Mona Malwa Mobifwaninwe

TONY, utelelwe mu kishinte kibajinji, wadi wa kwikala na būmi bwishile na bwaadi nabo—enka shi wanekenye makambakano andi a kutoma. Inoko, byaadi na bukomo bwa kutoma malwa mavule pampikwa kubela, wekulupile amba ukengelele būmi bwandi. Mwanda waka milangwe yandi yadi mifwe?

Milangwe yandi yaonenwe na mutomeno-mpata wa malwa. Ekale shi Tony wadi muyuke nansha kayukile, kiungo kiludika umbidi, ñeni, ne malango andi—ke bongolo bwandi kadi—bwaonekele pa kulēmenenwa na malwa. Patoma bininge, bukomo bwa bongolo bwa kujingulula senene bintu bwenda butyepa.

Kintu kikwabo kyaonene bukomo bwa kwibandaula bwa Tony, i kukankalwa kwaakankalwe kwimika kilokoloko kyandi kya kutoma malwa. Allen utelelwe mu bishinte bishele kunyuma, kaitabijepo dibajinji amba wadi na makambakano mu kutoma malwa. Unena amba: “Nadi mfyanga malwa, nebingija ne kumona butondwe bwami bu mwanda mutyetye. Mpango imo’tu yonadi nayo—i ya kwendelela kutoma.” Nansha bakwabo byobadi bamona amba kutoma malwa kwa ba Tony ne Allen kubebatādila, ino abo bene badi bamona’mba badi’tu biyampe. Abo bonso badi bafwaninwe kulonga’po kintu mwanda wa kubandaula mutomeno wabo. Le i kintu’ka?

Longa’po Kintu!

Bavule balekele kutoma malwa balongele’po kintu na kulonda binenwa bya Yesu bya’mba: “Kadi shi wivwane dīso dyobe dya ku lundyo dikukalakanye, ebiya bongotola’dyo ukedyele, ke-pantu i biyampeko abe ōnekwe kamo ka mubidi obe, le kīkale na mubidi onso kwelwa mu Ngehena.”—Mateo 5:29.

 Na bubine, Yesu kāsoñenyepo kwiketa kipindi kya ngitu. Ino, wadi ukomeneja muneneno wa kyelekejo amba tufwaninwe kwikala na mutyima wa kuleka mu būmi bwetu kintu kyonso kibi kibwanya kwitona ku mushipiditu. Bine, kintu kyotulonga kibwanya padi kwitusansa. Inoko kiketukinga ku milangwe ne ngikadilo ikokeja kwitutwala ku mutomeno mubi wa malwa. Nanshi, shi bakwabo abamone amba ketudi na mutomeno mubi wa malwa, i biyampe tulonge bukomo bwa kutyepeja. * Shi bimweka amba kubwanyapo kutyepeja mutomeno obe, nankyo ikala na mutyima wa kulekelela’o’tu. Nansha shi bibakusansa, misanshi ikekala mityetye kupita yoya yowadi wakumona pa kwikala na būmi boneke.

Nansha shi kumuninwepo na malwa, lelo wikalanga utoma mangi? Shi i amo, le i bintu’ka byokokeja kulonga amba bikukwashe umone malwa mu muswelo mufwaninwe?

Kwa Kukimba Bukwashi

1. Kulupila mu bukomo bwa milombelo ya kitatyi kyonso ne itamba ku mutyima. Bible udingila boba bakimba kusangaja Yehova Leza amba: “Mu byonso byo musaka muyūkije’byo kudi Leza monka mu kulombela, ne mu kumwisashilapo, ne kumufwija ponka. Ino ndoe ya Leza, ya kutabuka ñeni yonso, īkalama mityima yenu, ne kufwatakanya kwenu kwine kumo mudi Kidishitu Yesu.” (Fidipai 4:6, 7) Lelo i bika byokalomba pa kusaka kumona ino ndoe ya mutyima?

Itabija kwampikwa budimbidimbi amba ukambakanibwanga na malwa, makambakano owisakile abe mwine. Kusapwila Leza byosaka kulonga pa mwanda utala malwa, kukalengeja akwesele mu bukomo bolonga bwa kwinyongolola’mo ne kwepuka makambakano makomo. “Yewa upūtanga kujilula kwandi kakamonepo dyese, ehe; Ino yewa usaba ne kwijiba’ko ukafwilwa lusa.” (Nkindi 28:13) Kadi Yesu wētulombwele amba tubwanya ne kulombela’mba: “Kebaketutwala mu kutompibwa, ehe, nanshi betunyongolole [ku bibi].” (Mateo 6:13) Lelo ubwanya kulongela mungya ino milombelo namani, ne i kwepi kokokeja kutana malondololo ku milombelo yobe?

2. Kimba Bukomo mu Mwanda wa Leza. “Mwanda wa Leza i wa būmi ne bukomo . . . kadi i wa kampeja bukidi kakuyūkidila kufwatakanya ne kukanina kwa mutyima.” (Bahebelu 4:12) Bantu bavule badi batondwe, bakwashibwe na kutanga Bible ne kulangulukila’po difuku ne difuku. Mulembi umo wa mitōto wakaminwe Leza wāsonekele amba: “Ē! keye wasangaji shandi! yewa muntu wakubulwa kunanga mwendele ñeni ya babi, . . . nanshi mutyima wandi i umutōkele mu mukanda-wabijila wa Yehova; E monka mwāfwatakanya dyuba ne bufuku. . . . Ne byonso byālonga bikalumbuluka.”—Mitōto 1:1-3.

Allen, pa kwifunda Bible na Batumoni ba Yehova wakankamikilwe anekenye mutomeno mubi wa malwa, unena’mba: “Nayukile amba shi ke Bible ne misoñanya idi’mo byaunkweshe ndeke kutoma malwa, longa kendi mufwe.”

3. Tamija Kwīfula. Bible ulombola amba bantu bādi bantondwe mu kipwilo kya Bwine Kidishitu bāoijibwe “mu Mushipiditu wa Leza wetu.” (1 Kodinda 6:9-11) Namani? Dibajinji, bākwashibwe baleke bunkolwankolwa ne kupotoma byamalwa na kutamija kwīfula, ngikadilo itamijibwanga na bukwashi bwa mushipiditu sandu wa Leza. “Kemukakolwai vinyu, e mudi lūma, poso mwikute enka Mushipiditu.” (Efisesa 5:18; Ngalatea 5:21-23) Yesu Kidishitu wālaile amba “Shenu wa mūlu . . . ukakija kupana Mushipiditu Sandu ku bakumulomba.” Nanshi “mwikale kulomba nankyo kikemupebwapo.”—Luka 11:9, 13.

Boba basaka kutōta Yehova mu muswelo waitabije babwanya kutamija kwīfula na kutanga, kwifunda Bible ne kulombela kitatyi kyonso milombelo itamba ku mutyima. Pa kyaba kya kutyumukwa mutyima, itabija uno mulao utanwa mu Kinenwa kya Leza unena’mba:  “Yewa ukunine ku ngitu ya aye mwine, ukāngulanga bubole konka ku ngitu; ino yewa ukunine ku Mushipiditu, ukāngulanga būmi bwa nyeke na nyeke konka ku Mushipiditu. Penepo nanshi, ketukikōkai mu kulonga bilumbuluke; ke-twi-bantu tukāngulanga mwaka pa kufikila ponka, wivwane ne kupungila mpika.”—Ngalatea 6:8, 9.

4. Tonga Balunda Bayampe. “Nanga ne bantu bañeni, nobe ukekala wañeni: Ino umpwani wa bivila ukamona malwa.” (Nkindi 13:20) Lombola balunda nobe kusumininwa kosumininwe kutyepeja mutomeno obe wa malwa. Inoko Mwanda wa Leza i mudyumune kala’mba shi ubaleka “kutoma vinyu nakampata, ne kupotoma byamalwa, ne lupotopoto lwa byakukolwa,” nankyo boba badi balunda nobe ‘bakatulumuka ne kukunenena bibibibi.’ (1 Petelo 4:3, 4) Ikala na mutyima wa kutyiba bulunda na boba bakimba kukuzozeja mu butyibi bobe butala pa mutomeno wa malwa.

5. Witūdile Mikalo. “Kadi kemukīkala kudingakanibwa na bapanopantanda; nanshi mwikale kupalukako ponka pa kwisambula mityima yenu, amba mutompe kiswa-mutyima wa Leza, ne mwikadile bulumbuluke, kuloelelwa, ne bu-bwaninine monka.” (Loma 12:2) Shi witabije misoñanya ya mu Kinenwa kya Leza ikukwashe kwitūdila mikalo pa kyaba kya kukwashibwa na balunda bobe nansha “na bapanopantanda” nankyo ukekala na būmi bwitabijibwa na Leza. Lelo i muswelo’ka obwanya kuyuka pa kwitūdila mikalo?

Buvule bo-bonso bwa malwa bujinya ñeni yobe ne bukomo bobe bwa kulanga nankyo bubakupite kipimo. Nanshi shi kokimbe kutoma malwa, kebiyampepo kutūla mikalo ku nenekelo pa bukata bwa kalunjingwe ne kukolwa. Kokaleka kutatana kukubudije wibandaule mu mutomeno obe. Witūdile mikalo mipotoloke kadi kulampe  na kyaka mu mwanda utala ndiñamano—mine keikakulengejapo ufike pa kupityija’byo kipimo.

6. Wifunde kupela. “Nanshi kinenwa kyenu kīkale kyakunena’mba: Eyo! Eyo! Ehē! Ehē!” (Mateo 5:37) Wifunde mwa kupelela na bulēme pa kuningila muntu osenswe byabuntu byokuswele. “Mīsambo yenu īkale nyeke ne buntu bwa mwepo wa kwelwamo, amba muyūke mo kimufwaninwe kulondolola bonso, ku muntu, ku muntu.”—Kolose 4:6.

7. Lomba bukwashi. Zenza bukwashi ku balunda babwanya kukukankamika mu butyibi bokwete bwa kutyepeja mutomeno obe ne babwanya kukukwasha ku mushipiditu. “Babidi batabukile umo kunengela; ke-bantu balupula kamweno kayampe ka mwingilo wabo. Mwanda shi bapona, umo ukalangula mukwabo.” (Musapudi 4:9, 10; Yakoba 5:14, 16) Kitango kya Mizo Kitala Mutomeno-mpata ne Kumunwa na Malwa kya mu États-Unis kileta madingi amba: “Kyaba kimo i bikomo kuleka kutoma malwa. Lomba babutule ne balunda bakukwashe ufikile pa kitungo kyobe.”

8. Lamata ku butyibi bobe. “Ino mwikale bakulonga mwanda, ke konka ku kwivwana bitupu, ne kwiongola ponka, mhm. Nanshi aye wakutadija, talē, monka mu kijila kibwane kya bu-mwana-pabo ukeselwako dyese dya pa bilongwa byandi, ke-muntu aye kadipo wakwivwana wavulaminwa, mhm, i wakulonga wa mīngilo.”—Yakoba 1:22, 25.

Leka Kumunwa

Ke muntupo yense utomanga bininge malwa umunwanga nao. Inoko bamo kebashilule kutoma bininge—nansha kitatyi kyonso—bafula ne ku kubikalwa na malwa. Mwanda mu kubikalwa na malwa mubadilwa ne bupika bwa ku ngitu ne bwa mu ñeni buletwa na tupindi tudi’mo, muntu wa uno muswelo kasakilwapo enka bukomo bwandi ino i ne bukwashi bwa ku mushipiditu bwa kumukūla mu bupika bwa malwa. Allen uvuluka’mba: “Kitatyi kyonalekele malwa, misanshi ya mu ngitu yadi mikomo kupwa. O mwanda, kutentekela pa bukwashi bwa ku mushipiditu bonadi mpebwa, namwene amba i biyampe kadi ñundapwe.”

 Bantu bavule batoma bininge malwa basakilwa kundapibwa mwa kulwila ku mushipiditu bulwi bwa kuleka ne kwijiba ku mutomeno-mpata wa malwa. * Bamo basakilwa kutwela lupitalo pa kulwa na misongo mikomo ne kutambula lawa mwa kutyepejeja kyaka kya malwa ne kwibakwasha bendelele kwijiba’o. Bufundiji butendelwa bwa Mwanā Leza bulombola’mba: “Bakomo kebadipo kyo basakila ñanga, mhm, poso babela.”—Mako 2:17.

Tumweno Tudi mu Kuteja Bulombodi bwa Leza

Madingi mayampe a mu Bible atala pa malwa atambanga kudi Leza wa bine, aye witusakila enka biyampe—ke byonka bya dyalelo kete, ino i ne byaendaenda. Myaka 24 kupwa kwa kuleka malwa, Allen uvuluka’mba: “Nkyadipo nanga amba nkokeja kwalamuka namino, ne kuyuka’mba Yehova wadi usaka kunkwasha ngikale mukomo biyampe, amba u . . .” Allen weshinkija ne kwipampula impolo pavuluka mwaadi wikadile. “Um, . . . kuyuka’mba Yehova ungimvwananga, unta mutyima ne kunkwasha—wadi mwanda kewitabijibwapo.”

Nanshi, shi udi na kikoleja kya mutomeno-mpata wa malwa nansha kumunwa nao, kokazoza bukidibukidi nansha kufula ku kunena’mba kekukidipo muswelo. Allen ne bakwabo bavule bene badi’nka na mowikadile abe, ino abo bonso balekele malwa ne kwijiba’o. Kebealakanyangapo nansha dimo; nobe kukealakanyapo.

Ekale shi ubatonge kutoma malwa pa ntomeno nansha kwialekelela’tu, teja mukunenena Leza wa buswe amba: “E-e, shi watejeje ku bijila byami! Longa nankyo ndoe yobe yaikele’nka bwa munonga, ne boloke bobe bwa mantanki a kalunga-kamema.”—Isaya 48:18.

[Kunshi kwa dyani]

[Kapango/Kifwatulo pa paje 8]

 Lelo Malwa Abambikala?

Wiipangule amba:

• Lelo kentomanga malwa mavule kupita pabajinji?

• Lelo kentomanga kitatyi ne kitatyi kupita pabajinji?

• Le mutomeno wami ubapite kipimo?

• Le ntomanga malwa mwanda wa kwipwa milangwe nansha mwanda wa kutyina myanda?

• Lelo kudi mulunda nansha mubutule wialakanya pangala pa mutomeno wami?

• Lelo kutoma kundetelanga myanda ku njibo, ku kaji, nansha koñenda?

• Le nkolelwanga kwikala kwampikwa malwa mu yenga?

• Le ngivwananga bibi shi muntu waleka malwa?

• Le nefyanga ku bantu bakayuka buvule bwa malwa ontomanga?

Shi ubalondolola amba eyo ku kipangujo kimo nansha bivule, nabya ufwaninwe kuboya’po mulangwe wa kubandaula mutomeno obe.

[Kapango/Kifwatulo pa paje 9]

Mwa Kukwatyila Butyibi Buyampe pa Malwa

Kumeso kwa kutoma malwa, wiipangule bidi amba:

• Le i biñendele’mo ami kutoma malwa’ni nansha mfwaninwe kwialeka?

Madingi: Yewa ukomenwa kutoma pa ntomeno ufwaninwe kuleka’o.

• Le mfwaninwe kutoma malwa a buvule’ka?

Madingi: Yuka pa abe kukadikila kumeso kwa malwa kuvutakanya milangwe yobe.

• Le mfwaninwe kutoma kitatyi’ka?

Madingi: Kokitoma kumeso kwa kwendeja motoka nansha kwingila mingilo ilomba ñeni; kumeso kwa kwingila mingilo ya bwine Leza; podi na dimi; polonda bundapi kampanda.

• I kwepi komfwaninwe kutomena?

Madingi: Mu kifuko kifwaninwe; kokitomena kufula kofya mutomeno obe; nansha na bantu bakambakanibwa na malwa.

• Le mfwaninwe kutoma na ani?

Madingi: Na balunda bayampe nansha ba mu kisaka; ke na bankolwankolwapo.

[Kapango/Kifwatulo pa paje 10]

Kinenwa kya Leza Kyakweshe Muntu Wadi Nkolwankolwa

Supot, wa mu Tailande, wadi utomanga bininge. Dibajinji, wadi utomanga enka ku kyolwa. Bityebitye, washilula kutoma lubanga ne pa kudya. Pavule wadi utomena enka kukolwa. Kupwa washilula kwifunda Bible na Batumoni ba Yehova. Paayukile amba Yehova Leza ketabijangapo muntu ukolwakolwa, Supot waleka’byo kutoma. Ino kitatyi kityetye pa kupita, walangula kalele, katome’nka kutoma. Kisaka kyandi kyaoneka.

Inoko, pano Supot usenswe Yehova ne kumutōta nyeke mobifwaninwe. Balunda ba Supot bamukwashanga kwampikwa kukoka ne kumukankamika kushikata pamo na kisaka kitatyi kivule. Mu kine kitatyi’kya, binenwa byampikwa kafinda bitanwa mu 1 Kodinda 6:10 binena amba ‘bakukolwakolwa kebakapyanapo bulopwe bwa Leza’ byakweshe Supot amone amba nanshi i mwanda mukatampe. Wamwene amba ufwaninwe kulonga bukomo bwa kukomena bunkolwankolwa.

Penepa, Supot wasuminwa kuleka malwa lonso. Bityebitye, na bukomo bwa mushipiditu sandu wa Leza, na buludiki bwa Kinenwa kya Leza, ne na bukwashi bwa kisaka kyandi ne bwa kipwilo, Supot wakankamene ku mushipiditu ne kukomena mutyima wa kutoma malwa. Kisaka kyandi kyasangele pawabatyijibwe mwanda wa kulombola kwipāna kwandi kudi Leza. Panenwa pano, Supot udi na nsangaji ya kwikala mu kipwano na Leza kyaadi wabilanga, ne wingidijanga kitatyi kyandi mu kukwasha bakwabo ku mushipiditu.