Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Ca binni biʼniʼ guuzeʼ lu nisadóʼ stiʼ Galilea

Ca binni biʼniʼ guuzeʼ lu nisadóʼ stiʼ Galilea

Ca binni biʼniʼ guuzeʼ lu nisadóʼ stiʼ Galilea

ÑEE nánnaluʼ ximodo bibani ti binni ni biʼniʼ guuzeʼ lu nisadóʼ stiʼ Galilea lu primé siglu que la? Pa gánnanu xcaadxi cosa de ximodo bibánicabe dxiqué, zacaneni laanu para guiénenu jma ca relatu zeeda lu ca Evangeliu, casi cani bizéʼtenu lu tema ni gudídinu ca.

Nisadóʼ stiʼ Galilea ca nga ti nisa roʼ ra daʼ nisa naxhi, nápani 21 kilómetru de ziuulaʼ ne 12 de xilaga. Maʼ xadxí nga de runi binni guuzeʼ benda ndaaniʼ ni. Ndaaniʼ nisa roʼ ca nga biree stale de ca benda ni bidoo luguiaa stiʼ Jerusalén gaxha de ra puertaʼ ni binibiáʼcabe casi Puerta del Pescado (Nehemías 3:3).

Apóstol Pedru guca de guidxi Betsaida, ne zándaca riniʼni «Lidxi binni Runi Guuzeʼ», guidxi riʼ nuuni guriá nisadóʼ stiʼ Galilea. Sti guidxi nuu guriá nisa riʼ nga Magadán o Magdala, ra biseendaʼ Jesús ca discípulo stiʼ despué de guzá lu nisa (Mateo 15:39). Ti hombre ni biindaʼ de modo bibani ca binni ca dxiqué, bizeeteʼ ñanda niree lani «ti guidxi ra raca benda uriadu», pur modo lá guidxi ca lu diidxaʼ griegu. Nabé binibiáʼ binni lugar que purtiʼ guyuu stale ra guluucabe zidi benda ne ra bicuiidxicabe laacame. Laaca nabé guluucabe benda ndaaniʼ nisa zidi ne despué maʼ ruchácabe laacame ndaaniʼ caadxi jarra de yu ni binibiáʼcabe casi ánfora. Zándaca bidoo stale de ca benda ca guidubi guidxi Israel ne xcaadxi guidxi zitu.

Pur cani maʼ bizéʼtenu ca, zanda guininu nabé stale binni biʼniʼ dxiiñaʼ lu ca negocio de benda ni guyuu Galilea ca dxi stiʼ Jesús que. Nga runi, zándaca guiníʼ íquenu nabé biʼniʼ ganar ca binni que stale bueltu. Peru cadi zaqué diʼ ni. Sicaríʼ guníʼ ti hombre ni nanna de ni caninu riʼ: «Ca binni ni ruundaʼ Stiidxaʼ Dios ni gucuá lu diidxaʼ griegu zándaca guiníʼ íquecaʼ “stiʼ ca binni que guiráʼ ni runi ganarcaʼ”, peru cadi zacá diʼ nga laani». Laani nga tobi de «ca negocio ni gupa gobiernu ra jma biʼniʼ ganar chupa chonna si binni».

Guidxi Roma gulí Herodes Antipas para gaca gobernador stiʼ Galilea ne guiráʼ guidxi nuu gaxha de laa, ngue runi lu nabe biaana guiráʼ ca neza stini, ca lugar ra bedandá barcu ne guiráʼ ni napa ca guidxi que (casi ca mina que, ca yaga stini, dxiiñaʼ layú ne guuzeʼ benda). Lu guiráʼ cani bizéʼtenu ca nga jma stale bueltu biuu laabe pur ca impuestu ni biʼniʼ cobrarbe. Qué ganna chaahuinu ximódopeʼ nga biquíxecabe impuestu Galilea lu primé siglu que, peru zándaca gúcani cásica modo biquixe ca gobiernu de Grecia o casi modo gudixhe Roma quixe ca guidxi ni nuu neza ra rindani Gubidxa. Zándaca stale de cani guca ganar lu ca negocio guyuu neza raqué ne ni guca ganar lu guiráʼ dxiiñaʼ ni guca ndaaniʼ guidxi que, yendácani lu náʼ caadxi si de ca binni ni jma risaca, lugar de nicaa ca binni ni runi dxiiñaʼ que ni.

Guiráʼ ca impuestu gudixe binni

Ca dxi stiʼ Jesús que la? ca layú jma galán stiʼ Galilea que biaana cani lu náʼ ca binnilidxi rey que, ne xiroobaʼ nga cada layú bisigaʼdeʼ Herodes Antipas caadxi binni risaca ne xcaadxi de ca xpinni. Lu guiráʼ impuestu stiʼ ca binni que nga biree bueltu para bibánibe galán, para ca yoo ngola bicuibe, para biaxa ca binni bininebe dxiiñaʼ, para sibe ni gusigáʼdebe ca xhamígube ne ni gusigáʼdebe xcaadxi guidxi. Nuu tu riníʼ nabé bixhiibe binni pur guiráʼ impuestu ni gudíxhebe guiaxa.

Laaca lu náʼ Herodes nga biaana ca nisa roʼ ne ca guiiguʼ que. Ngue runi, guuzeʼ benda runi ca binni que nga tobi de ca negocio naroʼbaʼ ni biaana lu náʼ ca binnilidxi rey que o lu náʼ ca binni ni bidii rey ca layú que. Ca lugar ra biʼniʼ mandar ca xpinni rey que la? guyuu binni ni ruquixe impuestu: ca binni ricu que gucuaacaʼ puestu que purtiʼ gudíxecaʼ jma para laani, ne laasícabe nga zanda gudiicabe ca binni runi guuzeʼ que ti contratu para ganda gúnicaʼ negocio benda raqué. Caadxi binni riníʼ, zándaca Mateu nga «biʼniʼ ca contratu de negocio benda» stiʼ tobi de ca binni ricu ni runi cobrar impuestu que, ne riníʼcabe zacá purtiʼ biʼniʼ cobrarbe impuestu Capernaum, ti guidxi stiʼ Galilea ra nabé rigaa benda. a

Caadxi guiʼchiʼ ni gucuá lu primé ne guiropa siglu ante de Jesús, rusihuínnicani cadi ne bueltu diʼ gudixe ca binni de Palestina impuestu, sínuque ne ca cosa ni rudii xquídxicaʼ. Caadxi de ca binni runi guuzeʼ bidiicaʼ biaʼ 25 ne 40% de ca benda ni rinaazecaʼ para ganda gápacaʼ derechu gúnicaʼ guuzeʼ. Ca guiʼchiʼ que laaca ruzeetecaʼ ximodo guca negocio benda que ndaaniʼ ca guidxi ra biʼniʼ mandar Roma, guyuu caadxi binni para gúʼyacaʼ gaca dxiiñaʼ que casi na ca xaíque stiʼ Roma. Casi ndaaniʼ guidxi Pisidia la? guyuu caadxi puliciá ni qué nudiicaʼ lugar ñuni binni guuzeʼ raqué pa qué gapa derechu guni ni. Laaca biiyaʼ ca puliciá que gutoo ca binni runi guuzeʼ que ca benda sticaʼ lu ca binni si ni naquiiñeʼ sini, purtiʼ ca binni riʼ laaca riguíxecaʼ impuestu ne nanna gobiernu que ximodo cayúnicaʼ dxiiñaʼ.

Ti binni ni biindaʼ de ximodo bibani ca binni que na: «Biuu stale bueltu lu náʼ rey o gobernador que», pur guiráʼ impuestu gudixe ca binni que ne pur guiráʼ ni runi cobrar ca binni runi xhiiñabe, «peru ca binni runi guuzeʼ que huaxiéʼ runi ganarcaʼ». Ca binni ni runi sti clase dxiiñaʼ laaca huaxiéʼ bueltu runi ganarcaʼ, purtiʼ stale impuestu riguíxecaʼ. Dxandíʼ nga qué riuulaʼdxiʼ binni quixe impuestu. Lu ca Evangeliu ca nabé rieeteʼ ximodo biquiichináʼ cani ruquixe impuestu que binni, purtiʼ guchelucaʼ gápacaʼ jma ne nabé guláʼnacaʼ stiʼ binni para gutálecaʼ bidxichi sticaʼ, ngue runi gucananalaʼdxiʼ ca binni que laacabe (Lucas 3:13; 19:2, 8).

Ca binni biʼniʼ guuzeʼ ni ruzeeteʼ ca Evangeliu

Ca Evangeliu ca ruzeetecaʼ cadi stubi si Simón Pedru nga biʼniʼ negocio benda. Tobi de ca relatu ca ruzeeteʼ de «xcaadxi xcompañeru[be] ni nuu ndaani sti canuá», ne laaca caniʼni gucané ca hombre que laabe para biree guiráʼ benda gunaazebe ora biʼniʼ Jesús milagru que (Lucas 5:3-7). Ca binni ni biindaʼ de ni caninu riʼ nacaʼ «biʼniʼ ca binni rié guuzeʼ que grupu huiiniʼ [...] para gunda guziʼcaʼ ca contratu o ca permisu que ti ganda gúnicaʼ guuzeʼ». Zándaca nga nga ni biʼniʼ ca xiiñiʼ Zebedeu, Pedru, Andrés ne ca xcompañérucaʼ para gucuaacaʼ permisu ti quíxhecaʼ negocio benda sticaʼ.

Stiidxaʼ Dios qué ruzeeteʼ diʼ pa stiʼ ca binni de Galilea ni biʼniʼ guuzeʼ que nga ca canuá ne ca cosa ni biquiiñecaʼ para bíʼnicaʼ dxiiñaʼ que. Nuu tu riníʼ dxandíʼ stícabe cani; ne Lucas 5:3 na gudxiʼbaʼ Jesús «ndaani canuá sti Simón». Peru ti guiʼchiʼ ni rusiene de tema riʼ na sicaríʼ: «Zándaca stiʼ ca binni ni rizíʼ ca benda que nga ca canuá que ne riquiiñeʼ ca binni runi guuzeʼ que ni». Pa dxandíʼ zacá ni o pa coʼ la? Stiidxaʼ Dios ruzeeteʼ de ti biaje dxi cayuni chaahuiʼ Jacobo (Santiago) ne Juan chin sticaʼ. Ca hombre rié guuzeʼ que laaca zándaca biyúbicaʼ ximodo guidoo benda sticaʼ jma caruʼ, ne zándaca guyuu ora dede gudíxecabe binni ni gacané laacabe.

Casi maʼ bidúʼyanu ca, nuu stale cosa ni qué gánnanu ora ridúʼndanu ca relatu stiʼ ca Evangeliu ca de modo bibani ca binni de Galilea ni biʼniʼ guuzeʼ lu primé siglu que. Dxiiñaʼ stícabe que nga tobi de ca cosa ni guca lu ca negocio naroʼbaʼ guyuu raqué. Pa guietenaláʼdxinu ca ndiʼ la? jma ziénenu ca relatu ne cani guníʼ Jesús de guuzeʼ benda ne ora guniʼbe de ca binni ni biʼniʼ dxiiñaʼ ca. Laaca zacanécani laanu para gusisácanu jma fe ni gupa Pedru, Andrés, Jacobo ne Juan. Lu guuzeʼ benda que nga ridxela ni guibaninécabe, dxiiñaʼ que nga nánnacabe ne luni nga runi ganárcabe bueltu. Peru pa bibánicabe galán o pa coʼ la? bisaanacabe guirani ora gudxi Jesús laacabe ca diidxaʼ riʼ: «Lata nanda naa ne laca zune laatu guuze peru para chi yubi tu binni guedané tu ra nuaaʼ» (Mateo 4:19).

[Ni cá ñee yaza]

a Apóstol Pedru biree de Betsaida ne yendeza Capernaum, ra gúpabe ti negocio de benda ne Andrés ne ca xiiñiʼ Zebedeu. Jesús laaca guleza ti tiempu Capernaum (Mateo 4:13-16).

[Mapa ni zeeda lu yaza 25]

Capernaum

Magadán

Betsaida

Jerusalén

Lago Huleh

Nisadóʼ stiʼ Galilea

Mar Muerto

[Ra gucuaacabe dibuju o foto]

Todd Bolen/Bible Places.com

[Eppicture Credit Line on page 26]

Todd Bolen/Bible Places.com