Wovwirani Ŵana Ŵinu Kutonda Viyezgo

ŴAWUKIRANO ŵithu ŵakukumana na masuzgo ghanandi. Ŵakukhwaskika comene na vinthu ivyo vikucitika mu caru ca Satana ndiposo ŵakulimbana na “makhumbiro agho ghakwiza na uwukirano.” (2 Tim. 2:22; 1 Yoh. 5:19) Kweniso, cifukwa cakuti ‘ŵakukumbuka Mlengi’ wawo, ŵakuzizipizga para ŵanthu ŵakususka vigomezgo vyawo, kuŵayuyura na kuŵatambuzga. (Muph. 12:1) Mbali Vincent wakukumbuka ivyo vikamucitikiranga apo wakaŵa muwukirano, wakuti: “Munthu munyake wakatemwanga kunitambuzga na kunofya cifukwa ca kuŵa yumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova. Nyengo zinyake wakanitambuzganga comene mwakuti nkhakhumbanga yayi kuluta ku sukulu.” *

Padera pa kuyezgeka na caru, ŵana ŵithu ŵanyamata na ŵasungwana ŵakulimbanaso na khumbo lakuti ŵacitenge vinthu ivyo ŵanyawo ŵakucita. Cathleen uyo wali na vilimika 16  wakati: “Cikuŵa cakusuzga kucita vinthu vyakupambana na ivyo ŵanyako ŵakucita.” Alan, uyo wali na vilimika 21 wakuzomerezga kuti: “Kanandi ku umaliro wa sabata ŵanyane ŵa ku sukulu ŵakanicemanga kuti tikasangulukenge ndipo nkhakhumbanga kuluta nawo.” Kweniso ŵawukirano ŵangaŵa na khumbo likuru lakuti ŵacitenge maseŵero gha pa sukulu, ilo lingaŵakhuŵilizga kuti ŵendezganenge na ŵanthu ŵa mikhaliro yiheni. Mudumbu munyake wa vilimika 19 zina lake Tanya wakati: “Nkhutemwa comene maseŵero. Nyengo zose ŵasambizgi ŵa maseŵero ŵakakhumbanga comene kuti niseŵerenge mu timu ya pa sukulu yithu. Cikaŵa cakusuzga kuti nikane.”

Kasi mungaŵawovwira wuli ŵana ŵinu kutonda viyezgo? Yehova wali kupa ŵapapi mulimo wakusambizga ŵana ŵawo. (Zinth. 22:6; Efe. 6:4) Cilato ca ŵapapi awo ŵakopa Ciuta nchakuti ŵawovwire ŵana ŵawo kuti ŵapulikirenge Yehova. (Zinth. 6:20-23) Para ŵakuŵawovwira, ŵana ŵagegenge ivyo ŵanyawo ŵakukhumba kuti ŵacitenge nanga kungaŵa kwaŵekha.

Nchipusu yayi kuti ŵapapi ŵasange vinthu vyakukhumbikwa pa nyumba, kulera ŵana na kucita milimo ya mpingo pa nyengo yimoza. Ŵanji, awo ŵalije munyawo wa mu nthengwa ŵakucita ŵekha milimo iyi. Ŵanji ŵakucita milimo iyi uku ŵakususkika na munyawo wa mu nthengwa uyo njumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova yayi. Ndipouli, Yehova wakukhumba kuti ŵapapi ŵapaturenge nyengo yakuti ŵasambizgirenge ŵana ŵawo na kuŵawovwira. Ntheura, kasi mungacita wuli kuti movwire ŵana ŵinu kuti ŵajivikilirenge para ŵanyawo ŵakukhumba kuŵapuluska, kuŵayezga ndiposo kuŵatambuzga?

Ŵaŵe Paubwezi na Yehova

Cakudankha, ŵawukirano ŵithu ŵakwenera kumumanya makora Yehova. Ŵakwenera kovwirika kuti ‘ŵawone Uyo ngwambura kuwoneka.’ (Heb. 11:27) Vincent, uyo wazunulika ku uyambiliro wa nkhani iyi wakukumbuka umo ŵapapi ŵake ŵakamovwilira kuti waŵe paubwezi na Yehova. Iyo wakuti: “Ŵakanisambizga kuzirwa kwa kulomba. Nkhukumbuka kuti apo nkhaŵa mwana mucoko, nkhalombanga  kwa Yehova usiku uliwose pambere nindagone. Nkhamumanya makora Yehova.” Kasi mukulombera lumoza na ŵana ŵinu? Mwalekeraci kuti nyengo zinyake mutegherezgenge para ŵakulomba? Kasi ŵakutemwa kuwerezgawerezga mazgu? Panji kasi malurombo ghawo ghakuvumbura umo ŵakumuwonera Yehova? Para mungategherezga malurombo ghawo, muwonenge usange ŵali nadi paubwezi na Yehova panji yayi.

Kweniso ŵawukirano ŵangaŵa paubwezi na Yehova usange ŵakuŵazga Baibolo. Cathleen, uyo tamuzunura ku uyambiliro wa nkhani iyi wakati: “Kuŵazga Baibolo kukanovwira comene apo nkhaŵa muwukirano. Baibolo likanipa cigomezgo cakuti Yehova wakanovwiranga nangauli ŵanthu ŵakanisuskanga.” Kasi ŵana ŵinu ŵali na ndondomeko yawo na yawo yakuŵazgira Baibolo?—Sal. 1:1-3; 77:12.

Mbunenesko kuti ŵana ŵakupambana umo ŵakucitira na ulongozgi wakufuma ku ŵapapi ŵawo. Kweniso ŵangakura mwauzimu mwakuyana na msinkhu wawo. Ndipouli nchakusuzga kuti ŵana ŵamanye Yehova kwambura kulongozgeka. Ŵapapi ŵakwenera kusambizga ŵana ŵawo mazgu gha Ciuta, mwakuti ŵamanyenge ivyo Yehova wakukhumba. (Dute. 6:6-9) Ŵana ŵinu ŵakwenera kugomezga kuti Yehova wakuŵapwelelera.

Umo Mungacitira Kuti Mudumbiskanenge Mwakufwatuka

Kuyowoyeskana na ŵana ŵinu nako nkhwakovwira comene. Kuti muyowoyenge na ŵana mwakufwatuka, pali vinandi ivyo vikukhumbikwa padera pa kuyowoya nawo waka. Mungaŵafumba mafumbo na kutegherezga para ŵakuzgora, nangauli ivyo ŵangazgora vingapambana na ivyo mwakhazganga. Anne, uyo wali na ŵana ŵanyamata ŵaŵiri wakati: “Nkhuŵafumba mafumbo mpaka nipulikiske ivyo ŵakughanaghana ndiposo ivyo vikuŵacitikira mu umoyo wawo.” Kasi ŵana ŵinu ŵakuwona kuti mukutegherezga para ŵakuyowoya? Tanya uyo wazunulika ku uyambiliro wakati: “Ŵapapi  ŵane ŵakategherezganga para nkhuyowoya ndipo ŵakakumbukanga ivyo tikadumbiskananga. Ŵakamanyanga mazina gha ŵanyane ŵa ku sukulu, ŵakanifumbanga umo ŵakucitira ndiposo vinthu vinyake ivyo tikadumbiskana kumasinda.” Kutegherezga na kukumbuka ni vinthu vyakuzirwa comene pakudumbiskana.

Mbumba zinandi zawona kuti nyengo yakulyera yikupeleka mpata uwemi wa kudumbiskana mwakufwatuka. Vincent wakalongosora kuti: “Kulyera pamoza kukaŵa kwakuzirwa mu mbumba yithu. Waliyose wakeneranga kuŵapo. Kuwonelera TV, kutegherezga wayilesi panji kuŵazga kukaŵa kwakuzomerezgeka cara pa nyengo iyi. Pakuti kanandi tikadumbiskananga nkhani zakukhozga, zikanovwiranga kuti nitondenge viyezgo ku sukulu.” Wakayowoyaso kuti: “Kuyowoya na ŵapapi pa nyengo ya cakurya kukanovwira kuti niŵe wakufwatuka kuyowoya nawo para nkhukhumba kuti ŵanovwire pa vinthu ivyo vikunisuzga maghanoghano.”

Jifumbani kuti, ‘Nkhalinga apo nkhulyera lumoza na mbumba yane mu sabata?’ Usange mungamba kulyera lumoza na mbumba yinu muŵenge na mpata wa kudumbiskana na ŵana ŵinu mwakufwatuka.

Kuyezgelera Nkhwakuzirwa Comene

Nyengo Yakusopera ya Mbumba nayo yikupeleka mpata wakuti mbumba zidumbiskanenge mwakufwatuka na kovwira ŵawukirano kuti ŵatondenge viyezgo. Alan, uyo wazunulika ku uyambiro wa nkhani iyi wakati: “Pa Nyengo Yakusopera ya Mbumba, ŵapapi ŵithu ŵakatovwiranga kuti tiŵe ŵakufwatuka na kuyowoya vyakusingo. Tikadumbiskananga nkhani izo zikakolerananga comene na umo vinthu vikaŵira na ise pa nyengo iyo.” Ŵanyina ŵakati: “Pa nyengo yakusambira, tikayezgeleranga umo tingacitira na vinthu vinyake. Kuyezgelera kukawovwiranga ŵana ŵithu kuti ŵakhozgere cipulikano cawo na kulongora kuti ivyo ŵakugomezga ni vyaunenesko. Ntheura ŵakaŵanga na nkhongono zakutondera viyezgo.”

Pali vinandi ivyo ŵana ŵangacita padera pa kukana na kuwukapo para ŵanyawo ŵakukhumba kuŵapuluska. Ŵakwenera kuyowoya  cifukwa ico ŵakucitira cinthu cinyake kweniso ico ŵakulekera. Ŵakweneraso kumanya makora ivyo ŵangacita para ŵanyawo ŵakuŵaseka cifukwa ca cipulikano cawo. Para ŵakutondeka kulongosora ivyo ŵakugomezga, ciŵenge cinonono kukhozgera kusopa kwaunenesko. Kuyezgelera kungawovwira kuti ŵalongosorenge na mtima wose ivyo ŵakugomezga.

 Bokosi ilo lili pa peji 18 lili na vinthu ivyo mungayezgelera pa Nyengo ya Kusopera ya Mbumba. Kuti ŵana ŵasambire makora, muyezgelerenge kuti ndimwe mukususka ivyo ŵakuyowoya. Padera pa kuyezgelera, wonani viyelezgero vinyake ivyo vili mu Baibolo, vyeneivyo vingaŵa vyakovwira. Para mungaŵasambizga mu nthowa iyi, ŵatondenge viyezgo.

Kasi Mbakuvikilirika pa Nyumba?

Para ŵana ŵinu ŵaŵeruka ku sukulu, kasi ŵakuŵa ŵakunweka kwiza ku nyumba? Usange ŵakuwona kuti mbakuvikilirika para ŵali pa nyumba, mbwenu ciŵenge cipusu kuti ŵatonde viyezgo. Mudumbu munyake, uyo sono wakuteŵetera pa Beteli wakati: “Cimoza mwa vinthu ivyo vikanovwira comene nchakuti nkhaŵa wakuvikilirika pa nyumba. Nanga ningayezgeka wuli ku sukulu, nkhamanyanga kuti para nawelera ku nyumba vinthu vyamuŵa makora.” Kasi pa nyumba yinu vinthu vikuŵa wuli? Kasi pakumanyikwa na “kukalipa, mphindano, [ndiposo] kugaŵikana,” panji waliyose wakulongora ‘citemwa, cimwemwe [na] mtende’? (Gal. 5:19-23) Usange kanandi pakuŵavya mtende, kasi mukuyezgayezga kuwona ivyo mungasintha mwakuti ŵana ŵajipulikenge kuŵa ŵakuvikilirika?

Mungawovwiraso ŵana ŵinu kuti ŵatonde viyezgo usange mungaŵasangira ŵabwezi awo ŵangaŵakhozga. Mwaciyelezgero, mwalekeraci kucema ŵabali na ŵadumbu ŵa mu mpingo winu, awo ŵakutemwa vinthu vyauzimu kuti muzakacezge nawo? Kasi mungacema mulaŵiliri wa dera panji awo ŵakucita uteŵeti wanyengozose kuti muzakarye nawo cakurya? Kasi mukumanyapo ŵamishonale panji awo ŵakuteŵetera pa Beteli, ŵeneawo ŵangaŵa ŵabwezi ŵa ŵana ŵinu kuti ŵalemberanenge makalata na kwimbirana foni? Kuŵa paubwezi na ŵanthu aŵa kungawovwira ŵana ŵinu kuti ŵendenge mu nthowa zakunyoloka na kuŵa na khumbo lakuti ŵacite vinandi mu uteŵeti. Ghanaghanirani umo mpositole Paulosi wakawovwilira Timote, uyo wakaŵa muwukirano. (2 Tim. 1:13; 3:10) Cifukwa cakuti wakendanga na Paulosi, nayo wakaŵika mtima pa vinthu vyauzimu.—1 Kor. 4:17.

Ŵawongani Ŵana Ŵinu

Yehova wakukondwa kuwona ŵawukirano ŵakukoleska ico nchiwemi, nangauli ŵanthu awo ŵakulongozgeka na Satana ŵakuŵacicizga kucita uheni. (Sal. 147:11; Zinth. 27:11) Namwe mukwenera kuti mukukondwa kuwona kuti ŵawukirano ŵithu ŵakucita mwavinjeru. (Zinth. 10:1) Ŵaphalirani umo mukujipulikira cifukwa ca umo ŵakucitira ndipo ŵawongani. Ŵapapi ŵangasambirako kwa Yehova pa fundo iyi. Apo Yesu wakabapatizikanga, Yehova wakati: “Ndiwe Mwana wane wakutemweka; nkhukondwa nawe.” (Mrk. 1:11) Ivyo Ŵawiske ŵakamuphalira Yesu vikwenera kuti vikamovwira comene kuzizipizga viyezgo ivyo vikaŵa pafupi kumuwira. Namwe ŵaphalirani ŵana ŵinu kuti mukuŵatemwa ndipo ŵalumbani pa ivyo ŵakucita.

Mbunenesko kuti mungaŵavikilira fikepo yayi ŵana ŵinu ku viyezgo, nthambuzgo kweniso kuhoyeka na ŵanji. Kweni pali vinandi ivyo mungacita kuti muŵawovwire. Mungaŵawovwira wuli? Ŵawovwirani kuti ŵaŵe ŵabwezi ŵa Yehova. Fwatukani nawo kuti muyowoyeskanenge fundo zakovwira. Pa Nyengo Yakusopera ya Mbumba muŵasambizgenge vinthu ivyo vingaŵawovwira. Ndipo muyezgeyezgenge kuti ŵaŵenge ŵakuvikilirika. Para mukucita vinthu ivi, ŵana ŵinu ŵatondenge viyezgo.

[Mazgu ghamusi]

[Bokosi/Cithuzithuzi pa peji 18]

 KUYEZGELERA KUNGAWOVWIRA

Ivi ni vinthu vinyake ivyo vikucitikira ŵawukirano. Kasi mungayezgelera yayi vinyake mwa vinthu ivi pa Nyengo Yakusopera ya Mbumba?

▸ Msambizgi wa maseŵero wakupempha mwana winu kuti waseŵerenge mu timu ya sukulu.

▸ Apo mwana winu wakuwera ku sukulu, ŵanyake ŵakumupa hona kuti wakhweŵe.

▸ Ŵanyamata ŵanyake ŵakufingira mwana winu kuti para ŵamuwonengeso wakupharazga, ŵamutimbenge.

▸ Mwana winu wakupharazga ku nyumba na nyumba, ndipo wakukumana na munyake uyo wakusambira nayo sukulu.

▸ Mwana winu wakufumbika panthazi pa ŵanyake mu kilasi kuti wayowoye cifukwa ico wakulekera kupeleka nchindi ku ndembera.

▸ Munyamata munyake wakutemwa kunena mwana winu cifukwa cakuti njumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova.

[Cithuzithuzi pa peji 17]

Kasi ŵana ŵinu ŵali na ndondomeko yawo na yawo ya kuŵazga Baibolo?

[Cithuzithuzi pa peji 19]

Pakucita vinthu vyakusanguluska, kasi mukucemerapo ŵabali na ŵadumbu awo ŵakutemwa vyauzimu?