Maiparbeng Kadi a Makigubat Dagiti Kristiano?

“Ania a moral a pagalagadan ti mangibaga a krimen wenno basol ti makigubat? Kinapudnona, ditay ammo.”​—Oliver O’Donovan, propesor iti Christian Ethics

ITI maysa a lamina a naawagan iti Sacrifice, a naipinta maibatay iti Gubat Sangalubongan I ken nakadispley iti Canadian War Museum, nailadawan dagiti napapatay a soldado, napaksuyan a nakalasat iti gubat, ken agur-uray a pamiliada. Iti ngatuenna, naipinta ni Jesu-Kristo a nakalansa iti krus. Saan a makappapati ti dadduma iti pannakaipinta ni Jesus, ti “Prinsipe ti Kappia,” iti kasta nga eksena ti gubat. (Isaias 9:6) Ngem adda met dagidiay agyamyaman gapu iti panagsakripisio dagiti kailianda ken patienda a namnamaen ti Dios ken ti Anakna a makigubat dagiti Kristiano tapno masalaknibanda ti seguridad ken wayawaya ti nasionda.

Sinigsiglon a dagiti lider ti relihion idagdagadagda ti pannakigubat. Idi 417 K.P., insurat ti teologo ti simbaan a ni Augustine: “Diyo koma panunoten a saan a makaay-ayo iti Dios ti asinoman nga agsoldado ken mangaramat kadagiti igam tapno makigubat. . . . Gapu kadakayo, dadduma ti makidangadang kadagiti di makita a kabusor babaen ti kararag. Gapu kadakuada, makidangadangkayo met kadagiti makita a barbariko a kabusor.” Idi maika-13 a siglo, kuna ni Thomas Aquinas nga “umiso ken nainkalintegan dagiti gubat no maaramid dagitoy a mangsalaknib kadagiti napanglaw ken iti intero a pagilian manipud iti panangallilaw ti kabusor.”

Ania ti makunayo? Ti Dios anamonganna kadi dagiti gubat nga agparang a nasayaat ti panggepda​—ti panangsalaknib iti wayawaya ti pagilian wenno panangruk-at kadagiti mairurrurumen? Ania a “moral a pagalagadan” ti mabalin a pagpannurayan dagiti Kristiano tapno maawatanda no ania ti panangmatmat ti Dios iti dayta a banag?

Ti Ulidan ni Jesu-Kristo

Posible kadi a maammuan ti panangmatmat ti Dios iti narikut nga isyu a kas iti pannakigubat iti kaaldawantayo? Bigbigen ni apostol Pablo ti narigat a kasasaadtayo idi insaludsodna: “‘Siasino ti nakaammo iti panunot ni Jehova, tapno isurona koma?’ Ngem addaantayo iti panunot ni Kristo.” (1 Corinto 2:16) Tapno maammuantayo dayta, ni Jehova a Dios imbaonna ni Jesus ditoy daga kas Pagwadantayo. Ti imbaga ken inaramid ni Jesus inyanninawda dagiti kapanunotan ken daldalan ni Jehova. Ania ngarud ti kinuna ni Jesus maipapan iti gubat? Ania ti takderna iti dayta?

Ibaga ti dadduma a ti kasayaatan a rason a makigubatda ket tapno masalakniban ti biag ken seguridad ni Jesu-Kristo. Kasta ti narikna ti maysa kadagiti apostolna. Idi naliputan ken naaresto ni Jesus babaen iti armado a buyot bayat ti tengnga ti rabii, ti gayyemna a ni Pedro “inyunnatna ti imana ket inasutna ti kampilanna ket kinabilna  ti adipen ti nangato a padi ket piningasna ti lapayagna.” Nainkalintegan kadi ti panangusarna iti kampilan? Ni Jesus kinunana ken Pedro: “Ipulangmo ta kampilanmo iti lugarna, ta amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.”​—Mateo 26:47-52.

Saan a nakaskasdaaw ti reaksion ni Jesus. Dua a tawen sakbayna, kinunana: “Nangngegyo a naikuna, ‘Masapul nga ayatem ti padam a tao ket guraem ti kabusormo.’ Nupay kasta, kunak kadakayo: Itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo ken ikararagan dagidiay mangidaddadanes kadakayo; tapno mapaneknekanyo ti bagbagiyo nga annak ni Amayo nga adda iti langlangit, yantangay pagleggakenna ti initna kadagiti nadangkes a tattao ken kadagiti naimbag ket pagtuduenna kadagiti nalinteg a tattao ken kadagiti nakillo.” (Mateo 5:43-45) Nainkalintegan kadi a panunoten a ti maysa a Kristiano mabalinna nga ayaten ken ikararagan dagiti kabusorna bayat a makigubgubat kadakuada?

Ipakita ti historia nga adu ti bumusbusor kadagiti Kristiano. Kas pagarigan, dagiti Romano sinentensiaan ken pinapatayda ni Jesu-Kristo. Di nagbayag kalpasanna, nagbalin a nadagsen a basol ti uray panangibaga laeng a maysaka a Kristiano. Ammo ni Jesus a dagiti Kristiano ket mabalin a magargarida nga agusar iti kampilan ken agrebelde maibusor kadagiti naulpit a Romano, a kas iti inaramid idi ti dadduma a Judio. Gapuna, kinuna ni Jesus maipapan kadagiti pasurotna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak a saan a paset ti lubong.” (Juan 17:16) Inkeddeng dagiti Kristiano ti agtalinaed a neutral iti politika. Saan a nainkalitegan ti makigubat uray adda pangta wenno mapasamak a kinaawan hustisia kadakuada wenno iti pagilianda.

Mangitantandudo iti Pagarian ti Dios

Dagiti pudno a Kristiano tinungpalda ti bilin ni Jesus ken nagtalinaedda a neutral. Usigenyo ti napasamak idiay Iconio, maysa a nagkauna a siudad iti Asia Menor. ‘Idi a ti naranggas a panaggandat naaramid iti biang agpadpada dagiti tattao iti nasnasion ken dagiti Judio agraman dagiti agturayda, tapno sikukuspag a tratuen ken uborenda da Pablo ken Bernabe, isuda, idi napakaammuanda maipapan iti dayta, nagkamangda kadagiti siudad ti Licaonia, Listra ken Derbe ken iti pagilian nga adda iti aglikmut; ket sadiay intultuloyda nga indeklara ti naimbag a damag.’ (Aramid 14:5-7) Imutektekanyo ta idi naipasango dagiti Kristiano iti nakaro nga ibubusor, saanda a nagusar iti igam a pangsalaknib iti bagida  ken saanda met a bimmales. Imbes ketdi, intultuloyda nga inkasaba “ti naimbag a damag.” Ania a naimbag a damag ti inranudda?

Inkasabada ti mensahe nga inranud idi ni Jesus. Kinunana: “Masapul nga ideklarak ti naimbag a damag ti pagarian ti Dios.” (Lucas 4:43) Insuro ni Jesus ken dagiti pasurotna ti maipapan iti Pagarian ti Dios. Saan a pulos a nagusar ni Jesus iti armada ti pagilian a mangidepensa iti dayta a Pagarian. “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong,” kinunana. “No koma ti pagariak paset daytoy a lubong, nakibakal koma dagiti agserserbi kaniak tapno saanak a mayawat kadagiti Judio. Ngem, iti kinaagpaysuanna, ti pagariak saan a manipud itoy a gubuayan.”​—Juan 18:36.

‘Agiinnayatkayo’

Ti panagbalin a neutral bayat ti gubat ket tanda ti pudno a panagdayaw. Kinuna ni Jesus: “Babaen iti daytoy maammuanto ti isuamin a dakayo dagiti adalak, no addaankayo iti ayat iti maysa ken maysa.” (Juan 13:35) Minilion ti maragsakan a nakatakuat iti maysa a grupo a mangiparparangarang iti kasta nga ayat uray no maumsi, maibalud, wenno mapapatayda gapu iti panagkedkedda a makigubat.

Kadagiti paset ti Europa a nasakupan idi ti Nazi, mapattapatta nga adda 10,000 a Saksi ni Jehova ti imbalud dagiti opisial gapu iti neutral a takderda kas Kristiano, agraman ti agarup 3,000 a naipan kadagiti kampo konsentrasion. Iti dayta met la a panawen, nasurok nga 4,300 a Saksi iti Estados Unidos ti naibalud gapu iti panagkedkedda nga agsoldado. Dagiti Aleman wenno Americano a Saksi saanda a pulos a nakigubat kadagiti padada a Kristiano wenno iti asinoman. Saanda a maibaga nga adda panagayatda iti maysa ken maysa ken iti padada a tao no makiramanda met iti gubat.

Adu ti mangibilang a ti panagsoldado ket maysa a napateg a pamay-an ti panangidepensa iti bagi. Ngem utobenyo daytoy: Uray siraranggas a naidadanes ken saan a bimmales dagiti Kristiano idi umuna a siglo, nakalasatda latta. Ti nabileg nga Imperio ti Roma pulos a saanna a natalipupos ti Kristianidad. Agingga ita, umad-adu dagiti pudno a Kristiano ken nagtultuloy a neutral ti takderda. Imbes nga agibalesda, agpannurayda iti tulong ti Dios. Kuna ti Saona, ti Biblia: “Dikay ibalesan ti bagbagiyo, dungdungnguen, no di ket ipaayanyo ti lugar ti pungtot; ta adda a naisurat: ‘Kukuak ti pammales; supapakakto, kuna ni Jehova.’”​—Roma 12:19.

[Kahon iti panid 30]

DAGITI GUBAT NGA INANAMONGAN TI DIOS

Ti nagkauna nga Israel, maysa a naisangsangayan a nasion a pinili ti Dios sinigsiglo sakbay a naipasdek ti Kristianidad, ket napalubosan a mangummong iti maysa a buyot a makigubat. Sakbay a sumrekda iti Canaan, ti daga nga inkari ti Dios ken ni Abraham, naibilin kadakuada: ‘Sigurado a baybay-anto kenka ni Jehova a Diosmo ti pito a nasion, ket parmekemto ida. Di bumurong nga ipaaymo ida iti pannakadadael. Dika makitulag kadakuada wenno uray ipakitaan ida iti aniaman a pabor.’ (Deuteronomio 7:1, 2) Gapuna, ti heneral dagiti Israelita a ni Josue, pinarmekna dagiti kabusorda a nasion “kas iti imbilin ni Jehova a Dios ti Israel.”​—Josue 10:40.

Kinaulpit ken kinaagum kadi ti panangsakup ti Israel kadagiti ganggannaet a nasion? Saan a pulos. Dagita a nasion ket napno iti idolatria, panagibukbok iti dara, ken nalulok a moralidad. Uray dagiti ubbing mapuoranda kas sakripisio. (Numeros 33:52; Jeremias 7:31) Ti kinasanto, kinahustisia, ken ti ayat ti Dios iti ilina ti nangtignay kenkuana a mangikkat iti amin a kinarugit kadagita a nasion. Nupay kasta, suksukimaten ti Dios ti puso ti amin a tao​—banag a saan a maaramidan ita ti asinoman a komandante ti militar​—ken ispalenna dagidiay sidadaan a mangtallikud iti dakes nga aramidda ket agserbida kenkuana.

[Ladawan iti panid 31]

Namnamaen kadi ni Jesus a makigubat dagiti pasurotna kas panangidepensa kenkuana ken kadagiti padada a Kristiano?

[Ladawan iti panid 31]

Maysa a grupo dagiti Saksi ni Jehova a nawayawayaan manipud iti Buchenwald a kampo konsentrasion idi 1945