Ru Elẹ Ra Woma Ẹkwoma Uwuhrẹ Ebaibol Omobọ ra
Ru Elẹ Ra Woma Ẹkwoma Uwuhrẹ Ebaibol Omobọ ra
“O Ọnowo, gaviezọ rọ kẹ olẹ odibo ra.”—NEH. 1:11.
1, 2. Didi erere ma ti wo nọ ma tẹ kiẹ elẹ jọ nọ e rrọ Ebaibol na riwi?
OLẸ gbe uwuhrẹ Ebaibol yọ eware nọ i wuzou evaọ egagọ uzẹme. (1 Tẹs. 5:17; 2 Tim. 3:16, 17) Rekọ Ebaibol na ọ nwane rrọ obe olẹ hẹ. Ghele na, ma rẹ sae jariẹ ruẹ elẹ buobu maero kọ obe Ilezi na.
2 Nọ who bi se je wuhrẹ Ebaibol na whọ te ruẹ elẹ nọ i kiehọ uyero ra. Evaọ uzẹme, who te bi fi elẹ nọ e rrọ Ebaibol na ba elẹ ra, u re ru elẹ ra woma gaga. Eme whọ rẹ sai wuhrẹ nọ who te se kpahe elẹ ahwo nọ Ọghẹnẹ o yo elẹ rai?
Gwọlọ je Ru Lele Ọkpọvio Ọghẹnẹ
3, 4. Eme odibo Abraham ọ jẹ gwọlọ, kọ eme ma wuhrẹ evaọ olẹ riẹ nọ Jihova o yo?
3 Nọ who bi wuhrẹ Ebaibol na who muẹrohọ no inọ u fo re whọ lẹ kẹ ọkpọvio Ọghẹnẹ ẹsikpobi. Roro kpahe oware nọ o via nọ Abraham o vi odibo ọkpako riẹ, ẹsejọhọ Ẹlieza, re o kpobọ Mẹsopotemia nyai wo emamọ aye kẹ ọmọ riẹ Aiziki. Nọ odibo na ọ ruẹ eyae nọ e be nyaze ti vo ame evaọ oza jọ, ọ tẹ lẹ nọ: “ỌNOWO, . . . Je ọmọtẹ nọ mẹ rẹ te ta kẹ e nọ, ‘Ivie kẹ omẹ ame da,’ nọ ọ rẹ te ta nọ; ‘Da, ọ vẹ jẹ ta nọ ekamẹle ra e rẹ da re,’—je ọ jọ ọnọ whọ sanọ rọ kẹ odibo ra Aiziki. Fiki onana mẹ rẹ rọ riẹ uyoyou ulogbo nọ who you olori mẹ.”—Emu. 24:12-14.
4 Odibo Abraham ọ ruẹ nọ a yo olẹ riẹ no nọ Rebeka o vo ame kẹ ekamẹle riẹ. Uwhremu na o te lele iei kpobọ Kenan, o te zihe ruọ aye Aiziki. Rekọ whọ nwani rẹro ho inọ Ọghẹnẹ ọ te rọ obọdẹ edhere jọ yo elẹ ra wọhọ epanọ o ru kẹ odibo Abraham. Rekọ, ọ te kpọ owhẹ otẹrọnọ whọ lẹ sei jẹ gbaemu inọ whọ rẹ kẹ ẹzi riẹ uvẹ re ọ kpọ owhẹ.—Gal. 5:18.
Olẹ U re Ru Omai Siọ Awaọruọ Ba
5, 6. Eme who muẹrohọ evaọ olẹ Jekọp taure o te ti zere Esọ?
5 Olẹ u re fi obọ họ k’omai kpairoro vrẹ ebẹbẹ jọ. Nọ Jekọp ọ jẹ dhozọ ejime riẹ Esọ, ọ tẹ lẹ nọ: “O ỌNOWO . . . me woma te abọvo eru kpobi gbe uzẹme kpobi nọ who dhesẹ kẹ odibo ra ha . . . Siwi omẹ, mẹ lẹ owhẹ, no obọ oniọvo ọmọzae mẹ, ro no obọ Esọ, keme ozọ riẹ u bi mu omẹ, re ọ seba ẹnyaze ti kpe omai kpobi ini na avọ emọ na. Rekọ whọ ta nọ, ‘Me re ti ru owhẹ woma, je ru iruọmọ ra wọhọ uwẹkpẹ abade, nọ a rẹ sai kele he fiki ebuo.’”—Emu. 32:9-12.
6 Dede nọ Jekọp ọ daoma re o ru udu oniọvo riẹ lọhọ, Ọghẹnẹ o yo olẹ riẹ je fi obọ họ kẹe re ọye avọ Esọ a kugbe. (Emu. 33:1-4) Se ayare yena ziezi, whọ rẹ te ruẹ nọ orọnikọ obufihọ ọvo Jekọp ọ lẹ kẹ hẹ. O dhesẹ nọ o fi ẹrọwọ họ eyaa Ubi na je wo ovuhumuo kẹ uyoyou-ẹwo Ọghẹnẹ. Kọ “ozọ” oware jọ u bi mu owhẹ? (2 Kọr. 7:5) Otẹrọ ere, ayare Jekọp o te kareghẹhọ owhẹ inọ olẹ u re fi obọ họ whaha awaọruọ. Rekọ u te no obufihọ nọ ma rẹ lẹ kẹ no, u fo re olẹ mai u dhesẹ nọ ma wo ẹrọwọ.
Lẹ kẹ Areghẹ
7. Fikieme Mosis ọ jẹ lẹ re ọ sae riẹ idhere Jihova?
7 Isiuru ra re who ru oreva Jihova o rẹ wọ owhẹ lẹ kẹ areghẹ. Mosis ọ lẹ re ọ sae riẹ idhere Ọghẹnẹ. Ọ lẹ se Jihova nọ: “Ri, whọ ta kẹ omẹ nọ, ‘Rehọ ahwo nana [no obọ Ijipti] se omẹ’; . . . Whaọ enẹna, mẹ lẹ owhẹ, o tẹrọnọ me wo aruoriwo eva aro ra, jọ enẹna dhesẹ idhere ra kẹ omẹ, re mẹ riẹ owhẹ je wo aruoriwo eva aro ra.” (Ọny. 33:12, 13) Ọghẹnẹ o gine dhesẹ idhere riẹ kẹ Mosis, onana o roja re ọ sai su ahwo riẹ.
8. Ẹvẹ whọ sai ro wo erere no eroro kpahe 1 Ivie 3:7-14 na ze?
8 Devidi omariẹ ọ lẹ nọ: “Dhesẹ idhere ra kẹ omẹ, O ỌNOWO.” (Ol. 25:4) Solomọn ọmọ Devidi ọ yare Ọghẹnẹ kẹ areghẹ nọ o re ro su ahwo Izrẹl. Olẹ Solomọn o were Jihova, fikiere ọ tẹ kẹe efe gbe oruaro kugbe areghẹ nọ ọ yare na. (Se 1 Ivie 3:7-14.) A tẹ jọ ukoko na kẹ owhẹ ewha-iruo nọ who roro nọ e rro hrọ, lẹ kẹ areghẹ je dhesẹ omaurokpotọ. Ọghẹnẹ ọ vẹ te kẹ owhẹ eriariẹ gbe areghẹ nọ whọ sai ro ru iruo na evaọ edhere nọ u fo.
Lẹ no Eva Ze
9, 10. Eme who muẹrohọ kpahe eva nọ Solomọn ọ fodẹ evaọ olẹ eromudhe etẹmpol na?
9 Re Ọghẹnẹ ọ sai yo elẹ mai, i re no eva ze. Solomọn ọ lẹ olẹ nọ u no eva ze, onọ a kere fihọ 1 Ivie uzou avọ 8, okenọ ogbotu ahwo a kokohọ Jerusalẹm kẹ eromudhe etẹmpol na evaọ 1026 B.C.E. Okenọ a wọ okọ ọvọ na fihọ Ọrẹri Erẹri na no, nọ ẹgho Jihova ọ jẹ vọ etẹmpol na no, Solomọn o te jiri Ọghẹnẹ.
10 Kiẹ olẹ Solomọn na riwi re who muẹrohọ eme nọ ọ ta kpahe eva na. Solomọn ọ ta nọ Jihova ọvo họ ọnọ ọ riẹ eva ohwo. (1 Iv. 8:38, 39) Olẹ ovo na u dhesẹ nọ ọrahauzi ọ tẹ ‘rehọ eva riẹ kpobi bru Ọghẹnẹ ze’ ọ rẹ jẹe rehọ. Ewegrẹ a te mu ahwo Ọghẹnẹ kpohọ igbo, Ọghẹnẹ o ti yo elẹ rai otẹrọnọ a rehọ eva rai kpobi bo sei. (1 Iv. 8:48, 58, 61) O ginẹ roja nọ elẹ ra i re no eva ze.
Epanọ Ilezi na I re ro Ru Elẹ Ra Woma
11, 12. Eme who wuhrẹ evaọ olẹ ohwo Livae nọ ọ sai kpohọ etẹmpol na ha evaọ etoke jọ?
11 Ilezi na nọ who re wuhrẹ i re fi obọ họ kẹ owhẹ lẹ emamọ elẹ jẹ hẹrẹ okenọ Ọghẹnẹ ọ te kuyo rai. Roro kpahe odiri ohwo Livae jọ nọ a mu kpohọ igbo. Dede nọ o lọhọ re o kpohọ etẹmpol Jihova ha evaọ etoke jọ, ọ so nọ: “O ẹzi mẹ, eme a je fi owhẹ họ otọ, eme who je dhizu evaọ eva mẹ? Fievahọ Ọghẹnẹ; keme mẹ rẹ te wariẹ jiri ei, Ọghẹnẹ obọufihọ mẹ.”—Ol. 42:5, 11; 43:5.
12 Eme whọ rẹ sai wuhrẹ mi ohwo Livae nana? Otẹrọnọ a fi owhẹ họ uwou-odi, whọ gbẹ be sai kuomagbe inievo ra gọ Ọghẹnẹ hẹ, hẹrẹ okenọ Ọghẹnẹ ọ te jowọ. (Ol. 37:5) Roro kpahe eware nọ whọ reawere rai no evaọ iruo Ọghẹnẹ, re whọ jẹ lẹ kẹ ithihakọ nọ whọ be hẹrẹ okenọ Ọghẹnẹ o ti ru ei lọhọ re who kuomagbe ahwo riẹ.
Rọ Ẹrọwọ Lẹ
13. Wọhọ epanọ Jemis 1:5-8 o ta, fikieme whọ jẹ rọ ẹrọwọ lẹ?
13 Eware e make ga kẹhẹ, rọ ẹrọwọ lẹ. Otẹrọnọ odawọ u bi te owhẹ fiki ẹgbakiete ra, fi ohrẹ Jemis na họ iruo. Lẹ se Jihova, whọ vro ho inọ ọ sae kẹ owhẹ areghẹ nọ who re ro thihakọ odawọ na. (Se Jemis 1:5-8.) Ọghẹnẹ ọ riẹ eware nọ whọ be ruawa rai, yọ ọ rẹ sae kpọ owhẹ jẹ sasa owhẹ oma ẹkwoma ẹzi riẹ. Ta eva ra kpobi kẹe avọ ẹrọwọ, “ababọ iroroivẹ,” je ru lele ekpakpọ ẹzi riẹ gbe Ẹme riẹ.
14, 15. Fikieme ma sae rọ ta nọ Hana ọ rọ ẹrọwọ lẹ je ru lele eyaa riẹ?
14 Hana omọvo eyae ivẹ nọ Ẹlkena ohwo Livae na o wo, ọ lẹ je ru oware nọ u dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ. Pẹnina ovruvrẹ riẹ nọ o yẹ emọ buobu ọ jẹ hae poviẹe fikinọ o yẹ hẹ. Hana ọ jọ obọ uwou-udhu na lẹ inọ otẹrọnọ o yẹ ọmọzae, ọ te rehọ iẹe kẹ Jihova. Fikinọ igbenu riẹ i je nuhu evaọ okenọ ọ jẹ lẹ na, Ilai ozerẹ okpehru na o te roro nọ ọ da idi bẹ no. Rekọ nọ ọ ruẹ nọ ere o rrọ họ, ọ tẹ ta nọ: “[Jọ] Ọghẹnẹ Izrẹl ọ kẹ owhẹ ayare ra.” Dede nọ Hana ọ riẹ oware nọ o te via ha, o fi eva họ Ọghẹnẹ inọ o ti yo olẹ riẹ. Fikiere “o gbe mu ovao họ ofa ha.” Ọ gbẹ jọ ọkora ha.—1 Sam. 1:9-18.
15 Nọ Hana o yẹ Samuẹle je bru rie evie no, ọ tẹ rehọ iẹe kpobọ uwou-udhu na re ọ jọ obei gbodibo kẹ Jihova. (1 Sam. 1:19-28) Whọ tẹ roma totọ roro kpahe olẹ riẹ u ti ru elẹ ra woma je fi obọ họ kẹ owhẹ ruẹ nọ oware jọ o tẹ be make kẹ owhẹ uye, whọ rẹ sai wo omosasọ nọ whọ tẹ lẹ se Jihova avọ ẹrọwọ.—1 Sam. 2:1-10.
16, 17. Eme ọ via fikinọ Nehemaya o dhesẹ ẹrọwọ evaọ olẹ gbe iruẹru riẹ?
16 Nehemaya ọzae ezi nọ ọ rria evaọ etoke ikpe egba isoi (500) taure Kristi ọ tẹ te ze ọ rọ ẹrọwọ lẹ je dhesẹ evaifihọ. Ọ lẹ nọ: “O Ọnowo, gaviezọ rọ kẹ olẹ odibo ra, jẹ rọ kẹ olẹ idibo ra enọ evawere rai e rọ ozọ-odhẹ kẹ odẹ ra; re who ru odibo ra wo obokparọ nẹnẹ na, re who ru ei wo ohrọ eva aro [ohwo] nana.” Ono o se nọ ‘ohwo nana’? Ọye họ Ovie na Atag-za-zis, ọnọ Nehemaya ọ jọ ọwọ-egho riẹ.—Neh. 1:11.
17 Nehemaya ọ lẹ edẹ buobu nọ o yo nọ ahwo Ju nọ a no igbo Babilọn kpo “a rọ eva uye ulogbo avọ oma-ovuọ; keme ugbẹhẹ Jerusalem u kporo fihọ otọ no.” (Neh. 1:3, 4) Ọghẹnẹ o yo elẹ Nehemaya evaọ oghẹrẹ nọ o rẹro riẹ hẹ, keme Atag-za-zis ovie na ọ kẹ riẹ uvẹ re o kpobọ Jerusalẹm nyae wariẹ bọ igbẹhẹ okpẹwho na. (Neh. 2:1-8) U kri hi a tẹ bọ ugbẹhẹ na re. Ọghẹnẹ o yo olẹ Nehemaya fikinọ ọ rọ ẹrọwọ lẹ, yọ ọ lẹ kpahe egagọ uzẹme. Kọ ere elẹ ra e rrọ?
Kareghẹhọ Ujiro gbe Uyere-Okẹ
18, 19. Fikieme odibo Jihova o re ro yere iei?
18 Nọ whọ tẹ be lẹ, kareghẹhọ yere Jihova. Ma wo ẹjiroro buobu nọ ma re ro ru ere. Wọhọ oriruo, o jọ Devidi oja re ọ kpare esuo Jihova kpehru. (Se Olezi 145:10-13.) Kọ elẹ ra i bi dhesẹ nọ who rri rie wọhọ uvẹ-ọghọ re who whowho Uvie Jihova? Eme nọ ọso-ilezi na o kere e rẹ sai je fi obọ họ kẹ owhẹ jiri Ọghẹnẹ ziezi kẹ iwuhrẹ ukoko gbe ikokohọ.—Ol. 27:4; 122:1.
19 Edẹro ra kẹ usu nọ who wo kugbe Ọghẹnẹ o rẹ wọ owhẹ lẹ no eva ze avọ eme itienana: “Mẹ rẹ te kpẹwẹ owhẹ, O ỌNOWO evaọ udevie ahwo na, mẹ rẹ te suole ajiri kẹ owhẹ evaọ udevie erẹwho na. Keme uyoyou ra nọ u re kpoho ho u kpehru vi ihru kpobi, ọtẹruo ra o te obọ idedeghe na. Kparoma ra kpo ehru, O Ọghẹnẹ, vi ihru kpobi! Jọ oruaro ra o jọ evaọ akpọ na kpobi!” (Ol. 57:9-11) Enana yọ eme nọ e rẹ bọ ohwo ga. Kọ u gbe mu owhẹ ẹro inọ eme itienana nọ e rrọ obe Ilezi na e rẹ sai ru elẹ ra woma viere?
Lẹ Se Ọghẹnẹ avọ Adhẹẹ
20. Ẹvẹ Meri o ro dhesẹ oma nọ ọ rọ kẹ Ọghẹnẹ?
20 Jọ adhẹẹ nọ who wo kẹ Ọghẹnẹ o dhesẹ oma via evaọ elẹ ra. Eme nọ Meri ọ ta okenọ o dieva Jesu họ e wọhọ erọ Hana okenọ ọ rehọ Samuẹle kpobọ uwou-udhu re ọ jọ obei ru iruo. Adhẹẹ nọ Meri o wo kẹ Ọghẹnẹ u dhesẹ oma via evaọ eme riẹ nana: “Ẹzi mẹ o bi jiri Ọnowo na, iroro mẹ e ghọghọ fiki Ọghẹnẹ o siwi mẹ.” (Luk 1:46, 47) Kọ whọ sae fi eme itieye na ba elẹ ra? Agbẹta nọ Ọghẹnẹ ọ rọ salọ Meri re ọ jọ oni Jesu Mesaya na!
21. Ẹvẹ elẹ Jesu i ro dhesẹ adhẹẹ gbe ẹrọwọ nọ o wo kẹ Ọghẹnẹ?
21 Jesu ọ lẹ se Ọghẹnẹ avọ adhẹẹ ologbo gbe ẹrọwọ. Wọhọ oriruo, taure ọ tẹ te kpare Lazarọs, “Jesu ọ kpare aro riẹ ọ tẹ ta nọ, ‘Ọsẹ, me yere owhẹ epanọ who ro yo ẹme mẹ. Mẹ riẹ nọ, who re yo ẹme mẹ ẹsekpobi.’” (Jọn 11:41, 42) Kọ elẹ ra i dhesẹ ọkpọ adhẹẹ gbe ẹrọwọ otiọye na? Kiẹ obọdẹ olẹ oriruo nọ Jesu ọ kẹ na riwi ziezi whọ rẹ te ruẹ nọ eware nọ e mai wuzou nọ ọ kake fodẹ họ erufuọ odẹ Jihova, ẹtha Uvie riẹ, gbe eruo oreva riẹ. (Mat. 6:9, 10) Roro kpahe elẹ ra. Kọ i dhesẹ nọ who wo isiuru kpahe Uvie Jihova, eruo oreva riẹ, gbe erufuọ odẹ ẹri riẹ? Ere u fo nọ elẹ ra e rẹ jọ.
22. Ẹvẹ o rẹ sai ro mu owhẹ ẹro inọ Jihova ọ te kẹ owhẹ aruọwha nọ whọ rẹ rọ ta usiuwoma na?
22 Fiki ukpokpoma gbe ebẹbẹ, u fo re ma lẹ re Jihova ọ kẹ omai ẹgba nọ ma rẹ rọ gọe. Okenọ ogbẹgwae Sanhẹdrin a kpokpa họ Pita avọ Jọn obọ inọ “a gbẹ ta ẹme hayo rọ odẹ Jesu wuhrẹ ofa ha,” ikọ na a wharo siọ unuovẹvẹ yena. (Iruẹru 4:18-20) Nọ a si obọ no ai no, a tẹ ta oware nọ o via kẹ inievo na. Kẹsena enọ e jọ etẹe kpobi a tẹ yare Ọghẹnẹ kẹ aruọwha nọ a rẹ rọ ta ẹme riẹ. Dai roro epanọ a ghọghọ te nọ Ọghẹnẹ o yo olẹ rai, keme ikere na e ta nọ: “Ẹzi Ẹri ọ tẹ ze vọ ai kpobi oma, a [tẹ jẹ] rọ aruọwha ta ẹme Ọghẹnẹ.” (Se Iruẹru Ikọ Na 4:24-31.) Fiki onana, ahwo buobu a te kurẹriẹ. Epọvo na re, olẹ o rẹ sai ru owhẹ wo aruọwha nọ whọ rẹ rọ ta usiuwoma na.
Gbẹ Hai Ru Elẹ Ra Woma
23, 24. (a) Kẹ iriruo efa nọ i dhesẹ nọ uwuhrẹ Ebaibol o rẹ sai ru elẹ ra woma. (b) Eme who ti ru re who ru elẹ ra woma?
23 Iriruo efa e gbẹ riẹ nọ i dhesẹ nọ ewuhrẹ Ebaibol o rẹ sai ru elẹ ra woma. Wọhọ oriruo, raro kele Jona ọnọ ọ ta nọ, “usiwo o rọ obọ ỌNOWO na!” (Jona 2:1-10) Otẹrọnọ whọ rrọ ọkora fiki uzi ulogbo jọ nọ whọ raha, yọ whọ yare obufihọ mi ekpako na no, eme nọ Devidi ọ ta evaọ olẹ riẹ e rẹ sai fi obọ họ kẹ owhẹ dhesẹ ekurẹriẹ ra nọ whọ tẹ be lẹ. (Ol. 51:1-12) Whọ rẹ sae jọ elẹ ra jọ jiri Jihova wọhọ epanọ Jerimaya o ru. (Jeri. 32:16-19) Whọ tẹ be gwọlọ aye hayo ọzae, olẹ nọ o rrọ Ẹzra uzou avọ 9, avọ ayare obọ ra o rẹ sai fi obọ họ kẹ owhẹ gbaemu re who yoẹme kẹ Ọghẹnẹ re whọ rọo “evaọ Ọnowo na” ọvo.—1 Kọr. 7:39; Ẹzra 9:6, 10-15.
24 Gbẹ hai se, wuhrẹ, jẹ kiẹ Ebaibol na. Gwọlọ eme nọ whọ rẹ sai fiba elẹ ra. Onana o rẹ sai fi obọ họ kẹ owhẹ fi eme nọ e rrọ Ebaibol na ba elẹ ra. Nọ whọ be daoma ru elẹ ra woma ẹkwoma uwuhrẹ Ebaibol na, who re ti sikẹle Jihova Ọghẹnẹ.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Fikieme ma rẹ rọ gwọlọ ọkpọvio Ọghẹnẹ je ru lele iei?
• Eme ọ rẹ wọ omai lẹ kẹ areghẹ?
• Ẹvẹ obe Ilezi o rẹ sai ro ru elẹ ra woma ziezi?
• Fikieme ma rẹ rọ lẹ avọ ẹrọwọ gbe adhẹẹ?
[Enọ Uwuhrẹ]
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]
Odibo Abraham ọ lẹ kẹ obufihọ Ọghẹnẹ. Kọ who bi ru ere?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]
Uwuhrẹ Uviuwou o rẹ sai ru elẹ ra woma