Xana Hi Nga Swi Kota Ku Va Ni Ripfumelo Eka Muvumbi?

“LOKO ndzi anakanya leswaku ku nga ha va ku ri ni Muvumbi, swa ndzi hlundzukisa loko ndzi anakanya hileswaku swi nga ha endleka a ri na wona matimba yo sivela ku xaniseka ka vanhu kambe a nga tiyimiselanga ku ma tirhisa!” Sweswo hileswi swi vuriweke hi un’wana loyi a a nga pfumeli leswaku Xikwembu xi kona, loyi a feriweke hi swirho swa ndyangu wa ka vona loko ku dlayeteriwa Vayuda hi nkarhi wa Manazi. A hi yena ntsena loyi a titwaka hi ndlela yoleyo.

Loko vanhu va langutana ni swiyimo swo tika, vo tala swa va tikela ku pfumela eka Xikwembu kumbe va tichavelela hi ku vula leswaku Xikwembu a xi kona. Hi swihi swivangelo leswikulu leswi endlaka vanhu van’wana va nga pfumeli leswaku Xikwembu xi kona? Xana vanhu swi nga va fambela kahle loko va nga kongomisiwi hi Xikwembu kumbe hi vukhongeri hilaha vanhu van’wana va anakanyaka hakona? Xana swi nga koteka leswaku munhu la nga pfumeriki leswaku Xikwembu xi kona a va ni ripfumelo eka Muvumbi la nga ni rirhandzu?

Ku Tsandzeka Ka Vukhongeri

Vukhongeri hi byona ngopfu-ngopfu lebyi endlaka leswaku vanhu va pfumela leswaku Xikwembu a xi kona. N’wamatimu Alister McGrath u ri: “Leswi susumetelaka vanhu ku pfumela leswaku Xikwembu a xi kona swi vangiwa ngopfu-ngopfu hileswi va nyangatsiwaka hi swiendlo leswi tsemaka nhlana ni swihoxo leswi endliwaka hi vukhongeri.” Hakanyingi vukhongeri hi byona byi vonakaka byi vanga tinyimpi ni madzolonga. Michel Onfray loyi a nga pfumeriki leswaku Xikwembu xi kona tlhelo mutivi wa filosofi u hlamusele leswaku buku leyi fanaka ya vukhongeri ya swi kota ku khutaza vanhu vambirhi leswaku va endla swilo swimbirhi leswi nga faniki, loyi wo sungula “yi n’wi susumetela leswaku a endla swilo leswi kwetsimaka” kasi loyi un’wana “yi n’wi susumetela leswaku a endla swiendlo leswi nga ni lunya”—swa vutherorisi.

Vanhu vo tala va tsundzuka swilo leswi nga tsakisiki leswi va katsekeke eka swona loko va ha ri evukhongerini. Loko a ha ri socha, Bertil, muntshwa wa le Sweden, u twe mufundhisi wa vuthu, a yimelela madzolonga hi ku kombetela eka xitsundzuxo xa Yesu xa leswaku un’wana ni un’wana loyi a khomaka banga u ta lova hi banga. Mufundhisi loyi u vule leswaku ku fanele ku va ni munhu loyi a nga ta tirhisa banga, nileswaku socha ri fanele ri va nandza wa Xikwembu!—Matewu 26:52. *

Bernadette, loyi tata wakwe a dlayiweke eFurwa hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, u tsundzuka marito lama n’wi hlundzukiseke lama vuriweke hi mufundhisi enkosini wa n’wana wa mhani-nkulu wakwe loyi a a ri ni malembe manharhu, lama nge: “Xikwembu xi teke n’wana lontsongo leswaku a ya va ntsumi.” Endzhakunyana ka sweswo Bernadette u veleke n’wana loyi a lamaleke naswona kereke yakwe a yi n’wi chavelelanga ni le ka sweswo.

Ciarán, loyi a kuleke hi nkarhi wa madzolonga etikweni ra Northern Ireland, u hlundzukisiwe hi dyondzo ya ndzilo wa tihele. A a tshamela ku vula leswaku u venga Xikwembu hileswi xi vangaka vubihi hinkwabyo lebyi nga kona ni ku tlhontlha Xikwembu leswaku loko xi ri kona, a xi n’wi dlaye. Ciarán a hi yena ntsena loyi a hlundzukisiweke hi tidyondzo to tano to biha leti dyondzisiwaka etikerekeni. Kahle-kahle, tidyondzo ta kereke ku nga va tona leti endleke leswaku ku sungula dyondzo ya ku tiendlekela ka swilo. Hi ku ya hi Alister McGrath, lexi endleke leswaku Darwin a kanakana vukona bya Xikwembu a hi leswi a tshembaka dyondzo ya ku tiendlekela ka swilo, kambe sweswo swi vangiwe hi “ndlela leyi a vengaka” dyondzo ya ndzilo wa tihele ha yona. McGrath u tlhele a xiya “gome leri [Darwin] a veke na rona hikwalaho ko feriwa hi n’wana wakwe wa nhwanyana.”

Eka van’wana, swiendlo swa vukhongeri swi fana ni vuphukuphuku ni ku hisekela etlhelo. Irina loyi a a nga ha lavi ku twa nchumu hi tidyondzo ta kereke leti nga pfuniki nchumu ni swikhongelo leswi phindha-phindhiwaka, u ri: “Eka mina swi vonaka onge vanhu va vukhongeri a va ehleketi nikatsongo.” Louis loyi a khunguvanyisiweke hi swiendlo swa vuphukuphuku leswi endliwaka hi vanhu lava hisekelaka vukhongeri ku tlula mpimo, u gimete hi ku vula a ku: “Se i malembe ndzi languta vukhongeri tanihi nchumu lowu phirhaka ntsena, kambe sweswi ndzi  kume leswaku vukhongeri byi ni tihanyi letikulu. Ndzi sungule ku byi venga swinene vukhongeri hinkwabyo.”

Xana Vanhu Swi Nga Va Fambela Kahle Handle Ko Kongomisiwa Hi Xikwembu?

A swi hlamarisi leswi vanhu vo tala va tekaka vukhongeri ku ri byona lebyi nga xihinga xa leswaku vanhu va nga endli nhluvuko ni ku va ni ku rhula. Vanhu van’wana va kale va tivutisa loko vanhu va ta swi kota ku hanya handle ko kongomisiwa hi Xikwembu kumbe hi vukhongeri. Hambiswiritano, xana ku nga va ni swiphiqo loko vanhu va fularhela vukhongeri?

Voltaire, mutivi wa filosofi wa lembe-xidzana ra vu-18, u lwisane swinene ni ndlela yo biha leyi vanhu a va khomiwa ha yona etikerekeni ta le minkarhini yakwe. Hambiswiritano, u vule leswaku ku kongomisiwa hi La-nge-henhla-henhla hi swona swi nga hi pfunaka leswaku hi va ni mahanyelo lamanene. Endzhakunyana, mutivi wa filosofi wa le Jarimani Friedrich Nietzsche u vule leswaku Xikwembu xi file, kambe a a chava leswaku mahanyelo ma nga ha hohloka nileswaku ku nga ha va ni vuyelo byo biha loko vanhu va ehleketa leswaku a ku na Xikwembu. Xana a swi fanerile leswaku a karhateka?

Mutsari Keith Ward u xiye leswaku loko vanhu va ri karhi va nghena eka nguva leyi hi hanyaka eka yona sweswi, swiendlo swo biha leswi a swi endliwa ekerekeni a swi hungutekanga kambe “swi lo nyanya.” Hambi ku ri dyondzo ya leswaku Xikwembu a xi kona, a yi si tshama yi ntshunxa vanhu eka swilo leswi nga rhandzekiki swo tanihi vukanganyisi ni xihlawuhlawu. Leswi swi endle leswaku vanhu vo tala lava karhatekeke, ku katsa ni lava nga pfumeriki leswaku Xikwembu xi kona va swi xiya leswaku swa vuyerisa ku pfumela eka xona.

Keith Ward u kandziyise vuyelo byo pfumela eka Xikwembu hi ku vula a ku: “Ripfumelo ri endla leswaku u tikarhatela ku tikhoma hi ndlela leyinene ni ku titwa u ri ni vutihlamuleri byo khathalela misava leyi Xikwembu xi yi vumbeke.” Minkambisiso yo tala leyi endliweke sweswinyana yi kombisa leswaku wa andza moya wa ku khathalelana exikarhi ka vakhongeri. Ku khathala hi vanhu swi endla leswaku u eneriseka. Sweswo swi kandziyisa nkoka wa marito ya Yesu lama nge: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.”—Mintirho 20:35.

Munhu un’wana loyi eku sunguleni a a nga pfumeli leswaku Xikwembu xi kona tlhelo la pfunaka vanhu [social worker], yi n’wi khumbile ndlela leyi Bibele yi hundzulaka vutomi bya vanhu ha yona. U te: “Ndzi ringete malembe yo tala ku pfuna vanhu leswaku va cinca mahanyelo ya vona lawa a ma vavisa vona ni vanhu van’wana, kambe a ndzi humelelanga ngopfu, kambe swi ndzi hlamarise ngopfu ku xiya leswaku entiyisweni vanhu va nga cinca, va antswisa mahanyelo ya vona. Ndzi tlhele ndzi xiya leswaku va nga yi fularhela hi ku helela mikhuva ya vona ya khale.”

Hambiswiritano, vanhu van’wana lava nga pfumeriki leswaku Xikwembu xi kona, va ri ku pfumela eka Xikwembu swi endle leswaku ku va ni tinyimpi to tala ni hasahasa ematshan’weni ya leswaku ku va ni rhula ni ku khathalelana. Va nga ha swi xiya leswaku ripfumelo ri pfune vanhu vo tala, kambe vona va tshama va ri ni ku kanakana lokukulu. Ha yini?

Swivangelo Swin’wana Leswi Endlaka Va Nga Pfumeli Eka Xikwembu

Van’wana va dyondzisiwe leswaku ku ni swivangelo leswi twalaka swo pfumela eka dyondzo ya ku tiendlekela ka swilo. Hi xikombiso, Anila loyi a dyondzeke exikolweni xa le Albania lexi dyondzisaka leswaku Xikwembu a xi kona u ri: “Exikolweni a hi dyondzisiwa leswaku ku pfumela eka Xikwembu a hi vutlhari naswona a swi pfuni nchumu. Nkarhi ni nkarhi ndzi dyondze swilo swo hlamarisa hi swimilana ni vutomi bya swiharhi, kambe hinkwaswo a ndzi swi teka swi lo tiendlekela, tanihi leswi sweswo a swi hi endla hi vonaka hi pfumelelana ni sayense.” Namuntlha wa pfumela leswaku “leswi a swi dyondzisiwa a swi fanele swi amukeriwa swi ri tano.”

Swi nga ha endleka munhu a nga lavi ku twa to tala hi Muvumbi loko ku ri ni lexi tshameke xi n’wi twisa ku vava. Hakanyingi Timbhoni ta Yehovha ti  hlangana ni vanhu vo tano loko ti nghena hi yindlu ni yindlu ti chumayela hi ta ntshembo lowu nga eBibeleni. Bertil, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, na yena u endzeriwe hi Mbhoni leyi ya ha riki muntshwa. Bertil u tsundzuka loko a tibyela leswi embilwini yakwe: ‘Mbuyangwana. U fike kahle!’ Bertil u ri: “Ndzi n’wi pfumelele a nghena kutani ndzi sungula ku n’wi byela leswi ndzi hlundzukiseke malunghana ni Xikwembu, Bibele ni vukhongeri.”

Gus, wa le Scotland, a a karhatiwa hi leswi ku nga riki na vululami. Eku sunguleni a a rhandza ku kaneta ni ku tiomisa nhloko loko a bula ni Timbhoni ta Yehovha. U vutise swivutiso leswi fanaka ni leswi vutisiweke hi muprofeta wa Muheveru Habakuku, loyi a vutiseke Xikwembu a ku: “Ha yini u ndzi endla ndzi vona leswo biha, naswona u tshamela ku languta ku karhateka?”—Habakuku 1:3.

Ku va Xikwembu xi lehise mbilu hikwalaho ka vubihi swi dyise vanhu mbitsi nkarhi wo leha. (Pisalema 73:2, 3) Mutsari un’wana la nga Mufurwa loyi a vuriwaka Simone de Beauvoir u tshame a ku: “A swi ndzi olovela ku ehleketa hi misava leyi nga riki na muvumbi ematshan’weni yo ehleketa hi muvumbi loyi ku nga ni swivula-vula swo tala malunghana na yena.”

Hambiswiritano, leswi vukhongeri byo tala byi tsandzekaka ku hlamusela leswaku ku endleka yini hi muvumbi, xana sweswo swi vula leswaku a hi nge yi kumi nhlamuselo ya kahle? Gus u vule leswaku u hetelele a kume “nhlamulo leyi twisisekaka ya leswaku ha yini Muvumbi loyi a nga ni matimba hinkwawo a pfumelela vanhu ku xaniseka swa xinkarhana.” Gus u ri, “sweswo swi ndzi pfunile swinene.” *

Swi nga ha endleka leswaku vanhu van’wana lava vulaka leswaku Xikwembu a xi kona va nga pfumelelani kahle ni dyondzo ya ku tiendlekela ka swilo, va nga ha swi vona leswaku va lava nkongomiso wa Xikwembu evuton’wini bya vona, naswona va nga ha khongela minkarhi yin’wana. A hi kambisiseni leswaku i yini leswi endleke leswaku van’wana lava a va ku Xikwembu a xi kona kumbe lava a va kanakana leswaku xi kona va anakanyisisa hi mhaka yoleyo naswona eku heteleleni va aka vuxaka lebyikulu ni Muvumbi wa vona.

I Yini Lexi Va Pfuneke Leswaku Va Va Ni Ripfumelo Eka Muvumbi?

Jaha leri endzeleke Bertil ri kote ku n’wi pfuna leswaku a tirhisa miehleketo ya yena leswaku a vona ku hambana lokukulu loku nga kona exikarhi ka Vukreste bya ntiyiso ni vugandzeri bya vanhu lava tivulaka Vakreste hi nomu ntsena. Loko Bertil a hlamusela leswi n’wi tsakiseke ku engetela eka leswi a swi tweke swa leswaku Muvumbi u kona, u ri: “Ndzi tsakisiwe hileswi jaha leri ri ndzi lehiseleke mbilu  hambileswi a ndzi ome nhloko. . . . A ri nga phikizani na mina, minkarhi hinkwayo a ri ndzi khomela minkandziyiso yo karhi naswona a ri lunghiselela kahle.” *

Svetlana loyi a kuceteriweke hi dyondzo ya ku tiendlekela ka swilo swin’we ni Vukhomunisi, a a tiyiseka leswaku ku ta pona lava nga ni matimba. Hambiswiritano a a karhatiwa hi mahanyelo lawa ya vutomi lama nga tsakisiki. Leswi a swi dyondzeke exikolweni xa vudokodela swi nyanyise ku pfilunganyeka kakwe, wa hlamusela: “Loko hi ri karhi hi dyondza hi ta leswaku Xikwembu a xi kona, hi dyondze hi ta ku pona ka vanhu lava nga ni matimba. Kambe eka tidyondzo ta vudokodela, hi dyondzisiwe leswaku hi fanele hi pfuna lava tsaneke.” U tlhele a tivutisa leswaku ha yini vanhu lava ku vuriwaka leswaku va hundzuke va va vanhu ku suka eka timfenhe, va karhatiwa hi swiphiqo swa ndlela leyi va titwaka ha yona ku nga nchumu lowu timfenhe ti nga riki na mhaka na wona. Nhlamuselo leyi twalaka malunghana ni mhaka leyi, yi kumeke eka buku leyi a ndzi nga langutelanga leswaku ndzi nga yi kuma eka yona: “Kokwana wa mina u ndzi hlamusele swi suka eBibeleni leswaku ku nga hetiseki loku hi nga na kona hi kona loku hi vangelaka leswaku hi va ni gome kumbe hi tshikileleka.” Svetlana u tlhele a tsakisiwa hi ku kuma nhlamulo leyi humaka eBibeleni ya swivutiso swo fana ni lexi nge, ha yini vanhu va timbilu letinene va xaniseka?

Leif, loyi a velekiweke eScandinavia, a a pfumela ngopfu eka dyondzo ya ku tiendlekela ka swilo naswona a a teka Bibele yi ri buku ya mintsheketo. Nilokoswiritano, siku rin’wana munghana wakwe u n’wi vutise xivutiso lexi a xi lava leswaku a dya marhambu ya nhloko, lexi nge: “Xana wa swi xiya leswaku minkarhi yo tala u vula leswi u nga swi twa eka vanhu van’wana, naswona a wu swi tivi leswi Bibele yi swi vulaka hi mhaka yoleyo?” Loko Leif a hlamusela ndlela leyi marito wolawo ma n’wi pfuneke ha yona, u ri: “Ndza swi xiya leswaku ndzi amukele dyondzo ya ku tiendlekela ka swilo handle ko anakanyisisa ha yona. . . . Ndzi anakanya leswaku swin’wana swa swilo leswi nga pfunaka munhu loyi a nga pfumeriki leswaku Xikwembu xi kona leswaku a kota ku ehleketa, i ku tiva vuprofeta bya Bibele nileswaku byi hetiseke njhani.”—Esaya 42:5, 9.

Ciarán, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, u hele matimba endzhaku ka loko a hete malembe yo tala a ri eka tipolitiki. Loko a ri karhi a anakanyisisa hi vutomi, u sungule ku ehleketa hi mhaka leyi: I Xikwembu lexi nga ni matimba ni rirhandzu ntsena lexi nga tlhantlhaka swiphiqo swa misava xi tlhela xi n’wi ntshunxa ehansi ka maxangu lawa a langutaneke na wona. A a tibyela leswi: ‘Onge ndzi nga kuma Xikwembu xo tano.’ Loko a tshikileleke swinene, u khongele a ku: “Loko u ri kona leswaku u ndzi yingisa, ndzi kombise hi ndlela yo karhi naswona ndzi kombi ndlela yo huma ehansi ka maxangu ya mina u tlhela u ntshunxa vanhu eku xanisekeni ka vona.” Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani Mbhoni ya Yehovha yi n’wi endzerile. Mbhoni leyi, yi n’wi hlamusele leswi Bibele yi swi dyondzisaka malunghana ni tihulumendhe ta vanhu leti nga le hansi ka nkucetelo wo biha. (Vaefesa 6:12) Nhlamuselo leyi a yi fambisana ni leswi Ciarán hi byakwe a swi lemukeke naswona yi endle leswaku a lava ku tiva leswi engetelekeke. Endzhaku ka loko a ye emahlweni ni dyondzo ya Bibele, u sungule ku va ni ripfumelo leri tiyeke eka Muvumbi loyi a nga ni rirhandzu.

Muvumbi Wa Vanhu Swin’we Ni Vuxaka Lebyi U Nga Na Byona Na Yena

Vukanganyisi bya vukhongeri, byo tanihi dyondzo ya ku tiendlekela ka swilo, ku nga dyondzo leyi dyondzisiwaka hi vanhu lava nga pfumeriki leswaku Xikwembu xi kona, ni ku andza ka vubihi swi endle leswaku vo tala va nga pfumeli leswaku Muvumbi u kona. Hambiswiritano, loko u yi pfumelela, Bibele yi nga ku nyika tinhlamulo leti enerisaka ta swivutiso leswi u nga na swona. Yi ta tlhela yi ku paluxela miehleketo ya Xikwembu, ku nga “miehleketo ya ku rhula, ku nga ri ya khombo, ku mi nyika vumundzuku ni ntshembo.” (Yeremiya 29:11) Eka Bernadette, loyi a a kanakana vukona bya Muvumbi naswona n’wana wakwe a velekiweke a lamarile, ntshembo wolowo wu n’wi chavelerile eka ku vava loku a ku tweke hikwalaho ka ku xaniseka kakwe.

Nhlamuselo ya le Bibeleni ya ku va Xikwembu xi pfumelele ku xaniseka yi khumbe mianakanyo ni timbilu ta vanhu vo tala lava a va nga pfumeli leswaku Xikwembu xi kona. Hi ku tinyika nkarhi wo kuma tinhlamulo ta le Bibeleni ta swivutiso swa nkoka swo fana ni sweswo, na wena u nga tiyiseka leswaku xi kona Xikwembu lexi entiyisweni “xi nga riki kule ngopfu ni un’wana ni un’wana wa hina.”—Mintirho 17:27.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 13]

Swivutiso Leswi Nga Siki Hlamuriwaka Hi Dyondzo Ya Ku Tiendlekela Ka Swilo

• Xana vutomi byi nga kumeka njhani eka nchumu lowu nga riki na vutomi?—PISALEMA 36:9.

• Hikwalaho ka yini swiharhi swin’we ni swimilana swi tswalana hi ku ya hi tinxaka ta swona ntsena?—GENESA 1:11, 21, 24-28.

• Loko vanhu va huma eka timfenhe, ha yini yi nga ri kona mfenhe yin’we leyi seleke leyi langutekaka ku fana ni munhu, ku nga ri timfenhe-kulobye?—PISALEMA 8:5, 6.

• Dyondzo ya leswaku xin’wana ni xin’wana xi pona hi ku ya hileswi xi nga ni matimba, yi fambisana njhani ni timfanelo ta vumunhu ta ku khathalelana?—VARHOMA 2:14, 15.

• Xana vanhu va na wona ntshembo wa xiviri hi vumundzuku?—PISALEMA 37:29.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 12]

Ha yini Xikwembu lexi nga ni rirhandzu xi vumbe misava leyi eka yona vana va xanisekaka?

Vukanganyisi bya vukhongeri byi endle leswaku vanhu vo tala va fularhela Xikwembu