Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tshia kuenza bua kuteka maluvu pa muaba wawu

Tshia kuenza bua kuteka maluvu pa muaba wawu

Tshia kuenza bua kuteka maluvu pa muaba wawu

TONY, utudi batele mu tshiena-bualu tshia kumpala, uvua mua kuikala ne nsombelu muimpe bu yeye muitabe ne: uvua unua maluvu bibi. Kadi bu muvuaye umueneka bu utshivua ne makanda a kunua kabidi bikole kakuyi bualu, uvua mumone ne: kakuvua tshintu tshivua mua kumuenzekela to. Bua tshinyi meji avuaye nawu avua mabi menemene?

Maluvu a bungi avuaye unua akavua mamunyange lungenyi. Nansha bikala Tony uvua mumanye anyi kayi mumanye, buongo buende kabutshivua buenza kabidi mudimu bimpe pavuaye unua maluvu upitshisha. Buongo butu bulombola mubidi wetu, lungenyi luetu ne mushindu ututu tudiumvua. Bu muvuaye anu utungunuka ne kunua bikole, buongo buende buvua buenda bukepesha mushindu wabu wa kuenza mudimu mudibi bikengela.

Bualu buibidi budi buleja muvua Tony ne meji mabi a didieyemena mbua ne: uvua mudisuike anu bua kutungunuka ne kunua maluvu muende ne kale. Allen, utuvua batele mu biena-bualu bikuabu uvua kumpala ubenga pende kuitaba ne: maluvu avua mamukebele ntatu. Udi wamba ne: “Tshivua musue bua bantu bamanye ne: ntu nnua maluvu bikole ne mvua ndibingisha, ndeja muvuaku kakuyi bualu bubi. Mvua ngipatshila anu bualu bumue: kutungunuka ne kunua maluvu.” Nansha muvua bantu bakuabu mua kumona ne: Tony ne Allen bakavua ba kanuayi, kadi bobu bavua badiambila ne: kakuena bualu to. Bubidi buabu bavua ne bua kuenza bualu kampanda bua kukepesha dinua dia maluvu. Mbualu kayi abu?

Enza bualu budi bukengedibua!

Bantu ba bungi badi balekele bunuavi bua maluvu, mbalonde mubelu wa Yezu eu: ‘Bikala dîsu diebe dia ku tshianza tshia balume dikulenduisha, waditula, wadimansha; bualu bua kujimija tshintu tshimue tshia mubidi webe kudi kutamba kuedibua kua mubidi webe wonso mu Ngena.’​—Matayo 5:29.

Bushuwa, Yezu kavua wamba bua kudikosa bitupa bia mubidi to. Kadi uvua usua kushindika bua kuamba ne: tudi ne bua kuikala pabuipi bua kumbusha tshintu tshionso tshidi tshinyanga malanda etu ne Nzambi. Eyowa, kulekela tshibidilu kampanda kudi mua kututatshisha bikole. Kadi nekutuepule ku diela dia meji ne ku nsombelu udi mua kutufikisha ku bunuavi. Nunku, wewe mumvue bantu bakula bua dinua diebe dia maluvu, wenze mushindu wonso wa kudikepesha. * Wewe mumone ne: kuena mua kunua pa nnuinu, ulekele mene kunua kua maluvu. Nansha mudibi mua kukutatshisha bua kulekela maluvu, lutatu elu ndukese kupita kuikala ne nsombelu munyanguke.

Nansha wewe kuyi kanuayi, utuku unua maluvu mapite bungi anyi? Pikalabi nanku, mmalu kayi audi mua kuenza bua kuteka maluvu pa muaba wawu?

Muaba utudi mua kupetela diambuluisha

1. Ikala mushindike ne: kusambila bikole ne muoyo mujima nekukuambuluishe. Bible udi ubela bantu bonso badi basue kusankisha Yehowa Nzambi ne: ‘Mu malu onso ku ditendelela ne ku disengelela numanyishe Nzambi bua milombu yenu ne disakidila. Ne ditalala dia Nzambi didi ditamba dijingulula dionso dia bantu, nedilame mitshima yenu ne meji enu mu Kristo Yezu.’ (Filipoi 4:6, 7) Ntshinyi tshiudi mua kulomba Nzambi bua kupeta ditalala dia mu lungenyi?

Wanji kuitaba ne: utu ne lutatu lua maluvu, udi mudikebele lutatu elu wewe nkayebe. Wewe wambila Nzambi malu audi musue kuenza bua kukepesha dinua dia maluvu ne udienzeja kabidi bua kukepesha, neakupeshe bukole. Nunku njiwu mikole kayakukufikila to. Bible udi wamba ne: muntu ‘udi usokoka matomboka ende kena wikala ne diakalengele, kadi udi uatonda, ualekela, neafuidibue luse.’ (Nsumuinu 28:13) Yezu wakamba kabidi bua tuikale tusambila ne: ‘Kutufikishi padi mateyi, kadi utusungile kudi bubi.’ (Matayo 6:13) Kadi mmunyi muudi mua kuenza malu adi umvuangana ne masambila a nunku? Mmuaba kayi uudi mua kupetela mandamuna a ku milombu yebe?

2. Petela bukole mu Dîyi dia Nzambi. Bible udi wamba ne: ‘Dîyi dia Nzambi didi ne muoyo ne bukole, didi dijingulula lukasa meji ne malu adi mutshima musue kuenza.’ (Ebelu 4:12) Dibala Bible ne dielangana meji ku malu adimu dituku dionso biakambuluisha bantu ba bungi bavua ba kanuayi. Mutendeledi mukuabu wa Nzambi wakafunda pende mukanda wa Misambu wakamba ne: ‘Disanka didi kudi muntu udi kayi ulonda lungenyi lua bantu babi, kadi disanka diende didi mu mikenji ya Yehowa, ne mu mikenji yende mudiye welangana meji munya ne butuku. Malu onso adiye wenza adi atuta diakalengele.’​—Musambu 1:1-3.

Allen uvua mupete bukole bua kulekela bunuavi pakatuadijaye kulonga Bible ne Bantemu ba Yehowa. Udi wamba ne: “Ndi mutuishibue ne: bu mêyi a mu Bible kaayi mangambuluishe bua kulekela maluvu, mvua mua kuikala nkadi mufue.”

3. Ikala udikanda. Bible udi wamba ne: bantu bavua ba kanuayi mu tshisumbu tshia bena Kristo kale, bavua basukudibue ‘ne nyuma wa Nzambi wetu.’ (1 Kolinto 6:9-11) Mmushindu kayi? Bavua babambuluishe bua kulekela dikuatshika dia maluvu ne manaya a bundu. Bavua babambuluishe kabidi bua kuikala ne ngikadilu wa didikanda utu nyuma muimpe wa Nzambi upesha bantu. Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: ‘Kanukuatshiki maluvu, mudi dinyanguka dia muoyo munda muawu, kadi nuujibue tente ne nyuma muimpe.’ (Efeso 5:18; Galatia 5:21-23) Yezu Kristo wakakonka ne: ‘Tatu wenu wa mu diulu kena upa batu bamulomba nyuma muimpe anyi?’ Nunku ‘nulombe, nebanupe.’​—Luka 11:9, 13.

Bantu badi basue kutendelela Nzambi mu mushindu udiye musue badi mua kupeta ngikadilu wa didikanda padibu babala Bible ne bamulonga, padibu basambila misangu yonso ne muoyo mujima. Pamutu pa kuteketa mu mikolo, itaba bualu budi Dîyi dia Nzambi dilaya ebu: ‘Muntu udi ukunyina nyuma bintu, neapuole muoyo wa tshiendelele bua nyuma. Katupangi mu kuenza kua malu mimpe; bualu bua palua tshikondo tshia kuapuola netuapuole bituikala katuyi tupanga.’​—Galatia 6:8, 9.

4. Usungule balunda bimpe. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: Muntu ‘udi wenda ne bena meji udi ulua muena meji, kadi udi ubuelakana ne bapote neakenge bua bualu ebu.’ (Nsumuinu 13:20) Wambile balunda bebe muudi muangate dipangadika dia kunua maluvu pa nnuinu. Dîyi dia Nzambi dikavua diambe ne: paudi ulekela ‘kukuatshika kua maluvu, manaya a bundu, ne kuikala mu tshingu tshia banu ba maluvu,’ bamue bantu bauvua unua nabu maluvu ‘nebakeme ne nebakupende.’ (1 Petelo 4:3, 4) Ulekele kusomba ne balunda badi basua kukupangisha bua kunua anu pa nnuinu.

5. Udielele mikalu. Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: ‘Kanudifuanyikiji ku malu a mu tshikondo etshi, kadi nuandamuke ku dikudimuna dia meji enu bu meji mapiamapia bua nuenu nujingulule mudi disua dia Nzambi didi dimpe, didi dimusankisha, ne didi diakane tshishiki.’ (Lomo 12:2) Wewe mulekele Dîyi dia Nzambi dikuambuluisha bua kudielela mikalu pamutu pa kulekela balunda bebe anyi “malu a mu tshikondo etshi” akulombola, newikale ne nsombelu udi usankisha Nzambi. Kadi mmunyi muudi mua kumanya bungi bukumbane bua maluvu buudi mua kunua?

Bungi buonso bua maluvu buudi unua umvua bunyanga lungenyi luebe ne butekesha mushindu webe wa diela meji bukadi bubi buebe wewe. Nunku paudi musue kunua, ki mbimpe kuamba ne: ngikala anu nnua, tshibi tshiyi nkuatshika to. Kubengi bua ne: utu unua maluvu bibi to, itaba ne: utu uanua bibi. Dielela mikalu bimpe bua kufiki ku dinua maluvu mapite bungi to.

6. Umanye mua kuamba ne: tòo. ‘Diyi dienu pikaladi dia ne: “Eyo,” dikale anu “eyo”; diodi dia ne: “Tòo,” dikale anu “tòo.”’ (Matayo 5:37, MMM) Umanye mua kubenga ne bukalanga padi bantu badi bamueneka bu bantu bimpe bakupesha maluvu. ‘Ngakuilu wenu ikale amu mulenga ne wa meji diba dionso, bua numone mua kuandamuna muntu yonso bu mudibi.’​—Kolosai 4:6, MMM.

7. Ukebe diambuluisha. Ulombe diambuluisha kudi balunda badi mua kukuambuluisha bua kunemeka dipangadika diebe dia kunua pa nnuinu ne badi mua kukupesha mibelu ya mu Bible. Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: ‘Bantu babidi badi bapita umue, bua bobu badi bapeta difutu dimpe ku mudimu wabu. Bualu bua biadishindabu, umue neabishe mukuende.’ (Muambi 4:9, 10; Yakobo 5:14, 16) Tshibambalu tshidi tshiambuluisha bakuatshiki ba maluvu ne ba kanuayi tshia mu États-Unis tshidi patshi tshifila mubelu eu: “Bitu pamuapa bikole bua kukepesha dinua maluvu. Lomba bena mu dîku diebe ne balunda bebe bua bakuambuluishe bua wewe kukumbaja tshipatshila tshiebe.”

8. Ulamate anu ku dipangadika diebe. Bible udi ubela ne: ‘Nuikale benji ba dîyi, kanuikadi anu bumvu badi, bua nunku nudi nudidinga. Kadi udi utangilatangila mikenji miakane tshishiki ya budishikaminyi, ne udi ushalamu, kayi muikale mumvu udi upua muoyo, kadi muikale muenji wa mudimu udi uwenza, muntu eu neikale ne disanka mu kuenza kuende.’​—Yakobo 1:22, 25.

Mua kulekela bunuavi

Muntu yonso udi unua maluvu upitshisha ki nkanuayi to. Kadi bamue bantu batu babanga kunua bikole anyi balua ne tshibidilu tshia kunua maluvu, nunku badi balua bapika ba maluvu. Bu mudi bu kanuayi bukuata mubidi ne lungenyi lua muntu ku bupika, bua muntu wa nunku kulekela bunuavi kena amu ne bua kuangata dipangadika anyi kukeba dikuatshisha mu dîyi dia Nzambi to. Allen udi wamba ne: “Pangakalekela maluvu, ngakapeta lutatu lua bungi mu mubidi wanyi. Ke meme kumona ne: bivua bikengela kuya kua munganga nansha mukavuabu bangambuluisha ne dîyi dia Nzambi.”

Ba kanuayi ba bungi badi dijinga ne luondapu bua kumonabu mua kuluangana bimpe mvita yabu ya mu ditabuja bua kusuluka ku bupika bua maluvu ne kualekela. * Bamue badi dijinga ne kushala mu lupitadi bua kujikija ntatu mikole itu ikuata bantu badi balekela bunuavi anyi kuangata manga bua kukepesha dijinga dikole dia kunua maluvu ne kubambuluisha bua kualekela. Muana wa Nzambi munganga munene wakamba ne: ‘Badi ne bukole kabena ne muondapi bualu, anu badi ne mabedi.’​—Mâko 2:17.

Mabenesha adi afumina ku ditumikila mikenji ya Nzambi

Nzambi ke udi mufile mibelu mimpe idi mu Bible idi itangila maluvu, bualu mmusue bua tuikale bimpe mpindieu ne tshiendelele. Allen mmulekele kunua maluvu makole kukadi bidimu 24, kadi udi wamba ne: “Mvua ne disanka dia bungi pangakamanya ne: mvua mua kushintuluka, kumanya kabidi mudi Nzambi musue kungambuluisha bua meme kulengeja nsombelu wanyi, ne mudiye . . .” Allen mmukosele bualu ebu munkatshi bualu padiye uvuluka malu au, udi ukeba kudila. Udi utungunuka wamba ne: “Nunku, . . . kumanya kua mudi Yehowa muikale utumvuila, utulama ne utupesha bitudi nabi dijinga, kuvua bualu bua dikema.”

Nunku, wewe muikale uluangana bua kumbuka ku bupika bua maluvu, kulekedi diakamue anyi kuambi ne: kakuena mushindu wa kualekela to. Allen ne bantu bakuabu ba bungi bavua pabu ne lutatu luudi nalu elu, bamue mbakepeshe kunua, kadi bakuabu mbalekele kunua. Kabena banyingalala to; nansha wewe pebe kuakunyingalala to.

Biwikale musue kunua maluvu pa nnuinu anyi kubenga kuanua, umvua mubelu mulenga wa Nzambi eu: ‘Aka! Bu wewe mumvue mikenji yanyi, ditalala diebe diakadi kuikala bu musulu, ne buakane buebe buakadi kuikala bu mavuala a mâyi manene.’​—Yeshaya 48:18.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 7 Bala malu adi mu kazubu kadi ne tshiena-bualu ne: “ Bitu binkolele bua kunua maluvu pa nnuinu anyi?” mu dibeji dia 8.

^ tshik. 24 Kudi mpitadi, miaba ne mishindu mivule idi mua kuambuluisha bantu bavua bakanuayi. Tshibumba tshia Nsentedi katshiena tshifila luondapu lusunguluke to. Muntu yonso udi ne bua kukonkonona mishindu ya luondapu idibu bamuambila ne kudiangatshila dipangadika didi kadiyi dishipa mikenji ya Nzambi to.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 8]

 Bitu binkolele bua kunua maluvu pa nnuinu anyi?

Udi mua kudikonka ne:

• Ndi nnuaku maluvu bungi bupite bumvua nnua kuonso eku anyi?

• Ndi nnuaku maluvu misangu ya bungi kupita mumvua nnua kumpala anyi?

• Nkadiku ngenda nnua maluvu a makole menemene anyi?

• Ntu nnua maluvu bua kupua malu adi mantonde muoyo anyi bua kunyema ntatu anyi?

• Kudiku mulunda anyi muena mu dîku dianyi udi unyingalala bua mushindu undi nnua maluvu anyi?

• Dinua maluvu didiku dinkebela lutatu kumbelu, ku mudimu anyi pandi muangate dikisha ku mudimu anyi?

• Bitu binkolela bua kupitshisha lumingu lumue tshiyi munue maluvu anyi?

• Ntuku ngumvua bibi padi bantu bakuabu babenga kunua maluvu anyi?

• Ntuku nsokoka bantu bakuabu bungi bua maluvu antu nnua anyi?

Wewe muikale wenza bualu bumue anyi a bungi adi mu nkonko eyi, uditatshishe bua kukepesha dinua dia maluvu.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Mua kuangata mapangadika mimpe bua dinua dia maluvu

Kumpala kua kunua maluvu, konkonona malu aa:

Mbimpe meme kunua maluvu anyi kubenga kuanua?

Mubelu: Muntu yeye kayi mua kunua pa nnuinu, kanu maluvu to.

Mmaluvu bungi kayi andi ne bua kunua?

Mubelu: Ikala mumanye bungi bua maluvu buudi ne bua kunua kumpala kua kukunyangawu lungenyi.

Ndîba kayi dindi mua kunua?

Mibelu: Kunu kumpala kua kuendesha mashinyi anyi tshintu tshikuabu peshi kumpala kua kuenza malu adi alomba budimu; kunu kumpala kua kuenza malu a Nzambi; kunu paudi ne difu; kunu paudi unua amue manga.

Mmuaba kayi undi ne bua kunuina?

Mibelu: Kusombela muaba muimpe; ki mbimpe kusokoma bua kusokoka biudi unua; ki mbimpe kunuina muaba udi bantu batu kabayi basue kumona muntu unua maluvu.

Mbanganyi batuanua nabu?

Mubelu: Ne balunda anyi bena mu dîku ba bikadilu bimpe badi kabayi ba kanuayi to.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Dîyi dia Nzambi didi diambuluisha bantu bavua ba kanuayi

Supot wa mu ditunga dia Thaïlande uvua kanuayi wa kalanda musenga. Kumpala uvua unua anu ku dilolo. Kakese ku kakese wakatuadija kunua mu dinda ne pashishe kabidi dîba divuaye udia biakudia mu munya. Uvua utamba kunua anu bua kukuatshika. Pashishe wakatuadija kulonga Mukanda wa Nzambi ne Bantemu ba Yehowa. Pakamanyaye ne: Yehowa Nzambi mmubenge dikuatshika dia maluvu, wakalekela kuanua. Kadi pakapita matuku, wakatuadija kabidi kunua. Bualu abu buakanyanga dîku diende bikole.

Kadi Supot uvua anu munange Yehowa ne musue kumutendelela bimpe. Balunda bende bakatungunuka ne kumuambuluisha, kulomba bena mu dîku diende bua bikale batamba kusomba nende ne kubenga kumulekela. Tshikondo atshi mêyi adibu bambe mu 1 Kolinto 6:10 ne: ‘Bakuatshiki ba maluvu kabakupiana bukalenge bua Nzambi’ akambuluisha Supot bua kumona muvuaye mu njiwu. Wakajingulula ne: uvua ne bua kudienzeja bikole bua kujikija tshilumbu tshivuaye natshi tshia dinua maluvu.

Kakese kakese, yeye kuangata dipangadika dia kulekela kashidi dinua maluvu. Mu kupita kua matuku, Supot wakakolesha ditabuja diende ne kulekela dinua maluvu ku diambuluisha dia bukole bua nyuma muimpe, Dîyi dia Nzambi ne diambuluisha dia bena mu dîku diende ne dia tshisumbu tshia bena Kristo. Bena mu dîku diende bakasanka bikole pakatambulaye bua kuleja patoke muvuaye mudilambule kudi Nzambi. Supot udi mpindieu mu malanda mimpe ne Nzambi, malanda avuaye ujinga ne udi upitshisha dîba diende bua kuambuluisha bakuabu bua bamanye Nzambi.