Ndi Ama Ọfiọk?

Anie ekedi “etubom temple,” ndien nso ikedi utom esie?

“Etubom temple” ama esịne ke otu mme adaiso Ido Ukpono Mme Jew oro ẹkemụmde apostle Peter ye John ke ini mmọ ẹkekwọrọde ikọ. (Utom 4:1-3) Bible itịn̄ke se ikedide utom etubom temple, edi ndusụk n̄wed mbụkeset ẹtịn̄ mme n̄kpọ oro ẹkemede ndinam nnyịn ifiọk.

Etie nte udiana akwa oku ekedi etubom temple ke eyo Jesus. Etubom temple ekesinam ẹnam n̄kpọ ke nde ke nde ke esịt ye ke okụre temple ke Jerusalem. Enye ekesise enyịn ke utuakibuot ke temple onyụn̄ ese aban̄a mbon oro ẹkenamde utom nte mme bodisi ke temple. Mbon oro ẹkenamde utom ke idak esie ẹkesise ẹban̄a mbon ukpeme emi ẹkesiberede inuaotop temple ke usenubọk ẹnyụn̄ ẹberi ke okoneyo, ẹkụt ẹte ke owo ndomokiet idụkke ebiet oro mîkpanaha ẹdụk, ẹnyụn̄ ẹkpeme ekebe etịbe temple.

Ẹkesibahade mme oku ye mme Levi oro ẹkesinamde utom ke temple ke otu 24, ndien ekesidi otu kiet ama anam utom urua emi, otu en̄wen anam urua en̄wen, ẹwọn̄ọde ntre ntre ikaba ke isua. Etie nte otu kiet kiet ama esinyene etubom.—1 Chronicles 24:1-18.

Mme etubom temple ẹkedi mbon emi ẹkamade ikpọ itie. Ẹdọhọ ke mmọ ye mbọn̄ oku ẹkedụk odu man ẹwot Jesus, ẹnyụn̄ ẹdọn̄ mbon oro mmọ ẹkekarade ẹka ẹkemụm Jesus.—Luke 22:4, 52.

Matthew 3:4 ọdọhọ ke udia John Andinịm Owo Baptism ekedi “n̄kukun̄kpọyọriyọ ye aran ọkwọk ikọt.” Ndi mme owo ẹma ẹsita n̄kukun̄kpọyọriyọ ini oro?

Ndusụk owo inịmke ke John akata ata n̄kukun̄kpọyọriyọ, mmọ ẹdọhọ ke Matthew eketịn̄ aban̄a mfri eto emi mbakara ẹkotde eto n̄kukun̄kpọyọriyọ, mfri ikọt, m̀mê iyak. Edi ikọ Greek oro Matthew akadade ọwọrọ ataktak oro n̄kukun̄kpọyọriyọ edide kiet ke otu mmọ. N̄kukun̄kpọyọriyọ oro ẹkenen̄erede ẹfiọk ke Israel ekedi enye oro ẹkemede ndisan̄a ke akamba udịm n̄kata n̄kpọ ke in̄wan̄.—Joel 1:4, 7; Nahum 3:15.

Mbon Assyria ye mbon Ethiopia eset ẹkeda N̄kukun̄kpọyọriyọ nte ndunụm, ndien ndusụk mbon Arab ye mme Jew emi ẹtode Yemen ke ẹtata enye mfịn. Nditọ Israel ẹkeda n̄kukun̄kpọyọriyọ nte unam eyen ubuene. Ẹma ẹsisịbe ibuot, ukot, ye idịbi ẹfep, ẹta ikpanesịt ndisi mîdịghe ẹfọp ke ikan̄ m̀mê ẹn̄wan ke eyo ẹta. Ndusụk ini, ẹma ẹsiwari inụn̄ ke n̄kukun̄kpọyọriyọ mîdịghe ẹnyịni ke vinegar. Henri Daniel-Rops, ewet mbụkeset, ọdọhọ ke n̄kukun̄kpọyọriyọ etie ke inua nte ikpọ obu.

Sia John ọkọkwọrọde ikọ ke wilderness, anaedi enye ama esikụt ediwak n̄kukun̄kpọyọriyọ do. (Mark 1:4) N̄kukun̄kpọyọriyọ ye aran ọkwọk ikọt ekedi ata eti udia, sia n̄kukun̄kpọyọriyọ esinen̄ede ọnọ owo n̄kpọ ke idem.

[Ndise ke page 28]

Mme asan̄autom Assyria ẹkama n̄kukun̄kpọyọriyọ ye pomegranate

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Ẹda ẹto n̄wed oro, Discoveries Among the Ruins of Nineveh and Babylon (1853)