíva Ñandejárape oiporiahuverekoveha hapichápe. Upéicha rupi ovyʼave avei hikuái. Koʼã mbaʼe ohechauka siertoha Jesús heʼivaʼekue: ‘Ovyʼaiteve pe omeʼẽva, chupe oñemeʼẽrõguágui’ (Hechos 20:35, BNP).

Peteĩ ndogueroviaivaʼekue Ñandejára oĩha ha oipytyvõva la héntepe heʼi: “Heta áñorema aipytyvõ la héntepe oheja hag̃ua ivísio, péro nakonsegíri mbaʼeve. Upévare amombaʼeterei ahechávo mbaʼéichapa la Biblia oipytyvõ la héntepe okambia hag̃ua, ha ndahaʼéi sapyʼami g̃uarãnte”.

Heta ndogueroviáiva Ñandejára oĩha heʼi avei la rrelihión ojapoha hetave mbaʼe vai. Omokyreʼỹ voi la héntepe oho hag̃ua gerrahápe ha ndahaʼéi imbaʼeporã ha imbaʼerechakuaa hag̃ua hapichándi. Heta oĩ avei ohechakuaáva oipytyvõha la héntepe ojeroviáramo Ñandejárare, péro haʼekuéra ndogueroviaséi. Mbaʼérepa upéicha?

Mbaʼérepa ndogueroviái avei hikuái Ñandejára oĩha?

Hetápe ningo oñemboʼe añetehápe yvypóra ouha kaʼígui. Pór ehémplo, Anila ostudiavaʼekue Albania-pe, upe tetãme ningo ndojegueroviái voi Ñandejára oĩha. Ha haʼe heʼi: “Ore mboʼehára heʼi oréve ivýrovante ojeroviaha Ñandejárare. Che ningo aguerohoryeterei umi mbaʼe aikuaáva plánta ha opa mbaʼe oikovévagui. Péro che aguerovia umíva oiko hague evolusión rupive, upéicha haʼetévaicha chéve orearandúva umi sientífikoicha”. Péro koʼág̃a  Anila ohechakuaa oguerovia reiete hague umi mbaʼe.

Ikatu oĩ ndogueroviáiva Ñandejára oĩha ipyʼaro rupi. Heta testigos de Jehová ohechakuaa upéva omombeʼu jave la héntepe umi mbaʼe porã oĩva la Bíbliape. Bertil omombeʼu mbaʼépa opensa opredikárõ guare chupe peteĩ Testígo: “Ko fanátiko tuja tuicha ojavy og̃uahẽvo koʼápe”. Upéi “amog̃uahẽ chupe ha pochy reheve haʼepaite chupe la apensáva Ñandejárare, la Biblia ha rrelihión rehe”.

Gus ningo Escociaygua, ha chupe oipyʼapyeterei umi inhustísia oikóva. Ñepyrũrã haʼe ojodiskutisénte voi umi testigos de Jehovándi. Oñeporandu proféta Habacuc oñeporandu haguéicha: ‘Maʼerã piko rehechauka chéve jeiko asy ha ñaña? Ñorairõ opaichagua opárupi oiko’ (Habacuc 1:3).

Ymaite guive heta oĩ oñeporandúva mbaʼérepa Ñandejára ndojapói mbaʼeve ohecháramo ojejapo mbaʼe vai (Salmo 73:2, 3). Simone de Beauvoir, peteĩ eskritóra Franciaygua heʼi: “Ndahasyivevaʼekue chéve aguerovia ndaiporiha ko múndo Apohare, agueroviarangue oĩha peteĩ ñande Apohare ipyʼahatãva”.

Heta rrelihión ningo ndoikuaái mbaʼérepa oiko upéva. Upéicharõ jepe ikatu jaikuaañaína, pór ehémplo Gus omombeʼu koʼág̃a “oikuaamaha mbaʼérepa ñande Apohare oheja jahasa asy”. Upéva ontende rire tuichaiterei okambia. b

Heta umi ndogueroviáiva Ñandejára oĩha ikatu avei ndogueroviapái pe evolusión ha ohechakuaa oikotevẽha Ñandejárare ha ikatu voi oñemboʼe chupe. Jahechamína mbaʼérepa umi ndogueroviáiva Ñandejára oĩha okambia ha oñemoag̃ui ñande Apoharére.

Mbaʼépa oipytyvõ chupekuéra ojerovia hag̃ua ñande Apoharére?

Pe mitãrusu opredikavaʼekue Bertil-pe ohechauka chupe mbaʼéichapa ndojojoguái umi kristianoitéva ha umi heʼínteva ijehe kristianoha. Bertil omombeʼu:  “Ahecharamoitereivaʼekue mbaʼéichapa pe mitãrusu ipasiénsia ha ipyʼaguapy, che ndaikuaaséiramo jepe mbaʼeve. Haʼe ningo akóinte oguerahávami chéve umi puvlikasión ha oikuaa mbaʼépa heʼíta chéve”. c

Svetlana-pe oñemboʼevaʼekue evolusión ha comunismo, upévare haʼe oguerovia umi imbarete ha ikatupyryvévante oikoveha. Upéva oipyʼapyeterei chupe ha umi mbaʼe oaprendevaʼekue Facultad de Medicínape ohesareapave chupe. Haʼe heʼi: “Roñeʼẽ jave umi ndorogueroviáivare Ñandejára oĩha roaprende umi imbarete ha ikatupyryvévante oikoveha. Péro rostudia jave medisína oremboʼe hikuái roipytyvõvaʼerãha umi ikangyvévape”. Haʼe oñeporandumivaʼerã yvyporakuéra oúramo kaʼígui mbaʼérepa upéicharõ umi kaʼi noñembyasýi ni michĩmi yvypóraicha. Ha Svetlana oimoʼãʼỹve jave oñemyesakã chupe koʼã mbaʼe, haʼe heʼi: “Che avuéla ohechauka chéve la Bíbliape ñaneimperfékto rupi jahasa asy ha ñañembyasyha”. Upéi haʼe heʼi ovyʼaiterei hague ohechávo la Biblia omombeʼuha mbaʼérepa ohasa asy umi ipyʼaporãva.

Leif ningo odefende mbarete vaʼekue pe evolusión ha heʼi la Bíbliare káso reínte omombeʼuha. Péro peteĩ árape iñamígo oporandu chupe: “Rehechakuaa piko rerrepetinteha ojeʼéva ndéve, ha ndereikuaaiha mbaʼevete la Bíbliagui?”. Ha mbaʼépa Leif ojapo upévare? Haʼe heʼi: “Ahechakuaa aguerovia reínte hague pe evolusión. [...] Péro oimeraẽvape ikatu omopensa ohechávo mbaʼéichapa oñekumpli umi profesía oĩva la Bíbliape” (Isaías 42:5, 9).

Ciarán ningo heta áño ombaʼapovaʼekue polítikape ha ojepicha opytávo. Upéi ojepyʼamongeta ha ohechakuaa Ñandejára añoite ikatutaha osolusiona la provléma oĩva ko yvy ape ári ha haʼe añoite ikatuha oipytyvõ chupe. Haʼe tuichaicha osuspira ha heʼi: “Hiʼãite piko aikuaa la Ñandejárape”. Ha ojepyʼapyetereígui oñemboʼe péicha: “Eikuaaukamína chéve Ñandejára oiméramo cherendu ha chepytyvõmi asolusiona hag̃ua che provléma ha mbaʼépa yvyporakuéra ikatu ojapo anive hag̃ua ohasa asy”. Upe rire, peteĩ testígo de Jehová og̃uahẽ hógape ha ohechauka chupe la Biblia rupive mávapa la ojapoukáva hetaite mbaʼe vai umi mburuvichakuérape (Efesios 6:12). Upéva ohechauka Ciaránpe mbaʼépa la oikóva ha oikuaaseve opytávo. Upéi ohesaʼỹijo porã rire la Biblia, ojeroviavéma ohóvo Ñandejárare.

Mbaʼépa nde Apohare oipota rejapo?

Heta ningo oĩ ndogueroviavéimava térã ndogueroviaietéva voi Ñandejára oĩha. Mbaʼérepa? Ohechágui mbaʼéichapa umi irrelihiósova hovamokõi, oĩ rupi heta omboʼéva pe evolusión ha oiko rupi hetaiterei mbaʼe vai. Péro reipotáramo, la Biblia ikatu ombohovái ndéve ne porandukuéra. Ko lívro ningo ohechauka mbaʼeichaguápa Ñandejára, haʼéngo ‘ipyʼaguapy ha ndaipyʼarói’, ha omeʼẽ esperánsa (Jeremías 29:11, ÑÑB). Ha péva pe esperánsa ningo ombopiroʼy Bernadette-pe ko haʼe ndogueroviaseveimavaʼekue Ñandejára oĩha.

La Biblia ningo omombeʼu mbaʼérepa Ñandejára oheja jahasa asy. Ha upéva hetápema oipytyvõ oguerovia hag̃ua Ñandejára oĩha. Reñemotiémporamo rehesaʼỹijo hag̃ua la Biblia, nde avei regueroviáta Ñandejára oĩha ha ‘namombyryiha oĩ ñandehegui” (Hechos 17:27).

[Nóta]

[Rrekuádro oĩva páhina 13-pe]

Koʼã porandu ningo umi omboʼéva evolusión ndaikatúi ombohovái

• Mbaʼéicha piko peteĩ mbaʼe oikoveʼỹvagui osẽta peteĩ mbaʼe oikovéva? (SALMO 36:9.)

• Mbaʼérepa umi mymba oñemoña jave onase hesegua jeýnte ha mbaʼérepa avei umi plánta oñeñotỹramo heñói hesegua jeýnte? (GÉNESIS 1:11, 21, 24-28.)

• Oimérõ yvypóra ou kaʼígui, mbaʼéicha rupípa koʼág̃a peve ndaipóri peteĩ kaʼi ikatupyrýva yvypóraicha? (SALMO 8:5, 6.)

• Oiméramo umi imbaretevévante oikove, mbaʼérepa upéicharõ yvypóra oipytyvõ umi oikotevẽvape? (ROMANOS 2:14, 15.)

• Mbaʼépa ohaʼarõ yvyporakuérape? (SALMO 37:29.)

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 12 ha 13]

Oimérõ Ñandejára ñanderayhu, mbaʼérepa oheja ohasa asy hetaite inosénte?

Heta oĩ oñemomombyrýva Ñandejáragui ohechakuaávo umi irrelihiósova hovamokõiha