Me Donu Tiko ga Noda Rai me Baleta na Alakaolo

A RAWA sara ga ni bula marau o Toni e vakamacalataki ena itekitekivu ni ulutaga qo, ke tukuna ga vakadodonu ni nona leqa na gunu. E nanuma ni se lewai koya vinaka tiko baleta e sega ni vakaleqai koya na levu ni ka e gunuva. Na cava e cala kina nona rai?

E vakaleqai nona vakasama ena gunu vakasivia. A rairai sega ni kila ni sa sega ni cakacaka nona mona, na tiki ni yago e lewa na vakasama, na yagona, kei na nona vakatulewa. Na levu ga ni nona gunu, na kena sega ni cakacaka vinaka nona mona me kila kina na kena ituvaki dina.

Dua tale na vuna, a sega ni veisautaka na iwalewale ni nona gunu. O Amena, e volai ena ulutaga sa oti, e dau cakitaka ni nona leqa na gunu. E tukuna “au vunia noqu gunu, au soli iulubale, raica vakamamada tale ga noqu gunu sivia. Au vinakata meu gunu tiko ga.” Eso era kidava ni sa lewai rau tiko o Toni kei Amena na gunu, ia erau nanuma ni vinaka tiko na ka kece. Ena vinakati me rau cakava e dua na ka me baleta nodrau gunu. Na cava me rau cakava?

Ka me Caka!

E levu era sa sega ni gunu vakasivia nira muria na vosa i Jisu: “Ke vakacalai iko tiko  na matamu imatau, leuta, kolotaka laivi. E vinaka cake me yali e dua na tikiniyagomu, e ca me qai kolotaki na yagomu taucoko i Qihena.”​—Maciu 5:​29.

E sega ni vakaibalebaletaka tiko o Jisu me dua e vakamavoataki koya. Ia e vakaibalebaletaka tiko ga ni dodonu meda muduka na ka e rawa ni vakaleqai keda vakayalo. Ena rairai mosimosi toka na sasaga qori. Ia ena taqomaki keda mai na ivakarau ni rai kei na ituvaki e rawa nida gunu sivia kina. Kevaka era kauai eso ni sa sivia tiko na ka eda gunuva, meda cakava kina e dua na ka. * Ke o kila ni sega ni rawa ni o lewa vinaka na nomu gunu, yalorawarawa mo muduka. Ena rairai mosimosi, e vinaka cake qori mai na bula vakaloloma.

Ke sega mada ga ni o mateni, sa sivia tiko beka na ka o gunuva? Ke vaka kina, na cava mo cakava me donu tiko ga kina nomu rai me baleta na alakaolo?

Qara Veivuke

1. Nuidei ni na yaga nomu daumasu mai vu ni lomamu. E vakamacalataka na iVolatabu vei ira kece na via vakamarautaka na Kalou o Jiova, ni “ka kece me vakaraitaki vua na Kalou ena masu kei na kerekere salavata kei na vakavinavinaka; ena qai taqomaka na lomamuni kei na nomuni vakasama na vakacegu ni Kalou e uasivia na vakasama kece, ena vuku i Karisito Jisu.” (Filipai 4:​6, 7) Na cava mo masulaka me vakaceguya nomu vakasama?

Mo tukuna vakadodonu ni nomu malumalumu na gunu alakaolo, na leqa o a vakavuna ga. Ni o tukuna vua na Kalou nomu via vakavinakataka na kemu ituvaki, ena rawa ni vakalougatataka nomu sasaga qai taqomaki iko tale ga mai na leqa bibi. “O koya sa ubia na nonai valavala ca ena sega ni tamata yaco: Ia ko koya sa vakatusa ka biuta ena lomani.” (Vosa Vakaibalebale 28:13) E tukuna tale ga o Jisu ni rawa nida masuta: “Kua ni vakatara me keimami rawai ena veivakatovolei, ia moni vakabulai keimami mai vua na Vunica.” (Maciu 6:​13; raica na ivakamacala e ra) Na cava mo cakava ena ka o masulaka? Ena saumi vakacava nomu masu?

2. Ena vakaukauataki keda na Vosa ni Kalou. “E bula na vosa ni Kalou qai kaukaua, . . . me vakavotuya na nanuma kei na inaki ni lomada.” (Iperiu 4:​12) Era veisau e levu na daugunu sivia nira vulica qai vakasamataka e veisiga eso na tikinivolatabu. “Sa kalougata na tamata sa sega ni muria tiko na nodrai vakavuvuli na tamata ca,” e vola e dua na daunisame e rerevaka na Kalou, “ia ka sa marau tiko e na vunau i Jiova; a sa vakananuma tiko na nona vunau e na siga kei na bogi. . . . Ia na ka kecega sa cakava ko koya ena yaco.”​—Same 1:​1-3.

A rawa ga ni muduka nona gunu sivia o Amena ni vakaukauataki koya na ka e vulica ena iVolatabu kei ira na iVakadinadina i Jiova. E tukuna, “keu a sega ni dusimaki ena iVolatabu kei na kena ivakavuvuli meu muduka noqu daugunu, rairai au sa mate.”

3. Bucina na Lewa Matau. E tukuna na iVolatabu ni so ena ivavakoso vaKarisito era a daugunu vakasivia eliu, era sa vakasavasavataki “ena yalo tabu ni Kalou.” (1 Korinica 6:​9-​11) Ena sala cava? Nira dusimaki mera bucina na lewa matau, na itovo e umani ena vua ni yalo tabu ni Kalou, era biuta kina na soqo ni marau lialia kei na daumateni. “Ni kua tale ga ni mateni ena waini, ni dau yaco kina na itovo velavela, ia moni vakasinaiti ga ena yalo tabu.” (Efeso 5:​18; Kalatia 5:​21-​23) E tukuna o Jisu ni na ‘solia na Tamana mai lomalagi na yalo tabu vei ira na kerea vua.’ O koya gona, “kerekere tiko ga, ena qai soli vei kemudou.”​—Luke 11:​9, 13.

O ira na via vakadonui nodra sokaloutaki Jiova era rawa ni lewa matau ke ra wilika, qai  vulica na iVolatabu, ra masu wasoma tale ga mai vu ni lomadra. Kua ni yalolailai, ciqoma na veidusimaki ni vosa ni Kalou: “O koya e kabukaburaki ena inaki vakayalo ena tamusuka na bula tawamudu ena yalo tabu. Meda kua mada ga ni soro ena caka vinaka, nida na tamusuka ena kena gauna ke da sega ni vakacauoca.”​—Kalatia 6:​8, 9.

4. Digia vinaka nomu itokani. “Ena vuku mai ko koya sa malele vata kei ira na vuku: ia ko koya era veitokani vata kei na lialia ena rusa.” (Vosa Vakaibalebale 13:20) Tukuna vakadodonu vei ira nomu itokani ni nomu inakinaki mo lewa vinaka nomu gunu. E vakarota na vosa ni Kalou, ni o biuta na “gunu waini vakasivia, soqo ni marau vakalialia, veisisivi gunu,” eso nomu itokani era na ‘kurabui ra qai vosavakacacataki iko.’ (1 Pita 4:​3, 4) Tu vakarau mo muduka nomu veitokani kei ira na sega ni kauaitaka nomu lalawa mo lewa vinaka nomu gunu.

5. Kotora nomu iyalayala qai dei kina. “Ni kua ni muria na ivakarau ni veika vakavuravura qo, me vakavoui ga na nomuni vakasama, moni vakadinata kina ni vinaka na inaki ni Kalou, e totoka, qai uasivi.” (Roma 12:​2) Kevaka o vakalaiva me dusimaki iko na ivakavuvuli vakalou mo kotora kina nomu iyalayala, mai na nomu rogoca nodra veivakamuai nomu itokani se ‘veika ni vuravura qo,’ o na marautaka na ivakarau ni bula e taleitaka na Kalou. O na kila vakacava na iyalayala ena sega ni vakaleqai iko?

Ke o sa sega ni vakatulewa se vakasama vinaka, sa sivia na ka o gunuva. Ia ke o digia mo gunu, kua ni vakalaiva sara mo mateni mo qai kila ni sa sivia na ka o gunuva. Vakadeitaka rawa na levu ni gunu ena sega ni vakaleqai iko, qai dei kina. Ke o sega ni sivita na iyalayala ni gunu o kotora, o na sega ni gunu sivia.

 6. Vakuakua. “Me Io ga na Io, me Sega na Sega.” (Maciu 5:​37) Ke surevaka vei iko na gunu e dua ena nona yalovinaka, ia e sega ni kila na kemu ituvaki, vakuakua ena veidokai. “Moni vosa ena yalovinaka ena gauna kece, me vakamasima, moni kila kina na ka moni tukuna vua na tamata yadua.”​—Kolosa 4:6.

7. Kerea nodra veivuke eso tale. Kerea nodra veivuke nomu itokani era rawa ni dusimaki iko mo lewa vinaka nomu gunu, rawa tale ga nira uqeti iko vakayalo. “Sa vinaka ni lewe rua ka ca ni le dua bauga; ni rau sa rawata nai voli vinaka ni nodrau cakacaka. Kevaka sa bale a dua, ena tubera cake na kenai sa.” (Dauvunau 4:​9, 10; Jemesa 5:​14, 16) E tukuna na National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism e Merika (Tabana e Qarava na Gunuvi Vakasivia ni Alakaolo): “Ena rairai dredre toka nomu yalana na ka o gunuva. Kerea nodra veitokoni nomu vuvale kei ira nomu itokani, mo rawata nomu isausau.”

8. Dei ena nomu vakatulewa. “Moni muria na vosa, moni kua ni rogoca wale ga oni qai dabui kemuni kina ena nomuni nanuma cala. Ia o koya e dikeva na lawa uasivi ni veisereki qai muria tiko ga, ena marau ni cakava tiko baleta ni sega wale ga ni dau rogoca na vosa, e dau muria tale ga.”​—Jemesa 1:​22, 25.

Valuti ni Gunu Sivia

Sega ni o ira kece na gunu vakasivia era daumateni. So era bobula ena gunu, ni sivia na ka era gunuva qai wasoma. O ira na bobula ena gunu sa lewa tu nodra vakasama kei na yagodra na gunu, ena sega kina ni veirauti nodra vukei ga vakayalo, ena ka ni sasaga tale ga mera valuta vakataki ira. E tukuna o Amena: “Noqu saga meu muduka noqu daugunu, e mosimosi dina. Me salavata kei na noqu dusimaki vakayalo, au kila niu gadreva meu qaravi tale ga vakavuniwai.”

Me ikuri ni nodra vukei vakayalo, e levu na daugunu era gadreva na veiqaravi vakavuniwai mera muduka kina na gunu sivia ra kua  ni vakaleqai tale kina. * So era curu e valenibula ni lakovakaca vei ira nodra sega ni gunu, se ra gunuva eso na wainimate mera kua ni garova kina vakasivia na alakaolo, ra qai dei mera kua ni gunu. E tukuna na luve daucakamana ni Kalou: “E sega ni yaga na vuniwai vei ira na bula vinaka, e yaga ga vei ira na tauvimate.”​—Marika 2:​17.

Yaga ni Kena Muri na iVakasala ni Kalou

Na ivakasala vuku vakaivolatabu me baleta na alakaolo, e taka mai vua na Kalou dina, o koya e vakarautaka na ka vinaka vei keda, eda na sega wale ga ni marau kina ena gauna qo, ia ena tawamudu. Ni oti e ruasagavulu ka va na yabaki nona muduka nona daugunu o Amena, e tukuna: “Au marautaka niu rawa ni veisau, noqu kila tale ga ni vinakata o Jiova meu vakavinakataka noqu bula, . . . ” E tatao na vosa i Amena ena levu ni nona luluvu ni vakasamataka na kena ituvaki. E tomana “. . . noqu kila ni kauaitaki au o Jiova qai kila na kequ ituvaki, e vakarautaka tale ga na veivuke au gadreva, sa bau veivakurabuitaki dina.”

O koya gona, ke nomu leqa na gunu sivia, kua ni yalolailai se mo tukuna ni sa sega ni rawa ni o cakava kina e dua na ka. Qori tale ga na ituvaki a sotava o Amena kei na vuqa tale, era sa rairai vakalailaitaka na ka ra gunuva, se muduka sara ga. Era sega ni veivutunitaka nodra vakatulewa, ena vaka tale ga kina o iko.

Ke o digia mo gunu vakalailai se kua sara ga ni gunu, muria ga na veivakamasuti yalololoma ni Kalou: “De ko a vakarorogo ki na noqu vunau! sa na qai vaka na uciwai na nomu vakacegu, ka vaka na ua ni wasawasa na nomu cakacaka dodonu.”​—Aisea 48:18.

[iVakamacala e ra]

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 8]

 E Lewai Yau na Gunu?

O rawa ni taroga:

• Sa sivia na ka au gunuva ena gauna qo ni vakatauvatani eliu?

• Sa levu cake na gauna au gunu kina ena gauna qo ni vakatauvatani eliu?

• Sa kaukaua cake na ka au gunuva?

• Au daugunu alakaolo me seavu kina noqu lomaocaoca se drotaka na leqa?

• E kauai beka e dua noqu itokani se dua e vale ena noqu gunu?

• E vakavu leqa e noqu vanua ni cakacaka, ena noqu vuvale se vanua au lako kina na noqu daugunu?

• Au rawa ni vakuai au ena gunu ena dua na macawa?

• Au tikotiko vakaca ni so era sega ni gunu?

• Au dau vunitaka beka vei ira na so na levu ni ka au gunuva?

Kevaka o vakaiotaka e dua se vica na taro qo, ena rairai veiganiti mo lewa vinaka nomu gunu.

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 9]

Vakatulewataka Vinaka Nomu Gunu

Ni bera ni o gunu, vakasamataka mada qo:

• E ka vakavuku beka meu gunu se kua?

Vakatutu: Ke o sega ni lewa vinaka nomu gunu, kua ga ni gunu.

• Me vakacava na levu ni ka au gunuva?

Vakatutu: Lewa vinaka nomu gunu de vakaleqa nomu vakatulewa.

• Gauna cava meu kua kina ni gunu?

Vakatutu: Ni o draiva se cakava e dua na ka ena vinakati kina na qaqarauni; gauna o vakaitavi kina ena so na ka ni lotu; ni dua e bukete; ke o gunuva tiko eso na wainimate e kena tabu na alakaolo.

• Au na gunu i vei?

Vakatutu: Ena vanua o na sega ni vakaleqai kina, era na sega tale ga ni vakatarabetaki kina eso; kua ni gunu lo.

• Au na gunu kei cei?

Vakatutu: O ira na lewe ni nomu vuvale se nomu itokani era na vukei iko, sega ni o ira e nodra malumalumu na gunu.

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 10]

E Veisautaka e Dua na Daugunu na Vosa ni Kalou

O Supot, mai Thailand e daugunu sivia. Ni se tekivu, se daugunu ga ena yakavi. Ni toso na gauna sa daugunu tale ga ena mataka kei na sigalevu. E daugunu ga me mateni. Ia ni vulivolatabu kei ira na iVakadinadina i Jiova, e kila kina ni sega ni taleitaka na Kalou o Jiova na mateni, a tagutuva kina o Supot nona daugunu. Vakalailai ga se baci gunu tale. Eratou sega ni marautaka qori nona vuvale.

E lomani Jiova tiko ga o Supot, e via qaravi koya tale ga vakavinaka. Mani ra vakauqeti koya tiko ga nona itokani, ra uqeti iratou tale ga nona vuvale me ratou dautiko vakalevu kei koya, kauaitaki koya, me ratou kua tale ga ni yalolailai. Ena gauna qori, e tarai Supot na ivakasala ena 1 Korinica 6:​10, ya nira na ‘sega ni rawata na matanitu ni Kalou na daumateni,’ e raica kina na rerevaki ni ituvaki e tu kina. E vakasamataka ni na vinakati vua me sasaga vakaukaua me tagutuva kina nona daugunu.

E vakadeitaka o Supot ni na sega tale ni gunu alakaolo. Ena veidusimaki ni yalo tabu ni Kalou kei na iVolatabu vakakina na veitokoni ni nona vuvale kei na ivavakoso, a vakaukauataki Supot vakayalo me muduka nona daugunu. Ratou marautaka nona vuvale nona yalataka nona bula vua na Kalou ena nona papitaiso. Sa veitokani voleka kei Jiova o Supot ena gauna qo, na ka sara ga e gadreva tu, qai dau vakayagataka nona gauna me vukei ira tale vakayalo eso.