خدا مسیح را ناجی ما ساخت

‏«چنانکه در آدم همه می‌میرند در مسیح نیز همه زنده خواهند گشت.‏» —‏ ۱قر ۱۵:‏۲۲‏.‏

۱،‏ ۲.‏ الف)‏ واکنش اَندریاس و فیلِپُّس پس از دیدن عیسی چه بود؟‏ ب)‏ چرا می‌توان گفت که ما امروزه شواهد بیشتری در دست داریم که عیسی مسیح موعود است؟‏

اَندریاس که اطمینان یافته بود عیسای ناصری همان مسیح موعود است نزد برادرش پِطْرُس رفته به او گفت:‏ «مسیح را یافتیم.‏» فیلِپُّس نیز پس از دیدن عیسی،‏ در پی دوست خود نَتَنائیل برآمده به او چنین خبر داد:‏ «آن کسی را که موسی در تورات،‏ و انبیا مذکور داشته‌اند،‏ یافته‌ایم که عیسی پسر یوسف ناصری است.‏» —‏ یو ۱:‏۴۱،‏ ۴۲،‏ ۴۵‏.‏

^۲ آیا شما نیز کاملاً اطمینان یافته‌اید که عیسی همان مسیح موعودی است که یَهُوَه «رئیس نجات» قرار داد؟‏ (‏عبر ۲:‏۱۰‏)‏ ما نسبت به پیروان مسیح در قرن اوّل شواهد بیشتری دال بر مسیح بودن عیسی در دست داریم.‏ اکنون کل کتاب مقدّس در اختیار ماست.‏ شرح زندگی عیسی از تولّد تا رستاخیزش در این کتاب گواه محکمی بر مسیح بودن اوست.‏ (‏یوحنّا ۲۰:‏۳۰،‏ ۳۱ خوانده شود.‏‏)‏ به علاوه،‏ کتاب مقدّس نشان می‌دهد که عیسی همچنان از مکان آسمانی‌اش به نقش خود در مقام مسیح ادامه خواهد داد.‏ (‏یو ۶:‏۴۰؛‏ ۱قُرِنتیان ۱۵:‏۲۲ خوانده شود.‏‏)‏ پس با این وصف می‌توان گفت که ما نیز همچون شاگردان عیسی «مسیح را یافتیم»؛‏ البته نه با دیدن او،‏ بلکه از طریق کلام الهامی خدا.‏ حال،‏ خواهیم دید که چگونه اوّلین شاگردان عیسی به این نتیجه رسیدند که مسیح را یافته‌اند.‏

‏«سرّ» مربوط به مسیح رفته‌رفته آشکار شد

۳،‏ ۴.‏ الف)‏ شاگردان عیسی در قرن اوّل چگونه تشخیص دادند که او مسیح است؟‏ ب)‏ چرا می‌توان گفت که پیشگویی‌های مربوط به مسیح تنها در مورد عیسی به تحقق رسید؟‏

^۳ چگونه پیروان عیسی در قرن اوّل اطمینان یافتند که او مسیح موعود است؟‏ یَهُوَه از طریق انبیای خود به تدریج نشانه‌هایی را برای شناسایی مسیح ذکر کرد.‏ یک محقق کتاب مقدّس این امر را به پیوستن قطعات مجسمه‌ای مرمری تشبیه کرد.‏ تصوّر کنید که چندین نفر بدون ارتباط با یکدیگر قطعات این مجسمه را به داخل اتاقی ببرند.‏ اگر این قطعات کاملاً قالب یکدیگر باشند و در کنار هم قرار بگیرند،‏ می‌توان نتیجه گرفت که در پس صحنه شخصی که طرح کلّی مجسمه را در دست دارد قطعات آن را به این افراد داده است.‏ هر یک از پیشگویی‌های مربوط به مسیح همچون قطعات این مجسمه اطلاعات مهمی برای شناخت مسیح در اختیار ما قرار می‌دهد.‏

^۴ حال،‏ آیا می‌توان تصوّر کرد که عیسی آن مسیح موعود نبوده و تمام پیشگویی‌های مربوط به مسیح به طور اتفاقی در مورد او به تحقق رسیده است؟‏ محققی در این خصوص می‌گوید،‏ احتمال این که این امر تصادفی بوده باشد «به قدری ناچیز است» که می‌توان آن را غیرممکن خواند.‏ سپس چنین اشاره می‌کند:‏ «در کل تاریخ بشر تنها و تنها عیسی بود که تمام پیشگویی‌های مربوط به مسیح در مورد وی به تحقق رسید.‏»‏

۵،‏ ۶.‏ الف)‏ داوری خدا علیه شیطان چگونه اجرا خواهد شد؟‏ ب)‏ یَهُوَه چگونه به تدریج هویت «ذریّت» را آشکار کرد؟‏

^۵ نبوّت‌های مربوط به مسیح حول آن «سرّ» مقدّس می‌گردد و دارای جنبه‌هایی است که از اهمیتی عالمگیر برخوردار است.‏ (‏کول ۱:‏۲۶،‏ ۲۷؛‏ پیدا ۳:‏۱۵‏)‏ در آن «سرّ» به محکومیت شیطان ابلیس،‏ آن «مار قدیمی» اشاره شده است که بشر را به گناه و مرگ کشید.‏ (‏مکا ۱۲:‏۹‏)‏ حکم محکومیت شیطان چگونه به اجرا در خواهد آمد؟‏ یَهُوَه پیشگویی کرد که «ذریّتی» که از «زن» به وجود می‌آید سر شیطان را خواهد  کوبید.‏ آن ذریّت موعود با نابود کردن شیطان در واقع عامل سرکشی،‏ بیماری و مرگ را از میان خواهد برداشت.‏ با این حال،‏ یَهُوَه همچنین اجازه داد که شیطان پیش از آن به طور سمبولیک جراحتی بر پاشنهٔ «ذریّت» آن زن وارد آورد.‏

^۶ یَهُوَه به تدریج هویت آن «ذریّت» را آشکار کرد.‏ او به ابراهیم چنین وعده داد:‏ «از ذریّت تو،‏ جمیع امّت‌های زمین برکت خواهند یافت.‏» (‏پیدا ۲۲:‏۱۸‏)‏ یَهُوَه از طریق نبی خود موسی پیشگویی کرد که آن ذریّت «نبی‌ای» بزرگ‌تر از موسی خواهد بود.‏ (‏تث ۱۸:‏۱۸،‏ ۱۹‏)‏ بعدها،‏ یَهُوَه به خادم خود داود نیز اطمینان داد که مسیح از نسل او خواهد بود و تخت سلطنتش را تا ابد به میراث خواهد برد.‏ این مطلب را بعدها انبیای دیگر نیز تصدیق کردند.‏ —‏ ۲سمو ۷:‏۱۲،‏ ۱۶؛‏ ار ۲۳:‏۵،‏ ۶‏.‏

صلاحیت عیسی در مقام مسیح

۷.‏ عیسی که یکی از مخلوقات روحی سازمان آسمانی خدا بود به چه شکلی به زمین فرستاده شد؟‏

^۷ خدا اوّلین مخلوق،‏ یعنی پسرش را از «زن،‏» یعنی سازمان آسمانی‌اش که از مخلوقات روحی تشکیل شده به زمین فرستاد تا «ذریّت» موعود گردد.‏ این یگانه مولود خدا با ازخودگذشتگی زندگی پرجلال آسمانی خود را رها کرد و به اصطلاح «خود را خالی کرده» به عنوان انسانی کامل روی زمین متولّد شد.‏ (‏فیل ۲:‏۵-‏۷؛‏ یو ۱:‏۱۴‏)‏ یَهُوَه خدا به مریم که روح مقدّسش بر او ‹سایه افکنده بود› اطمینان داد فرزندی که از او متولّد می‌شود «مولود مقدّس،‏ پسر خدا خوانده خواهد شد.‏» —‏ لو ۱:‏۳۵‏.‏

۸.‏ در زمان تعمید عیسی کدام پیشگویی در مورد مسیح به تحقق پیوست؟‏

^۸ پیشگویی‌هایی در مورد مسیح به مکان و زمان ظهور او اشاره کرده‌اند.‏ همان طور که پیشگویی شده بود عیسی در بیت‌لَحَم متولّد شد.‏ (‏میکا ۵:‏۲‏)‏ در قرن اوّل یهودیان در انتظار ظهور مسیح بودند و برای آن روزشماری می‌کردند.‏ برخی می‌پرسیدند که آیا یحیی «مسیح است یا نه؟‏» یحیی به آنان پاسخ داد:‏ «شخصی تواناتر از من می‌آید.‏» (‏لو ۳:‏۱۵،‏ ۱۶‏)‏ در پاییز سال ۲۹ م.‏ عیسی در سن ۳۰ سالگی نزد یحیای تعمیددهنده رفت تا تعمید گیرد.‏ بدین ترتیب او به عنوان مسیح در زمان پیشگویی شده ظهور کرد.‏ (‏دان ۹:‏۲۵‏)‏ سپس او خدمت پرماجرای خود را آغاز نمود و به مردم چنین گفت:‏ «وقت تمام شد و ملکوت خدا نزدیک است.‏ پس توبه کنید و به انجیل ایمان بیاورید.‏» —‏ مرق ۱:‏۱۴،‏ ۱۵‏.‏

۹.‏ با این که شاگردان عیسی از تمام جزئیات آگاه نبودند چه اطمینانی داشتند؟‏

^۹ با این که مردم دلایل کافی در دست داشتند که عیسی را پادشاه خود بدانند اما توقع نداشتند که حکومت او در آینده و در آسمان برقرار شود.‏ (‏یو ۱۲:‏۱۲-‏۱۶؛‏ ۱۶:‏۱۲،‏ ۱۳؛‏ اعما ۲:‏۳۲-‏۳۶‏)‏ با این حال زمانی که عیسی از شاگردانش پرسید:‏ «شما مرا که می‌دانید؟‏» پِطْرُس بدون درنگ گفت:‏ «تویی مسیح،‏ پسر خدای زنده!‏» (‏مت ۱۶:‏۱۳-‏۱۶‏)‏ پِطْرُس همچنین زمانی که بسیاری به دلیل تعالیم عیسی از او رویگردان شدند پاسخی مشابه داد.‏ —‏ یوحنّا ۶:‏۶۸،‏ ۶۹ خوانده شود.‏

 از مسیح اطاعت کنید

۱۰.‏ چرا یَهُوَه به لزوم اطاعت از پسرش تأکید کرد؟‏

^۱۰ یگانه مولود خدا در آسمان موجود روحی پرقدرتی بود.‏ عیسی در زمین نماینده‌ای ‹از طرف خدا› بود.‏ (‏یو ۱۶:‏۲۷،‏ ۲۸‏)‏ او گفت:‏ «تعلیم من از من نیست،‏ بلکه از فرستندهٔ من.‏» (‏یو ۷:‏۱۶‏)‏ تبدیل هیئت عیسی،‏ گواهی بر مسیح بودن او بود.‏ در آن زمان یَهُوَه چنین فرمان داد:‏ «او را بشنوید.‏» (‏لو ۹:‏۳۵‏)‏ آری،‏ یَهُوَه خواست که آنان از عیسی اطاعت کنند.‏ لازمهٔ این کار،‏ داشتن ایمان و اَعمال نیکو بود که برای کسب رضایت خدا و زندگی ابدی ضروری است.‏ —‏ یو ۳:‏۱۶،‏ ۳۵،‏ ۳۶‏.‏

۱۱،‏ ۱۲.‏ الف)‏ یهودیان قرن اوّل به چه دلیلی عیسی را به عنوان مسیح رد کردند؟‏ ب)‏ چه کسانی به عیسی ایمان آوردند؟‏

^۱۱ در آن زمان دلایلی روشن و قاطع برای اثبات این که عیسی همان مسیح است وجود داشت.‏ اما شمار بسیاری از یهودیان در قرن اوّل او را به عنوان مسیح نپذیرفتند.‏ چرا؟‏ زیرا که آنان تصوّرات دیگری در مورد مسیح داشتند.‏ آنان تصوّر می‌کردند که مسیح در امور سیاسی مداخله خواهد کرد و آنان را از سلطهٔ رومیان آزاد خواهد ساخت.‏ (‏یوحنّا ۱۲:‏۳۴ خوانده شود.‏‏)‏ آنان نمی‌توانستند بپذیرند که چنان که پیشگویی شده بود مسیح مورد تنفر قرار گیرد،‏ مردم او را رد کنند،‏ با درد و بیماری آشنا گردد و در نهایت کشته شود.‏ (‏اشع ۵۳:‏۳،‏ ۵‏)‏ حتی بعضی از شاگردان وفادار عیسی نیز از این که او مردم را از زیر فشارهای سیاسی زمانش آزاد نساخت ناامید و مأیوس شدند.‏ اما آنان به عیسی وفادار ماندند و بعدها به آنان درک و بصیرت عطا شد.‏ —‏ لو ۲۴:‏۲۱‏.‏

^۱۲ دلیل دیگری که مردم عیسی را به عنوان مسیح موعود رد نمودند تعالیم او بود.‏ پذیرش برخی تعالیم عیسی برای بسیاری سخت بود؛‏ تعالیمی از قبیل،‏ برای وارد شدن به ملکوت خدا باید ‹خویشتن را انکار کرد،‏› خوردن بدن و خون عیسی،‏ ‹از سرِ نو مولود شدن› و ‹از جهان نبودن.‏› (‏مرق ۸:‏۳۴؛‏ یو ۳:‏۳؛‏ ۶:‏۵۳؛‏ ۱۷:‏۱۴،‏ ۱۶‏)‏ پیروی از این تعالیم برای کسانی که مغرور،‏ ثروتمند و ریاکار بودند سخت و ناممکن بود.‏ اما یهودیانِ متواضع،‏ عیسی را به عنوان مسیح پذیرفتند.‏ همچنین برخی از سامری‌ها نیز در مورد عیسی گفتند که او حقیقتاً «مسیح و نجات‌دهندهٔ عالَم است.‏» —‏ یو ۴:‏۲۵،‏ ۲۶،‏ ۴۱،‏ ۴۲؛‏ ۷:‏۳۱‏.‏

۱۳.‏ چگونه ‹کوبیده شدن پاشنه› به صورت سمبولیک در مورد عیسی به تحقق رسید؟‏

^۱۳ عیسی پیشگویی کرد که رؤسای کهنه او را محکوم خواهند کرد،‏ غیر یهودیان او را بر چوبهٔ دار خواهند کشت و در سوّمین روز مرگش رستاخیز خواهد یافت.‏ (‏مت ۲۰:‏۱۷-‏۱۹‏)‏ هنگامی که در مقابل سَنهِدرین اعتراف کرد که او «مسیح پسر خدا» است او را به کفرگویی محکوم کردند.‏ (‏مت ۲۶:‏۶۳-‏۶۶‏)‏ پیلاطُس دریافت که «هیچ عمل مستوجب قتل از او صادر نشده است.‏» اما از آنجایی که او را به آشوبگری متهم نمودند پیلاطُس مطابق «خواهش ایشان» با عیسی رفتار کرد.‏ (‏لو ۲۳:‏۱۳-‏۱۵،‏ ۲۵‏)‏ با این که دلایل محکمی مبنی بر این که او از طرف خداست وجود داشت آنان «رئیس حیات» را «منکر شده» نقشهٔ قتلش را کشیدند.‏ (‏اعما ۳:‏۱۳-‏۱۵‏)‏ مسیح همان طور که پیشگویی شده بود در ۳۳ م.‏ «منقطع» یعنی بر چوبهٔ اعدام کشته شد.‏ (‏دان ۹:‏۲۶،‏ ۲۷؛‏ اعما ۲:‏۲۲،‏ ۲۳‏)‏ با این مرگ بی‌رحمانه به اصطلاح «پاشنهٔ» عیسی کوبیده شد،‏ همان طور که در پیدایش ۳:‏۱۵ نبوّت شده بود.‏

دلیل مرگ مسیح

۱۴،‏ ۱۵.‏ الف)‏ دو دلیلی که یَهُوَه اجازه داد که عیسی طعم مرگ را بچشد چیست؟‏ ب)‏ عیسی پس از رستاخیزش چه کرد؟‏

^۱۴ یَهُوَه به دو دلیل اصلی اجازه داد که عیسی طعم تلخ مرگ را بچشد.‏ اوّل این که وفاداری عیسی تا پای مرگ از جنبهٔ مهمی از «سرّ» پرده برمی‌داشت.‏ او تا حد اعلیٰ نشان داد که انسان کامل می‌تواند «دینداری» یا وقفش را به خدا حفظ کند و با وجود آزمایش‌های سختی که شیطان مسبب آن بود به حاکمیت و تعالی یَهُوَه پای‌بند ماند.‏ (‏۱تیمو ۳:‏۱۶‏)‏ دوّم،‏ عیسی خود گفت که پسر انسان آمد تا «جان خود را در راه بسیاری فدا سازد.‏» (‏مت ۲۰:‏۲۸‏)‏ فدا کردن جان خود برای انسان‌ها اثرات گناه را که نوادگان آدم آن را به میراث بردند جبران می‌کند.‏ کسانی که بپذیرند که خدا عیسی را ناجی ما ساخته است از زندگی ابدی بهره‌مند می‌شوند.‏ —‏ ۱تیمو ۲:‏۵،‏ ۶‏.‏

 ^۱۵ پس از سه روز که عیسی در قبر بود رستاخیز یافت.‏ او برای ۴۰ روز به شاگردانش ظاهر می‌شد تا به آنان نشان دهد که رستاخیز یافته است و همچنین به آنان راهنمایی‌هایی نیز می‌داد.‏ (‏اعما ۱:‏۳-‏۵‏)‏ سپس به آسمان عروج کرد و در حضور یَهُوَه خدا ارزش قربانی پرارزشش را به او تقدیم نمود.‏ عیسی تا زمان معینی منتظر ماند تا در مقام پادشاه برگزیدهٔ خدا آغاز به خدمت کند.‏ او در این میان به امور بسیاری نیز پرداخت.‏

در مقام مسیح مسئولیتش را به انجام رساند

۱۶،‏ ۱۷.‏ به اختصار نقش عیسی را در مقام مسیح پس از عروجش به آسمان ذکر کنید.‏

^۱۶ از رستاخیز عیسی قرنهاست که می‌گذرد و عیسی وفادارانه به فعالیت‌های جماعت مسیحی نظارت می‌کند.‏ او اکنون در مقام پادشاه بر جماعت نظارت دارد.‏ (‏کول ۱:‏۱۳‏)‏ عیسی در زمان تعیین‌شده قدرتش را در مقام پادشاه حکومت خدا اِعمال خواهد کرد.‏ پیشگویی‌های کتاب مقدّس و وقایع دنیا تأییدی است بر این که او در سال ۱۹۱۴پادشاه حکومت خدا شد و همزمان با آن «انقضای عالَم» آغاز گشت.‏ (‏مت ۲۴:‏۳؛‏ مکا ۱۱:‏۱۵‏)‏ کمی پس از آن،‏ فرشتگان مطیع با هدایت او شیطان و دیگر سرکشان را از آسمان بیرون افکندند.‏ —‏ مکا ۱۲:‏۷-‏۱۰‏.‏

^۱۷ موعظه و فعالیت آموزشی‌ای که عیسی در سال ۲۹ م.‏ آغاز نمود به زودی به نقطهٔ اوج خود خواهد رسید.‏ به زودی او تمامی انسان‌ها را داوری خواهد کرد.‏ او به آنانی که او را نجات‌دهنده‌شان از سوی خدا می‌دانند،‏ به اصطلاح گوسفندگونه‌ها خواهد گفت:‏ «ملکوتی را که از ابتدای عالَم برای شما آماده شده است،‏ به میراث گیرید.‏» (‏مت ۲۵:‏۳۱-‏۳۴،‏ ۴۱‏)‏ زمانی که عیسی لشکر آسمانی‌اش را بر ضدّ شرارت رهبری کند آنانی که او را در مقام پادشاه رد می‌کنند نابود خواهند شد.‏ سپس عیسی شیطان و یارانش را می‌بندد و به «هاویه» می‌اندازد.‏ —‏ مکا ۱۹:‏۱۱-‏۱۴؛‏ ۲۰:‏۱-‏۳‏.‏

۱۸،‏ ۱۹.‏ عیسی برای ایفا کردن نقشش در مقام مسیح چه خواهد کرد،‏ و چه چیز را برای انسان‌های مطیع میسر می‌سازد؟‏

^۱۸ عیسی در طی هزار سال حکومتش کاملاً هماهنگ با عنوان‌هایی که به او نسبت داده شده مثل «عجیب و مشیر و خدای قدیر و پدر سَرمَدی [یعنی ابدی] و سَروَر سلامتی» عمل خواهد کرد.‏ (‏اشع ۹:‏۶،‏ ۷‏)‏ انسان‌هایی که نجات یافته‌اند و یا رستاخیز می‌یابند تحت لوای حکمرانی او به کاملیت خواهند رسید.‏ (‏یو ۵:‏۲۶-‏۲۹‏)‏ مسیح آنانی را که مایلند به «چشمه‌های آب حیات» راهنمایی خواهد کرد و مطیعان را قادر می‌سازد که از رابطه‌ای صلح‌آمیز با یَهُوَه برخوردار گردند.‏ (‏مکاشفه ۷:‏۱۶،‏ ۱۷ خوانده شود.‏‏)‏ پس از آزمایش نهایی تمامی سرکشان از جمله شیطان و دیگر موجودات روحی نافرمان به «دریاچهٔ آتش» انداخته خواهند شد.‏ نابودی او به معنی کوبیده شدن سر «مار» است.‏ —‏ مکا ۲۰:‏۱۰‏.‏

 ^۱۹ به راستی که عیسی به شکلی فوق‌العاده و بی‌کم‌وکاست نقش خود را به عنوان مسیح به تحقق خواهد رساند.‏ بهشت بر زمین برقرار خواهد شد و انسان‌های توبه‌کار تا ابد در شادی و سلامت کامل در آن زندگی خواهند کرد.‏ نام مقدّس یَهُوَه از تهمت‌ها پاک خواهد شد و به حق‌بودن سلطنت عالمگیرش به اثبات خواهد رسید.‏ چه میراث با ارزشی پیش روی کسانی است که از مسح‌شدگان خدا اطاعت کنند.‏

آیا مسیح را یافته‌اید؟‏

۲۰،‏ ۲۱.‏ به چه دلیلی باید در مورد مسیح با دیگران صحبت کنیم؟‏

^۲۰ از سال ۱۹۱۴ ما در زمان حضور مسیح به سر می‌بریم.‏ این زمان حضور را به یونانی پاروسیا می‌نامند.‏ هر چند که ما نمی‌توانیم حضور او را به عنوان پادشاه ملکوت خدا به عین ببینیم،‏ اما تحقق پیشگویی‌های مربوط به مسیح به روشنی حضور او را نشان می‌دهند.‏ (‏مکا ۶:‏۲-‏۸‏)‏ همانند یهودیان قرن اوّل،‏ امروزه نیز بسیاری به نشانه‌های حضور مسیح توجهی ندارند.‏ آنان نیز می‌خواهند که مسیح در امور سیاسی دخالت کند یا از طریق حکومت‌های بشری قدرتش را اِعمال نماید.‏ اما شما پی برده‌اید که عیسی پادشاه ملکوت خداست و هم‌اکنون در حال حکمرانی است.‏ آیا دانستن این حقیقت برایتان جالب نبود؟‏ همانند شاگردان عیسی در قرن اوّل شما نیز بر آن شدید که بگویید:‏ «مسیح را یافتیم.‏»‏

^۲۱ آیا نقش عیسی به عنوان مسیح را هنگامی که با مردم در مورد کلام خدا صحبت می‌کنید برجسته می‌سازید؟‏ اگر چنین کنید قدردانی و سپاسگزاری شما برای آنچه عیسی انجام داد،‏ آنچه هم‌اکنون انجام می‌دهد و آنچه در آینده انجام خواهد داد افزون می‌گردد.‏ بدون شک همانند اَندریاس و فیلِپُّس شما نیز با بستگان و دوستانتان در مورد مسیح صحبت کرده‌اید.‏ پس بیایید با اشتیاق و غیرتی هر چه بیشتر به آن‌ها نشان دهید که عیسی همان مسیح موعود،‏ ناجی ما از طرف خداست.‏

مرور مقاله

‏• مسیحیان قرن اوّل چگونه توانستند مسیح را شناسایی کنند؟‏

‏• دو دلیل اصلی مرگ عیسی چیست؟‏

‏• عیسی برای اینکه نقش خود را به عنوان مسیح کامل گرداند چه خواهد کرد؟‏

‏[سؤالات مقالهٔ مطالعه‌ای]‏

‏[تصاویر در صفحهٔ ٢١]‏

مسیحیان قرن اوّل چگونه می‌توانستند تشخیص دهند که عیسی همان مسیح موعود است؟‏

‏[تصویر در صفحهٔ ٢٣]‏

هنگامی که با دیگران صحبت می‌کنید آیا نقش عیسی را به عنوان مسیح برجسته می‌سازید؟‏