Kala ye Nyindu Asikila mu Kuma kia Malavu ma Nkolwa

TONY ona tuyikidi mun’elongi diantete, zingu kiambote kadi kala kiau kele vo katonda wo vo malavu mayingi kanuininge. Kansi wau vo kakolwanga ko, wayindulanga vo mavimpi mambote kakala mau. Ekuma kakadila ye ngindu zabendomoka?

E ngindu zandi zabendomonwa kwa malavu. Tony kazaya yovo lembi wo zaya, malavu ma nkolwa kanuininge mayivisa e nitu, ngindu ye tomfo twandi. Ekolo kawokesanga nua malavu wasakisanga mpe yivisa tomfo twandi.

Diambu diakaka diabendomona ngindu za Tony, i luzolo lwasaka lwa nua malavu. Allen tuyikidi mun’elongi diantete, kakwikilanga ko vo malavu mayingi kanuininge. Wavova vo: “Yavavanga e mpila ya swekela evangu diame yo lembi tambulwila vo malavu mayingi yanuininge. Yakala y’ekani dia sweka e kinduvu kiame.” Kana una vo akaka bamonanga vo Tony yo Allen malavu mayingi banuanga, kuna kwa yau ke vakala diambu diambi ko. Diavavanga vo yau awole bavanga diambu mu nuina malavu mu tezo. Nkia diambu bafwana vanga?

Baka Nzengo

Ndonga muna awana bayambula e nkolwa, mvovo mia Yesu balemvokela: “E disu diaku dialunene ovo dikuteses’esakuba, dunguna dio, waveta dio: kadi diambote kwa ngeye, ovo e kìkwa kiaku kimosi kiayifwila, ke mu to kiaku kiawonso kitubwa kuna ubilungi ko.”​—⁠Matai 5:⁠29.

Kieleka vo Yesu kazola vova ko vo muntu kafwete dunguna kikilu e disu diandi. Kansi  nona kasadila mu kutusonga vo tufwete yambula konso diambu dilenda sia kimwanda kieto mu vonza. Kieleka, dilenda kala diampasi mu vanga wo. Kansi, e ngolo tuvanga zilenda kututanina mu venga konso diambu dilenda kutufila mu kolwa malavu. Muna kuma kiaki, kele vo balukisi vo malavu mayingi onuanga, vanga mawonso mu singika e diambu diadi. * Avo kulenda nua malavu mu tezo ko, yambula mo nua emvimba muna zingu kiaku. Kana una vo dilenda kala diampasi, diamfunu mu vanga wo ke mu yambula ko vo malavu mafwasa zingu kiaku.

Kana nkutu vo ku nduvu ko, nga malavu mayingi onuanga? Avo i wau, nkia diambu diamfunu olenda vanga dilenda kusadisa wakala ye nyindu asikila mu kuma kia malavu ma nkolwa?

Akweyi Tulenda Vavila Lusadisu

1. Bunda vuvu muna nkum’a sambu. Nkand’a Nzambi uvananga elongi edi diamfunu kw’awonso bazolele vanga luzolo lwa Yave wa Nzambi vo: “Muna mambu mawonso, muna sambu yo ludodokelo yo matondo, e ndomba zeno, mbula zazayiswa kwa Nzambi. O luvuvamu lua Nzambi, luna luviokele nyindu wawonso, luyingila ntima mieno, yo makani meno muna Kristu Yesu.” (Filipi 4:​6, 7) Adieyi olenda lomba mu kala ye luvuvamu lwa ntima?

Tambulwila vo malavu mayingi onuanga, zaya dio vo ngeye una ye mbebe ya singika e diambu diadi. Zayisa kwa Nzambi dina ozolele vanga mu singika diambu diadi, yandi osambula ngolo zaku yo kuvevola mu venga e mpasi zakaka. “On’ofukidi makuzuka mandi, kevatumuka ko: On’otambulwila yo yambula mo, ofwilwa nkenda.” (Ngana 28:​13) Yesu mpe wayika mpila tulenda sambila, wavova vo: “Kutufidi ko muna umpukumuni, kansi utuvuluza muna mbi.” (Matai 6:​13) Aweyi olenda zingila ngwizani ye sambu kiaki? Akweyi olenda sololwela e mvutu za ndomba zaku?

2. Vwa nkuma muna Diambu dia Nzambi. “E diambu dia Nzambi diamoyo ye nkuma . . . dizeye mpambula za mbalu yo makani ma ntima.” (Ayibere 4:​12) Ndonga muna awana bakala nduvu, besadiswanga muna tanganga yo badika sono ya Nkand’a Nzambi konso lumbu. Ntozi a nkunga wa mu mpumina Nzambi wasoneka vo: “Nkwa nsambu o muntu ona kekangadila muna ndongesel’a yimpumbulu ko, muna nsiku a Yave kaka mwin’eyangi diandi; muna nsiku andi i kevungutilang’o fuku yo mwini. . . . Konso owu kevanga ukukolela.”​—⁠Nkunga 1:​1-3.

Allen wayantika longoka Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave, ediadi diansadisa mu yambula kolwa malavu, wavova vo: “Ikwikilanga vo kele vo ka lusadisu lwa Nkand’a Nzambi ko ye nkanikinu miandi, nga kolo yafwa.”

3. Kala ye volo. Nkand’a Nzambi uvovanga vo awana bateka kala nduvu, owau bakota muna nkutakani ya Akristu, basukulwa yo veleleswa “muna mwand’a Nzambi eto.” (1 Korinto 6:​9-​11) Mu nkia mpila? Basadiswa mu yambula emvimba kolwa malavu ye nkemba, yo songa e volo kina vo i fu kisongelwanga muna lusadisu lwa mwand’avelel’a Nzambi. ‘Ke nukolwa vinyo ko, ina ye yingalu, nuzala kaka yo mwanda.’ (Efeso 5:18; Ngalatia 5:​21-​23) Yesu Kristu wasia nsilu vo: “O Tata kun’ezulu, o van’o mwand’avelela kw’awana bekunlomba.” Muna kuma kiaki, “nulomba, ozevo nuvewa.”​—⁠Luka 11:​9, 13.

Awana bazolele sambila Yave mu mpila ina ketondanga, balenda songa e volo muna tanganga yo longoka Nkand’a Nzambi yo samba ye nsi a ntima. Vana fulu  kia kendalala, bekwikilanga muna nsilu owu wa Nkand’a Nzambi: ‘Ndion’okunina muna yandi nitu, muna nitu kesâdila uwolezia; kansi ndion’okunina muna mwanda, muna mwanda kesâdil’o moyo a mvu ya mvu. Ke tuyambudi vanga wete ko: kadi muna yandi nsungi tusâla, ovo tu lembi yoya.’​—⁠Ngalatia 6:​8, 9.

4. Sola yikundi yambote. “On’okangala y’akwa ngangu, okal’e ngangu: O makangu ma mazowa, mpasi kemona.” (Ngana 13:​20) Zayisa nzengo zaku kw’akundi aku, toma kubakiesesela vo mu tezo okala nuina malavu. Nkand’a Nzambi ulukisanga vo yambula ‘nkolwa, nkemba, nua vinyo yayingi,’ awana wanuanga yau kumosi ‘beyantika kutianguna.’ (1 Petelo 4:​3, 4) Bak’e nzengo za fwasa kikundi y’awana bevezanga e nzengo zaku za nuina malavu mu tezo.

5. Sikidisa tezo kiaku. “Ke nwiyisi’e fwani-fwani ye tandu kiaki ko: nukituk’aka muna mpanguluk’a nyindu mieno, nwatont’owu win’o luzolo lua Nzambi luambote, luayangalalu, luakunkuka.” (Roma 12:⁠2) Avo zolele vo nsiku mia Nkand’a Nzambi mia sadisa mu sikidisa tezo kiaku kia nua malavu, kuyambudi ko vo akundi aku yovo “tandu kiaki,” kia bak’e nzengo vana fulu kiaku, muna mpila yayi oyangalela e mpila zingu ketondanga Nzambi. Kansi, aweyi olenda sikidisila e tezo kiaku?

Avo malavu onuini mayivisi e fu ye ngindu zaku, zaya dio vo tezo oviokese. Muna kuma kiaki, avo malavu ma nkolwa ozolele nua, ke diangangu ko mu sikidisa e tezo kina kulenda ko. Kana nkutu vo muntu ka nduvu ko, kafwete kifimpa mu kala ye ngindu zasikila mu kuma kia malavu mankolwa. Sikidisa e tezo kiaku kimana walembi nua malavu mayingi yo kolwa.

 6. Vova vo kunua malavu ko. “E mpov’eno, mbula yakala vo, Elo, elo; Ve, ve.” (Matai 5:​37) Avo kuzeye ko ekuma muntu kekukomekenanga wanua malavu ma nkolwa, kuna luzitu lwawonso umvovesa vo kunua malavu ko. “E mpov’eno yangemb’e lumbu yawonso, yasiw’o mungwa, nwazay’e mputula nufwete vutula konso muntu.”​—⁠Kolosai 4:⁠6.

7. Vava lusadisu. Lomba lusadisu lw’akundi ana balenda tonda nzengo zaku za nuina malavu mu tezo yo kusadisa muna mwanda. “O nwole usuvidi mosi kadi betambula nsendo ambote a mfuntu au. Kadi ovo mosi obwidi, owaka otombwela nkw’andi.” (Kimpovi 4:​9, 10; Yakobo 5:​14, 16) Kuna Estados Unidos, Instituto Nacional de Combate ao Abuso do Álcool e ao Alcoolismo yavova vo: “Ezak’e ntangwa dilenda kala diampasi mu yambula nua malavu ma nkolwa. Lomba lusadisu kwa yitu ye kw’akundi aku ana balenda kuyikama mu lungisa nzengo aku.”

8. Tatidila nzengo zaku. “Se nukadi nu avangi a diambu, ke nu awe kaka ko, yo kuvùkika. Vo i ndion’okengelelanga muna nsiku aziku a vevoka, yo sikilanga mo, ke nwe ampilakeno ko, mvangi kak’ovanganga, ondion’osambwilwa muna mpang’andi.”​—⁠Yakobo 1:​22, 25.

Yambula e Nkolwa

Ke awonso ko benuanga malavu mayingi beyikilwanga vo nduvu za malavu. Kansi, awana benuanga malavu ma nkolwa ntangwa zawonso, bekitukanga se nduvu. Wau vo e nkolwa iyivisanga nitu ye ngindu za muntu, awana benuanga malavu mayingi volo ye lusadisu lwa mwanda bavwidi o mfunu mu yambula kinduvu. Allen wavova vo: “Vava yayambula nua malavu, mpasi kikilu yamona mu nitu. Vana ntandu a lusadisu lwa mwanda yavewa, yabakula vo lusadisu lwa madotolo mpe yavwa o mfunu.”

Nduvu zayingi za malavu, lusadisu lwa madotolo bevwanga o mfunu muna kumika  kimwanda kiau yo yambula nua malavu ma nkolwa. * Akaka muna yau bebakanga yimbevo yangolo ivavanga vo bakala muna lupitalu kimana bawukwa yovo vewa nlongo milenda kubasadisa bayambula nua malavu. O Mwan’a Nzambi wa mvangi a masivi wavova vo: “Avimpi ke bavwidi nganga mfunu ko, akwa mayela kaka.”​—⁠Maku 2:⁠17.

Nluta mia Lemvokela Luludiku lwa Nzambi

Muna kuma kia nua malavu ma nkolwa, Nkand’a Nzambi uvananga malongi mamfunu metukanga kwa Nzambi aludi on’o zolele vo twamona o wete ka mu kolo kiakete kaka ko, kansi yakwele mvu. Mvu makumole ye yá miviokele kala tuka Allen kayambula nua malavu, wavova vo: “Diakiese diakala vava yazaya vo ndenda soba yo longoka vo Yave ozolele kunsadisa mu singika e mpila zingu kiame . . . ” Allen odilanga vava kesungamenanga una wakala zingu kiandi. “Diasivi kikilu mu zaya vo Yave wabakula e mpasi zame yo kumpana lusadisu yavwang’o mfunu.”

Ozevo, avo malavu mayingi onuanga, kudimbula vuvu ko yo yindula vo kulenda mo yambula ko. Allen ye ulolo wa wantu akaka bamona e mpasi zazi omonanga o unu, kansi balenda zo sunda. Kebekimbanzanga ko ngeye mpe kukibanza ko.

Kana una vo ngeye kibeni obaka e nzengo za nua malavu mu tezo yovo kolwa, diamfunu mu lemvokela luludiku lwalu lwa Nzambi anzodi: “Ekwe, kele vo wawunikina nkanikinu miame! o luvuvamu luaku luadi kala nze nzadi, o unsongi waku nze mavuku ma kalunga.”​—⁠Yesaya 48:18.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Babu/​Foto ina muna lukaya lwa 8]

Nga Malavu Mayingi Onuanga?

Olenda kiyuvula:

• Nga malavu ma nkolwa inuanga owau maviokele tezo kina yanuanga?

• Nga lumbu yawonso malavu ma nkolwa inuanga yo vioka tezo kina yanuanga?

• Nga malavu mangolo ma nkolwa inuanga?

• Nga malavu ma nkolwa inuanga mu vilakana ntokani ye mpasi zakaka?

• Nga akundi yovo yitu yame betokananga mu kuma kia malavu inuanga?

• E malavu nga mpasi metwasanga kwa esi nzo ame, kuna salu yovo vava ikangalanga?

• Nga diampasi dikalanga mu viokesa lumingu lembi nua malavu ma nkolwa?

• Nga itokananga e ngindu vava akaka bekunzayisanga vo kebenuanga malavu ma nkolwa ko?

• Nga kizolanga vova ko kw’akaka e tezo kia malavu ma nkolwa inuanga?

Kele vo otambulwidi kimosi muna yuvu yayi yovo yawonso, ofwete baka nzengo za nuina malavu mu tezo.

[Babu/​Foto ina muna lukaya lwa 9]

Baka Nzengo Zambote mu Kuma kia Malavu ma Nkolwa

Una kunuini malavu ma nkolwa ko, badika yuvu eyi:

• Nga mfwete nua malavu ma nkolwa yovo kifwete mo nua ko?

Lulukisu: Konso ona kelendanga nua malavu mu tezo ko, kafwete mo yambula.

• Makopo kwa mfwete nua?

Lulukisu: Sikidisa tezo kiaku una malavu ma nkolwa ke mayivisi ngindu zaku ko.

• Nkia ntangwa mfwete nua malavu?

Lulukisu: Avo kalu onata, kunue malavu ko, avo salu osala kivava vo wakala walungalala, kunue malavu ko; avo salu ya kikristu osala, kunue malavu ko; avo wayimita una yovo nlongo una nua, kunue malavu ko.

• Akweyi mfwete nuina malavu?

Lulukisu: Vana fulu kiambote; ke ku nsweki ko, ke va meso m’awana ke bezolanga nua malavu ma nkolwa ko.

• Nani mfwete nua yandi malavu?

Lulukisu: Nuanga y’akundi ambote yovo yitu yaku; kunue ye nduvu za malavu ko.

[Babu/​Foto ina muna lukaya lwa 10]

Nkand’a Nzambi Usadisanga Awana Bateka Kala Nduvu za Malavu

Supot kuna Tailândia nduvu a malavu kakala. Kuna lubantiku, mu fuku kaka kanuanga. Malembe malembe wayantika nua mu mene ye mu ola ya madia ma mwini. Wanuanga y’ekani dia kolwa malavu. Kansi wayantika longoka Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave. Vava kalongoka vo Yave wa Nzambi kezolanga kinduvu ko, Supot wayambula nua malavu ma nkolwa. Ke kolo ko, wavutukila mo nua. Esi nzo andi bakendalala kikilu.

Kansi, Supot wazolanga Yave yo kunsambila una ufwene. Akundi a Supot bakwamanana kunsadisa yo kasakesa esi nzo andi, bakalanga ntangwa yayingi vamosi muna kumvana lusadisu kavwang’o mfunu. Muna ntangwa yayina, e mvovo tutanganga muna 1 Korinto 6:10 vo: E ‘nduvu za vinyo ke bevwa kintinu kia Nzambi ko’ miasadisa Supot mu bakula vo zingu kiandi mu vonza kiakala. Wavanga mawonso mu yambula kolwa malavu.

Muna kolo kiaki, Supot wabaka nzengo za yambula emvimba malavu ma nkolwa. Muna lusadisu lwa mwand’avelela a Nzambi, luludiku lwa Nkand’a Nzambi ye lusadisu lwa esi nzo andi ye mpangi muna nkutakani, Supot wakumikwa muna mwanda yo yambula kolwa malavu. Esi nzo andi bayangalala kikilu vava kayiyekola yo vubwa. Owau, Supot una ye ngwizani ambote yo Nzambi, osadilanga ntangw’andi mu sadisa akaka muna mwanda.