Atiwaqmi trago saqeyta

MARIOQA kawsakushanmanraqchá karqan sichus yanapachikullanman karqan chayqa. “Askhatan ukyashani manataqmi imanawanpaschu”, nispan payqa mana imamantapas llakikuqchu. Ichaqa pantasharqanmi chhaynata rimaspa.

Sinchitataq tragota ukyaq chayqa, manan reparayta atiqchu imaynapichus tarikusqanta. Astawan ukyaqtinqa astawanmi yuyaynin manaña allintachu imatapas reparaq.

Hinaspapas payqa ima hinallañan chay viciopi kayta munaq. Chhaynallataqmi Julianpas karqan, qallariypiqa manan reqsikuqchu tragoman yachasqa kasqanta, paymi nin: “Pakallapi ukyaq kani, mana reparakuspalla macharqospaytaq ‘manan imananpaschu chayqa’, niq kani. Ñoqaqa yuyaykurqaniñan ukyashanallaypaq”, nispa. Chaymi imataña hukkuna niqtinkupas mana kasukurqankuchu. Aswanmi nirqanku: “Ñoqaykuqa yachaykun maykama ukyanaykuta”, nispa. Ichaqa engañakusharqankun chayta nispaqa. Chhaynaqa, ¿imatan ruwananku karqan?

Kallpachakuy saqenaykipaq

Askha runakunan chay vicionkuta saqepurqanku Jesuspa nisqanta kasukuspa, paymi nirqan: “Paña ñawiykichus huchaman urmachisunkiman chayqa, horqokuspa wikch’uy, aswan allinmi qanpaq huknin ñawiykiq chinkanan, llapan cuerpoykiq [...] [wiñay wañuyman] wikch’uykusqa kananmantaqa”, nispa (Mateo 5:29).

Jesusqa “ñawiykita horqokuspa wikch’uy” nisqanwanqa manayá cheqaqpi horqokuymantachu rimasharqan, aswanpas imakunachus  Diosmanta karunchawanchis chaykunata saqenanchismantan rimasharqan. Chay ruwayqa sinchi sasapaschá kanman imaynan ñawiykita horqokuwaq hina; ichaqa hark’awasunmanmi sinchi ukyaymanta. Chayrayku pipas “nishutachus hina ukyashanki” nisuqtiykiqa aswan pisillataña ukyay, mana atispaykitaq amaña hayk’aqpas ukyayñachu. * Aswan allinmi chay ruway machaspa askha sasachakuykunapi kawsanaykimantaqa.

Sichus mana tragoman yachasqachu kanki, ichaqa nishuta tomanki chayqa, ¿imatan ruwawaq amaña nishuta tomanaykipaq?

¿Imatan ruwanayki?

1. Iñiywan Diosmanta sapa kutilla mañakuy. Jehová Diospa munasqanman hina kawsay munaqkunatan Biblia nin: “Tukuy ima necesitasqaykichistapas Diosmanta mañakuychis, rogakuywan mañakuspaykichistaq Diosman graciasta qoychis. Hinan Diosqa thak-kayta qosunkichis runakunaq mana aypay atisqan thak-kayta, chay hinapin sonqoykichistapas yuyayniykichistapas Jesucristopi Diosqa waqaychanqa”, nispa (Filipenses 4:6, 7). Ichaqa, ¿ima nispan mañakunayki Dios thak-kayta qonasuykipaq?

Reqsikunaykin tragoman yachasqa kasqaykita, yachanaykitaqmi qan kikiykimanta saqenayki kasqanta. Hinaspapas sichus saqeytapuni munanki chayqa, Jehová Diosman willay imaynatan saqenki chayta, hinan payqa yanapasunki. Biblian nin: “Huchankunata pakaykuqqa manan allinyanqachu, huchankunata willakuspa saqepuqmi ichaqa khuyapayasqa kanqa”, nispa (Proverbios 28:13). Señor Jesuspas kallpachawarqanchismi Diosmanta mañakunanchispaq: ‘Ama urmanaykuta munaychu, aswanpas mana allinkaqmanta qespichiwayku’, nispa (Mateo 6:13). Ichaqa, ¿imaynatan rikuchiwaq tukuy sonqowan mañakusqaykita? ¿Imaynapin yachawaq mañakusqaykita Dios uyarisqanta?

2. Bibliawan yanapachikuy. “Diospa siminqa kawsaqmi, atiyniyoqmi, [...] sonqopi yuyaykusqakunatapas lliwtapunin sut’inchan.” (Hebreos 4:12.) Chaymi machaqkunatapas yanapanman. Askhan vicionkuta saqerqanku sapa p’unchay Bibliata leespa, yuyaymanaspa ima. Salmo takita qelqaqpas ninmi: “Kusisamiyoqmi millay runakunaq yuyaychayninta mana hap’ikuqqa, [...] payqa Señor Diospa kamachikuy siminwanmi kusikun, chaytan tutapas p’unchaypas yuyaymanan. [...] ¡Imapas ruwasqanqa allillanpunin!” nispa (Salmo 1:1-3).

Julianqa Jehová Diospa testigonkunawan Bibliata estudiasqanraykun machayta saqerqan. Chaymi payqa nin: “Sichus Bibliaq yachachikuyninta mana kasukuymanchu karqan chayqa, manan machayta saqeymanchu karqan, hinaspapas ñachá wañupuymanña karqan”, nispa.

3. Cuerpoykita kamachiy. Bibliaq nisqanman hina, wakin cristianokuna manaraq Diospa llaqtanman haykushaspaqa sinchi machaqsi kasqaku, ichaqa ‘Diospa espiritunmi’ paykunata ch’uyanchasqa (1 Corintios 6:9-11). Chay santo espiritun yanapasqa cuerponkuta kamachispa machayta, machay fiestakunatawan saqenankupaq. Chaymi Biblia nin: “Santo Espirituwan hunt’a kaychis”, nispa (Efesios 5:18; Gálatas 5:21-23). Jesuspas nirqanmi: “Hanaq pachapi kaq Yayaykichisqa mañakuqninkunaman Santo Espiritunta qonqa”, “mañakuychis qosunkichismi”, nispa (Lucas 11:9, 13).

Chhaynaqa pipas Dioswan allinpi kayta munaqqa cuerpontan kamachinan. Chaypaqmi Bibliata leenan, estudianan, tukuy sonqowantaq Diosmanta mañakushanan. Sichus pisipashanki chayqa, yuyariy Gálatas 6:8, 9 textoq nisqanta, chaypin nin: “Santo Espirituq munasqanta tarpuqmi ichaqa, Santo Espiritumanta wiñay kawsayta cosechanqa. Chay hinaqa, amayá allinkaqta ruwaspaqa sayk’usunchu, manachus pisi kallpayasun  chayqa, tiemponpin cosechasunchis”, nispa.

4. Allin amigokunata akllakuy. Proverbios 13:20 texton nin: “Yachayniyoqkunawan puriqqa yachayniyoqmi kapunqa, mana yuyayniyoqkunawan puriqmi ichaqa waqllipunqa”, nispa. Chhaynaqa amigoykikunata niy: “Manañan machasaqchu”, nispa. Wakinqa manapaschá allinpaqchu qhawarisunkiku otaq “ukyakullay” nisunkikuman. Biblian nirqanña: “Diospi mana iñiq runakunaqa musphaspan qhawasunkichis sinchi millay hucha ruwayninkupi [machaykunapi, machay fiestakunapi] mana paykunawan kuskachu ruwaysikusqaykichismanta”, nispa (1 Pedro 4:3, 4). Chhayna kaqtinqa allinmi kanman paykunamanta t’aqakuy.

5. Allinta yuyaykuy maykamalla ukyanaykita. Romanos 12:2 texton nin: “Amaña runakunaq imaynatachus kawsashasqanta hinaqa kawsaychischu, aswanpas mosoqyachisqa yuyayniykichisman tupaqtapuni kawsaychis. Ahinapin mayqenchus Diospa munaynin kasqanta reparankichis, paypa munayninqa allinmi, sumaqmi, hunt’asqapunin”, nispa. Diosta kusichiyta munanki chayqa, paypa nisqanman hina ruway, amataq runakunaq nisqanman hinachu. ¿Imaynapin yachawaq maykamalla ukyanaykita?

Askhataña pisitaña ukyanki chaypas, umaykiman chayarqon chayqa, nishuñan. Chhaynaqa ukyanki chayqa, allinta qhawarikuspa maykamachus ukyanaykita churakuy, chhaynapin mana umaykiman chayanankamaraqchu ukyanki. Aswan allinmi pisichallata ukyay, askhata ukyaspa machayman urmanaykimantaqa.

6. “Amapuni” niyta yachay. Bibliaq nisqan hina, “Arí” nisqaqa, “arí” nisqallapuni kachun, ‘amapuni’ nisqapas, ‘amapuni’ nisqallapuni kachun (Mateo 5:37). Pipas  “hinatayá chaskiykuway” nisuqtiykiqa ‘amapuni’ niyta yachay, ichaqa sumaq simillawan chayta niy Colosenses 4:6 textoq nisqan hina, chaypin nin: “Rimakuyniykichisqa ancha sumaqpuni kachun, kachiwan kachichasqa hina”, nispa.

7. Hukkunawan yanapachikuy. Allin amigokunan yanapasunkiman Diospa munasqanman hina ruwanaykipaq, machaytapas saqenaykipaq. Biblian nin: “Aswan allinmi iskay runa huk runallamantaqa, aswan allintan llank’asqankumanta chaskinqaku. Hukkaqchus urman chayqa hukkaqninmi sayarichin”, nispa (Eclesiastés 4:9, 10; Santiago 5:14, 16). Instituto Nacional sobre el Abuso del Alcohol y el Alcoholismo, de Estados Unidos nillantaq: “Cuerpoyki machayman aysashasuqtiykiqa, chay rato familiaykikunata amigoykikunatawan maskhay yanapanasuykipaq”, nispa.

8. Ama qhepaman kutiychu. Biblian nin: “Ama yanqa uyariqkunallachu kaychis, qankuna kikiykichista q’otukuspa, aswanpas Diospa siminta hunt’aqpuni kaychis. Diospa hunt’asqa kamachikuy siminmi kacharichin, pipas chayta allin-allinta qhawaspa t’aqwin, hinaspa mana qonqaspa chay kamachikuy simita hunt’an chayqa, tukuy ruwasqankunapin kusisamiyoq kanqa”, nispa (Santiago 1:22, 25).

¿Medicoq yanapaynintachu necesitanki?

Trago ukyaqkunamantaqa manan llapankuchu chayman yachasqa kanku. Chaywanpas maynillanpi askhata ukyaqkunapas sapa kutilla ukyaqkunapas chhaynamanmi tukupunkuman, arí, cuerponkupas yuyayninkupas tragomanmi yacharqokunman. Chhaynaqa manapaschá kikillankumantachu nitaq Bibliamanta yachaspallachu qhaliyayta atinkuman, yaqapaschá necesitankuman huk doctorpa yanapanantawan. Julianmi nin: “Ukyayta saqenaypaq kallpachakushaqtiyqa, sinchi sasan ñoqapaqqa karqan, chaymi reparakurqani doctorpa yanapawananta necesitasqayta”, nispa.

 Pay hina askha machaqkunan reparakunku chhayna yanapanata necesitasqankuta. * Chaymi wakinqa Diospa munayninta ruwanankurayku hospitalpiraq internachikunku chaypi tratamientota chaskinankupaq, chhaynapi trago munapayayninkuta saqenankupaq. Diospa Wawan Jesucristopas, milagrokuna ruwayta atishaspapas nirqanmi: “Qhalikunaqa manan hampiqta necesitankuchu, aswanpas onqosqakunallan necesitanku”, nispa (Marcos 2:17).

Dios kasukuyqa allinninchispaqmi

Bibliapi yachachikuykunaqa Diosmantan hamun, paymi munan kay tiempopipas hamuq tiempopipas allillan kananchista. Ñawpaqpin rimarqanchis Julianmanta, payqa 24 watañan saqepurqan vicionta, anchatan kusikurqan cambiay atinanta yachaspa, Jehová Diospa yanapay munasqantapas yachaspa, chaymi waqanayasparaq nin: “Diosmi may munakuywan yanapawarqan yanapana kashaqtiy. Chaymi tukuy sonqoywan payta agradecekuni”, nispa.

Sichus nishuta ukyanki otaq machay vicioyoqña kashanki chayqa, ama pisipaychu; atiwaqmi allin yuyaywan ukyayta, otaq pasaqpaq saqeytapas imaynan Julianpas wak askha runakunapas ruwarqankuña hinata. Paykunaqa anchatan kusikunku chayta ruwasqankumanta. Qanpas chhaynatan kusikuwaq.

Sapankan decidina pisillataña ukyanapaq otaq amaña ukyanapaqpas. Yuyarinanchistaq Diospa kamachikuyninkuna allinninchispaq kasqanta, paymi niwanchis khaynata: “Kamachikuyniykunallata uyariwaq karqan, thak-kayniykiqa mayu hinan hunt’a kanman karqan, chanin-kayniykipas lamar-qochaq phoqchiqesqan hinaraqmi kanman karqan”, nispa (Isaías 48:18).

[Uranpi willakuykuna]

[8 paginapi foto recuadropiwan]

 ¿Machaqmanchu tukupushanki?

Chayta yachanaykipaq tapukuy:

• “¿Aswan askhatachu ukyashani?”

• “¿Sapa kutinchu ukyashani?”

• “¿Aswan fuerte ukyanakunatachu tomashani?”

• “¿Sayk’usqa kasqayta, llakikuyniyta qonqanaypaqchu ukyani?”

• “¿Pipas reparachiwarqanchu sinchita ukyasqayta?”

• “¿Ukyasqayraykuchu wasiypipas, llank’anaypipas, mayta rishaspaypas sasachakuypi tarikurqani?”

• “¿Sasachu ñoqapaq huk semanallapas mana ukyaspa kay?”

• “¿Phiñakunichu hukkuna mana ukyaqtin?”

• “¿Manachu willakuni askha ukyasqayta?”

Sichus chaykunamanta hukllatapas ruwashanki chayqa, yaqapaschá tragomanña yachakushanki.

[9 paginapi foto recuadropiwan]

Mana hayk’aq pesapakunapaq

Manaraq ukyashaspa tapukuy:

• “¿Allinniypaqchu kanqa icha manachu?”

Yuyariy: Malliykuspalla mana saqeyta atinkichu chayqa, ama ukyaychu.

• “¿Hayk’a copatan ukyasaq?”

Yuyariy: Manaraq ukyashaspa allinta yuyaykuy maykamalla ukyanaykita.

• “¿Hayk’aqmi ukyasaq?”

Yuyariy: Ama hayk’aqpas ukyaychu manejanayki kaqtinqa, otaq imatapas tukuy yuyaywan ruwanayki kaqtinqa, nitaq Diosta servinayki kaqtin. Wiksallikusqa warmikunapas manan ukyanankuchu, nitaq ima hampita tomaqkunapas.

• “¿Maypin ukyasaq?”

Yuyariy: Ama hayk’aqpas ukyaychu mana allin qhawarisqa sitiokunapiqa, amataq pakallapipas nitaq ukyayta mana allinpaq qhawariq runakunaq ñawpaqenpipas.

• “¿Pikunawanmi ukyasaq?”

Yuyariy: Controlakuyta yachaq amigokunawan familiakunallawan ukyay; ama hayk’aqpas tragoman yachasqakunawanqa.

[10 paginapi foto recuadropiwan]

Machaq runata Biblia yanapan

Tailandia llaqtapin tiyan Supot sutiyoq runa, payqa sinchi machaqmi karqan. Qallariypiqa tutakunallan tomaq, pisi-pisimantataq qallarirqan tutaymantankunapiwan, chaymantataq chawpi p’unchaykuna ima. Sapa kutinmi ukyaq machananraykulla. Ichaqa Jehová Diospa testigonkunawanmi Biblia estudiayta qallarirqan, chaymi yacharqan Jehová Diospaqqa machay mana allin kasqanta. Chayraykun saqepurqan ukyayta, ichaqa pisi tiempollapaq. Chayta rikuspan familianqa llakikurqan.

Chaywanpas payqa Jehová Diostaqa munakurqanpunin, chaymi munarqan paypaq hina kawsayta. Cristiano amigonkunapas yanapashallarqankun, familiantapas kallpacharqankun mana payta qonqarparinankupaq, aswanpas payman tiemponkuta qonankupaq. Hinan Supotqa Bibliapi tarirqan ‘machaqkunaqa manan Diospa Gobiernonman haykunqakuchu’ nisqata (1 Corintios 6:10), chaymi reparakurqan machay mana allinpuni kasqanta. Hinaspan allinta yuyaykurqan machayta saqenanpaq.

Kunanqa saqeytapunin munarqan ukyayta. Chayraykun Diospa espiritunpa atiyninwan, Bibliaq, familianpa, iñiqmasinkunaq yanapayninwan ima chay viciota saqerqan. Chaymantataq bautizakapurqan Jehová Diospa testigon hina, chayta rikuspan familiankunaqa kusikuymanta waqarqankuraq. Kunanqa Supotqa Diospa munasqanman hinan kawsan, chaytapunin payqa munarqan, hukkunatapas yanapashanmi Diosta reqsinankupaq.