¿Machjayir umañanak jan jilañchjas umañatakix kunas lurañäspa?

TONY sat chachat nayrïr yatichäwin parlkayätan uka chachax machirïñax kuna jan walirus purtʼayaspa uk amuyasisapäna ukhax janiw jiwkasapänti. Ukampis jupax waljs umkchïnxa, janis machatäkasp ukham amuyasïna. ¿Kunatsa jan amuyaskpachäna?

Machirïtap laykuw jan amuyaskänti. Janisay jupax amuyaskchïnxa, lixwipax janiw jañchi tuqitsa amuy tuqits kunjamtï jikxataskän uk sum amuyirjamäxänti. Ukat jukʼamp umaskakitap laykux jukʼampwa jan amuyasxänti.

Wal umañ munirïtap laykuw ukhamar purtʼasiskarakïna. Albertorux ukhamarakiw pasäna. Qalltanxa, janiw machirïkti sasaw sirïna. Jupax akham siwa: “Jamasatwa umirïta, ukat umañ jilañchxirït ukhaxa, uk lurañax walikïkaspas ukham amuyirïta, ukat umañajatakix janiw juchanïkti sasaw sirïtxa. Umañakpun munaskiriyäta” sasa. Ukat umañak munasktax sasin sapxirïna ukhasa, Tonympi Albertompix janis jiljas umirïpkasp ukham amuyasipxirïna. Ukampis janiw ukhamäkänti: machjayir umañanakaw jupanakarux qʼal aynachtʼayaskäna. ¿Ukhaman jikxatasirinakax kuns lurapxaspa?

Jan ukhamak qhiparamti

Machirïpkäna ukanakatxa waljaniw Jesusan aka iwxtʼaparjam istʼasax jan machirïxapxiti: “Kupi nayramatix juchar puriyirjamästam ukkhaxa, apsusina jayar liwtam. Walïspawa mä nayrama janchiman chhaqhañapaki taqpacha jañchima infiernor [‘Gehenar’, NM] jaquntatäñat sipansa” (Mateo 5:29).

Chiqpachansa Jesusax mä uñachtʼäwimpiw parlaskäna. Kunanakatï Diosamp sum apasiñ jarktʼkistasp ukanak qʼal apanukuñax kunatsa wali aski uk sum amuytʼañas munäna. Ukham lurañaxa, nayrsa apsusisin jayar liwtksna ukar uñtasitäspawa, ukampis ukaw kuna amuyunakatï jan ukax kunanakatï machañar puriykistasp ukanakat jarkʼaqistani. Ukhamasti maynitix  jumat llakisisax sint umxtax sasin sätam ukhaxa, jukʼakwa umxañama. * Jan uk lurirjamäksta ukhaxa, janipuniw ni mä jukʼs umtʼxañamäxiti. Uk lurañax wali chʼamäkchinisa, jakäwiman jan waltʼañamaw jukʼamp llakkañäspaxa.

Ukhamasti, maynitix jan machirïkasin walj umxasp ukhaxa, ¿kuns lurañapa? ¿Machjayir umañanak jan jilañchjas umañatakix kunas lurañäspa?

Kawkinsa yanaptʼa jikxatasma

1. Diosat mayisiñamapuniwa. Taqi khitinakatix Diosar atinisipki ukat kusisiyañ munapki ukanakarux Bibliax akham sasaw iwxtʼi: “Taqi kunsa Diosar sapxam oracionana, mayipxam yuspagarapxarakim. Diosax jumanakarux churapxarakïtamwa samarañapa, ukasti taqi kuntix jaqix amuytʼkaspas ukat jukʼamp jachʼawa. Uka samarañasti jumanakan chuymanakamsa, amuyunakamsa imaniwa Cristomp mayakïpxatam layku” sasa (Filipenses 4:6, 7). Ukampis ¿Diosan samarañap katuqañatakix kunsa Jupar mayiskasax sañama?

Nayraqatax machirïtam amuyasiñama, janiw imtʼañamäkiti ukat kunatï lurañamäki uk phuqañamarakiwa. Ukatxa, kunsa jan machirïxañatak lurañ amtta ukwa Diosar yatiyañama, Jupaw uk jaytxañ yanaptʼätam, ukhamatwa jukʼamp jan waltʼäwinakarus jan purtʼaskarakïtati. Chiqansa “khititix juchap imantaskani ukaxa, janiw nayrar sarkaniti, ukampis khititix juchap arsusisina jaytanukxani, ukasti perdonatäxaniwa” sasaw Proverbios 28:13 qillqatax saraki. Jesusas Diosar akham mayisiñas munäna: “Janirak yantʼäwiru puriyapxistati, jan ukasti ñanqhatxa qhispiyapxita” sasa (Mateo 6:13). Ukhamasti, ¿mayisïwinakamax taqi chuymätap uñachtʼayañatakix kuns lurasma? ¿Ukat kunjamatsa Diosax mayisïwinakamar istʼirïtap amuyäta?

2. Biblia liyisaw chʼamañchasïta. Ak amtañamawa “Diosan arupasti jakaskiwa, jachʼa chʼamanirakiwa. [...] ukasti almampir ajayumpirux jukʼamp manqhakamaw puri, lupʼïwinaksa, chuyman amtäwinakapsa qhanstayarakiwa” (Hebreos 4:12). Bibliat apstʼat chʼamañchtʼkir jiskʼa tʼaqanakat sapür liyiña, ukat ukanakat lupʼiñaw jila part machirinakarux jan umxapxañapatak yanaptʼawayi. Kamisatix salmonak qillqirix siskänxa, “khititix ñanqha lurir jaqinakan amtayataparjam jan sarnaqki ukax kusisiñan jaqiwa.[...] Jupan kusisiñapax [Jehová] Tatitun arupawa, uka arupatsti arumay uruw [liytʼasin] lupʼi”. Ukxarusti akham saraki: “Taqi luräwinakapasti waltʼaskakipuniwa” sasa (Salmo 1:1-3).

Albertox Jehová Diosan Qhanañchirinakapampiw Bibliat yatxatäna, ukaw jan machirïxañatakix chʼamañchtʼäna. Jupax akham siwa: “Chiqansa janitï Biblian iwxanakapax yanaptʼkitasapänxa, umaskakiriskayätwa ukat jiwatäxarakirïskayätwa” sasa.

3. Munañamamp jan atipayasimti. Yaqhipanakax janïr cristianokasinxa machirïpxänwa sasaw Bibliax saraki, ukampis ‘Diosan qullan ajayupampiʼ qʼumachatäxapxänwa (1 Corintios 6:9-11). ¿Kunjamatsa? Diosan qullan ajayupamp yanaptʼatäsaw machañanaksa ukat jiljas umañanaksa jaytxapxi. Ukatwa Diosan Arupanxa akham sixa: “Jan machjasipxamti, [...] antisas qullan ajayumpi phuqtʼatäpxam” sasa (Efesios 5:18; Gálatas 5:21-23). ‘Awkix qullan ajayu mayipki ukanakarux churiwa’ sasaw Jesusax säna. Ukatwa akham säna: “Mayipxam, Diosasti churapxätamwa” sasa (Lucas 11:9, 13).

Ukhamasti Diosan chuymap kusisiyañ munapki ukanakax munañapampi jan atipayasiñatakiw chʼamachasipxañapa. Biblia liyisa yatxatasa ukat taqi chuyma Diosat sapüru mayisisakiw ukham lurapxaspa. Ukat llakimp aynachtʼat jikxatasiñäni ukhaxa, aka arunak amtapxapuniñäni: “Maynitix [...] Ajayun munañapar yapuchchixa, Ajayux wiñay jakañ achwa churarakini. Ukhamaxa aski lurañanxa janiw qarjasiñasäkiti, janitix qarjtkañäni ukaxa, horasaparuw cosechxa apthapiñäni” (Gálatas 6:8, 9).

 4. Suma jaqinakampiw sarnaqañama. “Suma yatiñan jaqinakamp chika sarnaqirixa, suma yatiñanirakïniwa; jan amuytʼan jaqinakamp chika sarnaqiristi, jan waltʼañaruwa purirakini” sasaw Proverbios 13:20 qillqatax saraki. Ukhamaxa, machjayir umañanakx jukʼak umañ amtawayta sasin amigonakamar yatiyañamax wakisispawa. Ukat mä qhawqhanix ukham amtatamat jiskʼachapxätam, jan ukax kamisarak jan umxätasti sapxätam ukhax janiw mayjtʼasiñamäkiti. Machañanaka, jiljas umañanaka ukat ukar uñtasit yaqha jan wali luräwinak jaytxañ munapkani ukanakatx ‘mayjtʼasipxaniwa’ ‘jan walinakwa parlapxani’ sasaw Bibliax qhan yatiyaskäna (1 Pedro 4:3, 4). Ukhamäni ukhaxa, uka kasta jaqinakampix janiw chikachasxañamäkiti.

5. Qhawqsa umtʼäta uk amuyasiñamawa. Romanos 12:2 qillqatax akham sasaw iwxtʼistu: “Janiy jumanakax akapacha saräwinakarjamaxa jakxapxamti, jan ukasti amtañanakamanxa machaqat amtasxapxam, ukhamat jumanakan jakañanakamax sumäxañapataki. Ukhamatwa jumanakax Diosan munañapxa yatipxäta, kunatix askïki, kunatix Diosarux kusisiyki, qʼumäkaraki ukanaksa” sasa. ¿Diosan chuymap kusisiyañ muntati? Ukhamasti jan jiljas umañatakix Biblian iwxanakaparjam istʼas amuyasiñamawa, janiw akapachankir jaqinakan amuyunakaparjam apayasiñamäkiti. Ukampisa, ¿qhawqsa umañamäspa uk kunjamats yatisma?

Amuyumax jukʼat jukʼat chʼamaktʼaskatap amuyasïta ukhaxa, machjayir umañanak jiljas umantxatamaw qhanäni. Ukhamax umañ amtsta ukhaxa, qhawqsa umtʼäta uk sum amuyasiñamawa. Ukat ak amtañamawa: wasitat jiljas umaskañat sipansa uka tuqit sum amuytʼasiñamaw wali askixa.

6. Janiw sañxa yatiqañamawa. Mä arunxa, juman arsutamax akakïñapawa “‘jïsa’, jan ukax ‘janiwa’” (Mateo 5:37). Janis jan wali amtampi, mä jukʼamp umtʼakimay sasin sapxchïtam ukhasa, janiw sañx yatiñamawa.  Ukampis suma arunakampiw uk sañama. Colosenses 4:6 qillqatanxa akham sasaw iwxtʼistu: “Parlatanakamasti sumäñapapuniwa jan khitirus coler churirjama, sapa mayniru kunjäm arusxatañsa yatipxañamarakiwa” sasa.

7. Yanaptʼayasiñamawa. Diosampi sum apasiñamatakisa ukhamarak jan jiljas umañ amtawaykta uka amtamar yanaptʼañapatakisa suma chuyman amigonakaruw thaqhañama. “Mayni sapat sipansa paniniw jukʼamp askixa, ukhamatwa jukʼamp luratas utjaraki. Maynitix jupanakat liwischi ukaxa, mayniwa wayti” siw Bibliaxa (Eclesiastés 4:9, 10; Santiago 5:14, 16). Niya ukhamarakwa Estados Unidos markankki uka Instituto Nacional sobre el Abuso del Alcohol y el Alcoholismo ukankirinakax iwxtʼapxi: “Kunapachatï chuymamanx wal umañ munäta ukhaxa, familiamampi ukat amigonakamampiw jan umañatakix yanaptʼayasiñama” sasa.

8. Amtatamarjamaw phuqañama. Santiago 1:22, 25 qillqatax akham sasaw iwxtʼistu: “Kuntix Diosan arunakapax yatichkistu uk lurapxarakim, janiraki aliq ischʼukirinakakïpxamti, ukham aliq ischʼukisaxa jumanakpachakiw sallqjasisipkasma. Ukampis khititix jan armtʼaski kuntix istʼki ukxa, jan ukasti sum Diosan leyipatxa amuytʼasi, kawkïr leyitix qhispiyat sarnaqasiñ churkistu ukarjam sum sarnaqasa, phuqasaraki, uka jaqixa kusisiñaniwa” sasa.

Jan machirïxañataki

Chiqasa janiw taqi khitinakatix jiljas umapki ukanakax machiripun mistsupkaspati. Ukampisa, khitinakatix jiljas umañ yatipki jan ukax sapa kuti umasipkakipuni ukanakaxa, amuyunsa jañchi tuqinsa sum jikxatasiñatakix umañakpun munasipkaspa. Maynix jan machirïxañatakix janiw aliqaki chʼamachasiñapäkiti ni Bibliataks yatxatañapäkiti. Albertox akham siwa: “Kunapachatï jan machxañataki chʼamachasiskayäta ukhaxa, jan umxataj laykux walpunwa cuerpojax usxitäna, janipuniw aguantañjamäxänti. Ukat janiw Bibliat yatxatañajakix wakiskänti, jan ukasti doctorampi qullayasiñajarakïnwa, ukhakiw uk amuyasta” sasa.

 Walja machir jaqinakaw Albertjam amuyapxaraki. * Jan machirïxañataki ukhamat Diosan chuymap jan ustʼayañatakix yaqhipax hospitalaruw internasxapxañapäna, ukhamat síndrome de abstinencia siski uk aguantañataki, jan ukax jan umañ munxapxañapatak qullanakamp qullayasiñataki. Chiqansa, Diosan Yuqapax milagronak luririkchïnsa, akham sasaw iwxtʼäna: “Kʼumaranakatakix janiw qulliri munaskiti, jan ukasti usutanakatakiw munasixa” sasa (Marcos 2:17).

Kunatsa Diosar istʼañasax wakisi

Bibliankki uka suma iwxtʼanakax chiqpach Diosatwa juti. Jupax jiwasatakix kunatï askïki ukpun muni, janiw jichhürunakanak sum jakasiñas munkiti jan ukasti wiñayatak sum jakasiñaswa muni. Alberton umañ jaytxatapatxa pä tunk pusin maräxiwa, ukampis nayra jakäwipat amtasisax chuym chʼallxtayasiskakiwa. Jupax akham siwa: “Jan wali sarnaqatajax chiqachañjamäskatapa ukat Jehová Diosax nayar yanaptʼañ munaskatap yatiñax chuymaruw purtʼitu ukat... Jupaw... nayarux sum uñtʼitu, nayats llakisi, ukat yanaptʼatäñ wal munkt ukhas Jupaw yanaptʼitu. Taqi kunanaktï naya layku lurawayki ukxa janipuniw kunjamats yuspärkiristti” sasaw niya jachaqtʼasis ukham saraki.

Ukhamasti jumatix jiljas umañ yatsta jan ukax machir jaqïsta ukhaxa, ukanak jaytxañatak chʼamachasiskakiñamawa. Waljaniw kunjamtï jumax jikxatasta ukham jikxatasipxäna, Albertos ukhamarakwa jikxatasïna, jupanakax machjayir umañanakxa janiw jilañchxapxiti, yaqhipax ni mä jukʼs malltʼxapxiti. Ukham lurapxatapatxa janiw pesayasipkiti, jumax janirakiw pesayaskätati.

Mä jukʼ umtʼañs jan ukax jan umtʼañs amtxchïta ukhasa, Jehová Diosan aka arunakapat janipun armasimti: “Nayan arunakaxaru istʼasamäna ukapachax, waltʼañamax mä jawirar uñtataw jilxatasapäna, atipjañamasa jachʼa qutan mathapinakapar uñtataw jilarakisapäna” (Isaías 48:18).

[Qhanañchäwinaka]

[8 janan recuadropa/fotopa]

 “¿Qhawqs umxt uk janit amuyasxtxa?”

Akham jisktʼasiñama:

• “¿Nayrax umirïkayät ukat sipans jukʼampt machjayir umañanak umxtxa?”

• “¿Machjayir umañanakxa sapa kutit umxtxa?”

• “¿Sapakutitjamat wali machjayir umañanak umxtxa?”

• “¿Jan waltʼäwinakat armasiñataki jan ukax llakinakat mistsuñatakich umtxa?”

• “¿Sintiw umxtaxa sasat mä amigojas jan ukax mä familiarajas sisxitu?”

• “¿Utansa irnaqäwinsa, vacacionankkasas machjayir umañanakax jan waltʼäwinakarut puriyxitu?”

• “¿Mä semanakis janit machjayir umañanak jaytirjamäktxa?”

• “¿Mayninakax jan umañ munapki ukhax mayjtʼastti?”

• “¿Qhawqxtï umkt uk mayninakarux janit yatiyktxa?”

Jumatï uka jisktʼanakaru mayarus jan ukax waljarus chiqäskapuniw sissta ukhaxa, machjayir umañanak umañatxa amuyasiñamawa.

[9 janan recuadropa/fotopa]

Jan waltʼäwinakar jan purtʼasiñamataki

Machjayir umañanak janïr umkasax akanakat amuytʼasiñamawa:

• “¿Umañajax wakisispati janicha?”

Iwxtʼa: Umañ qalltasin umañak munirjamasksta ukhax jan umamti.

• “¿Qhawqha copanaks umtʼäxa?”

Iwxtʼa: Qhawqsa umäta ukxa janïr umkasinwa amuytʼasiñama.

• “¿Kunapachas jan umañajäkaspa?”

Iwxtʼanaka: Auto apnaqkasa, wali amuyumpi kun lurañamächi ukhasa, Diosar yupaychañ tuqit luräwinak lurasas janipuniw umañamäkiti. Janirakiw usur jaqïkasasa ni doctoran recetat qullanak umasksta ukhas umañamäkarakiti.

• “¿Kawkins jan umañajäki?”

Iwxtʼanaka: Janipuniw machañ utanakansa, jamasatsa ni machjayir umañanakar jan walit uñjapki ukanakan nayraqatapans umañamäkiti.

• “¿Khitinakampikis mä jukʼit umtʼiristxa?”

Iwxtʼanaka: Suma amuytʼasiri amigonakamampi jan ukasti familiaranakamampi; janipuniw machir jaqinakampix umañamäkiti.

[10 janan recuadropa/fotopa]

Wali machiri mä jaqirux Diosan Arupaw yanaptʼatayna

Tailandia markankir Supot sat chachax wali machir jaqïnwa. Qalltansti arumakiw umirïna, ukat qhiparux jukʼat jukʼatwa alwas ukat chika urus umxarakïna. Machjasiñ munasakipuniw sapakut umxäna. Ukampisa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapamp Bibliat yatiqañ qalltasaxa, machirinakax Diosatakix jan askïtapwa yatiqäna. Ukatwa mä jukʼa tiempox jan umxänti. Ukat familiapax wasitamp umir uñjasax wali llakitapuniw jikxatasïna.

Ukhamäkipansa jupax Jehová Diosaruw munasïna ukat sum luqtañ munarakïna. Cristiano amigonakapaw jupar yanaptʼäna, ukat familiaparux yanaptʼasipkakiñapatakis ukat jupar jan jaytapxañapatakis chʼamañchtʼapxarakïnwa. Ukapachaw 1 Corintios 6:10 qillqatan jikxataski uka arunakax jan wal luraskatap amuytʼayxäna, ukanxa machirinakax janiw Diosan Apnaqäwipar mantapkaniti sasaw qhanañchi. Ukhawa ‘machañxa kunjamats jaytxañajapuniwa’ sasin amuytatasxarakïna.

Jan umxañatakipuniw jichhax taqi chuyma amtxäna. Diosan qullan ajayupa, Biblian iwxtʼanakapa, familiapana ukat tamankir jilat kullakanakan yanaptʼapaw umañ jaytxañapatakix chʼam churäna. Ukat Jehová Diosan Qhanañchiripjam bautisasxäna ukhaxa, familiapax walpun kusisïna. Jichhürunxa, Supot sat jilatax Jehová Diosampix sum apasxi, ukat yaqhanakarus Diosar uñtʼapxañapatakis yanaptʼaskarakiwa.