Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Kwikala naYitoñojoka Yayiwahi Kutalisha Hakunwa Walwa

Kwikala naYitoñojoka Yayiwahi Kutalisha Hakunwa Walwa

Kwikala naYitoñojoka Yayiwahi Kutalisha Hakunwa Walwa

TONY, atenawu muchibaaba chatachi, wadi kuhanda chiwahi neyi chakwila wetejeli nindi hichinwa walwa. Muloña wakwila wanwineña nankashi chakubula kumona kukala, watoñojokeli nindi wadiña hohu chachiwahi. Chumanyi chamuletesheli kutoñojoka mwaluwa?

Yitoñojoka yindi yaluwankeni hamuloña wakwiñija mutu muwalwa. Hela chakwila Tony welukili hela nehi, woñu walombolaña mujimba niyitoñojoka yindi wakañenyeña kuzatika chiwahi neyi yasweja kunwa walwa. Chaswejayi kunwa, woñu windi wazeyeleña chikupu nakukañanya kushinshika chiwahi chihandilu chindi.

Chuma chamuchiyedi chamuleñeleli Tony kutoñojoka mwaluwa, wafwilileña kutwalekahu nachaaku chindi chakunwa walwa. Allen atenawu muyibaaba yinafumuhu, hakusambila wakaanini nindi hadiña nakukala kwakunwa walwaku. Wetejeli nindi: “Nadiña nakusweka nami hinanwañaku, nawa nadihakwilileñaku nami hinashetaña nankashuku. Nafwilileña kutwalekahu kunwa walwa.” Hela chakwila antu amakwawu amweneña nawu aTony naAllen, eñijileña nankashi nyitu muwalwa, awenawu amweneña nawu yuma yejima yadiña hohu chiwahi. Wejima wawu ateleleli kuzatilahu hakwila nawu anweña nakwesekeja. Ateleleli kuzatila hachumanyi?

Zatilenuhu

Antu amavulu akeheshaku kunwa walwa wawuvulu azatila hamazu aYesu akwila nawu: “Neyi disu deyi dachidiilu dikukudimbwisha, ditubuli wudinati; chinawahi chidi cheyi chimu kukisika, hichinawahi kunatila mujimba weyi wejima mukaluña kachinanaku.”—Matewu 5:29.

Hela chochu, Yesu hadiña nakukolesha antu kudikatisha kumujimbaku. Ilaña wakonkomweneni muchifwikija nindi twatela kutondolwela yuma yejima yinateli kutuletela wubanji kuspiritu. Eñañi, kuleka chuma chakeñekaña kuzata nañovu nawa chakatishaña kumuchima chikupu. Nawa chikutukwasha kukiña yitoñojoka niyuma yinateli kutuleñela kutachika cheñi kusweja kunwa walwa. Dichi, neyi amakwawu ayileja nawu muneñiji mutu muwalwa, mwatela kuzatilahu kulonda mukeheshuku. * Neyi chakwila himukutwesha kukehesha kunwa walwaku, mwatela kuwuleka. Chaswayi kumuchima kuyikati hakuleka kunwa walwa kubadika kukisañana wumi wenu.

Hela chakwila himweñija mutu muwalwaku, komana mwakeñaña kunwa walwa chikupu? Neyi dimu, njilanyi jajiwahi jimwatela kulondela hakwila nawu mwikali nayitoñojoka yayiwahi kutalisha hakunwa walwa?

Kwakuwana Wukwashu

1. Kuhwelelenu wukwashu wekala mukulomba mpinji yejima chakufuma hamuchima. Bayibolu yafumbaña antu ejima akeñaña kumuzañalesha Yehova Nzambi nawu: ‘Mulejenu Nzambi yuma yejima yimunakeñi nakulombela, nakulembelela, nakusakilila. Kuwunda kwaNzambi kwabadika maana ejima kwakahemba nyichima yenu niyitoñojoka yenu mudi Kristu Yesu.’ (Afwilipi 4:6, 7) Yumanyi yimwatela kulomba kudi Nzambi hakwila nawu mwikali naniku kuwunda?

Mwatela kwiteja nenu mudi achinwa walwa, nawa mwatela kumanisha kukala kweniku enu aweni. Mulejenu Nzambi chuma chimunakukeña kukoña hakwila nawu muleki kunwa nawa wukuyikwasha kulonda mutondolweli kukala kweneni. ‘Muntu wabutaña nyiloña yindi hakamona kuwahaku; ilaña muntu wukwitija nindi navulumuni, hakuyileka, akamutiyila luwi.’ (Yishimu 28:13) Yesu wahosheli cheñi nindi twatela kulomba netu: “Bayi wututwala mukwesekaku, ilaña twamwini kukutama.” (Matewu 6:13) Hela chochu, munateli kuzata ñahi kwesekeja nakulombela kwenu, nawa kudihi kumwatela kuwana ñakwilu yakulembelela kwenu?

2. Hetenu ñovu yafumaña Mwizu daNzambi. ‘Izu daNzambi dadumi, dikweti ñovu . . . dasweja kushinshika yitoñojoka niyafuukulaña muchima.’ (Aheberu 4:12) Kutaña nikutoñojokahu hamavasi amuBayibolu ifuku nifuku kwakwasha antu amavulu ateñukili nawalwa. Ñimbi yamasamu wamwakamineña Nzambi wasonekeli nindi: “Wakooleka muntu wabulaña kwenda mwaya mpuña yawatama. . . . Ilaña yena watiyaña kuwaha nanshimbi jaYehova; nshimbi jindi watoñojokañamu nimwaana niwufuku. . . . Yejima yakwilayi yikulumbuluka hohu.”—Masamu 1:1-3.

Allen, walekeli walwa hamuloña wakudiza Bayibolu nawaYinsahu jaYehova, wahosheli nindi: “Neluki chikupu nami chakubula Bayibolu ninshimbi jekalamu jankwashili kuleka kunwa walwa, chiña nasuma dehi kumwemba.”

3. Dihembenuña. Bayibolu yashimunaña nawu antu adiña akwakusheta walwa muchipompelu chawakwaKristu ayitookesha ‘naspiritu yaNzambi yetu.’ (1 Akorinda 6:9-11) Munjilanyi? Ayikwashili kuleka kusheta nikutukana kuhitila mukwikala nachililu chakudihemba, twahetaña ichi chililu kuhitila muwukwashu waspiritu yaNzambi yajila. ‘Bayi musheta vinyuku, chaletaña kukisika, ilaña inzalenu spiritu.’ (Aefwesesa 5:18; Aŋalija 5:21-23) Yesu Kristu wakanini nindi, ‘Tata wamwiwulu [watela] kuyinka awa akumulomba spiritu yajila.’ Dichi ‘lombenuña akuyinka.’—Luka 11:9, 13.

Antu anakukeña kudifukula kudi Yehova munjila yetejewa atela kwikala nachililu chakudihemba kuhitila mukutaña nikudiza Bayibolu nikulomba chakufuma kumuchima mpinji yejima. Chatela mwiteji wusweleli wuyifuntishi hanyima, kuhwelelenu chikaninu chekala Mwizu daNzambi chakwila nawu: ‘Yena wukukuwila spiritu, wakadya wumi wahaya nyaka kudi spiritu. Bayi tuzeyaña nakwila mwamuwahuku, muloña twakadya hachilaaka chakudya, neyi tunabuli kuzeya.’—Aŋalija 6:8, 9.

4. Tondenu amabwambu amawahi. “Endaku nawakwamaana nineyi wakekala mukwamaana; ilaña wadikunda nawayisupi wakamwenamu jakala.” (Yishimu 13:20) Yilejenu amabwambu jenu nenu munafuukuluhu kukeheshaku kunwa walwa. Izu daNzambi dasoñamishileñahu dehi nawu, neyi muleka ‘kusweja kunwa vinyu, nakuhañana yisela, nikusweja kusheta’ amabwambu amakulu ‘akuhayama nakuyitena chatama.’ (1 Petulu 4:3, 4) Fwilenu kuleka kudikunda nawantu adiwulaña kufuukulahu kwenu kwakunwa walwa nakwesekeja.

5. Fuukulenuhu mwakukumishila. “Bayi mulondeja mwelañawu antu amakonuku; ilaña yitoñojoka yenu yibalumuki kwikala yayiha; kulonda mushinshiki mwaya muchima waNzambi, diwu wawuwahi, watiyishaña kuwaha, walala chikupu.” (Aroma 12:2) Neyi mwiteja nshimbi jekala Mwizu daNzambi kuyikwasha kwiluka mwakukumina chatela kwiteja amabwambu jenu hela ‘kaayi kamakonu’ kuyilombola, mukudiluñishaña chihandilu chachiwahi kumesu aNzambi. Hanu dinu munateli kwiluka ñahi mwakukumina?

Kuvula kwawalwa wumukunwa neyi wuluwañesha yuma yimwafuukulaña niyitoñojoka yenu dikwila nawu wunayihambakani. Dichi, neyi mutondahu kunwa walwa, chachiwahi wanyi kusha chipimu chabula kushikilamu chakwila mutiyeña iku neyi munasheti iku neyi mudi mumesu achaaña. Bayi mwiteja mpwila yakukeña kunwa yizeyeshi kufuukulahu kwenu kwakuleka kunwa nakuhambakeshaku. Fuukulenu hakukumina, kunwa nakwesekeja kulonda mubuli kwiñila mukukala.

6. Ilukenu chakukaana. ‘Chimukuhoshaña, kuminenu dakwila nenu, Eña, eña; Nehi, nehi.’ (Matewu 5:37) Neyi muntu nakuyikanjikija kunwa walwa kaanenu munjila yakalemesha. “Kuhosha kwenu kwikali naluwi, kwakutoweja namuñwa mafuku ejima, kulonda mwiluki mwakwakwila antu ejima.”—Akolosi 4:6.

7. Keñenu wukwashu. Keñenu wukwashu kudi amabwambu atela kuyikolesha kukakela kukufuukula kwenu kwakukeheshaku kunwa nawa anateli kuyikwasha kuspiritu. “Antu ayedi anabadiki wumu, muloña akweti wuloku wawu wawuwahi nanyidimu yawu yakukabakanawu. Muloña neyi akadimbuka, wumu wakahindwisha mukwawu.” (Mukwakutaŋisha 4:9, 10; Yakoba 5:14, 16) Mutayi waku United States watalaña hansañu yakunwa walwa wahosha nawu: “Kukeheshaku kunwa walwa mpinji yikwawu hichuma chakala. Lejenu chisaka chenu niamabwambu ayikwashi kwila mumunafuukuli.” (National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism)

8. Kakelenu kuyuma yimunafuukuluhu. ‘Ikalenu akwakwila mwaya izu, bayi akwakukumina dakutiya hohu nakudidimba enu awenuku. Ilaña muntu wukutala munshimbi yawanina chikupu yaletaña kukasunuka hakukakelamu, hanekali mukwakutiya wavulamenañaku, neli mukwakwilamu, yenowu muntu wakakooleka mwakwililayi.’—Yakoba 1:22, 25.

Keheshenuku Kunwa Walwa Neyi Mwateñuka

Bayi neyi antu ejima aswejaña kunwa walwa ateñukaña nawalwaku. Ilaña antu amakwawu atachikaña kunwa nankashi hela anwaña kakavulu nawa ateñukaña. Chineli kuteñuka nawalwa kwaleñelaña muntu kushindamena hawalwa hakwila yazati nikutoñojoka chiwahi, antu amuchidiwu chiña azatilahu chikupu nikuyikwasha kuspiritu kulonda aleki walwa. Allen, wahosheli nindi, “Hampinji yinatachikili kuleka walwa mujimba wakatileña chikupu. Dichi nelukili nami natela kutambula yitumbu yakuchipatela hela chakwila anakunkwasha kuspiritu.”

Antu amavulu anwaña walwa akeñekaña yitumbu yakuchipatela hakwila nawu ekali akola hakulwa njita yakuspiritu yakufwila kuleka kusweja kunwa walwa. * Amakwawu akeñekaña kuyitenteka muchipatela kulonda ashindi kukala kweneni kwafumaña mukuleka walwa. Nawa hakwila nawu ayikwashi kuleka walwa hela kukehesha mpwila yakufwila kunwa ayinkaña yitumbu. Mwana kaNzambi mukwakukoña yihayamisha wahosheli nindi: “Antu akola hiyakeñakeñaña chimbukuku, chiña antu akata.”—Maku 2:17.

Nkisu Jafumaña Mukutiyilila Nshimbi jaNzambi

Kufumba kwakuwahi kwamuBayibolu kwahoshaña hawalwa kwafumaña kudi Nzambi walala, wakeñaña nindi tushakameña chachiwahi makonu nihaya nyaka. Chimwahitili yaaka 24 kufuma halekeliyi walwa, Allen wahosheli nindi: “Natiyili kuwaha kwiluka nami natela kuhimpa, nikwiluka nami Yehova wakeñeleña kunkwasha kulonda nileki yuma yatama muchihandilu chami, nawa nami Nzambi . . .” Allen hakuhudikila muloña yuma yanukiliyi yamuleñeleli hamesu kwinzala madilu. “A-a, . . . kwiluka nami Yehova watwiluka nawa watwakamenaña nikutwikwasha munjila yayiwahi, hichuma chachiwahi nankashi.”

Dichi, neyi mwateñuka nawalwa, zatenu nañovu nawa bayi mukunkulula nenu himukutwesha kuleka kunwa walwaku. Allen niamakwawu amavulu niwena adiña ateñuka nawalwa nawa akehesheluku kunwa walwa hela kuleka chikupu. Hiyaditoñeshañaku; anenu nawa himwamba kaditoñeshaku.

Neyi mufuukulahu kunwa walwa nakwesekeja hela mufuukulahu kubula kunwa, tiyililenu kufumba kwaNzambi kwakuwahi kwakwila nawu: “Yowe! Neyi watiyilili munakulejeli! Mutenowu kuwunda kweyi kwadi kwinzala neyi kaloña, nikuloña kweyi kwadi kwikala neyi mankanda akukaluñalwiji.”—Isaya 48:18.

[Footnotes]

^ Talenu chikasha chinakuhosha nawu “Komana Inakukañanya Kudiyuula muNsañu Yakunwa Walwa?” hefu 8.

^ Kudi maluña amavulu, yipatela, nimaprogiramu aloñeshawu anateli kukwashana. Kaposhi Kakutalila, hikashimunaña njila jakukilamuku. Muntu nimuntu watela kushinshika njila jakukilamu nikufuukulahu yamweni chuma chikubula kufumpa nshimbi jamuBayibolu.

[Chikasha/Mwevulu wudi hefu 8]

Komana Inakukañanya Kudiyuula muNsañu Yakunwa Walwa? Mwatela kudihula nenu:

• Komana ichi inakusweja kunwa walwa kubadika chinanwineña?

• Komana ichi inakunwa walwa mapampa kakavulu kubadika chinanwineña?

• Komana ichi inakunwa walwa wazuwa hama?

• Komana nanwaña walwa kulonda kumanisha chineñi hela kutondolwela kukala?

• Komana ibwambu hela ntaña yami nakwakama kutalisha hanwinu yami?

• Komana walwa wanletela kukala hetala, kumudimu hela neyi nindi kwacheñi?

• Komana chankalilaña kushakama mulungu wumu chakubula kunwa?

• Komana natiyaña kutama neyi amakwawu akaana kunwa walwa?

• Komana naswekaña akwetu kuvula kwawalwa wunanwaña?

Neyi mwakulahu nenu eña halwihu lumu hela amavulu hanawa malwihu, mwatela kuzatilahu kulonda mukeheshuku kunwa walwa.

[Chikasha/Mwevulu wudi hefu on page 9]

Chimwatela Kufuukulahu Chiwahi Hansañu yaKunwa Walwa

Henohu kanda munwi walwa, shinshikenu yumiye:

Komana chachiwahi kunwa walwa, tahindi hinatela kunwaku?

Kufumba: Muntu wakañanyaña kunwa walwa nakwesekeja watela kuleka.

Natela kunwa jinchumpa jiñahi?

Kufumba: Fuukulenu mwakukumina henohu walwa kanda wuyiluwañeshi.

Mpinjinyi yinatela kunwa?

Kufumba: Bayi munwa neyi munakwendesha motoka hela kuzata mudimu wakeñekaña kwikala asoñama; bayi munwa neyi munakuzata nyidimu yawakwaKristu; bayi munwa neyi mwalema hamujimba; hela hampinji yimunakunwa yitumbu yikwawu.

Kudihi kunatela kunwina?

Kufumba: Mwatela kunwina kwiluña dadiwahi; bayi munwina kumaluña aswama kulonda musweki walwa; bayi hadi antu abula kukeña walwa.

Antu amuchidinyi inatela kunwa nawu?

Kufumba: Mwatela kunwa nawamabwambu hela amuchisaka anateli kuyikwashaku bayi nawantu ateñuka nawalwa.

[Chikasha/Mwevulu wudi hefu 10]

Izu daNzambi Dakwashili Mukwakusheta Walwa

Supot, wakwituña daThailand, wadiña chinwa walwa. Hatachi wanwineña hohu namelela. Watachikili kunwa chovu-chovu nantetemena, kuhiñahu nihachayili. Wanwinineña kusheta. Ilaña watachikili kudiza Bayibolu nawaYinsahu jaYehova. Supot walekeli kunwa walwa chelukiliyi nindi Yehova Nzambi heteja kushetaku. Hela chochu chimwahitili mpinji, watachikili cheñi chaaku chindi chakusheta. Chisaka chindi chatiyili kutama.

Hela chochu, Supot wachidiña wamukeña Yehova nawa wakeñeleña kudifukula kudi Nzambi munjila yatelela. Amabwambu jaSupot atwalekeluhu kumukwasha nawa akolesheleña chisaka chindi kwikalaña nindi mpinji yejima nikutwalekahu kumukwasha. Hampinji yamukwashileñawu, mazu atiyakana ekala hamukanda wa 1 Akorinda 6:10 ahosha nawu ‘akwakusheta walwa, hiyamba kaswana wanta waNzambuku,’ amukwashili Supot kwiluka chikupu kukala kwindi. Welukili nindi wateleleli kuzata nañovu hakwila nawu yamanishi kukala kwakunwa walwa.

Dichi Supot wafuukwiluhu kuleka kunwa walwa chikupu. Nkumininaku, kuhitila muñovu yaspiritu yajila yaNzambi, wunlomboli waMwizu daNzambi, niwukwashu wakufuma kuchisaka, hamu tuhu nimuchipompelu, Supot wakoleli kuspiritu, nawa walekeli kunwa walwa. Chisaka chindi chazañaleli chelili yapapatishewi chinjikijilu chakudihana kudi Nzambi. Chayinu mpinji Supot wadiluñishaña chuma chafwilileñayi, wubwambu wawuwahi naNzambi, nawa wazatishaña mpinji yindi kulonda kukwasha amakwawu kuspiritu.