Ψάρεμα στη Θάλασσα της Γαλιλαίας

ΠΩΣ ήταν η ζωή ενός ψαρά στη Θάλασσα της Γαλιλαίας τον πρώτο αιώνα; Η απάντηση ρίχνει φως σε πολλές αφηγήσεις των Ευαγγελίων, όπως εκείνες που εξετάστηκαν στο προηγούμενο άρθρο.

Αυτή η «θάλασσα» είναι ουσιαστικά μια λίμνη γλυκού νερού με διαστάσεις 21 επί 12 χιλιόμετρα περίπου. Οι ψαράδες εκμεταλλεύονταν ανέκαθεν τα άφθονα αποθέματά της σε ψάρια. Στην Πύλη των Ψαριών της Ιερουσαλήμ βρισκόταν προφανώς μια ψαραγορά. (Νεεμίας 3:3) Κάποια από τα ψάρια που πουλιούνταν εκεί προέρχονταν από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας.

Ο απόστολος Πέτρος καταγόταν από μια πόλη στις ακτές της Θάλασσας της Γαλιλαίας, τη Βηθσαϊδά, η ονομασία της οποίας ίσως  σημαίνει «Οίκος του Ψαρά». Μια άλλη πόλη στις ακτές της λίμνης ονομαζόταν Μαγαδάν ή Μαγδαλά, στην οποία οδήγησε ο Ιησούς τους μαθητές του κάποια στιγμή αφότου περπάτησε πάνω στο νερό. (Ματθαίος 15:39) Σύμφωνα με έναν συγγραφέα, το ελληνικό όνομα αυτής της πόλης, Ταριχείες, δείχνει ότι αυτή ήταν ξακουστή για τη βιομηχανία επεξεργασίας ψαριών που άνθιζε εκεί. Τα ψάρια που αλιεύονταν στην περιοχή υφίσταντο ξήρανση και αλάτιση (ταρίχευση)​—ή συντήρηση σε άλμη για την παρασκευή σάλτσας η οποία διατηρούνταν σε πήλινα αγγεία, τους λεγόμενους αμφορείς. Αυτά τα προϊόντα συσκευάζονταν και στη συνέχεια στέλνονταν πιθανότατα σε κάθε γωνιά της γης του Ισραήλ και ακόμη πιο μακριά.

Το ψάρεμα, η επεξεργασία και το εμπόριο ψαριών ήταν, επομένως, μεγάλη επιχείρηση στη Γαλιλαία της εποχής του Ιησού. Θα μπορούσαμε εύκολα να συμπεράνουμε ότι αυτή η ενασχόληση απέφερε οικονομικά οφέλη σε πολλούς κατοίκους της περιοχής. Ωστόσο, δεν είχαν έτσι ακριβώς τα πράγματα. Το ψάρεμα «δεν ήταν το “ελεύθερο επάγγελμα” που μπορεί να φαντάζονται οι σημερινοί αναγνώστες της Καινής Διαθήκης», αναφέρει κάποιος λόγιος. Αποτελούσε μέρος «μιας επιχείρησης την οποία έλεγχε το κράτος και από την οποία αποκόμιζαν κέρδη λίγοι προνομιούχοι».

Ο Ηρώδης Αντύπας κυβερνούσε τη Γαλιλαία ως περιφερειακός διοικητής, ή τοπικός άρχοντας, διορισμένος από τη Ρώμη. Έτσι λοιπόν, είχε υπό τον έλεγχό του τους δρόμους και τα λιμάνια της επικράτειάς του, καθώς και τους φυσικούς της πόρους, όπως τα ορυχεία, τα δάση, τη γεωργία και τους ψαρότοπους. Αυτοί οι πόροι αποτελούσαν μεγάλη πηγή φορολογικών εσόδων για τον Ηρώδη. Δεν έχουμε λεπτομερείς πληροφορίες για τις φοροεισπρακτικές μεθόδους στη Γαλιλαία του πρώτου αιώνα. Ωστόσο, φαίνεται ότι η γενική τακτική του Ηρώδη δεν διέφερε και πολύ από αυτήν των ηγεμόνων της ελληνιστικής περιόδου ή από την τακτική που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι στις άλλες ανατολικές επαρχίες τους. Μεγάλο μέρος του κέρδους από τις οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής και την εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων πιθανόν να κατέληγε στους προνομιούχους και όχι στον κοινό λαό, ο οποίος έκανε την περισσότερη εργασία.

Το Βάρος των Φόρων

Στις μέρες του Ιησού, τα καλύτερα εδάφη της Γαλιλαίας ανήκαν στο βασιλικό οίκο και ήταν διαιρεμένα σε μεγάλα κτήματα, τα οποία ο Ηρώδης Αντίπας παραχωρούσε ως δωρεές στους μεγιστάνες του και σε άλλους δικαιούχους. Οι υπήκοοι του Ηρώδη αναγκάζονταν να καλύπτουν οικονομικά το τεράστιο κόστος του πολυτελούς τρόπου ζωής του, τα φιλόδοξα οικοδομικά του προγράμματα, το εξεζητημένο διοικητικό του σύστημα, καθώς και τις διάφορες παροχές του σε φίλους και σε κάποιες πόλεις. Το βάρος των φόρων, των διοδίων και των δασμών που επιβάλλονταν στον κοινό λαό λέγεται ότι ήταν υπερβολικά δυσβάσταχτο.

Ο Ηρώδης έλεγχε επίσης απόλυτα το μονοπώλιο εκμετάλλευσης των υδάτινων όγκων της ενδοχώρας. Συνεπώς, η διαχείριση της αλιείας είτε αποτελούσε μέρος μιας εκτεταμένης βασιλικής επιχείρησης είτε γινόταν από τους κατόχους των διαφόρων κτημάτων που είχαν δοθεί ως δωρεές. Στις περιοχές που υπάγονταν άμεσα στη βασιλική  διοίκηση, δραστηριοποιούνταν οι αρχιτελώνες, ή αλλιώς επικεφαλής εισπράκτορες φόρων​—πλούσιοι που αγόραζαν με πλειοδοσία το δικαίωμα να εισπράττουν φόρους. Αυτοί είχαν την εξουσία να συνάπτουν συμβόλαια με ψαράδες για την εκμίσθωση δικαιωμάτων αλιείας. Μερικοί σχολιαστές υποθέτουν ότι, εφόσον το γραφείο είσπραξης φόρων του Ματθαίου ήταν στην Καπερναούμ​—σημαντικό αλιευτικό κέντρο στη Θάλασσα της Γαλιλαίας—​ίσως ο ίδιος εργαζόταν για αυτούς τους επικεφαλής εισπράκτορες φόρων ως τοπικός «εκπρόσωπος των βασιλικών δικαιωμάτων αλιείας». *

Στοιχεία από τον πρώτο και το δεύτερο αιώνα Π.Κ.Χ. αποκαλύπτουν ότι οι φόροι στην Παλαιστίνη συνήθως πληρώνονταν «σε είδος» και όχι σε χρήματα. Ως εκ τούτου, μερικοί επαγγελματίες ψαράδες κατέβαλλαν το 25 ως 40 περίπου τοις εκατό της ψαριάς τους σε αντάλλαγμα για το δικαίωμα που είχαν να ψαρεύουν. Αρχαία έγγραφα δείχνουν ότι, τουλάχιστον σε μερικές περιοχές υπό ρωμαϊκή διοίκηση, η αλιεία παρέμενε κρατικό μονοπώλιο το οποίο επέβλεπαν επιτηρητές. Στην Πισιδία, ένα είδος αλιευτικής αστυνομίας εξασφάλιζε ότι κανένας δεν ψάρευε χωρίς άδεια και ότι οι ψαράδες πουλούσαν την ψαριά τους μόνο σε εξουσιοδοτημένους μεσάζοντες, ή χονδρεμπόρους, των οποίων η δραστηριότητα επίσης υπόκειτο σε έλεγχο και φορολόγηση από το Κράτος.

Σύμφωνα με έναν αναλυτή, όλοι αυτοί οι έλεγχοι και οι φόροι σήμαιναν τελικά ότι «ο βασιλιάς ή ο μεγαλοκτηματίας είχε άφθονα κέρδη, ενώ οι ψαράδες ελάχιστα». Τα κέρδη που είχαν όσοι εργάζονταν σε άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας ήταν και αυτά περιορισμένα λόγω της δυσβάσταχτης φορολογίας. Οι φορολογούμενοι δεν βλέπουν ποτέ με καλό μάτι τους φόρους. Ωστόσο, η γενική εχθρότητα απέναντι στους εισπράκτορες φόρων που αποτυπώνεται στις αφηγήσεις των Ευαγγελίων γινόταν αναμφίβολα εντονότερη εξαιτίας της υπαρκτής ανεντιμότητας και της απληστίας κάποιων οι οποίοι πλούτιζαν αρπάζοντας ό,τι μπορούσαν από τον κοινό λαό.​—Λουκάς 3:13· 19:2, 8.

Οι Ψαράδες στα Ευαγγέλια

Τα Ευαγγέλια αποκαλύπτουν ότι ο Σίμων Πέτρος είχε συντρόφους, ή αλλιώς συνεταίρους, στην αλιευτική του επιχείρηση. Εκείνοι που ήρθαν να βοηθήσουν τον Πέτρο να τραβήξει μια θαυματουργική ψαριά ήταν οι “σύντροφοί του στο άλλο πλοιάριο”. (Λουκάς 5:3-7) Κάποιοι λόγιοι εξηγούν ότι «οι ψαράδες μπορούσαν να ιδρύσουν “συνεταιρισμούς” . . . προκειμένου να υποβάλουν προσφορές για συμβόλαια ή μισθωτήρια αλιείας». Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να απέκτησαν οι γιοι του Ζεβεδαίου, ο Πέτρος, ο Ανδρέας και οι σύντροφοί τους την εξουσιοδότηση να διευθύνουν την αλιευτική τους επιχείρηση.

Οι Γραφές δεν αναφέρουν συγκεκριμένα αν τα πλοιάρια και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούσαν αυτοί οι Γαλιλαίοι ψαράδες ήταν δικά τους. Μερικοί πιστεύουν ότι ήταν. Μάλιστα, αναφέρεται ότι ο Ιησούς επιβιβάστηκε σε ένα πλοιάριο «το οποίο ήταν του Σίμωνα». (Λουκάς 5:3) Ωστόσο, όπως τονίζει κάποιο εξειδικευμένο άρθρο γύρω από το θέμα, «υπάρχει τουλάχιστον η πιθανότητα να ανήκαν τα πλοιάρια στους αρχιτελώνες και απλώς να τα χρησιμοποιούσε ο συνεταιρισμός». Όπως και αν είχαν τα πράγματα, οι Γραφές αναφέρουν ότι ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης επιδιόρθωναν τα δίχτυα τους. Ενδεχομένως, οι ψαράδες έπρεπε επίσης να διαπραγματεύονται την πώληση της ψαριάς τους και, όταν χρειαζόταν, να προσλαμβάνουν ημερομίσθιους εργάτες.

Επομένως, αν και εκ πρώτης όψεως οι δραστηριότητες των Γαλιλαίων ψαράδων του πρώτου αιώνα φαίνονται απλές, τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Το επάγγελμά τους αποτελούσε μέρος ενός περίπλοκου συστήματος οικονομικών συσχετισμών. Όταν το έχουμε αυτό υπόψη, οι αφηγήσεις των Ευαγγελίων και τα λόγια του Ιησού για το ψάρεμα και τους ψαράδες αποκτούν βαθύτερο νόημα. Εκτός αυτού, οι συγκεκριμένες πληροφορίες μάς βοηθούν επίσης να εκτιμήσουμε την πίστη του Πέτρου, του Ανδρέα, του Ιακώβου και του Ιωάννη. Το ψάρεμα ήταν το μέσο του βιοπορισμού τους. Όποια και αν ήταν ακριβώς η οικονομική τους κατάσταση όταν τους κάλεσε ο Ιησούς, εκείνοι εγκατέλειψαν αμέσως την τέχνη που γνώριζαν​—η οποία αποτελούσε για αυτούς σταθερή πηγή εισοδήματος—​προκειμένου να γίνουν «ψαράδες ανθρώπων».​—Ματθαίος 4:19.

[Υποσημείωση]

[Χάρτης στη σελίδα 25]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Λίμνη Χούλα

Βηθσαϊδά

Καπερναούμ

Μαγαδάν

Θάλασσα της Γαλιλαίας

Ιερουσαλήμ

Νεκρά Θάλασσα

[Ευχαριστίες]

Todd Bolen/​Bible Places.com

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 26]

Todd Bolen/​Bible Places.com