Kpep Bible Man Akam Fo Enyene Se Ọwọrọde
Kpep Bible Man Akam Fo Enyene Se Ọwọrọde
“Mbọk, O Ọbọn̄, kpan̄ utọn̄ fo ke n̄kpe-ubọk owo fo.”—NEH. 1:11.
1, 2. Ntak emi ọfọnde ikere iban̄a ndusụk akam oro ẹdude ke Bible?
AKAM ye ukpepn̄kpọ Bible ẹnen̄ede ẹdi akpan n̄kpọ ọnọ ata mme Christian. (1 Thess. 5:17; 2 Tim. 3:16, 17) Okposụkedi emi Bible mîdịghe n̄wed akam, enye esịne ediwak akam, utọ nte mbon oro ẹdude ke n̄wed Psalm.
2 Edieke okotde onyụn̄ ekpepde Bible, oyokụt akam mbon emi ẹkesobode ukem mfịna fo. Ke akpanikọ, ndida ndusụk ikọ akam ke Bible nsịn ke akam fo ekeme ndinam akam fo enyene se ọwọrọde. Nso ke ekeme ndikpep nto mbon emi Abasi ọkọbọrọde akam mmọ ye nte mmọ ẹkesibọn̄de akam?
Yom Nyụn̄ Tiene Ndausụn̄ Abasi
3, 4. Nso ke Abraham ọkọdọn̄ asan̄autom esie, ndien nso ke ikeme ndikpep nto se Jehovah akanamde ọnọ asan̄autom emi?
3 Se ikpepde ke Bible anam ifiọk ke ikpenyene ndisibọn̄ akam mben̄e ndausụn̄ Abasi. Kere se iketịbede ke ini Abraham ọkọdọn̄de asan̄autom esie—anaedi Eliezer—aka Mesopotamia ọkọdọ n̄wan emi abakde Abasi ọsọk Isaac eyen imọ. Ke ini asan̄autom Abraham ekesịmde obube mmọn̄ kiet emi iban ẹkedide ndikoi mmọn̄, enye ama ọbọn̄ akam ete: “Jehovah . . . , ama edi eyen-an̄wan emi ndidọhọde enye nte, Biomode aban̄ fo, mbọk, man n̄n̄wọn̄; emi edinyụn̄ ọdọhọde, ete, n̄wọn̄, ndien nyọnọ mme camel fo mmọn̄ ẹn̄wọn̄ n̄ko, yak edi enye ke afo enịm ọnọ eyen fo Isaac: ndien ke ntre ke ndifiọk nte afo ọmọfọn ido ye ete mi.”—Gen. 24:12-14.
4 Abasi ama ọbọrọ akam esie onyụn̄ anam Rebekah ọnọ Camel esie mmọn̄. Ndien ikebịghike Rebekah ama etiene enye ọnyọn̄ Canaan ekedi edima an̄wan Isaac. Edi ikpanaha ekere ke Abasi ọyọnọ fi san̄asan̄a idiọn̄ọ ntre. Utu ke oro, enye ọyọnọ fi ndausụn̄ edieke ọbọn̄de akam onyụn̄ ebierede ndiyak spirit esie ada fi usụn̄.—Gal. 5:18.
Akam Esin̄wam ke Ini Esịt Etịmerede Nnyịn
5, 6. Nso akpan n̄kpọ idu ke akam oro Jacob ọkọbọn̄de ke ini okoyomde ndikosobo ye Esau?
5 Akam ekeme ndin̄wam ke ini esịt etịmerede nnyịn. Jacob ama ọbọn̄ akam ke ini enye ekekerede ke Esau eyeneka imọ ọmọn̄ ediwot imọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Jehovah, . . . n̄kpekpri n̄kan kpukpru ufọn, ye kpukpru akpanikọ emi afo akanamde ye owo fo . . . Mbọk nyan̄a mi sio ke ubọk eyen-eka mi, ke ubọk Esau: koro mfefehe enye, mbak edidi ediwot mi, ye eka adian ye nditọ. Afo okonyụn̄ ọdọhọ ete, Ami nyọfọfọn ye afo, nyonyụn̄ nnam ubon fo ẹtie nte ntan inyan̄ emi mîkemeke ndibat ke uwak.”—Gen. 32:9-12.
6 Ke adianade ye ndibọn̄ akam, Jacob ama anam n̄kpọ man ekpeme ubon esie, ndien Abasi ama ọbọrọ akam esie ke ndinam Esau enyịme ndinam emem ye enye. (Gen. 33:1-4) Edieke etịn̄de enyịn okot itien̄wed emi, oyokụt ke Jacob ikeben̄eke Abasi ukpeme kpọt. Enye ama owụt ke imenyene mbuọtidem ke Mfri oro Abasi ọkọn̄wọn̄ọde onyụn̄ ọkọm Abasi ke mfọnido esie. Ndi enyene n̄kpọ emi anamde fi ndịk? (2 Cor. 7:5) Edieke edide ntre, akam Jacob ekeme ndinam eti ke akam esin̄wam ke utọ idaha ntem. Edi akam nnyịn ikpedịghe eben̄e kpọt, ekpenyene ndiwụt ke imenyene mbuọtidem.
Ben̄e Ọniọn̄
7. Ntak emi Moses ọkọdọhọde Abasi anam imọ ifiọk usụn̄ esie?
7 Edieke oyomde ndinam se inemde Jehovah esịt, bọn̄ akam ben̄e enye ọniọn̄. Moses ama ọdọhọ Abasi anam imọ ifiọk usụn̄ esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Sese afo [Jehovah] ọmọdọhọ mi, ete, Da mbio emi usụn̄ [wọrọ ke Egypt] . . . Edieke afo enende iso ye ami, ndien, mbọk, wụt mi usụn̄ fo, . . . man afo enen iso ye ami.” (Ex. 33:12, 13) Abasi ama ọbọrọ akam esie onyụn̄ ọnọ enye ifiọk emi enye okoyomde man ekeme ndida ikọt Esie usụn̄.
8. Nso ufọn ke edibọ edieke etiede ekere se idude ke 1 Ndidem 3:7-14?
8 David n̄ko ama eben̄e Abasi ete: “Wụt mi usụn̄ fo, O Jehovah.” (Ps. 25:4) Solomon eyen esie ama eben̄e Abasi ọniọn̄ man ekeme ndikara nditọ Israel. Esịt ama enem Jehovah ke ini Solomon ekeben̄ede enye ọniọn̄, ndien enye ama adian inyene ye ubọn̄ ọnọ enye n̄ko. (Kot 1 Ndidem 3:7-14.) Edieke etiede nte ke ifetutom oro ẹnọde fi okpon akan fi, ben̄e Jehovah ọniọn̄ nyụn̄ sụhọde idem. Ndien enye ọyọnọ fi ifiọk ye ọniọn̄ oro ẹdin̄wamde fi akama ifetutom fo edifọn edifọn.
Bọn̄ Akam ke Ofụri Esịt
9, 10. Nso ke ekpep oto nte Solomon akasiakde esịt afiak asiak ke akam emi enye ọkọbọn̄de ke usen emi ẹkeyakde temple ẹnọ Jehovah?
9 Ana ọbọn̄ akam ke ofụri esịt edieke oyomde Abasi ọbọrọ akam fo. Solomon ama ọbọn̄ akam ke ofụri esịt ke usen emi ẹkeyakde temple ẹnọ Jehovah ke isua 1026 M.E.N. Edikụt akam emi ke 1 Ndidem ibuot 8. Enye ama otoro Jehovah ke ini ẹkemende ekebe ediomo ẹkesịn ke Ata Edisana, ndien ntọn̄enyọn̄ oro owụtde ke Jehovah do ama ofụk temple oro.
10 Kot akam emi nyụn̄ se nte Solomon akasiakde esịt afiak asiak. Enye ọkọdọhọ ke Jehovah kpọt ọfiọk ekikere esịt owo. (1 Ndi. 8:38, 39) Akam emi owụt n̄ko ke Abasi eyefen anamidiọk oro ‘afiakde etiene enye ke ofụri esịt.’ N̄ko ke edieke mme asua ẹtan̄de ikọt Abasi nte mbuotekọn̄, ke enye iditreke ndikop eseme mmọ edieke mmọ ẹkenamde n̄kpọ esie ke ofụri esịt. (1 Ndi. 8:48, 58, 61) Ntre, sibọn̄ akam ke ofụri esịt.
N̄wed Psalm Ekeme Ndinam Akam Fo Enyene Se Ọwọrọde
11, 12. Nso ke ekpep oto ikwọ akam eyen Levi oro mîkekemeke ndika temple ke anyan ini?
11 Ndikpep n̄wed Psalm ekeme ndinam akam fo enyene se ọwọrọde onyụn̄ ekpep fi ndinyene ime mbet Abasi ọbọrọ akam fo. Kere ban̄a nte eyen Levi kiet ekenyenede ime ke itie ntan̄mfep. Okposụkedi emi enye mîkekemeke ndika temple ke anyan ini, enye ama ọkwọ ete: “O Ukpọn̄ mi, nsinam afo ofụhọde? Nsinyụn̄ inam afo etịmerede mi ke idem? Dori enyịn ye Abasi: koro nyosụk ntoro enye, kpa edinyan̄a iso mi, ye Abasi mi.”—Ps. 42:5, 11; 43:5.
12 Nso ke ekeme ndikpep nto eyen Levi oro? Edieke akade n̄kpọkọbi ke ntak edinen ido, unyụn̄ ukemeke ndidụk mbono esop ke anyan ini, nyene ime bet edinyan̄a Abasi. (Ps. 37:5) Tie kere nte esịt ekesinemde fi ndinam n̄kpọ Abasi, nyụn̄ ben̄e Abasi an̄wam fi ọyọ ke adan̄aemi ebetde ini emi enye edinamde fi afiak akadiana ye ikọt esie.
Nyene Mbuọtidem ke Ini Ọbọn̄de Akam
13. Nte James 1:5-8 ọdọhọde, ntak emi ikpenyenede mbuọtidem ke ini ibọn̄de akam?
13 Kpa ye idaha ekededi oro osobode, nyene mbuọtidem kpukpru ini oro ọbọn̄de akam. Ke ini osobode idomo, nam item emi James mbet Jesus ọkọnọde. Bọn̄ akam nọ Jehovah, nyụn̄ nịm ke enye ọyọnọ fi ọniọn̄ ndiyọ idomo oro. (Kot James 1:5-8.) Abasi ayada spirit esie ekpeme fi onyụn̄ ọdọn̄ fi esịt koro enye ọfiọk kpukpru idomo emi ẹsịmde fi. Tịn̄ se ifịnade fi nọ enye, ‘kûnyene eyịghe’ ndomokiet, nyụn̄ yak spirit ye Ikọ esie ẹda fi usụn̄.
14, 15. Ntak emi ikemede ndidọhọ ke akam Hannah akasan̄a ye mbuọtidem-e?
14 Hannah, kiet ke otu iban Elkanah, ama ọbọn̄ akam onyụn̄ ananam owụt ke imọbuọt idem ye Abasi. Peninnah an̄wan ufụp esie, emi akamande ediwak nditọ ama esisak enye ada. Hannah ama ọn̄wọn̄ọ ke edieke imọ inyenede eyeneren ke iyayak enye inọ Jehovah. Nte enye okosụk ọbọn̄de akam ke esịt esie, n̄kpọkinua esie ama enyen̄e, ndien emi ama anam Eli ekere ke mmịn anam enye. Edi ke ini Eli ọkọfiọkde ke idịghe mmịn anam enye, enye ama ọdọhọ Hannah ete: “Abasi Israel osụk ọnọ fi eben̄e emi afo ekeben̄ede enye.” Okposụkedi emi Hannah mîkọfiọkke se iditịbede, enye ama enyene mbuọtidem ke Abasi ọyọbọrọ akam imọ. Ntre ‘enye ikofụhọke aba.’—1 Sam. 1:9-18.
15 Ke ama akaman Samuel onyụn̄ osio enye ke eba, Hannah ama emen enye aka edisana ebiet Jehovah man enye okodụn̄ do anam n̄kpọ Esie. (1 Sam. 1:19-28) Ndikere mban̄a se Hannah eketịn̄de ke akam esie ekeme ndinam akam fo enyene se ọwọrọde. Emi ekeme n̄ko ndinam ọfiọk ke edieke enyenede mbuọtidem ke Jehovah ke ini ọbọn̄de akam, oro idiyakke enen̄ede etịmede esịt ke ini n̄kpọ etịbede.—1 Sam. 2:1-10.
16, 17. Nso iketịbe ke Nehemiah ama ọkọbọn̄ akam ye mbuọtidem?
16 Nehemiah asan̄autom Jehovah emi okodude ke n̄kpọ nte isua 2,500 emi ekebede ama ọbọn̄ akam onyụn̄ ananam owụt ke imenyene mbuọtidem. Enye ama eben̄e Jehovah ete: “Mbọk, O Ọbọn̄, kpan̄ utọn̄ fo ke n̄kpe-ubọk owo fo, ye ke n̄kpe-ubọk ikọt fo emi ẹmade ndibak enyịn̄ fo: mbọk, nyụn̄ nam owo fo okụt unen mfịn emi nyụn̄ nam owo emi atua enye mbọm.” Nehemiah ọkọdọhọ Jehovah anam Edidem Artaxerxes andikara Persia emi enye ekedide akama-wine esie ayak imọ ika ikọdiọn̄ ibibene Jerusalem.—Neh. 1:11.
17 Ke ini Nehemiah okokopde ke nditọ Israel emi ẹketode ntan̄mfep ke Babylon ẹnyọn̄ọ Jerusalem ‘ẹtie ke akwa ukụt, ye ke esuene: ndien ke ibibene Jerusalem ama onyụn̄ owụre,’ enye ama ọbọn̄ akam ediwak usen onyụn̄ enyene mbuọtidem ke Jehovah ọyọbọrọ akam imọ. (Neh. 1:3, 4) Abasi ama ọbọrọ akam esie ke usụn̄ oro akakpade enye idem—Edidem Artaxerxes ama enyịme enye ọkọkọk ibibene Jerusalem. (Neh. 2:1-8) Ẹma ẹsọsọp ẹfiak ẹkọk ibibene oro. Abasi ama ọbọrọ akam Nehemiah sia enye ọkọbọn̄de ye mbuọtidem, eben̄e esie okonyụn̄ aban̄a utuakibuot akpanikọ. Ndi nte esibọn̄de akam edi oro?
Kûfre Itoro ye Ekọm
18, 19. Ntak emi asan̄autom Jehovah okpotorode onyụn̄ ọkọm enye?
18 Kûfre nditoro nnyụn̄ n̄kọm Jehovah ke ini ọbọn̄de akam. Ediwak ntak ẹdu oro akpanamde inam emi. Bible owụt ke David ama enen̄ede ama nditoro Jehovah. (Kot Psalm 145:10-13.) Ndi akam fo owụt ke amama ifet oro enyenede nditan̄a etop Obio Ubọn̄ Jehovah? Se mme andiwet psalm ẹketịn̄de ekeme n̄ko ndinam fi etịn̄ ke ofụri esịt ọnọ Abasi adan̄a nte amade mme mbono esop Christian, ye n̄kpri ye ikpọ mbono nnyịn.—Ps. 27:4; 122:1.
19 Edieke esịt enemde fi ndidi ufan Abasi, udutreke ndikọm nnyụn̄ ntoro enye ke ofụri esịt ntem: “O Ọbọn̄, nyọkọm fi ke otu mbio-obio: nnyụn̄ n̄kwọ fi ke otu mme idụt. Koro ima fo omokpon tutu esịm ke heaven, akpanikọ fo onyụn̄ esịm ke ikpa-enyọn̄. O Abasi, menede idem fo ke enyọn̄: yak ubọn̄ fo akan ofụri isọn̄.” (Ps. 57:9-11) Ata edinem ikọ mmọn̄ọ! Ndi ukereke ke utọ ndinem ikọ emi ẹkeme ndinam akam fo enem Abasi?
Ben̄e Abasi N̄kpọ Ukpono Ukpono
20. Didie ke Mary okowụt ke imenyene ukpono inọ Abasi?
20 Akam fo ekpenyene ndiwụt ke emenyene ukpono ọnọ Abasi. Akam oro Mary ọkọbọn̄de ke ini enye ọkọfiọkde ke imọ idiman Messiah enen̄ede ebiet akam oro Hannah ọkọbọn̄de ke ini enye ekemende Samuel aka edisana ebiet Jehovah man okodụn̄ do anam n̄kpọ Abasi. Se Mary eketịn̄de owụt ke enye ama enen̄ede enyene ukpono ọnọ Abasi; enye ọkọdọhọ ete: “Ukpọn̄ mi okpono Jehovah, spirit mi inyụn̄ itreke ndikop akwa idatesịt ke Abasi Andinyan̄a mi.” (Luke 1:46, 47) Ndi emekeme ndinam akam afo enyene uku ntre ke nditịn̄ ikọ ukpono ukpono ye Abasi? Omokụt do ntak emi Abasi ekemekde Mary aman Jesus, kpa Messiah.
21. Didie ke akam Jesus okowụt ke enye enyene ukpono ọnọ Abasi onyụn̄ enyene mbuọtidem?
21 Jesus n̄ko ama ọbọn̄ akam ukpono ukpono, onyụn̄ enen̄ede enyene mbuọtidem ke Abasi oyokop akam imọ. Ke uwụtn̄kpọ, mbemiso akanamde Lazarus eset, “Jesus [ama] emenede enyịn esie ese heaven onyụn̄ ọdọhọ ete: ‘Ete, mmọkọm fi koro afo okopde uyo mi. Ke akpanikọ, mma mfiọk nte ke afo emesikop uyo mi.’” (John 11:41, 42) Ndi akam fo esiwụt ke emenyene ukpono ọnọ Abasi onyụn̄ ọbuọt idem ye enye? Edieke okotde akam emi Jesus ekekpepde mbet esie, oyokụt ke akpan n̄kpọ emi odude ke akam oro edi: ndinam enyịn̄ Abasi asana, Obio Ubọn̄ Abasi ndidi, ye ndinam uduak Abasi. (Matt. 6:9, 10) Nso kaban̄a akam fo? Ndi enye esiwụt ke emenen̄ede oyom Obio Ubọn̄ Jehovah edi, ke amama ẹnam uduak Abasi, ẹnyụn̄ ẹnam enyịn̄ Abasi asana? Se ọkpọbọn̄de akam eben̄e edi emi.
22. Ntak emi enịmde ke Jehovah ọyọnọ fi uko ndikwọrọ eti mbụk?
22 Ke ini ẹkọbọde nnyịn m̀mê ke ini isobode mme mfịna eken, imesiben̄e Jehovah ọnọ nnyịn uko ndika iso nnam n̄kpọ esie. Ke ini ẹkewụkde Peter ye John ke esop Sanhedrin ẹte “ẹkûtịn̄ baba ikọ kiet m̀mê ndikpep n̄kpọ ke enyịn̄ Jesus,” mme apostle oro ikokopke utọ item oro. (Utom 4:18-20) Ke ẹma ẹkesana mmọ ẹyak, mmọ ẹma ẹketịn̄ se iketịbede ẹnọ nditọete mmọ. Ndien kpukpru mmọ ẹma ẹbọn̄ akam ẹte Abasi ọnọ mmimọ ukeme man ika iso itịn̄ ikọ esie uko uko. Esịt ama enen̄ede enem mmọ ke ini Abasi ọkọbọrọde akam mmọ, mmọ ẹma ẹnyụn̄ “ẹyọhọ ye edisana spirit ẹnyụn̄ ẹtịn̄ ikọ Abasi uko uko.” (Kot Utom 4:24-31.) Emi ama anam ata ediwak owo ẹtiene ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah. Akam ekeme ndinam fi n̄ko ọkwọrọ eti mbụk uko uko.
Ka Iso Nam Akam Fo Enyene Se Ọwọrọde
23, 24. (a) Siak mme itien̄wed en̄wen emi ẹwụtde ke ndikpep Bible ekeme ndinam akam fo enyene se ọwọrọde. (b) Nso ke akpanam man akam fo enyene se ọwọrọde?
23 Enyene mme itien̄wed en̄wen emi akam ọdọn̄ọde, emi owụtde ke edieke esikotde onyụn̄ ekpepde Bible, ke akam fo iditreke ndinyene se ọwọrọde. Ke uwụtn̄kpọ, ukem nte Jonah, emekeme ndidọhọ ke akam fo ete: “Edinyan̄a enyene Jehovah.” (Jonah 2:1-10) Edieke idiọkn̄kpọ oro akanamde osụk afịnade fi kpa ye oro ama akaka ebịne mbiowo man ẹn̄wam fi, nditi nte David okobonde ikọ akam esie ekeme ndinam ọfiọk nte akpan̄wan̄ade esịt fo ọnọ Jehovah. (Ps. 51:1-12) Emekeme n̄ko nditoro Jehovah nte Jeremiah ekesinamde ke ini ọbọn̄de akam. (Jer. 32:16-19) Edieke oyomde ebe m̀mê n̄wan, ndikot mme ikọ akam oro odude ke Ezra ibuot 9, nnyụn̄ nnen̄ede mben̄e Abasi emi ke akam ekeme ndin̄wam fi ebiere ndidọ ‘owo Ọbọn̄ ikpọn̄-ikpọn̄.’—1 Cor. 7:39; Ezra 9:6, 10-15.
24 Ka iso kot, kpep, nyụn̄ nam ndụn̄ọde ke Ikọ Abasi. Yom mme n̄kpọ emi ẹkemede ndisịn ke akam fo. Da mme ikọ ekọm ye itoro emi okụtde ke Bible sịn ke akam fo. Edieke anamde emi, eyenen̄ede asan̄a ekpere Jehovah Abasi.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Ntak emi ikpoyomde inyụn̄ itienede ndausụn̄ Abasi?
• Ntak emi ikpeben̄ede Abasi ọnọ nnyịn ọniọn̄?
• Didie ke n̄wed Psalm ekeme ndinam akam nnyịn enyene se ọwọrọde?
• Ntak emi ikpọbọn̄de akam ukpono ukpono inyụn̄ inyene mbuọtidem ke Abasi ọyọbọrọ akam nnyịn?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 8]
Asan̄autom Abraham ama eben̄e Abasi ada imọ usụn̄. Ndi emesinam ntre n̄ko?
[Ndise ke page 10]
Utuakibuot Ubon ekeme ndinam akam fo enyene se ọwọrọde