Nayari Kasin Miguerra Iray Kristiano?

“Anton maptek a prinsipyo so pagmaliwen ton krimen odino kasalanan so guerra? Balbaleg iyan kuestion.” ​—Oliver O’Donovan, propesor na Kristianon Estandarte

DIAD Canadian War Museum et walay akadispley a painting a nginaranan a Sakripisyo, a nibase ed unonan sankamundoan a guerra. Akapinta ed satan iray sundalon inaatey, naknaksawan ya akilaban, tan saray pamilyan tinaynan da. Diad petek to et walay impintan litrato nen Jesu-Kristo ya akapasak ed krus. Say arum a makakanengneng et nabibigla ta, akin et walay litrato nen Jesus, say “Prinsipe na Kareenan” ed abay na painting na maralan bakal. (Isaias 9:6) Parad arum balet, a misalsalamat ed impansakripisyo na saray kabaleyan da, et iilaloan na Dios tan say Anak to a miguerra iray Kristiano pian naprotektaan so seguridad da tan agnasakop so nasyon da.

Saray lider na relihyon et mangikakalar na mensahen manusuporta ed guerra ed loob na dakel lan siglo. Nen taon 417 C.E., oniay insulat na teologon si Augustine: “Agyon balot nononoten a say sakey a sundalo, a manguusar na armas, et agmakapaliket ed Dios. . . . Diad panamegley na panagpikasi, say arum et milalaban parad sikayo ed agnanengneng iran kalaban, balet sikayo, panamegley na pigueguerra yo et milalaban kayo parad sikara ed nanengneng iran barbariko.” Nen koma-13 siglo, impaliwawa nen Thomas Aquinas ya “anggapoy uges na guerra basta naprotektaan iray maiirap tan say nasyon ed panagtraidor na saray kalaban.”

Antoy padesir mo? No say guerra et ompatnag a para met ed maabig a rason​—pian agnasakop so nasyon odino pian ibulos iray napapairap​—aabobonan kasi itan na Dios? Anton prinsipyo so nayarin konsultaen na saray Kristiano pian naamtaan da no antoy linawa na Dios ed sayan pamaakaran?

Say Ehemplo nen Kristo

Posible kasin naamtaan so kanonotan na Dios ed sakey a komplikadon isyu a singa saray guerra ed panaon tayo? Binidbir nen apostol Pablo so mairap a situasyon tayo sanen intepet to: “Siopa kasi akapikabat ed kanonotan na Katawan, a makapangibangat ed sikato? Sikatayo balet wala ed sikatayo so kanonotan nen Kristo.” (1 Corinto 2:16) Pian natulongan itayo, imbaki nen Jehova a Dios ed dalin si Jesus bilang Ehemplo tayo. Napatnagan ed saray imbaga tan ginawa nen Jesus so kanonotan tan saray paraan nen Jehova. Antoy imbaga nen Jesus nipaakar ed guerra? Antoy panmoria to’d satan?

Ompatnag ya anggapo lay mas makanepegan nin idepensa tan usaray armas nen say bilay tan seguridad nen Jesu-Kristo. Ontay alikna  na sakey ya apostol to. Sanen si Jesus et trinaidor tan inaresto na sakey ya armadon grupo diad pegley labi, say kaaro ton si Pedro et “binagot toy espada to tan sinigbat toy aripen na Pangulon Pari, et apingolan.” Duga kasi itan? Oniay inkuan nen Jesus ed si Pedro: “Ikaluban mo la ‘tay espadam, ta say mangikanay espada, espada met so pateyan to.”​—Mateo 26:47-52, Maung a Balita.

Agla pankelawan itan a reaksion nen Jesus. Duay taon lay apalabas, inkuan to: “Nadngel yo met a niganggan nensaman, ‘Arom iray kakaarom tan busol mo ray kalaban mo.’ Balet ibagak ed sikayo natan: Aro yo ray kalaban yo, tan pikasi yo ray mamapairap ed sikayo, pian nibilang kayon tuan anak na Ama yon walad tawen. Ta say agew to ipapasinag to’d saray mauges tan diad saray maong a totoo, tan mangiiter na uran ed saray manggagaway kaugsan tan diad saray manggagaway kaabigan.” (Mateo 5:43-45, MB) Makatunongan kasin ibaga a sarag na sakey a Kristiano ya aroen tan ipikasi iray kalaban to legan ton migue-guerra ed sikara?

Ipapanengneng na agawgawa nensaman a dakel so kalaban na saray Kristiano. Alimbawa, si Jesu-Kristo et senentensiaan tan impapatey na saray Romano. Agnambayag, anggan say pangibaga labat a Kristiano ka et nadusa ka lay patey. Iilaloan la nen Jesus a nayarin natukso iray Kristianon mamemben na armas tan manrebelde ed panamairap na Roma, a singa ginawa na arum a Judio. Kanian oniay inkuan to ed papatumbok to: “Ag-ira taga mundo, salanti unong ya agak taga mundo.” (Juan 17:16) Pinili na saray Kristiano so mansiansian neutral ed politika. Agda ibabaraan so ag-inkahustisya o say peligro ed sikara odino ed nasyon da pian mibiang ira ed militar.

Onsusuporta ed Panarian na Dios

Tutuloken na saray tuan Kristiano so panlabayan nen Jesus tan mansiasiansia iran neutral. Imanoen pay agawa ed Iconium, sakey a kadaanan a syudad ed Asia Minor. “Sanen ondugpa ra komon so saray Gentiles tan saray Judios, pati saray makauley da, pian kabilen da tan tupaken da [si Pablo tan Bernabe], Akabatan da so saya, et linma ra ya inmamot ed saray baley na Licaonia, Listra tan Derbe, tan ed saray dalin na kaliberliber; Et diman impulpulong da so ebanghelyo.” (Gawa 14:5-7) Imanoen a sanen nipaarap ira ed graben isusumpa, ag-angusar na armas iray Kristiano bilang depensa, agmet ira binmawi. Noagta intultuloy  dan impulong so “ebanghelyo.” Anton ebanghelyo odino maong a balita so impulong da?

Singa si Jesus, ipupulong met natan na saray Kristiano itan a mensahe. Inkuan to: “Kaukolan ko met ya ipulong so ebanghelyo na panariay Dios.” (Lucas 4:43) Sinuportaan nen Jesus tan saray patumbok to so Panarian na Dios. Agbalot angusar si Jesus na puersa-militar pian idepensa itan a Panarian. “Say panarian ko aliwan taga dia ed mundo,” so inkuan to. “No say panarian ko taga dia ed mundo, saray ariripen ko mibakal ira komon sirin, pian agak niyawat ed saray Judios. Balet bang say panarian ko agmanlapu dia.”​—Juan 18:36.

“Manaaroan Kayo”

Say sakey a pakabidbiran na tuan relihyon et no neutral itan ed panaoy guerra. Inkuan to: “No manaaroan kayo, naamtaay amin a totoo a sikayo ray disipulok.” (Juan 13:35, MB) Minilyon lay malikeliket ya akapikabat ed sakey a grupo na totoo a manaaroan, anggano sayan grupo et nababalaw, nipripriso, odino napapapatey lapud agpanguusar na armas.

Diad saray bansa’d Europa a sakop na Nazi, impripriso na saray opisyal so manga 10,000 a Tasi nen Jehova lapud inka-neutral da, kaiba lay manga 3,000 ya inyan ed saray panamairapan a kampo. Legan met na satan, diad United States et masulok a 4,300 a Tasi so impriso lapud agda labay so mibiang ed militar. Anggapoy Tasin Amerikano odino Aleman ya amemben na armas pian milaban ed agagi ra odino ed siopaman ni. Siempre no miguerra ira, nibaga da ni kasin manaaroan ira tan inaro ray kapara ran too?

Parad dakel a totoo, say piguerra et panangidepensa labat ed sarili. Balet nonoten pa: Anggano saray Kristiano nen inmunan siglo et pinapairap tan aglinmaban, ag-ira naupot. Agsarag na makapanyarin Empiryo na Roma ya upoten iray Kristiano. Anggad natan ondarakel ni ray tuan Kristiano, tan mantutultuloy iran neutral. Imbes ya onlaban ira, maniilalo ira ed tulong na Dios. Inkuan na Salita To, say Biblia: “Aleg a sikayo a dili so ombales, inararo, noag ingen ikdan na pasen so sanok na Dios: ta nisulat; Siak so akankien na panamales; siak so ontumang naani, kuan na Katawan.”​—Roma 12:19.

[Kahon ed pahina 30]

SARAY GUERRAN INABOBONAN NA DIOS

Say karaanan ya Israel, sakey a nasyon a pinili na Dios pigaran siglo sakbay ya aporma so Kristianismo, so no maminsan et naautorisaan a manipon na saray sundalo pian miguerra. Antis iran linmoob ed Canaan, say dalin ya insipan na Dios ed si Abraham, oniay nikuan ed sikara: “Si Jehova a Dios mo iderew to [so pitoran nasyon] naani ed arap mo, et sika kabilen mo ra naani; et dia ed satan laosen mo ra naani ya utasen: agka minononong naani ed sikara, nisay patnagan mo ra na panangasi.” (Deuteronomio 7:1, 2) Kanian atalo na Israelitan heneral a si Josue iraman a kalaban a nasyon a “singa si Jehova, a Dios na Israel, ingganggan to.”​—Josue 10:40.

Kasin sakey iyan andiay panangasi tan maagum a panagsakop ed arum a bansa? Andi ta sarayan nasyon et nigalet ed idolatriya, panagpatey, tan mabanbanday iran seksual a kagagawa. Anggan saray ugugaw ingen et ibabagat da, a popoolan da ra. (Numeros 33:52; Jeremias 7:31) Say inkasanto, inkahustisya, tan panangaro na Dios ed totoo to so amakiwas ed sikaton ekalen so amin a karutakan ed saman a dalin. Anggaman ontan, uusisaen nen Jehova so puso na balang sakey, bengatlan agnagawaan na siopaman a komander na militar natan, tan agto ipipideral iramay mabulos a manlingkor ed sikato tan manaynan ed mauges a gawa ra.

[Litrato ed pahina 31]

Iilaloan kasi nen Jesus a milaban iray patumbok to parad sikato odino saray kapara ran Kristianos?

[Litrato ed pahina 31]

Sakey a grupo na Tasi nen Jehova kayari iran nibulos manlapud panamairapan a kampo ed Buchenwald nen 1945