Kontrolen so Kakainum Moy Alak

SI TONY, ya abitla ed unonan artikulo, et nayarin anguman ni komon so bilay to no binidbir to labat a walay problema to ed kakainum. Balet, lapud anggapoy nanenengneng to ran epekto ed laman to anggano dakel so iinumen to, panisiaan ton anggapoy makapuy a gagawaen to. Akin et lingo so pakanengneng nen Tony ed kipapasen to?

Lapud sobran kakainum nen Tony, aliwa lan duga so panag-isip to. Agto nalilikas a say utek to​—a mangokontrol ed laman, kanonotan, tan emosyon​—et aliwa la manayan normal so igagana to sano sobsobra la ed alak. No mandakel lay inumen to, lalon agsusto so pangusisa na utek to ed kipapasen to.

Say sakey nin rason no akin a lingo so pakanengneng nen Tony ed kipapasen to et lapud labalabay to nin ituloy so kakainum to. Si Allen, ya abitla ed akadkauna la ran artikulo, et agton tampol binidbir a walay problema to ed kakainum. Oniay inamin to: “Iyamot-amot koy kakainum ko, manbabaraan ak, tan sasalien ko met a bawasay kakainum ko. Balet ta agko labay ya itunda so kakainum ko.” Anggano naiimano na arum a say alak so angontrol la ed si Tony tan Allen, inisip da nin dua ya anggapoy makapuy a gagawaen da. Nepeg a kinmiwas ira komon pian nakontrol day kakainum da. Balet ta panon?

Onkiwas Ka!

Nitunda na dakel so alablabas a kakainum da lapud kinmiwas ira unong ed samay imbaga nen Jesus: “Natan, no say kawanan a matam so sengegan na pankakasalanan mo, sukit mo itan tan ibantak mo. Ta magmaong ni a naandi  so sakey a kabiangan na laman mo nen say nibuntok so interon laman mo ed Gehenna.”​—Mateo 5:29, NW.

Aglabay ya ibaga nen Jesus a sakitan tayoy laman tayo. Imbes, idadanet to a nepeg a mabulos tayon ekalen ed bilay tayo so antokaman a makaderal ed espiritualidad tayo. Tua, nayarin panirapan tayon maong so panggawa ed satan. Balet ta proteksion itan pian napaliisan so panagnonot tan kipapasen a mansumpal ed alablabas a kakainum. Kanian no wala la ray angipaimano ed sika ya alablabas lay kakainum mo, kiwas ka pian nakontrol itan. * No sankapatnag ya agmo la nakontrol so kakainum mo, maabig no itundam la. Nairapan ka’d satan, balet ta mas maong ni nen say naderal so bilay mo.

Anggano aliwa kan mainum, kasin walay tendensiam ya oninum na dakel? Anto sirin so nepeg mon gawaen pian nakontrol moy kakainum mo?

No Antoray Nepeg Mon Gawaen

1. Manmatalek ed pakayari na mabetbet tan impapuson pikakasi. Nia so bilin na Biblia ed amin a malabay a mamaliket ed si Jehova a Dios: “Dia ed ganagana lapu ed pikakasi tan pikekerew a tekep na pisasalamat nipakabat komon ed Dios so saray kerew yo. Tan say deen na Dios, a talonaan ton amin a pakatalos, bantayan to so kapusoan yo tan saray nonot yo ed Kristo Jesus.” (Filipos 4:6, 7) Antoy nayarin ipikasim pian nawalaan kay deen na nonot?

Aminen mo a walay problemam ed kakainum, tan sika met lanlamang so makaresolbe ed satan. No ibagam ed Dios no antoy labay mon gawaen, bendisyonan to ray sagpot mo pian makabulos ka’d satan tan napaliisan mo ray mas graben problema. “Say manakbong ed saray impakalukso to ag-onaligwas; balet say mangipatua tan mangikaindan ed sikara makagamor na panangasi.” (Uliran 28:13) Imbaga met nen Jesus a nayarin oniay ipikasi tayo: “Agmo kami iyabuloy ed tukso, ilaban mo kami ingen ed mauges.” (Mateo 6:13) Balet, panon kan onkiwas unong ed saray pikakasim, tan iner so pakaromogan moy ebat ed saray kerew mo?

2. Mangalay biskeg ed Salita na Dios. “Say salita na Dios sikatoy mabilay tan mabiskeg . . . tan masiglat a mangibiig ed saray nonot tan saray getma na puso.” (Hebreos 4:12) Dakel a datin mainum na alak so atulongan diad impanbasa tan impanmotektek da ed saray bersikulo na Biblia kada agew. “Maliket so toon ag-ontutumbok ed simbawa da ray totoon mauges,” so insulat na salmistan matakot ed Dios, noagta “maliket a manguunor ed Ganggan na Katawan tan agew-labi ton dadalepdepen . . . Onaaligwas iray amin a gagawaen to.”​—Salmo 1:1-3, Maung a Balita.

Si Allen et akala na biskeg pian nitunday alabas a kakainum to diad impanaral toy Biblia ed saray Tasi nen Jehova. Oniay inkuan to: “Inatey ak la komon natan no agko naaralan so Biblia tan saray prinsipyo na satan.”

3. Aralen mon kontroley inkasika. Ibabaga na Biblia a walaray membro na Kristianon kongregasyon a datin mainum balet ta alinisan la ra “dia ed espiritu na Dios tayo.” (1 Corinto 6:9-11) Panon? Say sakey a paraan et atulongan ira a mangitunda ed panagbuanges tan maingal a panliliket lapud inaral dan kontroley dili ra diad tulong na masanton espiritu na Dios. “Agkayo manbuabuanges, ta mansumpal itan ed inkaalablabas, noagta napano kayo komon a naynay na masanton espiritu.” (Efeso 5:18, NW; Galacia 5:21-23) Insipan nen Jesu-Kristo a ‘say Ama a mangatatawen mangiter na masanton espiritu ed saray onkerew ed sikato.’ Kanian ‘kerew ka et naikdan ka.’​—Lucas 11:9, 13.

No labay mon awaten nen Jehova so panagdayew mo, aral mon kontroley inkasika diad pambasam tan panaral moy Biblia tan diad mabetbet tan impapuson pampikasim. Imbes ya onsuko ka la, awat mo iyan sipan na Salita na Dios: “Say mantanem na nipaakar ed espiritu, dia ed espiritu manani na bilay ya andi-angga. Ag-itayo sirin komon nakesawan a manggawa  na maabig, pian dia ed panaon to manani itayo, noag itayo pinmakil.”​—Galacia 6:8, 9.

4. Mamili na maong iran kaulop. “Miulop ka ed saray makabat a totoo, et sika naani makabat; balet say kaiba na saray maatiw manlikna na segsegang.” (Uliran 13:20) Ipaamtam ed saray kakaarom so determinasyon mon kontrolen so kakainum mo. Ipapasakbay balet na Salita na Dios a sano itundam la so “panagbuanges, maingal a panliliket, pampaparakelan na nainum ya alak,” saray datin kaulop mo et “mankelaw ira tan pagpaugesen da [ka].” (1 Pedro 4:3, 4, NW) Agka la sirin miuulop ed saramay mamakapuy ed determinasyon mon kontrolen so kakainum mo.

5. Seguroen moy limitasyon mo. “Agyo la aaligen iray paraan na sayan sistema na mundo, noagta manpasimbalo kayo diad panguman yo ed panagnonot yo, ta pian napaneknekan yo ed inkasikayo so maong tan makapaliket tan ayadyarin linawa na Dios.” (Roma 12:2, NW) Imbes ya idesisyonan ka na saray kakaarom odino “sayan sistema na mundo,” paigiya ka’d saray prinsipyo na Salita na Dios pian makapandesisyon ka no antoray nepeg a limitasyon mo, diad ontan et magmaliw a makapaliket ed Dios so panagbilay mo. Balet, panon mon naseguro no anton limitasyon so maabig parad sika?

No say karakel na alak ya inumen mo et apektaen to lay panag-isip tan panagkatunongan mo, alablabas la itan. Kanian no labay moy oninum, aliwan maabig no agka segurado ed limitasyon mo, no kasin kabkaabigan labat odino sobsobra la itan. Magmaliw kan realistiko ed pangusisam ed kakainum mo. Seguroen mon maong so limitasyon mo, samay anggapoy mauges ya epekto ed sika, kabkaabigan labat, tan agmansumpal ed inkaalablabas.

6. Ibagam so “andi.” “Say imbaga yon On et On, tan say Andi yo et Andi.” (Mateo 5:37, NW) No walay mapilit a mangiyopresi ed sika na alak, anggano anggapo met so  mauges ya intension to, marespeto ya ibagay “andi.” “Say salita yo komon natekepan lawas na liga, alaokan na asin, pian nakabatan yo no panon so nepeg yo ya iyebat ed balang sakey.”​—Colosas 4:6.

7. Patulongan ka ed arum. Kerew moy tulong na mangiyaansakit a kakaaro a mamabiskeg ed determinasyon mon kontrolen so kakainum mo tan makatulong ed espiritualidad mo. “Maong ni duara nen say sakey, lapud dakel ni tumang a naala ra ed antokaman a gawaen da. No atumbay sakey ed sikara, nipaalagey na sakey. Balet no atumba so toon bukbukor to, pangaskasiyay kipapasen to lapud anggapoy mangipaalagey ed sikato.” (Ecclesiastes 4:9, 10, MB; Santiago 5:14, 16) Onia met so simbawa na National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism na Estados Unidos: “No maminsan et nairapan ka a bawasan so kakainum mo. Patulongan ka ed pamilyam tan kakaarom pian nadampot moy labay mon gawaen.”

8. Pansiansiam so determinasyon mo. “Magmaliw kayon mananumpal na salita, tan aliwan dumerengel labat, a papalikdoen yoy inkasikayo lapud palson panagkatunongan yo. Balet samay manuusisan maong ed ayadyarin ganggan a mangitonton ed kawayangan tan pampepelengan ton gawaen itan, sayan too et magmaliw a maliket ed panggagawa to ed satan lapud sikatoy mananumpal na kimey, aliwan mililingwan a dumerengel.”​—Santiago 1:22, 25, NW.

No Panon a Nitunda Iyan Bisyo

Aliwan amin ya alabas so kakainum to et magmaliw a buanges. Balet ta walaray arum a nagmaliw ya adik ed alak lapud sobsobra odino mabetbet lay kakainum da. Say alak et anap-anapen lay laman tan utek da, kanian aliwa labat a determinasyon tan espiritual a tulong so kaukolan da pian naekal da itan a bisyo. “Sanen igagapok lan itunday kakainum ko,” so kuan nen Allen, “grabe so dinalan kon sakit na laman. Diman ko naisip ya aliwa labat ya espiritual a tulong so kaukolan ko noagta kaukolan ko met so manpatambal.”

Kaaruman ni ed espiritual a tulong, dakel a mainum so kaukolan a manpatambal pian nitunda ra so kakainum da tan agda la pawilen  itan a bisyo. * Walaray arum a kaukolan day manpaospital lapud grabe lay nalilikna ra ed laman da odino kaukolan day manpatambal pian agda la anap-anapen so alak tan agla ra oninum a balot. Oniay imbaga na Anak na Dios, a managgaway milagro: ‘Saray maksil ag-ira mankaukolan na managtambal, noagta saray mabeblay.’​—Marcos 2:17.

Saray Gunggona na Pangunor ed Ganggan na Dios

Say makatunongan a simbawa na Biblia nipaakar ed alak et nanlapud tuan Dios, a sankanonot toy pankaabigan tayo​—aliwa labat a pian naliketan itayo ed sayan panaon noagta pian nagunggonaan itayo ed andi-anggaan. Kayari na duamplo tan apat a taon lan impangitunda nen Allen ed kakainum to, oniay nanonotan to: “Balibalin isipen a sarag ko manayay manguman, a labay to ak a tulongan nen Jehova pian nipetek koy bilay ko, tan . . . ” Tinmundan agano si Allen tan pinokpokan toy iyakis to legan ton nononoten so apalabas. “Kien . . . makapatenyeg na liknaan so pakaamtan natatalosan tan iyaansakit to ak nen Jehova, tan iiter toy kaukolan kon tulong.”

Kanian, no alablabas lay kakainum mo odino adik ka la ed alak, agkan tampol onsusuko odino agmo nononoten ya anggapo lay ilalom. Si Allen tan say dakerakel ni et asali da met so naeeksperiensyam natan tan abawasan day kakainum da odino talagan intunda da la. Anggapoy pagbabawian da; tan anggapoy pagbabawian mo met.

Balanglan labay moy oninum na daiset odino andin balot, unoren iyan maaron bilin na Dios: ‘Dengel mo so saray bilin ko! Diad ontan say deen mo singa komon sakey ya ilog, tan say inkatunong mo singa komon daluyon na dayat.’​—Isaias 48:18.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon/Litrato ed pahina 8]

 Kasin Agko La Nakontrol so Kakainum Ko?

Tepetan moy inkasika:

• Kasin mas dakel so iinumen kon alak natan nen say dati?

• Kasin mas mabetbet lay kakainum ko?

• Kasin mas mabayani lay iinumen ko?

• Kasin oniinum ak pian naekal so kesaw ko odino pian nalingwanan ko ray problemak?

• Kasin walay kaarok odino kapamilyak a napapagaan la ed kakainum ko?

• Kasin say kakainum ko et pansesengegay problema diad abung, diad trabahok, odino sano manbiabiahe ak?

• Kasin agko sarag a palabasen so sakey simba ya agak makainum?

• Kasin nasyosyodotan ak no walay agto labay so oninum na alak?

• Kasin iyaamot-amot ko ed arum so karakel na iinumen kon alak?

No on so ebat mo ed sakey odino pigara ed sarayan tepet, kaukolan ya onkiwas ka la pian nakontrol moy kakainum mo.

[Kahon/Litrato ed pahina 9]

Dugan Panagdesisyon Nipaakar ed Alak

Antis kan oninum, isip mo pa iraya:

• Nayari kasi ya oninum ak na alak, odino agnayari?

Rekomendasyon: Nayari, no nakontrol mo, balet no andi, agka la oniinum.

• Kaunongan karakel so inumen ko?

Rekomendasyon: Limitaan mo lay inumen mo antis nin naapektaan so panag-isip mo.

• Kapigan ak oninum?

Rekomendasyon: Agka oniinum no manmaneho ka odino no walay gawaen mon kaukolan ya alerto so nonot mo, no mibiang ka ed saray kimey nipaakar ed relihyon, no malukon ka, odino no walay tutumaren mon tambal.

• Iner ak oninum?

Rekomendasyon: Diad manepeg a pasen; agmo iyaamot so kakainum mo; agka oniinum no walaray negatibo so pakanengneng da ed alak.

• Sioparay nepeg a kaibak sano oninum ak?

Rekomendasyon: Saray maabig a kakaaro odino kapamilyaan; paliisan iray mainum.

[Kahon/Litrato ed pahina 10]

Atulongan so Datin Buanges Lapud Salita na Dios

Sakey a lakin taga Thailand a manngaran na Rantsan * et mainum. Diad gapo et labi labat so kakainum to. Kalkalna balet a ginapoan toy oninum a kinabuasan, insan diad kada ugto met. Mabetbet a sikatoy oniinum ta labay to labat so nabuek. Balet ta sikatoy impaiyaralan na Biblia ed saray Tasi nen Jehova. Intunda toy kakainum to sanen naaralan ton isesebel nen Jehova a Dios so panagbuanges. Ingen ta ag-abayag et pinawil to so bisyo to kanian adisdismaya so pamilya to.

Balet ta inaro nin siansia nen Rantsan si Jehova tan labay ton dayewen ed dugan paraan. Sikatoy tinulongan na kakaaro to tan pinaseseg da met so pamilya to ya agda papaulyanan tan ag-ira onsusuko. Akatulong ed sikato imay diretsaan ya ibabaga na 1 Corinto 6:10 a ‘saray managbuanges et agda natawir so panariay Dios’ pian nanengneng to a talagan makapuy so gagawaen to. Atalosan to a kaukolan ton gawaen so anggaay nayarian to pian naekal toy bisyo to.

Talagan sikatoy determinado ya ontunda lan oninum. Diad tulong na masanton espiritu na Dios tan Biblia, ontan met ed suporta na pamilya to tan kongregasyon, binmiskeg so pananisia to tan nitunda ton siansiay kakainum to. Malikeliket so pamilya to sanen sikatoy abautismoan bilang simbolo na dedikasyon to ed Dios. Panliliketan to la natan so maapit a relasyon ed Dios ya abayag to lan pirawat, tan uusaren toy panaon to pian natulongan so arum diad espiritual.

[Paimano ed leksab]