Te Au ra Ainei te Tamaki ki te Akonoanga Kerititiano?

“Teea turanga tau ta te tamaki i patoi, i riro ei te reira ei angaanga kino me kore ei ara? E uianga umere tikai teia.” ​—Oliver O’Donovan, Poropeta no te Au Irinakianga Akonoanga

TETAI tutu te ingoa ko Akaatinga, no runga i te Tamaki I o te Ao, e tei akaariia i ko i te Runanga Apinga Tamaki Taito i Kanata, te akaari maira i te au vaeau i tamateia, te au vaeau i ora mai e kua mate i te roiroi, e to ratou au kopu tangata i te ipukarea. I runga ake i te akatutuanga, te tautau ua ra a Iesu Karaiti, kua patitiia ki runga i te rakau. Kua poitirere tikai tetai aronga akarakara no tei peniia a Iesu, te “Ariki no te au,” ki te pae mai i te au tutu o te tamakianga a te tangata. (Isaia 9:⁠5) Ko etai tei mareka i te akaatingaanga ta to ratou au tangata i rave, kua manako e te tapapa maira te Atua e tana Tamaiti i te au Kerititiano kia tamaki i te au tamakianga te ka paruru i te turanga ponuiaau e te rangatira o to ratou patireia.

Kua ako ana te au arataki akonoanga i tetai karere e turu ra i te tamaki, no te au anere mataiti. I te mataiti 417 T.N., kua tata te tangata apii akonoanga ko Augustine e: “Auraka koe e manako e kare e tangata angaanga vaeau e taangaanga ra i te au apinga tamaki, e arikiia e te Atua. . . . Ko etai te tamaki ra ratou i te au enemi kitea koreia no kotou na roto i te pure, ia kotou e tamaki ra i te au tangata taae, no ratou.” I te 13 o te anere mataiti, kua akamarama mai a Thomas Aquinas e kua “tikaia te tamaki e te ture e te tau ra, i te mea te paruru ra te reira i te putaua e te katoaanga o te iti tangata mei te ravenga pikikaa a te enemi.”

Eaa ra toou manako? Me akamataia tetai tamaki, tei manakoia e no tetai akakoroanga meitaki ua​—i te paruru i te turanga rangatira o te iti tangata me kore ei akaora mai i tei takinga kinoia​—te akameitaki maira ainei te Atua i te reira? Eaa te “turanga tau” ta te au Kerititiano ka akara kia kite e eaa to te Atua anoano no taua mea ra?

To Iesu Karaiti Akaraanga

Ka rauka ainei kia kite i to te Atua manako no runga i tetai tumu manako ngata mei te angaanga tamaki rai o teia tuatau? Te kite ra te apotetoro ko Paulo e eaa to tatou turanga i te ui anga e: “ ‘Koai oki tei kite i te ngakau o te Atu ra? e naai e apii atu iaia?’ Tei ia matou ra te ngakau o te Mesia.” (1 Korinetia 2:​16) Ei tauturu ia tatou, kua tono mai te Atua ko Iehova ia Iesu ki te enua nei ei Akaraanga no tatou. Ta Iesu i tuatua e i rave, kua akaata mai te reira i to Iehova uaorai manako e tona au arataa. No reira, eaa ta Iesu i tuatua no runga i te angaanga tamaki? Eaa ra tona turanga no runga i te tamaki?

I te akaraanga ko te tumu puapinga roa atu no te tamaki koia oki kia paruru ia Iesu Karaiti. Ko te manako ia o tetai apotetoro ana. To Iesu pikikaaia anga e te opuia anga e tetai pupu tangata ma ta ratou rakau e te koke i te turuaipo, “kua rave iora tetai ki o Iesu ra [tona oa ko Petero] i tana koke, unui akera; ta atura i te tavini o te taunga maata ra, motu ke atura tona taringa.” E  tumuanga tau ainei tetai kia paruru ia Iesu? Kua karanga atura Iesu kia Petero e: “Ka momono ana i taau koke ki roto i te vaî; ko tei rave i te koke ra, ka mate ïa i te koke.”​—Mataio 26:​47-​52.

Kare i te mea poitirere ta Iesu i rave. E rua mataiti i mua atu, kua akakite aia e: “Kua akarongo kotou e, i tuatuaia maira, ‘E aroa atu koe i toou tangata tupu,’ e makitakita atu i toou enemi: Te karanga atu nei ra au kia kotou, E aroa atu i to kotou aronga enemi, e akaora atu i tei tao mai; e takinga-meitaki atu i te aronga e makitakita mai ia kotou, e pure oki no te aronga e akakino mai e tei takinga-kino mai ia kotou: Kia riro kotou ei tamariki na to kotou Metua i te ao ra: te akaiti nei aia i tona rā ki rungao i te kino e te meitaki, e te akatopa mai nei aia i te ua ki runga i te tangata tuatua-tika e te tangata tuatua-tika kore.” (Mataio 5:​43-​45) Te tau ra ainei kia manako e ka rauka i te Kerititiano kia aroa, e kia pure no tona au enemi iaia e tamaki atura kia ratou?

Te akaari maira te tuatua enua e e manganui te au enemi o te au Kerititiano. Ei akaraanga, kua akautunga e kua tamate to Roma ia Iesu Karaiti. I muri poto mai, kua riro ei apa kino kia karanga ua nei e, e Kerititiano koe. Kua kite oti a Iesu e ka timataia rai te au Kerititiano kia kaitamaki atu, e kia patoi atu i te takinokino a to Roma mei ta tetai au ngati Iuda rai i rave. No reira, kua akakite atu aia ki tana au pipi e: “Kare ratou i to teianei ao, mei iaku nei rai oki, kare i to teianei ao.” (Ioane 17:16) Kua iki te au Kerititiano kia vai papaki tai kore ua i te pae poritiki. Kare te ravenga tika kore, me kore te kino ka tupu kia ratou me kore ki to ratou enua, i te tumuanga tau kia piri atu ki roto i te tamaki.

Aronga Turuturu i te Patireia o te Atua

Kua turuturu rai te au Kerititiano mou i to Iesu anoano e kua vai papakitai kore ua. Ka akamanako ana i tei tupu i Lukaonia, tetai oire taito i Asia Minora. “Kia timata ra te au etene, e te ngati Iuda katoa, e to ratou au tutara, i te takinga-kino mai [ia Paulo raua ko Banaba], e te peî mai ia raua ki te toka, Kite akera raua, rere atura ki Lusetera e ki Derebe, i nga oire i Lukaonia ra, e ki te pa enua katoa i reirao: E kua akakite atura raua i te evangelia i reira.” (Angaanga 14:​5-7) E akara ana e, i te aro atu anga i te patoianga kino, kare te au Kerititiano i rave ana i te au apinga tamaki ei paruru ia ratou, e kare katoa i kaitamaki atu. Mari ra, kua tutu aere atu rai ratou “i te evangelia.” Eaa ra te tuatua meitaki ta ratou i akakite aere?

 Tutu aere te au Kerititiano i taua karere rai ta Iesu i tutu aere. Kua akakite aia e: “E tutu aere rai au i te evangelia o te basileia o te Atua.” (Luka 4:​43) Kua turuturu a Iesu e tana au pipi i te Patireia o te Atua. Kare rava a Karaiti i taangaanga ana i te nuku vaeau o te enua ei paruru i te Patireia. “Kare to teianei ao taku basileia,” i akakite ei aia. “Naringa no teianei ao taku basileia, kua akamaroiroi ïa toku au tavini, kia kore au e tukuia ki te ngati Iuda; kare ra toku basileia i to ko nei.”​—Ioane 18:36.

“Kia Aroa Kotou ia Kotou Uaorai”

Ko te tu papaki tai kore i te tuatau tamaki, e akairo te reira no te akamorianga mou. Kua akakite a Iesu e: “Ko te mea teia e kite ei te tangata katoa e e pipi kotou naku, kia aroa kotou ia kotou uaorai.” (Ioane 13:35) Mirioni ua atu tei rekareka i te kite e e pupu tetai e akaari ra i taua tu aroa ra, noatu kua riro ta ratou patoi i te taangaanga i te au apinga tamaki ei akatupu i te aviri, te tapekaanga e te mate.

I raro i te tutara a te Nazi i Europa, mei tetai 10,000 Au Kite o Iehova i akamouauriia e te aronga mana no to ratou turanga Kerititiano papaki tai kore, tei kapiti mai mei te 3,000 tei tukuia ki roto i te au aua takinokino tangata. Inara i taua tuatau rai, e 4,300 tuma Au Kite i Marike tei akamouauriia no tei patoi i te piri ki roto i te vaeau. Kare te Au Kite o Tiamani e Marike i rave ana i te au apinga tamaki, e kare i tamaki atu ana i to ratou au taeake Kerititiano e i tetai ua atu. Peea e rauka ai ia ratou kia akapera e kia karanga i taua taime rai e te aroa ra ratou ia ratou uaorai e to ratou tangata tupu?

Maata te tangata tei manako e ko te tamaki tetai tuanga tau ka anoanoia no te paruru ia taua uaorai. E akamanako ana ra i teia: Noatu e kua takinga kino pakariia te au Kerititiano i te anere mataiti mua e kare ratou i tamaki atu ana, kua ora mai rai ratou. Kare i rauka ana i te Patireia ririnui o Roma i te akapou takiri i te akonoanga Kerititiano. Te tupu ruperupe ua nei te au Kerititiano i teia tuatau, e te turuturu ngaueue kore ua atu nei rai ratou i te turanga papaki tai kore. Kare ratou e tamaki atu ana mari ra, te tapapa marie atu nei rai ratou i te tauturu a te Atua. Te akakite maira Tana Tuatua, te Pipiria e: “E taku au akaperepere e, auraka e akaoko, tuku ua atura i te riri; kua tataia oki e, ‘Te tuatua maira te Atu, ei iaku te akaoko, e naku e tutaki atu.’”​—Roma 12:⁠19.

[Pia i te kapi 22]

AU TAMAKI TA TE ATUA I AKAMEITAKI

Tetai au taime e akamanaia ana to Iseraela i taito, te iti tangata okotai ua ta te Atua i iki i te au anere mataiti i mua ake ka akatumuia ai te akonoanga Kerititiano, kia akaputuputu i tetai nuku vaeau no te tamaki. I mua ake ka tomo ei ia Kanaana, te enua a te Atua i taputou kia Aberahama, kua akakiteia ki te ngati Iseraela e: “Kia tuku mai to Atua ra ko Iehova [e itu iti tangata] ki mua i to aroaro na; e ta koe ia ratou, kia pou takiri rava; auraka koe e papau i te koreromotu kia ratou, auraka koe e akaperepere atu ia ratou.” (Deuteronomi 7:1, 2) I reira kua akavi iora te Rangatira Iseraela ko Iosua i taua pa enua enemi ra “ta te Atua o Iseraela i ta Iehova i akaue maira.”​—Iosua 10:⁠40.

E tu tangi kore e te kaki pangia kore ainei to Iseraela i te akavi anga i teia au enua ke? Kare. Kua ki ua taua pa enua ra i te peu akamori itoro, te akamaringi toto, e te au peu ainga viivii. E kua tau katoa ratou i te tamariki ki te ai ei atinga. (Numero 33:52; Ieremia 7:​31) Kua riro to te Atua tu tapu, tika, e te aroa ei akakeu i tona iti tangata kia takore takiri i te au mea viivii i roto i te enua. Noatu, kua kimi marie atu rai a Iehova i te ngakau tangata ravarai​—tetai mea kare e rauka i tetai rangatira vaeau i te rave i teia tuatau​—e kua akaora mai i te aronga tei akaruke puareinga ua i te au arataa kino e te tavini iaia.

[Tutu i te kapi 23]

I tapapa mai ana ainei a Iesu i tana au pipi kia paruru iaia me kore i te au oa Kerititiano?

[Tutu i te kapi 23]

E Au Kite no Iehova i muri ake i te tataraia mai anga mei te aua takinokinoanga i Buchenwald i te mataiti 1945