An Guerra daw Kaoyon kan Kristianismo?

“Tumang sa anong moral na pamantayan nagigin sarong krimen o kasalan an guerra? An hapot na ini masakit nanggad simbagon.”—Oliver O’Donovan, propesor sa Christian ethics

AN SARONG ipininta na may titulong Sacrifice, na ginibo huli sa Guerra Mundial I asin nakaeksibir sa Canadian War Museum, ipinapaheling an nagadan na mga soldados, pagal-pagal na mga nakaligtas sa guerra, asin an saindang mga pamilya sa sadiring nasyon ninda. Kaiba sa eksena si Jesu-Cristo, na nakapako sa krus. An nagkapirang nakaheling kaiyan nabigla na si Jesus, an “Prinsipe nin Katoninongan,” iiniba sa eksena nin guerra. (Isaias 9:6) An iba, na nagpapasalamat sa mga sakripisyo kan saindang mga kahimanwa, naniniwala na inaasahan nin Dios asin kan saiyang Aki na an mga Kristiano makikabtang sa ralaban na nagpoprotehir sa katiwasayan asin katalingkasan kan saindang nasyon.

Sa laog nin dakol na siglo, an mga namomoon sa relihion naghuhulit apabor sa guerra. Kan taon 417 C.E., an teologo sa iglesia na si Agustin nagsurat: “Dai nindo dapat isipon na mayo nin siisay man na naglilingkod bilang soldados, na naggagamit nin armas sa pakikiguerra, an puedeng akoon nin Dios. . . . An iba nakikipaglaban—sa dai naheheling na mga kaiwal—sa saindong kapakanan paagi sa pamimibi, mantang kamo nakikipaglaban—sa naheheling na mga barbaro—sa saindang kapakanan paagi sa pakikiguerra.” Kan ika-13 siglo, si Tomas Aquinas nagpaliwanag na “legal asin makatanosan an mga guerra sagkod na napoprotehiran kaiyan sa pandadaya nin [mga] kaiwal an mga pobre asin an bilog na nasyon.”

Ano sa paghona nindo? Kun an aktibidad militar ilinalansar huli sa garo baga nobleng katuyohan—an ipakipaglaban an katalingkasan nin nasyon o kan mga inaapi—iyan daw may pag-oyon nin Dios? Anong “moral na pamantayan” an puedeng siyasaton nin mga Kristiano tanganing masabotan an kabotan nin Dios sa bagay na iyan?

An Halimbawa ni Jesu-Cristo

Posible daw na maaraman niato an isip nin Dios dapit sa sarong komplikadong isyu na arog nin pakikiguerra ngonyan? Inadmitir ni apostol Pablo na masakit iyan para sa sato, na naghahapot: “‘Siisay an nakakaaram kan isip ni Jehova, tanganing sia makapagtokdo sa saiya?’ Alagad kita igwa kan isip ni Cristo.” (1 Corinto 2:16) Tanganing tabangan kita, sinugo ni Jehova Dios sa daga si Jesus bilang satong Arogan. An mga sinabi asin ginibo ni Jesus nagpapabanaag kan sadiring mga kaisipan asin pamamaagi ni Jehova. Sa siring, ano an sinabi ni Jesus manongod sa pakikiguerra? Ano an nagin paninindogan nia dapit sa guerra?

Tibaad isipon nin nagkapira na an pinakanobleng dahelan na makipaglaban iyo na protehiran si Jesu-Cristo. Arog kaiyan an inisip kan saro sa mga apostol nia. Kan si Jesus traydoron asin arestaron nin armadong sururog sa kamatangaan nin banggi, an katood nia na si Pedro “inunat an saiyang kamot asin hinugkot an saiyang espada saka tinaga an oripon kan halangkaw na saserdote patin  pinalong an saiyang talinga.” Makatanosan daw an siring na paggamit nin armas? Si Jesus nagsabi ki Pedro: “Sarungan an saimong espada, huli ta an gabos na nagbibingat kan espada sa espada man magagadan.”—Mateo 26:47-52.

Bako nanggad makangangalas an reaksion ni Jesus. Duwang taon bago kaini, sia nagsabi: “Nadangog nindo na sinabi, ‘Kamotan mo an saimong kapwa asin ikaongis mo an saimong kaiwal.’ Minsan siring, ako nagsasabi sa saindo: Padagos na kamotan an saindong mga kaiwal asin ipamibi an mga nagpepersegir sa saindo; tanganing mapatunayan nindo na kamo mga aki kan saindong Ama na nasa kalangitan, mantang pinapasirang nia an saiyang saldang sa mga maraot asin sa marahay asin pinapaoranan nia an mga matanos asin bakong matanos.” (Mateo 5:43-45) Rasonable daw na isipon na puedeng mamotan asin ipamibi nin sarong Kristiano an saiyang mga kaiwal kun sia nakikiguerra sa sainda?

Ihinahayag kan kasaysayan na dakol an nagin kaiwal nin mga Kristiano. Halimbawa, si Jesu-Cristo sinentensiahan asin ipinagadan kan mga Romano. Dai naghaloy pagkatapos kaiyan, an pagpamidbid sana nin saro na sia Kristiano may padusa nang kagadanan. Aram ni Jesus antes pa na an mga Kristiano puedeng masugotan na gumamit nin mga armas asin magrebelde sa pang-aapi kan Roma, arog kan nagkapirang Judio. Huli kaiyan, ini an sinabi nia dapit sa saiyang mga parasunod: “Sinda bakong kabtang kan kinaban, kun paanong ako bakong kabtang kan kinaban.” (Juan 17:16) An mga Kristiano nagdanay na neutral sa politika. An inhustisya o huma sa sainda o sa nasyon na iniistaran ninda bakong makatanosan na dahelan na makikabtang sinda sa aktibidad militar.

Mga Parasuportar sa Kahadean nin Dios

An tunay na mga Kristiano nagsuportar sa mga kagustohan ni Jesus asin nagdanay na neutral. Estudyare an nangyari sa Iconio, sarong suanoy na siudad sa Asia Minor. “Kan mangyari an madahas na pagprobar kan mga tawo kan mga nasyon sagkod kan mga Judio kaiba kan mga namamahala sa sainda, na [si Pablo asin Bernabe] trataron nin daing galang asin daklagon nin mga gapo, sinda, kan paisihon manongod kaiyan, nagdulag pasiring sa siudad nin Licaonia, Listra asin Derbe patin sa nakapalibot na lugar; asin duman padagos sindang nagpahayag kan maogmang bareta.” (Gibo 14:5-7) Mangnohon na kan an mga Kristiano mapaatubang sa madahas na pagtumang, sinda dai naggamit nin armas sa pagdepensa, ni nagbalos man sinda. Imbes, padagos sindang naghulit “kan maogmang bareta.” Anong maogmang bareta an kinaipuhan nindang sabihon?

 An ihinulit kan mga Kristiano iyo an mensahe na ihinulit man ni Jesus. Sia nagsabi: ‘Dapat na ipahayag ko an maogmang bareta kan kahadean nin Dios.’ (Lucas 4:43) Sinuportaran ni Jesus asin kan saiyang mga parasunod an Kahadean nin Dios. Si Cristo nungkang naggamit nin puersa militar nin sarong nasyon tanganing idepensa an Kahadean na iyan. “An sakong kahadean bakong kabtang kan kinaban na ini,” an sabi nia. “Kun an sakong kahadean kabtang kan kinaban na ini, nakipaglaban kutana an sakuyang mga lingkod tanganing dai ako ikatao sa mga Judio. Kundi, an totoo, an sakong kahadean bakong gikan digdi.”—Juan 18:36.

‘Magkaminorootmootan Kamo’

An pagigin neutral durante nin guerra sarong karakteristiko nin tunay na pagsamba. “Paagi kaini an gabos makakaaram na kamo an sakong mga disipulo, kun kamo nagkakaminorootmootan.” (Juan 13:35) Minilyon an naoogma na madiskobre an sarong grupo na nagpapaheling nin siring na pagkamoot, minsan ngani an mga ini inoolog-olog, ibinibilanggo, o gadanon huli sa pagsayuma na magkapot nin mga armas.

Sa mga lugar sa Europa na nasakop nin Nazi, kinakarkulong 10,000 na Saksi ni Jehova an ibinilanggo kan mga opisyal huli sa saindang Kristianong neutralidad, kaiba an mga 3,000 na ipinadara sa mga kampo de konsentrasyon. Mientras tanto, kan panahon man sanang iyan, labing 4,300 na Saksi sa Estados Unidos an ibinilanggo huli sa pagsayuma ninda na umayon sa militar. Dai nin Saksing Aleman ni Saksing Amerikano na nagkapot nin mga armas asin nakipaglaban sa saindang Kristianong mga tugang o sa kiisay man. Kun gigibohon ninda iyan, paano ninda masasabi na nagkakaminorootmootan sinda asin na namomotan ninda an saindang kapwa?

Dakol an naniniwala na mahalagang klase nin pagdepensa sa sadiri an aktibidad militar. Alagad isip-isipa ini: Minsan ngani an enot na siglong mga Kristiano maringis na pinersegir asin nagsayumang magbalos, sinda nagdanay na buhay. An makapangyarihan na Imperyo nin Roma dai nakayang paraon an Kristianismo. An tunay na mga Kristiano nag-ooswag dawa ngonyan, asin padagos sindang naninindogan na neutral. Imbes na sinda an magbalos, may kompiansa sindang naghahagad nin tabang sa Dios. An saiyang Tataramon, an Biblia, nagsasabi: “Dai kamo magbalos, mga namomotan, kundi magtao nin lugar sa grabeng kaanggotan; huli ta nasusurat: ‘Sako an pagbalos; ako an mabalos, sabi ni Jehova.’”—Roma 12:19.

[Kahon sa pahina 30]

MGA GUERRA NA MAY PAG-OYON NIN DIOS

An suanoy na Israel, an solamenteng nasyon na pinili nin Dios dakol na siglo bago maestablisar an Kristianismo, kun minsan tinogotan na magtipon nin hukbo asin makikabtang sa guerra. Bago an mga Israelita maglaog sa Canaan, an daga na ipinanuga nin Dios ki Abraham, sinda sinabihan: “[An pitong nasyon] siertong itatao sa saimo ni Jehova na saimong Dios, asin daogon mo sinda. Laglagon mo nanggad sinda. Dai ka makipagtipan sa sainda ni magpaheling nin pabor sa sainda.” (Deuteronomio 7:1, 2) Sa siring, nadaog kan Israelitang Heneral na si Josue an kaiwal na mga nasyon “siring kan ipinagboot ni Jehova na Dios nin Israel.”—Josue 10:40.

Ini daw daing herak na pagkongkistar na dian may kaimotan na sinasakop nin Israel an ibang mga nasyon? Bako nanggad. An mga nasyon na iyan napano nin idolatriya, pagbubo nin dugo, asin grabe karaot na seksuwal na mga gibo. Magin an mga aki ginadan paagi sa pagsolo sa sainda bilang atang. (Bilang 33:52; Jeremias 7:31) An kabanalan, hustisya, asin pagkamoot nin Dios sa saiyang banwaan an nagpahiro sa saiya na haleon an gabos na kaatian sa nasyon na iyan. Dawa siring, siniyasat ni Jehova an puso nin gabos na tawo—sarong bagay na dai magigibo nin siisay man na komandante militar ngonyan—asin ilinigtas an mga andam na magbaya sa maraot na mga gibo asin maglingkod sa saiya.

[Ritrato sa pahina 31]

Inasahan daw ni Jesus na an mga parasunod nia makikipaglaban sa pagdepensa sa saiya asin sa mga kapwa Kristiano ninda?

[Ritrato sa pahina 31]

Sarong grupo nin mga Saksi ni Jehova pagkatalingkas ninda sa kampo de konsentrasyon sa Buchenwald kan 1945