Posible Kasin Nawalaay Pananisia ed Sakey a Manamalsa?

“SANO iisipen koy posibilidad a walay Manamalsa, napapasnokan ak ta wala manayay makasarag a mamatunda ed paniirap na katooan, balet ta agto gagawaen!” Ontan so inkuan na datin ateista ya inateyan na saray kapamilya diad Holocaust. Aliwa labat a sayan too so makakaliknay ontan.

Sano nipapaarap ed pirmin trahedya, dakel so nanairapan a manisia ed Dios, odino pian naliligliwa ira, ibabaga da la’d sarili dan anggapoy Dios. Antoray manunan sengegan no akin a walaray agmanisia ed Dios? Mas maong ni kasi kipapasen na katooan no anggapoy Dios o relihyon, a singa nononoten na arum? Posible kasi ed sakey ya ateista so nawalaan na pananisia ed sakey a maaron Manamalsa?

Say Pankukulangan na Relihyon

Makapakelaw ta say manunan sengegan na agpanisia ed Dios et say relihyon a mismo. Oniay inkuan na historyador a si Alister McGrath: “Say manunan manadagdag ed totoo pian agmanisia ed Dios et say pambusol da ed inkaabusado tan saray kakulangan na relihyon.” Relihyon so mabetbet a walad benegan na saray guerra tan karuksaan. Si Michel Onfray, a sakey ya ateista tan pilosopo et nankomento no panon a diad saksakey labat a libro nipaakar ed relihyon et napawalay duaran klase na too, say sakey et “manseseet a magmaliw a santo” tan samay sakey et “managgaway sankagrabian lan karuksaan,” salanti, terorismo.

Dakel so totoon aliwliway naeksperiensya ra’d relihyon. Sanen wala ni’d militar si Bertil, sakey a kalangweran a taga Sweden, et arengel ton tinukoy na samay pari na armada ra imay pasakbay nen Jesus a saramay manguusar na espada et ompatey ed espada, pian ikatunongan so karawalan. Kuan na saman a pari a kaukolan a walay mangusar ed saman ya espada, kanian saray sundalo sirin et lingkor na Dios!​—Mateo 26:52. *

Si Bernadette, a pinatey so tatay to diad Pransya nen komaduan sankamundoan a guerra, et natandaan to ni so pasnok to ed imbaga na pari diad ponpon na kapinsan ton manedad na talora: “Inalay Dios iyan ugaw pian magmaliw ya anghel.” Diad saginonor, angiyanak si Bernadette na walaay deperensya’d laman, tan diad satan met et agto akaawat na ligliwa manlapud relihyon to.

Si Ciarán, a binmaleg kaleganan na saramay magulon panaon ed Northern Ireland, et agto labalabay so doktrinan impierno. Naynay ton ibabaga a kabkabusol toy siopaman a Dios a sengegan na satan a kaugsan tan inyangat to ni ingen a ‘no talagan walay Dios, pateyen to ak la.’ Aliwa labat a si Ciarán so mamubusol ed satan a maruksan bangat na relihyon. Diad tua, ompan saray bangat na relihyon ingen so sengegan no akin ya apawalay teorya na ebolusyon. Unong ed si Alister McGrath, say amakiwas ed si Darwin a manguestion ed kiwawalay Dios et say “graben pambusol” to ed doktrinan impierno, aliwan say pananisia to ed ebolusyon. Sinalambit met nen McGrath so nipaakar ed “pinasyan impanermen [nen Darwin] ed impatey na anak to.”

Parad arum, say pakawalaay relihyon et mipara’d inkawaweng tan inkapanatiko. Si Irina, ya adisdismaya ed andiay kabaliksan iran relihyoson sermon tan paulit-ulit iran dasal so nankuan: “Say pakanengneng ko’d saray relihyoso et ag-ira maniisip.” Si Louis, a kabkabusol toy inkaruksa na saray panatiko’d relihyon et mas grabe ni panmoria to: “Diad dakel a  taon et impanengneng ed siak na relihyon so makapasawan lupa to, natan balet, impaway to lay makapataktakot a lupa to. Nagmaliw ak a talagan kontra ed amin a relihyon.”

Mas Maong Kasi no Anggapoy Dios?

Sirin, agla pankelawan a parad dakel a totoo, say relihyon so rason no akin ya ag-onaasensoy too tan anggapoy kareenan. Walaray mannononot a mas maong ni amo laingey kipapasen na totoo no anggapoy Dios tan relihyon. Balet, agkasi panlapuan na saray problema so ontan a panagnonot?

Si Voltaire, sakey a pilosopo nen koma-18 a siglo, et kontran maong ed panangabuso na saray mauges a relihyon nen panaon to. Balet, anggan panon et panisiaan to met ya importante a wala so Sankatagyan a Persona pian naamtaan no antoy duga. Diad saginonor, say pilosopon Aleman a si Friedrich Nietzsche, et impapakabat ton say Dios et inatey, balet ta natatakot met ed kaandi na estandarte ed moral tan ed posiblin peligro a nayarin resulta na agpanisia ed Dios. Makatunongan kasi so alikna ton takot?

Imbaga na autor a si Keith Ward a kaentra na modernon panaon, ag-abawasan so inkaruksa, noag ingen “linmoor itan, ya asabi toy inkagrabe ya agbalot inilaloan.” Tan agmet nakal na ateismo iray kakapuyay too, a singa say inkauges tan diskriminasyon. Lapud saraya, dakel a maniisip a totoo, anggan saray ateista, so amidbir ya importante so panisia ed Dios.

Impaimano nen Keith Ward so maabig ya epekto na pananisia ed Dios: “No walay pananisiam et nadagdag kan manggaway duga, say responsabilidad ya asikasoen so mundon pinalsay Dios.” Ipapanengneng na agano ni ran impanaral a diad saray relihyoso et ondarakel so mangipapatnag na masakripisyon panangiyansakit. Tan makakalikna iray inkapnek ed satan. Akompirma ed saya so kana na prinsipyon imbaga nen Jesus: “Lalon maliket so mangiter nen say mangawat.”​—Gawa 20:35, Maung a Balita.

Sakey a social worker a datin ateista so nandinayew ed pakayari na Biblia a manguman ed bilay. Inkuan to: “Ngalngali anggapoy resulta na dakel lan taon ya impanggunaet kon ontulong ed totoo a mangekal ed ugalin makaderal ed sikara tan ed arum. Kanian, nandinayew ak sanen anengneng kon sarag manaya na too so manguman na baleg. Naamtaan ko met a saratan a pananguman et manbabayag.”

Balet, parad arum a ateista, say pananisia ed Dios et mas dakel ni resulta ton masaker tan panlalaban nen say kamaongan tan panagsakripisyo. Bidbiren da lagi a diad arum et walay maong ya epekto na pananisia, balet no diad sikaran mismo et ag-iran talaga kombinsido. Akin?

Arum nin Sengegan na Agpanisia

Imbangat ed dakel a say ebolusyon et kompirmado lan katuaan. Singa bilang, si Anila, a nanaral ed ateistikon bansan Albania so angikuan: “Diad eskuelaan, imbangat ed sikamin ignorante ka tan kadaanan kan too no manisia ka’d Dios.” Kuan to ni: “Dakel so nanaaralan kon makapadinayew a bengatla nipaakar ed saray tanaman tan organismo, balet inisip kon resultay ebolusyon iratan ya amin, ta labay kon ompaway a say panagnonot ko  et mitunosan ed siensia.” Natan et inamin ton “saramay prueban inter ed sikara et agnepeg a kuestionen, noagta basta labat la awaten.”

Nayarin naaamper met so arum lapud eem-eman dan pasnok. Saray Tasi nen Jehova et mabetbet a makakaromog na onia ran totoo no mankakabkaabungan ira pian mangiyopresi na ilalo manlapud Biblia. Si Bertil, ya abitla niman et binisita na sakey a kalangweran a Tasi. Oniay nanonotan nen Bertil ya inkuan to’d sarili to: ‘Pakaskasi met la’yan panatiko. Aliway apugtam!’ Inkuan to: “Pinatuloy ko tan imbagak ed sikatoy pankabusol ko ed Dios, Biblia, tan relihyon.”

Si Gus, a taga Scotland, et nagogonigon ed ag-inkahustisya. Diad gapo, sikatoy makontra tan makuestion diad pitotongtong to ed saray Tasi nen Jehova. Walaray tepet ton mipara’d samay intepet na Hebreon propeta a si Habacuc ya inkuan to ed Dios: “Akin et inabuloyan mon nanengneng koy ontan a gonigon? Panon mon nitepel so onnengneng ed satan a mauges a nagagawa?”​—Habacuc 1:3, MB.

Abayag lan nagogonigon so katooan lapud abaloan dan anggapoy pibabali na Dios anggano pirmi lay kaugsan. (Salmo 73:2, 3) Aminsan et oniay inkuan na managsulat a Pranses a si Simone de Beauvoir: “Mas mainomay kon isipen so mundon anggapoy manamalsa nen say mundon walaay manamalsa balet ta napnoy pankokontraan.”

Balet, labay to kasin ibaga a daput no agnipaliwawa na dakel a relihyon iratan a pankokontraan et anggapo lay eksplinasyon? Inkuan nen Gus ya aromog ton siansia so “makapnek ya eksplinasyon no akin ya aabuloyan na makapanyarin-amin a Manamalsa so temporaryon paniirap na katooan.” Inkuan ton satan “so akatulong ed siak na baleg.” *

Diad tua, ompan say arum a mangibabagan agmanisia ed Dios et manduaruwa ed ebolusyon, makakaliknan kaukolan day Dios ed bilay da, tan manpipikasi ni ingen. Nengnengen tayo pa no akin a say arum ya ateista tan agnostiko et nannonot a maong ed sayan pamaakaran tan diad kaunoran et awalaan na maapit a relasyon ed Manamalsa.

 Antoy Tinmulong ed Sikaran Nawalaay Pananisia?

Samay kalangweran a binmisita ed si Bertil et angusar na lohiko tan impanengneng toy baleg a pandumaan na tuan Inkakristiano tan saramay Kristiano ed ngaran labat. Impaliwawa nen Bertil no antoy talagan akakombensian to a walay Manamalsa: “Agaylay anos to anggano mairap ak a katongtong. . . . Kalmado labat a naynay tan walan walay iiter ton babasaen, tan akaparaan a maong.” *

Si Svetlana, a naimpluensyaan na ebolusyon tan Komunismo, et kombinsido a saramay matibay labat so nabilay. Balet, pakakaermenan to itan a maruksan panmoria. Lalo nin awetwet nen nanaral na medisina: “Diad saray klase mi ed ateismo, naaralan mi so teoryan saray matibay so nakera. Bangta diad impanaral koy medisina, nibangat a nepeg min tulongan iray makapuy.” Pankelawan to met no akin a saray totoo, a nanlapu kuno’d bakes tan mas superyor ni komon, et makakasagmak na saray emosyonal a problema bangta saray bakes et andi. Say makapangipaliwawa labat manaya et say bai to: “Impaliwawa nen baik manlapud Biblia a say sengegan na saray negatibon liknaan tayo et lapud imperpekto itayo.” Aliketan met si Svetlana ed ebat na Biblia ed saray tepet a singa say akin et maniirap iray totoon matua.

Si Leif, a taga Europa, et mapekder a mananisia ed ebolusyon tan impasen ton saray karga na Biblia et fairy tale labat. Balet, aminsan, kinuestion na sakey a kaaro to iratan a sisiaen to: “Ompan agmo amta a singam labat uuliten so imbaga na arum, anta anggapo nin balot so antam ed Biblia?” Oniay imbaga nen Leif ya epekto ed sikato na satan a tepet: “On a tua. Agkon balot kinuestion so ebolusyon, bastak labat la inawat. . . . Padesir ko, no naamtaan na sakey ya ateista iray propesiya na Biblia tan say inkasumpal na saratan, ontulong itan ed sikaton makapannonot.”​—Isaias 42:5, 9.

Si Ciarán, ya abitla niman et adismaya ed pigay taon ya impibiang to’d politika. Aminsan, sanen mannonodnonot ed bilay, naisip to: Say makaresolbe labat ed saray problema ed mundo tan makapangekal ed paniirap na too et say sakey a makapanyari tan maaron Dios. ‘Nakabat ko komon itan a Dios,’ so inyey-ey to. Diad pinasyan gonigon to, impikasi to: “No wadtan kan mandengdengel ed siak, ipaliknam pa, ipanengneng mo no panon kon nalampasan iray problemak tan no panon mon ekalen so paniirap na totoo.” Kalabas na pigay agew, walay Tasin linma’d abung to. Impaliwawa na Tasi so bangat na Biblia a walay mauges a mangiimpluensya ed saray gobiernoy totoo. (Efeso 6:12) Akompirma so mismon naoobserbaan nen Ciarán tan asagyat so interes to. Kayari na lalo nin impanaral toy Biblia, binmiskeg so pananisia to ed sakey a maaron Manamalsa.

Say Manamalsa na Katooan tan Sika

Manduaruwa odino agni ingen panisiaan na dakel a walay Manamalsa lapud pansimpisimpitan na relihyon, pirmin kaugsan, tan saray bangat na ateista a singa say ebolusyon. Balet no abuloyan mo labat, naebatan na Biblia iray tepet mo. Ipaparungtal met na satan iray kanonotan na Dios, ‘kanonotan na kareenan, aliwan mauges, a mangiter ed sikay ilalo.’ (Jeremias 29:11) Parad si Bernadette, a walay deperensya’d laman na anak to, tan nanduaruwaan to no walay Manamalsa, satan ya ilalo et singa makapainawan benda ed asugatan a liknaan to.

Say eksplinasyon na Biblia no akin ya iyaabuloy na Dios so paniirap et anenyeg a maong ed puso tan kanonotan na dakel a datin ateista. No ipanaon moy pangamta’d ebat na Biblia ed ontan iran importantin tepet, nayarin nakombinsi ka met a walay Dios a diad tua et “ag-arawi ed sinansakey ed sikatayo.”​—Gawa 17:27.

[Saray Paimano ed Leksab]

[Kahon ed pahina 13]

Saray Tepet ya Agnaebatan na Ebolusyon

• Panon a say bilay et manlapud sakey a bengatlan anggapoy bilay?​—SALMO 36:9.

• Akin a say napapawala labat na ayayep tan tantanaman et samay kapareho ray klase?​—GENESIS 1:11, 21, 24-28.

• No say too et nanlapud bakes, akin et anggapoy anggan sakey a bakes a magmamaliw lan too?​—SALMO 8:5, 6.

• Panon a nipaliwawa na teoryan ‘nakeray matibay’ so andi-siblet a panagsakripisyo na saray totoo?​—ROMA 2:14, 15.

• Walaan kasi na peteg ya ilalo so katooan?​—SALMO 37:29.

[Saray litrato ed pahina 12, 13]

No talagan maaroy Dios, akin et nanggawa na mundon maniirap iray ugugaw?

Amayamay so agmanisia ed Dios lapud pansimpisimpitan na relihyon