Ang Kinabuhi ug Kahimtang sa mga Kristohanon sa Unang Siglo

Kon Unsay Ilang Gipuy-an

“Ako wala magpugong sa . . . pagtudlo kaninyo sa publiko ug sa balay ug balay.”—BUHAT 20:20.

PAGSULOD nimo sa dakong ganghaan, ikaw anaa na dayon sa usa ka siyudad sa unang siglo. Sama sa daghang siyudad, kini nahimutang sa bungtod. Sa unahan adunay tagaytay, nga mao ang ibabawng bahin sa siyudad. Anaa didto ang daghang maluho ug putig-pintal nga mga balay, nga ang daghan may pinarilang mga hardin, nga naggilakgilak tungod sa silaw sa adlaw. Kadto ang lugar sa mga adunahan. Ubos-ubos ug diyutay sa tagaytay makita ang daghang kabalayan nga lainlaig gidak-on ug porma. Kining dagko, gama-sa-bato, ug may mga andana nga mga balay sa arangan nga mga negosyante ug mga tag-iyag yuta nagtalay sa binakbakan nga mga kalye. Sa kinaubsang bahin sa bungtod nahimutang ang mga kabos. Ang dili nindot nga mga balay dinhi maoy gagmay, pormag-kahon, ug nagdasok diha sa hiktin nga mga agianan o nagtapok palibot sa gagmayng mga sawang.

Samtang maglakaw ka diha sa mga kalye nga puno ug mga tawo, mahibaloan nimo ang nagakahitabo sa palibot tungod sa mga tingog ug baho. Ang mga babaye nagluto, ug mapanimahoan diha sa palibot ang makapadaning kahumot. Imong madungog ang tingog sa mga hayop ug sa nagdula nga mga bata. Puliking nagtrabaho ang mga lalaki diha sa banha ug baho nga mga buhatan.

Nasentro sa maong mga balay ang kinabuhi sa Kristohanong pamilya. Didto gihimo ang matag-adlaw nga mga kalihokan, espirituwal nga instruksiyon, ug pagsimba.

Gagmayng mga Balay Sama sa mga balay karon, nagkadaiya ang gidak-on ug matang sa mga puy-anan segun sa lokasyon ug panalapi sa pamilya. Ang gagmay kaayong mga balay (1) maoy usa ka pit-os ug ngiob nga lawak nga puy-anan sa tibuok pamilya. Daghan sa gagmayng mga balay maoy gama sa tisa nga lapok nga  gipauga sa adlaw. Ang uban maoy gama sa tinabas nga mga bato. Kining duha ka matang sa balay kasagarang tukoron diha sa bato nga pundasyon.

Ang sulod nga bahin sa bungbong gipalitadahan ug ang salog gibakbakan, mao nga kinahanglang mentinahon. Labing menos may usa ka gamay nga giwang sa atop o bungbong nga kagawsan sa aso gikan sa kosina. Ang mga kasangkapan mao lamang kadtong kinahanglanon diha sa balay.

Ang yuta nga atop gipatong sa mga sanga, tangbo, ug mga salagunting nga gipahimutang sa mga tablang sagbayan nga gisuportahan ug mga haligi. Dayon ang gipabantok nga yuta gipalitadahan, nga tungod niini kini dili na kalutsag tubig. Mahimong mosaka sa atop pinaagig hagdan nga anaa sa gawas sa balay.

Bisan pa niining pit-os nga mga puy-anan, ang Kristohanong mga balay maoy maayong mga dapit nga bisan ang kabos nga pamilya mahimong dato sa espirituwal ug magmalipayon.

Balay sa mga Arangan Ang mas dagko, dos-andanas, gama-sa-bato nga mga balay (2) sa mga arangan adunay lawak alang sa bisita. (Marcos 14:13-16; Buhat 1:13, 14) Diha niining dakong lawak sa itaas mahimong ipahigayon ang mga tigom ug sagad nga kini gigamit panahon sa kapistahan. (Buhat 2:1-4) Kining mga balaya ug ang mas dagkong mga balay (3) sa mga negosyante ug mga tag-iyag yuta maoy gama sa mga bloke nga anapog nga gitapot pinaagig semento nga apog. Ang binakbakang mga salog ug ang mga bungbong sa sulod gipalitadahan; ang gawas nga mga bungbong gipintalan ug puti.

Adunay hagdan paingon sa mga lawak sa itaas ug sa atop. Ang tanang lapad nga atop gilibotag barandilya aron walay mahulog ug malikayan ang ubang aksidente. (Deuteronomio 22:8) Sa init nga adlaw, ang atop nga may hinimo-himong silonganan maoy hayahay nga dapit sa pagtuon, pagpamalandong, pag-ampo, o sa pagpahulay.—Buhat 10:9.

Bisan pag sagad nga may papuy-ong mga paryente, kining lig-ong mga balay nga may dagkong mga lawak magtaganag igong luna, separadong mga lawak-higdaanan, ug mas dakong kosina ug kan-anan.

Mas Maluhong mga Balay Ang Romanhong estilo nga mga balay (4) nagkadaiya kaayo sa gidak-on, disenyo, ug pagkatukod. Ang luag nga mga lawak naglibot sa usa ka dakong kan-anan (triclinium), ang sentro sa kalihokan sa pamilya. Ang pipila ka disenyo naglakip sa ikaduha o ikatulong andana (5) o giadornohan ug pinarilang mga hardin.

Ang mas maluhong mga balay adunay elegante  kaayong mga muwebles, nga ang pipila niini hinaklapag garing ug bulawan. Ang maong mga balay may suplay sa tubig ug mga lawak-kaligoanan nga may bathtub. Ang mga salog mahimong gama sa tabla o sa daghag-kolor nga marmol, ug ang mga bungbong hinaklapag sedro. Ang mga bagahan gigamit sa pagpainit sa balay. Ang mga rehasrehas, nga kasagarang gama sa kahoy, gitaod diha sa mga bentana ingong panalipod, ug ang mga kortina naghatag ug pribasiya. Ang mga bentana gitabas diha sa baga nga batong mga bungbong ug kini mahimong kalingkoran.—Buhat 20:9, 10.

Bisan unsay gidak-on o porma sa ilang balay, ang unang mga Kristohanon maabiabihon ug mahinatagon. Busa ang nagapanawng mga magtatan-aw, o mga ministro, dili malisdan sa pagkaplag ug maabiabihong pamilya nga magpaestar kanila hangtod matapos ang ilang pag-alagad sa maong siyudad o lungsod.—Mateo 10:11; Buhat 16:14, 15.

“Balay ni Simon ug ni Andres” Si Jesus malipayong giabiabi sa “balay ni Simon ug ni Andres.” (Marcos 1:29-31) Ang balay sa maong mga mangingisda tingali maoy bahin sa nagsikit-sikit nga yanong mga tinukod (6) nga naglibot sa usa ka binakbakan nga sawang.

Ang mga pultahan ug mga bentana sa maong mga balay nag-atubang sa sawang, nga kasagaran maoy sentro sa matag-adlaw nga mga kalihokan, apil ang pagluto, paghurno, paggaling ug mga lugas, pagtapok-tapok, ug pagsalosalo.

Sa Capernaum, ang mga balay nga usa lang ug andana maoy gama sa wala-matabas nga basalto (bato nga gikan sa bolkan). Ang hagdanan sa gawas maoy agian paingon sa lapad nga atop nga gama sa gipabantok nga yuta o sa baldosa nga gipahimutang ibabaw sa mga tangbo ug mga salagunting nga gitungtong sa mga sagbayan. (Marcos 2:1-5) Ang mga salog sa sulod maoy binakbakan, nga kasagarang gitabonan ug linala nga mga hanig.

Diha sa baybayon sa Dagat sa Galilea, ang mga balay naglumbay sa mga agianan. Ang Capernaum maayo kaayong puy-an sa mga tawo nga panagat ang panginabuhi.

“Sa Balay ug Balay” Agig sumaryo, nagkadaiya ang mga balay sa mga Kristohanon sa unang siglo—gikan sa usag-lawak nga balay nga gama sa tisa nga lapok ngadto sa dagko ug maluhong mga balay nga gama sa bato.

Kadtong mga balaya dili lamang puy-anan sa pamilya. Ang balay maoy dapit sa espirituwal nga instruksiyon diin ang pamilya nag-uban sa pagsimba. Sila nagtigom sa pribadong mga balay aron sa pagtuon sa Kasulatan ug sa pagpakig-uban sa mga isigkamagtutuo. Ang nakat-onan nila diha sa ilang mga balay ilang gigamit sa pagtuman sa ilang labing hinungdanong buluhaton—ang pagwali ug pagtudlo “sa balay ug balay” sa tanang dapit sa Roma.—Buhat 20:20.