Imfumu Davidi Yalitemenwe Inyimbo

PA BANTU balembwa mu Baibolo abalenga twatontonkanya pa nyimbo shabamo, paba na Davidi. Davidi aliko imyaka 3,000 iyapita kabili ali muntu uwaibela nga nshi. Na kuba ifingi ifyo twaishiba pa nyimbo sha kale ni filya fyalembwa muli Baibolo ifilanda pa fyo Davidi abombele ukutula fye ku bwaice ilyo ali kacema ukufika na lintu aishileba imfumu kabili umwaume wakosa uwaishibe ukutungulula ifintu.

Fingi twingasambilila pa nyimbo abantu balandwapo mu Baibolo baleimba nga ca kutila twasambilila pali Davidi. Ku ca kumwenako, kuti twaipusha atuti, finshi balebomfya pa kulisha inyimbo, kabili ni nyimbo sha musango nshi baleimba? Bushe inyimbo shacindeme shani kuli Davidi kabili shakumine shani uluko lonse ulwa bena Israele?

Ifyo Inyimbo Shacindeme ku Bena Israele

Ukulanda amashiwi yaba mu lwimbo ilingi line kulalenga umuntu ukwibukisha ne ciunda cisuma ica lwimbo lwine. Muli Baibolo mwaliba amashiwi ya nyimbo ishalekanalekana, lelo ica bulanda ca kuti, ukufika no bwa lelo tapaba uwaishiba ifyo baleimba ishi inyimbo. Ishi nyimbo shifwile shaleumfwika bwino sana kabili shalefika abantu pa mutima. Ifi amashiwi yalembwa bwino mwi buuku lya Amalumbo, cilanga ukuti ishi nyimbo shaleumfwika bwino sana.

Lelo kwena, Baibolo tayalandapo sana pa filimba balebomfya pa kulisha ishi nyimbo. (Belengeni mu kabokoshi kaleti  “Ifilimba Ifyo Abantu Balembwa mu Baibolo Balebomfya.”) Baibolo tayalandapo na pa musango wa cilimba ico Davidi alelisha pa kwimba. Nomba ico twaishiba ca kutila abena Israele balipangileko ifilimba ifyalekanalekana pamo nga nsango iishaseekele sana iyo balepangila ku mbao.—2 Imilandu 9:11; Amose 6:5.

Na lyo line kwaliba icintu cimo ico twashininkisha. AbaHebere, balicindamike sana inyimbo, maka maka ilyo balepepa Lesa. Baleimba inyimbo pa kubika umuntu pa Bufumu, pa kusefya imitebeto ya mapepo, na lintu kuli nkondo. Inyimbo  baleshimba na pe sano lya mfumu, pa menga, na lintu balupwa balesangalala capamo, kabili shalelenga imitebeto ikalamba pamo nga ukulobolola imyangashi ne ng’ano ukuwama nga nshi. Nomba ica bulanda ca kuti abantu baleimba inyimbo na lintu balecita ifyabipa. Pa nshita shimbi na sho baleimba inyimbo ku kusansamusha abafwililwe.

Mu Israele, baleimba inyimbo na lintu balecita ifintu fimbi. Abena Israele baishibe ukuti inyimbo shalelenga bakasesema ukutontonkanya sana no kulenga ukuti bapokelele ubusesemo ukufuma kuli Lesa. Ilyo fye balishishe icilimba ca nsale, Elisha atendeke ukumfwa ifyo Yehova alemweba. (2 Ishamfumu 3:15) Limo balelisha inyimbo nga ca kuti baleishibisha abantu pa mitebeto yalecitika mu mwaka. Pa kutendeka kwa mweshi na pa kubilisha ukutendeka kwa mitebeto, balelisha amapenga ya silfere yabili. Pa bushiku bwa Buntungwa, balelisha intandala iyalelangilila ukuti abasha nomba balubuka no kuti abapoka impanga na mayanda ku bantu ababakwatila inkongole balingile ukubabwesesha. Abapiina bafwile baleumfwa bwino sana nga baumfwa inyimbo shalila ishalelangilila ukuti balalubuka nelyo ukubabwesesha ifyo babapokele!—Ubwina Lebi 25:9; Impendwa 10:10.

Abena Israele bamo bafwile balishibe sana ukulisha ifilimba nelyo ukwimba. Na kuba, pe libwe limo ilya bena Asiria apo balemba ifyacitike kale sana paba amashiwi ya kutila, Imfumu Sankeribu yalombele Imfumu Hisekia ukuti baitumineko abaume na banakashi abaishiba sana ukulisha ifilimba. Cimoneka kwati abena Israele e baishibishe ukwimba. Nomba Davidi ena alicililepo pali aba bonse.

Umuntu Uwaishibishe Ukulisha no Kwimba Inyimbo

Davidi ali muntu uwaibela pantu alishibe sana ukwimba inyimbo no kulemba imishikakulo. E waimbile inyimbo ishingi isha malumbo. Ilyo ali umwaice, ali ni kacema, kabili aletontonkanya sana pa fyo aletamba mu mpanga ya mulemfwe iya mu Betelehemu kabili alesambililako fimo. Aleumfwa bwino ukukutika ku congo ca menshi ya mu tumana, e lyo ne fyo impaanga shalelila nga ashiita. Ifiunda aleumfwa fyalemufika pa mutima, e calelenga ukuti alebuula nsango no kutendeka ukulumbanya Lesa mwi shiwi ilikalamba. Abalekutika ku lwimbo Davidi aimbile ulwalembwa mu Amalumbo icipandwa 23, bafwile baleumfwa bwino sana!

Ilyo ali umulumendo, Davidi alelisha bwino sana nsango ica kuti abantu baile-ebako ne mfumu Shauli pa fyo Davidi acenjele, kabili imfumu na yo yalimusendele ukuti aleimbila. Ilyo Shauli asakamikwe sana, Davidi aile kuli ena no kwamba ukumwimbila inyimbo ishisuma ishatalalike umutima wa mfumu. Amatontonkanyo ayabipa ayalecusha Shauli yalipwile kabili no bukali bwine bwalipwile.—1 Samwele 16:16.

Inyimbo isho Davidi atemenwe sana kabili ishalemusansamusha, limo shalemuletelela. Bushiku bumo, ilyo Davidi na Shauli balebwela ku nkondo ninshi nabacimfya abaPelishiti, imfumu yaumfwile uko abantu baleimba inyimbo sha kusekelela. Abanakashi baleimba abati: “Shauli  aipaya abalwani amakana, na Davidi aipaya abalwani amakana amakumi.” Ilyo Shauli aumfwile ifi, alikalipe nga nshi kabili aumfwilile Davidi ubufuba ica kuti atampile ‘ukulamutunganya ukufuma pali bulya bushiku no kuya ku ntanshi.’—1 Samwele 18:7-9.

Inyimbo Shalengele Davidi Ukucita Ifyacindama

Inyimbo isho Davidi ashikile pa mulandu wa kutungululwa no mupashi wa kwa Lesa tashalingene ne nyimbo shimbi. Pa nyimbo aimbile, pali ne sha kulenga umuntu ukutontonkanya sana pa fintu e lyo kwali na shimbi umo aimbile pali kacema. Kwaba isha kulumbanya Lesa ne sha kulondolola ifyacitike kale. Shimbi shilanda pa nsansa abantu balekwata pa kulobolola imyangashi ne fyo balesefya pa kwisula isano lya mfumu. Kwaba ne sha kwibukisha ifyacitike kale, ne sha kulenga abantu ukuba ne subilo. Lyena kwaba ne sha kulomba kuli Lesa ne sha kumupapaata. (Belengeni Amalumbo 32, 23, 145, 8, 30, 38, 72, 51, 86 e lyo no tulembo utwaba pa muulu.) Ilyo Shauli no mwana wakwe Yonatani bafwile, Davidi alishikile ulwimbo lwa bulanda ulo aitile ati “Ubuta,” ulwatendeka na mashiwi ya kuti: “We Israele, ukuyemba kobe kwaipaiwa pa mpili shobe.” Ulu lwimbo lwali lwa bulanda. Davidi alishibe sana ifya kwimba inyimbo mu nshila shalekanalekana. Amashiwi alebomfya ne fyo alelisha nsango fyalelanga nampo nga ali no bulanda nelyo nasansamuka.—2 Samwele 1:17-19.

Apo Davidi ali muntu uwa nsansa, ne nyimbo atemenwe shalikwete iciunda icisuma nga nshi. Ilyo aletele icipao ca cipangano ku musumba wa Sione, Davidi alisekelele no kucinda na maka yakwe yonse pa mulandu wa nsansa akwete. Ili lyashi lya mu Baibolo lilangilila ukuti inyimbo balelisha shifwile shaliweme ica kuti uuli onse kuti afwaya ukucinda. Bushe kuti mwaelenganya ifyo caweme? Nomba Mikali umukashi wa kwa Davidi ena tatemenwe. Lelo ici tacasakamike Davidi.  Davidi alitemenwe Yehova, kabili ishi nyimbo ishalengele ukuti asansamuke sana, shamulengele no kuti alecilauka pa ntanshi ya kwa Lesa wakwe.—2 Samwele 6:14, 16, 21.

Kwaliba ifintu na fimbi ifyalengele Davidi ukuba umuntu uwaibela, alipangileko ifilimba na fimbi. (1 Imilandu 23:4, 5) Kanshi kuti twatila Davidi ali muntu uwacenjela nga nshi pantu alepanga ifilimba, alelemba imishikakulo, aleshika inyimbo, kabili ali ni kalapashi mu kulisha no kwimba inyimbo. Lelo Davidi alicitile ne fintu na fimbi ifyacindamisha ukucila pali ifi.

Ifyo Baleimba no Kulisha Inyimbo pe Tempele

Icintu cimbi ico Davidi acitile icishalabwa, kuteyanya bakemba e lyo na bakulisha inyimbo pa ng’anda ya kwa Yehova. Bakemba na bakulisha ifilimba bali 4,000 bonse pamo, kabili Davidi asalile Asafi, Hemani, na Yedutuni (uo nalimo baleita no kuti Etani) ukula-angalila bakemba. Davidi asaliilepo abantu na bambi 288 abaishiba sana ukwimba ukuti balesambilisha no kutungulula ibumba lyonse ifya kwimba. Bakemba bonse pamo na bakalisha wa filimba 4,000 baleba pe tempele nga kuli imitebeto ikalamba itatu iyalebako cila mwaka. Elenganyeni ifyo calewama ili bumba ilikalamba nga lileimba ubusaka!—1 Imilandu 23:5; 25:1, 6, 7.

Abaleimba inyimbo pe tempele bali baume fye. Utulembo twaba pa Amalumbo 46, tutila “pa Bakashana.” Utu tulembo twalola mu kuti aba baume baleimba amashiwi aya pa muulu nelyo ukuti balelisha ifilimba fya ciunda icatwa. Bonse baleimbila capamo nga filya fine calembwa na pali 2 Imilandu 5:13 ukuti: “Abaleimba batendeke ukwimbila pamo.” Pa nyimbo baleimba napamo pali no lwaba mu Amalumbo icipandwa 3 e lyo na malumbo yambi aya kwa Davidi, kabili limo kwaleba ne nyimbo sha kuti balebwekeshapo amashiwi yamo yene pamo nga lulya lwaba pa Amalumbo 42:5, 11 ne cipandwa 43:5. Abantu balitemenwe sana inyimbo sha kuti balepokeshanya pa kwimba. Ulwimbo lwa musango yu lwaba mu Amalumbo icipandwa 24 kabili ukwabula no kutwishika Davidi ashikile ulu lwimbo ilyo aleleta icipao ca cipangano mu Sione.—2 Samwele 6:11-17.

Lelo kwena te bena Lebi beka fye baleimba inyimbo. Abaleimba inyimbo pa kuya ku Yerusalemu ku mitebeto yalebako cila mwaka, bantu fye bonse. Nalimo e mo na mashiwi ya kuti “Ulwimbo lwa pa Kuninika,” ayalembwa pa fipandwa fimo yalola. (Amalumbo 120 ukufika ku 134) Ku ca kumwenako, mu Amalumbo 133, Davidi alumbilishamo ifyo abena Israele baleumfwana nga  ba bwananyina nga baya kuli iyi mitebeto. Atendeka na mashiwi ya kuti: “Moneni! Ukwikala pamo mu cumfwano ukwa ba bwananyina kwaliwama kabili kulaleta insansa icine cine!” Esheni ukwelenganya ifyo ifilimba fifwile fyaleumfwika bwino ilyo balelisha ulu lwimbo!

Inyimbo Baleimba pa Kupepa Yehova

Mu mabuuku yamo aya mu Baibolo mwaba fye inyimbo isha kulumbanya Yehova, kabili ibuuku lya Amalumbo likoselesha abantu bonse ukulaimba inyimbo sha kulumbanya Lesa. (Amalumbo 150) Inyimbo shalikwata amaka ya kulenga umuntu ukulabako ku masakamika yakwe, kabili ukwimba kwaba kwati mafuta ayaposha ukukalipwa kwa mutima. Lelo Baibolo ilakoselesha na bonse abali ne nsansa ukwimba inyimbo sha malumbo.—Yakobo 5:13.

Inshila imo iyo umuntu engalangilamo ukutila alikwata icitetekelo no kuti alitemwa Lesa, ni mu kwimba inyimbo. Inshita ya bushiku lintu kwashele fye panono ukuti Yesu bamwipaye, Yesu na batumwa bakwe balimbile inyimbo ilyo bapwishishe ukulya. (Mateo 26:30) Uyu Mwana Davidi afwile ali ne shiwi ilisuma sana, pantu alishibe ifyo bamalaika abakata bembila Lesa ku muulu! Cimoneka kwati baimbile ulwimbo beta ati Hallel, ulwaba mu Amalumbo 113 ukufika ku 118. Nga e lo baimbile, ninshi Yesu uwali na batumwa abashaishibe fyonse ifyali no kucitika, napamo aimbile ne shiwi ilikalamba amashiwi ya kuti: “Natemwa, pantu Yehova alomfwa ishiwi lyandi, ukupapaata kwandi. . . . Imyando ya mfwa yalinshingulwike ne fya kucululusha fya ku Nshiishi fyalinsangile. . . . ‘Iye, mwe Yehova, pususheni umweo wandi!’”—Amalumbo 116:1-4.

Abantunse te babalilepo ukwimba inyimbo. Baibolo ilalondolola ukuti ku muulu kwali ukwimba no kulisha inyimbo, kabili bamalaika balalisha bansango aba mampalanya no kwimba, uku ninshi baleshinguluka icipuna ca kwa Yehova. (Ukusokolola 5:9; 14:3; 15:2, 3) Yehova Lesa e wapeela abantunse inyimbo, kabili e walenga no kuti balefwaya ukulakutika ku nyimbo. Kabili e calenga no kuti balefwaisha ukulalisha inyimbo ukubomfya ifilimba nelyo ukwimba pa kuti balange ifyo baleyumfwa mu mutima. Umuntu uwaba ne citetekelo alishiba ukuti inyimbo bupe bwawamisha ubwafuma kuli Lesa.—Yakobo 1:17.

[Amashiwi pe bula 27]

“Mu bushiku bwa kusekelela kwenu na mu nshita sha mitebeto yenu . . . mukalelisha amapenga.”—IMPENDWA 10:10

[Amashiwi pe bula 28]

“Yehova e mucemi wandi. Tapali ico nkabulisha. Mu mulemfwe uuteku e mo anenga ukulambalala; antwala ku fifulo fya kutuushako ukwaba amenshi.”—AMALUMBO 23:1, 2

[Amashiwi pe bula 29]

“Pali . . . [abantu] 4,000 abalelumbanya Yehova pa filimba ifyo Davidi atile, ‘nafipangiile ukulumbanishishako.’”—1 IMILANDU 23:4, 5

[Amashiwi pe bula 29]

Davidi alishibe sana ukwimba, imimbile yakwe ne fyo alelisha ifilimba fyalelanga nampo nga ali no bulanda nelyo nasansamuka

[Amashiwi pe bula 30]

“Lumbanyeni Jah! Mulumbanishisheni pa kaoma na ku kucinda kwa kushinguluka. Lekeni icipeema conse—cilumbanye Jah.”—AMALUMBO 150:1, 4, 6

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 28]

 Ifilimba Ifyo Abantu Balembwa mu Baibolo Balebomfya

Kale kwali ifilimba fya nsale ifyapusanapusana. Kwali ipango, insango, e lyo ne cilimba ca nsale ikumi. (Amalumbo 92:3) Balelishisha ifi filimba mu ciunda ca pa muulu ico baleita nalimo ati Alamote, e lyo na mu ciunda ca pa nshi ico baleita ati Sheminiti. (1 Imilandu 15:20, 21) Pa filimba fya kupuutamo umwela, pali umutoolilo, icimpeeta, intandala, e lyo ne penga, kabili ifi filimba ‘fyalelila sana.’ (2 Imilandu 7:6; 1 Samwele 10:5; Amalumbo 150:3 4) Ilyo kwali ukupeela itempele kuli Lesa, abalelisha amapenga na baleimba ‘baimbiile pamo.’ (2 Imilandu 5:12, 13) Aya mashiwi yalola mu kuti bonse baleimba bwino sana kabili tabalepanga icileya. Pa kwimba balebomfya no tuoma, malangu, ne “filimba fya misango yonse ifyapangwa ku mbao sha mukupri.” E lyo kwali na malimba, e kutila utuoma utunono utwalelenga ulwimbo ukumfwika bwino, kabili kwali ne ng’oma ishikalamba isho baleita ati “amalimba ayalilisha.”—2 Samwele 6:5; Amalumbo 150:5.

[Ifikope]

Pa muulu: Icikope cafumine ku Arch of Titus, mu Roma, ku Italy, icilangilila amapenga ayo basendele mwi tempele lyali mu Yerusalemu mu 70 C.E. Amakobili ya mu ma 130 C.E., apaba ifilimba ifyo abaYuda balelisha

[Abatusuminishe]

Coins: © 2007 by David Hendin. All rights reserved.