Kana Kwa Konahala ku ba ni Tumelo ku Mubupi?

MUTU yo muñwi ya naa sa lumeli kuli Mulimu u teñi ili ya naa latehezwi ki wahabo yena mwa pulao ye tuna ye nee ezizwe ki ba Nazi naa ize: “Ha ne ni nahana za kuli Mubupi u teñi, ne ni nyemisizwe ki taba ya kuli ku na ni mutu ya na ni maata a ku sileleza batu kwa manyando kono haa itusisi ona kuli a ba sileleze!” Mutu yo haki yena feela ya naa ikutwile cwalo.

Batu ha ba ezwa ka situhu, ba bañata ku ba belanga taata ku lumela ku Mulimu, kamba ba likanga ku ikomba-komba ka ku nahana kuli Mulimu haa yo. Ki afi mabaka a matuna aa tisanga kuli ba bañwi ba latule Mulimu? Kana batu ne ba ka pila hande ku si na Mulimu kamba bulapeli, sina ba bañwi mo ba nahanela? Kana kwa konahala kuli batu ba ba sa lumeli kuli Mulimu u teñi ba be ni tumelo ku Mubupi ya lilato?

Bulapeli bu Palezwi

Nto ye komokisa ki ya kuli bulapeli ki bona bo bu tisa kuli batu ba bañwi ba si ke ba lumela kuli Mulimu u teñi. Caziba wa litaba za kale ya bizwa Alister McGrath, u talusa kuli: “Nto ye tahisanga hahulu kuli batu ba si ke ba lumela kuli Mulimu u teñi kikuli ba toile ku bona mizamao ye maswe ni ku palelwa kwa likwata za bulapeli.” Hañata bulapeli ki bona bo bu tahisanga lindwa ni mifilifili. Bo Michel Onfray, ba ba sa lumeli kuli Mulimu u teñi ili ba ba itutile lituto za mihupulo ya butu, ba bulela ka za moo buka ya bulapeli ye swana i kona ku susueleza mutu yo muñwi ‘ku ba ya kenile,’ ni ku susueza yo muñwi hape ‘ku eza kezo ye situhu’—kezo ye businyi, ye sabisa.

Batu ba bañata ba ikutwa bumaswe ha ba hupula kuli ne ba banga mwa bulapeli. Ka nako ya naa li musole, Bertil, mutangana wa kwa Sweden, naa utwile muprisita yo muñwi wa masole ya naa bulela kuli lindwa li lukile ha naa ama kwa temuso ya Jesu ya kuli ba ba swala mukwale ba ka bulaiwa ka mukwale. Muprisita yo naa talusize kuli ku swanela ku ba ni mutu yo muñwi ya tokwa ku itusisa mukwale wo, kacwalo lisole ki mutangaa Mulimu!—Mateu 26:52.

Bo Bernadette, ili bao bo ndataa bona ne ba bulailwe mwa ndwa ya lifasi ya bubeli mwa France, ba hupula mo ne ba halifiselizwe ki manzwi a muprisita ya naa bulezi kwa maswabi a munyanaa bona wa lilimo zee talu ya pepwa ku bo maa bona ba bahulu, a li: “Mulimu u bizize mwana yo kuli a yo ba lingeloi.” Hasamulaho, bo Bernadette ne ba pepile mwana wa sihole, mi hape ha ku na wa kwa keleke ya bona ya naa tilo ba omba-omba.

Bo Ciarán, be ne ba hulezi mwa linako za mifilifili mwa Northern Ireland, ne ba filikanyizwe ki tuto ya mulilo wa lihele. Ne ba bulelanga kuli ba toile Mulimu ya eza likezo ze maswe cwalo mi ne ba ize haiba Mulimu u teñi, a ba bulaye. Bo Ciarán hasi bona feela ba ba filikanywa ki lituto ze maswe cwalo za likeleke. Mane mwendi lituto za likeleke ki zona ze nee tusize batu ku tahisa tuto ya ku ipilaula. Ka ku ya ka bo Alister McGrath, nto ye nee tisize kuli bo Darwin ba kakanye ka za haiba Mulimu u teñi luli, nee li ku toya hahulu tuto ya mulilo wa lihele isiñi tumelo ya bona ya kuli lika ne li tile feela ka ku ipilaula. Bo McGrath hape ba talusa ‘maswabi a matuna e ne ba ikutwile bo Darwin kabakala ku tobelwa ki mwanaa bona wa musizana.’

Batu ba bañwi ba li , ku ba mulapeli ki ku sa nahana hande mi ki ku ba likangate. Bo Irina be ne ba tinilwe ki lingambolo za bulapeli ze si na taluso ni litapelo ze kuta-kutelwa, ba kandeka kuli: “Ne ni ikutwile kuli balapeli ki batu ba ba sa nahani.” Bo Louis, be ne ba nyemisizwe ki likezo ze situhu ze nee ezizwe ki balapeli ba bulikangate, ne ba talusize kuli: “Ka lilimo-limo, ne ni ikutwanga kuli bulapeli bwa nyikwisa, kono cwale na bona kuli bulapeli bu kona tahisa kuli batu ba eze lika ze maswe-maswe. Mi na toya hahulu bulapeli kaufela.”

 Kana Batu ba Kona ku Pila Hande ku si na Mulimu?

Kacwalo ha ku komokisi kuli batu ba bañata ba bona kuli bulapeli bu palelwisa batu ku eza zwelopili ni ku ba mwa kozo. Mane ba bañwi ba ipuzanga ka za haiba batu ba kona ku pila hande ku si na Mulimu ni bulapeli. Kono kana ku hana bulapeli kaufela ko ku cwalo kwa kona ku tahisa matata?

Bo Voltaire, be ne ba itutile lituto za mihupulo ya butu, ba mwa lilimo za ma-1700, ne ba hanyelize hahulu likezo ze maswe za likeleke za mwa miteñi ya bona. Nihakulicwalo, ne ba nahanile kuli ku lumela kuli Mulimu u teñi ku lu tusa ku ziba se sinde ni se maswe. Hasamulaho, Mujelemani ya naa itutile lituto za mihupulo ya butu ya bizwa Friedrich Nietzsche, naa zibahalize patalaza kuli Mulimu u shwile, kono naa ikalezwi kuli muhupulo wa kuli ha ku na Mulimu u kona ku tisa kuli batu ba tokwe likuka za mizamao ni ku eza likezo ze maswe. Kana ku ikalelwa ko ku cwalo nee li ko ku swanela?

Muñoli ya bizwa Keith Ward u talusa kuli, batu ha ne ba nze ba eza lizwelopili, likezo ze lunya ne li si ka fukuzeha kono “ne li ekezehile hahulu-hulu.” Tumelo ya kuli ha ku na Mulimu ni yona ha i si ka felisa bufokoli bwa batu bo bu cwale ka bumutendasilya ni buñañeli. Lika zeo li tahisize kuli batu ba ba iyakatwa za mupilelo wa batu mane ni ba ba sa lumeli kuli Mulimu u teñi, ba lemuhe kuli batu ba kona ku ba ni mizamao ye minde ha ba lumela ku Mulimu.

Bo Keith Ward ba bonisa bunde bwa ku lumela ku Mulimu ha ba li: ‘Ku lumela ku Mulimu ku tahisa kuli lu be ni buikalabelo bwa ku babalela lifasi la bupile Mulimu.’ Lipatisiso ze ñata ze sa zo ezwa li bonisize kuli balapeli se ba iyakatwa hahulu za ba bañwi. Mi ku iyakatwa za ba bañwi ku tahisa tabo. Lipatisiso ze cwalo li koñomeka bunde bwa sikuka sa naa lutile Jesu, se si li: “Ku na ni mbuyoti mwa ku fana, ye fita ye mwa ku fiwa.”—Likezo 20:35.

Mubeleki wa sicaba yo muñwi, ya naa sa lumelangi kuli Mulimu u teñi, naa tabisizwe hahulu ki maata a Bibele a ku cinca bupilo bwa batu. Naa ize: “Ka lilimo ze ñata ni likile ku tusa batu ku cinca mizamao ya bona ye nee ba holofaza ni ku holofaza batu ba bañwi, kono ne ni konile ku tusa batu ba banyinyani feela. Ne ni komokile hahulu ku bona batu mo ba kona ku cinceza ku ba batu ba bande. Hape ne ni itutile kuli ne ba sa kuteli kwa mizamao ya bona ya kale.”

Kono batu ba ba sa lumeli kuli Mulimu u teñi ba ikutwa kuli ku lumela ku Mulimu ku tahisize lipulao ni lindwa ze ñata ku fita ku tahisa bunde ni ku susueza batu ku babalelana. Ba kona ku lemuha kuli tumelo i kona ku tusa ba bañwi ku ba batu ba bande, kono bona ka sibili ba zwelapili ku honona. Ki kabakalañi ha ba honona?

Lika ze Ñwi ze Tisa Kuli ba si ke ba Lumela

Batu ba bañata ba lutilwe kuli tuto ya ku ipilaula ki ya niti mi ha i konwi ku lwaniswa. Ka mutala, bo Anila ne ba kenezi sikolo mwa naha ya Albania, ili mo batu ba bañata ha ba lumeli kuli Mulimu u teñi. Ba talusa kuli: “Kwa sikolo ne lu lutilwe kuli ku lumela ku Mulimu ki ku tokwa liseli mi ki ku siyalela. Ne ni itutanga ze nde ka za limela ni lika ze pila, kono ne ni lumela kuli lika zeo ne li itahezi feela, kakuli ne lu nahana kuli ku lumela cwalo ki ku lumelelana ni lituto za sayansi.” Kacenu ba itumelela kuli “litaba ze nee lutilwe ili ze nee yemela lituto zeo ne li na ni ku amuhelwa feela li sa lwaniswi.”

 Batu ba bañwi ba kona ku palelwa ku utwisisa bakeñisa ku ba ni buhali. Lipaki za Jehova ba kopananga ni batu ba ba cwalo ha ba pota fa ndu ni ndu inze ba bulelela batu za sepo ye mwa Bibele. Bo Bertil, ba ba bulezwi kale mwa taba ye, ne ba potezwi ki Paki yo muñwi wa mwanana. Bo Bertil ba hupula mo ne ba ipuleliselize isali bona kuli: ‘Wa ni shwisa makeke wena likangate tuwe. U sinya nako ku taha ku na!’ Ba talusa kuli: “Na mu lumelela ku kena mwa ndu mi na kalisa ku nyaza Mulimu, Bibele, ni bulapeli ka mabifi.”

Bo Gus ba kwa Scotland ne ba bilaelizwe ki likezo ze maswe. Kwa makalelo ne ba kanananga hahulu ha ba ambola ni Lipaki za Jehova. Ne ba buzanga lipuzo ze bato swana ni za naa buzize mupolofita wa Siheberu Habakuki, ya naa buzize Mulimu kuli: “U ni bonisezañi ze maswe, mi u ni talimisezañi za ku nyandisa?”—Habakuki 1:3.

Mubonelo wa kuli Mulimu haa isi pilu kwa bumaswe bo bu li teñi u bilaelize batu ka nako ye telele. (Samu 73:2, 3) Muñoli wa Mufura, ya bizwa Simone de Beauvoir, nako ye ñwi yaa ize: “Ne ku ni bezi bunolo ku nahana kuli ha ku na mubupi ku fita ku nahana kuli ku na ni mubupi ya tuhelela bumaswe ni manyando kaufela a li teñi mwa lifasi.”

Bulapeli bo buñata bu palezwi ku talusa libaka manyando haa li teñi. Kono kana fo, ku talusa kuli ha ku na libaka? Bo Gus ne ba bulezi kuli ne ba konile ku fumana “mabaka a utwahala Mubupi ya maata ote haa tuhelezi batu ku nyanda ka nakonyana.” Ne ba bulezi kuli, mabaka ao “naa ni tusize hahulu.” *

Batu ba bañwi ba ba sa lumeli kuli Mulimu u teñi mane ba kona ku kakanya tuto ya ku ipilaula, ba kona ku ikutwa kuli ba tokwa Mulimu mwa bupilo bwa bona, kamba nihaiba ku lapela. Ha lu boneñi se ne si tahisize kuli batu ba ba sa lumeli kuli Mulimu u teñi ni ba ba li za Mulimu ha li utwisisehi, ba nahane hahulu ka za taba yeo ni ku iswala bulikani bo bu tiile ni Mubupi wa bona.

Ki Nto Mañi ye Nee ba Tusize ku ba ni Tumelo ku Mubupi?

Paki ya naa potezi bo Bertil naa ba tusize ku utwisisa shutano ye tuna ye mwahalaa Bukreste bwa niti ni bulapeli bwa batu ba ba ipapata kuli ki Bakreste. Bo Bertil ba talusa nto ye nee ba  tabisize hahulu, kwandaa mabaka a bonisa kuli Mubupi u teñi, ba li: “Ne ni tabisizwe ki pilu-telele ya hae, kono na ni na ni sinundwe. . . . Naa ikutekile hahulu, naa ni tisezanga libuka mi naa itukisezanga hande.” *

Bo Svetlana, be ne ba susuelizwe ki tuto ya ku ipilaula ni Lipuso za Celelano, ne ba lumela kuli batu ba ba tiile ki bona feela ba ba kona ku kondisa za bona mwa bupilo. Nihakulicwalo, ne ba katalizwe ki muhupulo o taata wo. Ne ba lyanganisizwe hahulu ni ku fita ki ze ne ba lutilwe kwa sikolo sa bualafi. Ba li: “Ha ne lu ituta za kuli Mulimu haa yo, ne lu itutile kuli batu ba ba tiile ki bona ba ba kondisanga za bona mwa bupilo. Kono ha ne lu ituta za bualafi, ne lu lutilwe kuli lu swanela ku tusa ba ba fokola.” Hape ne ba ipuzanga libaka batu ba ba twi ba simuluhile kwa linjoko ha ba na ni matata a maikuto e li si na linjoko, hailifo ne ba swanela ku ba ba ba zwezipili ku li fita. Bo Svetlana ne ba tusizwe ki mutu ye ne ba si ka libelela kuli wa kona ku talusa litaba ze. Ba li: “Ka tuso ya Bibele, bo kuku ne ba ni taluselize kuli nto ye tisanga kuli lu bange ni maikuto a maswe kikuli ha lu si ka petahala.” Bo Svetlana hape ne ba tabile hahulu ku ziba mo i alabela Bibele lipuzo ze cwale ka ye li , Ki kabakalañi batu ba ba sepahala ha ba nyanda?

Bo Leif, ba ba simuluha kwa mutulo wa Europe, ne ba lumela hahulu tuto ya ku ipilaula mi ne ba lumela kuli Bibele ki buka ya matangu feela. Kono ka lizazi le liñwi, mulikanaa bona yo muñwi a ba buza puzo ye nee ba kakanyisize tumelo ya bona, a li: “Kana wa ziba kuli u kutela feela ku bulela litaba ze ba bulezi kale batu ba bañwi, u sa zibi se siñwi ka za Bibele?” Bo Leif ba talusa moo manzwi ao naa ba fitezi kwa pilu, ba li: “Ne ni lemuhile kuli ne ni amuhezi tuto ya ku ipilaula ni sa kakanyi se siñwi ka za yona. . . . Ni bona kuli nto ye kona ku tusa mutu ya sa lumeli ku Mulimu kuli a kalise ku nahana, ki ku ziba litaba ze cwale ka bupolofita bo bu mwa Bibele ni ku lemuha mo bu talelelezwa.”—Isaya 42:5, 9.

Bo Ciarán, be se ba bulezwi kale mwa taba ye, ne ba zwafile hahulu halaa lilimo ze ne ba ikenyanga mwa litaba za bupolitiki. Ha ne ba nze ba kengeyela za bupilo, ba hupula taba ya kuli, ki Mulimu feela ya maata ni ya lilato ya kona ku felisa matata a mwa lifasi ni ku ba bonisa mwa ku feliseza manyando a bona. Ba tongela mwa pilu, ba li: ‘Hasi mo ni batela ku ziba Mulimu ya cwalo.’ Ba lapela inze ba ziyelehile hahulu, ba li: “Haiba u teñi mi wa ni utwa, u ni bonise ka nzila ye ñwi, mi u ni bonise mo ni kona ku zwela mwa manyando a ka ni mo bu kona ku felisezwa butuku bo ba utwa batu kaufela.” Hamulaho wa mazazinyana, yo muñwi wa Lipaki za Jehova a ngongota fa munyako wa bona. Paki yo a talusa ze i luta Bibele ka za mioya ye maswe ye kukueza milonga ya butu. (Maefese 6:12) Kacwalo bo Ciarán ba lumela ku likana ni ze ne ba iponela, mi ba ba ni takazo ya ku ituta ze ñata. Ha se ba itutile ze ñata ka za Bibele, ba kalisa ku ba ni tumelo ku Mubupi ya lilato mi tumelo ya bona ya zwelapili ku tiya.

Mubupi wa Batu ni Bulikani Bwa Mina ni Yena

Buhata bwa bulapeli, bo bu cwale ka tuto ya ku ipilaula ni bumaswe bo bu atile li tahisize kuli batu ba bañata ba kakanye kamba ku latula kuli Mubupi u teñi. Kono haiba mwa lata, Bibele ya kona ku alaba lipuzo za mina ka ku kolwisa. Hape i patulula mihupulo ya Mulimu, ili “milelo ya kozo, isi ya bumaswe, kuli kwapili [a] mi fe ze sepisa.” (Jeremia 29:11) Bo Bernadette, be ne ba pepile mwana wa sihole ili be ne ba kakanya ku ba teñi kwa Mubupi, ne ba omba-ombilwe hahulu ki sepiso yeo ya kuli manyando a bona a ka feliswa kwapili.

Litaba ze i bulela Bibele ze bonisa libaka Mulimu haa tuhelezi manyando li susumelize batu ba bañata be ne ba lumela kuli ha ku na Mulimu. Haiba mu ikataza ku ituta Bibele kuli mu fumane likalabo za lipuzo za butokwa ze cwalo, ni mina mwa kona ku lumela ka ku tala kuli ku na ni Mulimu, ili yo kaniti haa “ini kwahule ni mutu ni mutu wa luna.”—Likezo 17:27.

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi fa likepe 13]

Lipuzo ze si ka Alabiwa ki ba ba Lumela Tuto ya ku Ipilaula

• Bupilo ne bu kona ku simuluha cwañi fa nto ye sa pili?—SAMU 36:9.

• Ki kabakalañi lifolofolo ha li zwala ka mifuta ya zona ni limela ha li beya lipeu ka mifuta ya zona?—GENESE 1:11, 21, 24-28.

• Haiba batu ba simuluha kwa linjoko, ki kabakalañi ha ku si ka banduka nihaiba feela pombwe i liñwi ye swana sina batu? —SAMU 8:5, 6, NW.

• Tuto ya kuli batu ba ba tiile ki bona feela ba ba kondisanga za bona mwa bupilo, i kona ku lu tusa cwañi ku utwisisa libaka batu ha ba iyakatwa za ba bañwi?—MAROMA 2:14, 15.

• Kana batu ba na ni sepo ya niti ya za kwapili?—SAMU 37:29.

[Maswaniso a fa likepe 12, 13]

Mulimu ya lilato u kona cwañi ku bupa lifasi mo ku na ni banana ba ba nyanda?

Buhata bwa bulapeli bu tahisize kuli batu ba bañata ba fulalele Mulimu